W sprawie początków muzealnictwa polskiego: muzea starożytności

• Authors: Tomasz F. de Rosset

Title variants

EN

On the Issue of the Beginnings of the Polish Museology: Museums of Antiquities

Abstracts

EN

Not without reason, the cradle of the Polish museology is the establishment of a museum in Puławy by Izabela Czartoryska, née Flemming. Earliest museum institutions also include Muzeum Lubomirskich w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie [The Lubomirski Museum at the National Ossoliński Institute in Lvov], where the term ‘museum’ was for the first time used to denote a place for collecting objects and rendering them available for public as exposition (which, due to housing problems, proved initially difficult). Nonetheless, the mid 19th c. marks the first and real outset of museology that abounds in fruitful consequences for the Polish culture, which was also connected with establishing museums of antiquities in each provinces of the country (under partition). The paper predominantly refers to Muzeum Starożytności Towarzystwa Naukowego Krakowskiego [The Museum of Antiquities of the Kraków Scientific Society] (1850), Muzeum Starożytności hr. Eustachego Tyszkiewicza w Wilnie [The Museum of Antiquity in Vilnius founded by Eustachy Tyszkiewicz] (1855), and Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk [Museum of Polish and Slavic Antiquities of the Poznań Society for the Advancement of Arts and Sciences] (1857). The group is complemented by two Warsaw museums, namely Muzeum Konstantego Świdzińskiego [Museum of Konstanty Świdziński], the then well-known antiquity scholar, included into and presented in Krasiński Library (1860) and Muzeum Starożytności Szkoły Głównej Warszawskiej [Museum of Antiquity of the Main School of Warsaw] (later Cesarski Uniwersytet Warszawski) [Imperial University of Warsaw] founded by Hipolit Skimbrowicz (1869), as well as Muzeum Towarzystwa Naukowego w Toruniu [Museum of the Society of Arts and Sciences in Toruń] (1875).

Keywords

EN

museum; museology; collecting; national antiquities; relic

• Publisher: Zakład Narodowy im. Ossolińskich
• Journal: Czasopismo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich
• Year: 2023
• Volume: 34
• Pages: 59-79

Dates

published

2023

Contributors

author

Tomasz F. de Rosset

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/000000020541286X

References

• Bieliński Józef, Królewski Uniwersytet Warszawski (1816–1831), t. 1, Warszawa 1907.
• Długajczyk Beata, Machnik Leszek, Muzeum Lubomirskich 1823–1940. Zbiór malarstwa, Wrocław 2019.
• Figiela Bożena, Początki Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Refleksja inwentaryzatora zbiorów, w: Dziedzictwo Kunstkamery? Jak powstawały nasze muzea, Przemyśl 2020, s. 31–45.
• Gałyga Ewa, Polemika wokół Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu i jego biblioteki w latach 1910-1911, Geneza, przebieg, następstwa, „Roczniki Biblioteczne” 1986, R. 30, z. 1-2, s. 71–95.
• Kolendo Jerzy, Zbiory zabytków pradziejowych na Uniwersytecie Warszawskim, „Światowit” 2002, t. 4 (45), fasc. B, s. 87–100.
• Kroplewska-Gajewska Anna, Kolekcja Muzeum Towarzystwa Naukowego w Toruniu, [w:] Muzeum a pamięć – forma, produkcja, miejsce, red. A. Tołysz, E. Bednarz, T.F. de Rosset, Toruń–Warszawa 2018, s. 194–206.
• Leńczyk Gabriel, Światowid Zbruczański, „Materiały Archeologiczne” 1964, t. 5, s. 5‒60.
• Łuczyński Michał, „Światowid” ze Zbrucza – kontrowersyjny symbol pogańskiej Słowiańszczyzny, „Slavia Antiqua. Rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim” 2015, t. 56, s. 53‒85.
• Mairesse François, Początki muzeum, w: Słownik encyklopedyczny muzeologii, red. A. Desvallées, F. Mairesse, Warszawa 2020.
• Majer Józef, Zdanie sprawy z czynności C.K. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, „Sprawozdanie C.K. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego” 1866, t. 34, s. 20‒22.
• Makowski Mariusz, Zbiory muzealne Leopolda Jana Szersznika, w: 190 lat założenia muzeum i biblioteki Leopolda Jana Szersznika 1802–1992, red. J. Spyra, Cieszyn 1993, s. 53–60.
• Mizerniuk-Rotkiewicz Natalia, Muzeum Starożytności w Wilnie. Historia i rekonstrukcja zbiorów malarstwa i grafiki, Warszawa–Toruń 2016.
• Moskovskij Publičnyj i Rumâncevskij muzej. Katalog Otdeleniâ Drevnostej, Moskva 1906.
• Museum Anatomicum Caesareae Academiae Medico-Chirurgicae Vilnensis, Vilnae 1842.
• Muzeum w kulturze pamięci Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Antologia najwcześniejszych tekstów, t. 1, 1766–1882, red. T.F. de Rosset, M.F. Woźniak, E. Bednarz Doiczmanowa, Toruń 2020.
• Od kolekcjonerstwa do muzealnictwa. 160-lecie pierwszej wystawy w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, red. J. Górski, Kraków 2018.
• Pomian Krzysztof, Le musée, une histoire mondiale, t. 3: À la conquête du monde, 1850–2020, Paris 2022.
• Pomian Krzysztof, Les deux pôles de la curiosité antiquaire, w: L’Anticomanie. La collection d’antiquités aux XVIIIe et XIXe siècles, dir. A.-F. Laurens, K. Pomian, Paris 1992, s. 59–68.
• Pomian Krzysztof, Zbieracze i osobliwości. Paryż-Wenecja XVI–XVIII wiek, tłum. A. Pieńkos, Warszawa 1996, s. 15–62.
• Poulot Dominique, Musée, nation, patrimoine, 1789–1815, Paris 1997.
• Pych Jarosław, „Świątynia zwycięstwa”. Kolekcja broni i historycznych pamiątek gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, „Muzealnictwo” 2004, nr 45, s. 46–59.
• de Rosset Tomasz F., „By skreślić historię naszych zbiorów”. Polskie kolekcje artystyczne, Toruń 2021.
• de Rosset Tomasz F., Polskie kolekcje i zbiory artystyczne we Francji w latach 1795–1919. Między „skarbnicą narodową” a galerią sztuki, Toruń 2005.
• Schnaydrowa Bogumiła, Z dziejów Muzeum Starożytności Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1971, R. 17, s. 53‒80.
• Skarby z kolekcji polskich towarzystw naukowych. Katalog wystawy, red. A. Mierzejewska, A. Kardas, Toruń 2002.
• Szczerba Adrianna, Przyczynek do dziejów kolekcjonerstwa i muzealnictwa polskiego. Wystawy starożytności w Królestwie Polskim, w: Sztuka nowożytna i nowoczesna, red. Z. Bania, Łódź 2011, s. 119–128.
• Tołysz Aldona, Edukacyjna funkcja muzeów polskich za I Rzeczpospolitej i w epoce rozbiorów, w: Studia o muzealnej pamięci na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej do roku 1918, red. T.F. de Rosset, A. Tołysz, M. Wawrzak, Toruń 2020, s. 65–96.
• Tołysz Aldona, Muzea szkolne w Królestwie Polskim – rozpoznanie problematyki, „Muzealnictwo” 2018, t. 59, s. 39–47.
• Towarzystwo Naukowe Płockie przy szkole wojewódzkiey płockiey, Płock 1820.
• Vežbovskij Fieofił [Teodor Wierzbowski], Arheologičeskij Kabinet’ Imperatorskago Varšavskago Universiteta. Istoričeskij očerk, Varšava 1904.
• Walanus Wojciech, Poliptyk z Lusiny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie – nowe spostrzeżenia, „Modus. Prace z Historii Sztuki” 2001, t. 2, s. 43‒85.
• Warkoczewska Magdalena, Dzieje zbiorów Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, w: Zbiory Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Muzeum Narodowym w Poznaniu, red. M. Warkoczewska, Poznań 1982, s. 9–24.
• Wawrzak Małgorzata, O muzeach Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego do 1918 roku. Od teorii do praktyki, w: Muzeum a pamięć – forma, produkcja, miejsce, red. T.F. de Rosset, E. Bednarz Doiczmanowa, A. Tołysz, Warszawa 2018, s. 113–134.
• Woźny Marzena, Włodzimierz Demetrykiewicz (1859–1937). Prehistoryk z przełomu epok, Kraków 2018.
• Wyka Ewa, …ciekawym wiedzieć i widzieć skutki… czyli dzieje i znaczenie kolekcji przyrządów naukowych Stanisława Augusta, Kraków 2015.
• Żygulski Zdzisław jun., Dzieje zbiorów puławskich. Świątynia Sybilli i Dom Gotycki, Kraków 2009.

Identifiers

Biblioteka Nauki

55788761