„Skazani za działalność antypaństwową”. Śledztwa kryminalne przeciwko rzymskokatolickim duchownym na terenie USRR na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Analiza dwóch przypadków

• Authors: Piotr Olechowski

Title variants

EN

“Convicted for anti-state activities.” Criminal investigations against Roman Catholic clergy in the Ukrainian SSR at the turn of the 1920s and 1930s. Analysis of two cases

Abstracts

EN

The text analyses two criminal investigations conducted against Roman Catholic clergymen in Podolia, within the borders of the USSR, at the turn of the 1920s and 1930s. During this period, the Roman Catholic Church was regarded as an anti-state institution, controlled by external forces from Poland and the Vatican. As a result, priests serving in the analysed area became the target of numerous repressions. However, before the sentences were issued, criminal investigations were conducted to demonstrate the clergy's guilt in anti-state activities. In practice, these proceedings relied solely on fabricated evidence and circumstantial clues. For this reason, the testimonies given by both priests were interpreted in a manner predetermined by the investigators.

PL

Tekst poświęcony został analizie dwóch śledztw kryminalnych prowadzonych przeciwko rzymskokatolickim duchownym na Podolu, w granicach ZSRR, na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. W tym czasie Kościół rzymskokatolicki uznawany był za instytucję antypaństwową, sterowaną przez siły zewnętrzne z Polski i Watykanu. Dlatego też księża sprawujący posługę na analizowanym obszarze stali się obiektem licznych represji. Zanim jednak doszło do wydania wyroków skazujących, przeprowadzano śledztwa kryminalne, w których miano wykazać winę duchownych w zakresie działalności antypaństwowej. W praktyce natomiast postępowania te opierały się wyłącznie na sfingowanych dowodach i poszlakach. Z tego powodu zeznania złożone przez obu księży interpretowano w sposób z góry przyjęty przez śledczych.

Keywords

PL

Franciszek Trocki; Władysław Dworzecki; Kościół rzymskokatolicki; represje; ZSRR

EN

Franciszek Trocki; Władysław Dworzecki; Roman Catholic Church; repressions; USSR

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2024
• Volume: 31
• Issue: 2
• Pages: 228-242

Dates

published

2024

Contributors

author

Piotr Olechowski

• Uniwersytet Śląski w Katowicach
• Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000341082682

References

• Державний Архів Хмельницької Області у Хмельницькому, Ф.Р-6193, оп.2, сп.П-5398 (Дело по обвинению гр. Троцкого Францишка Ивановича).
• Державний Архів Хмельницької Області у Хмельницькому, Ф.Р-6193, оп.2, сп.П-3585 (Дело по обвинению гр. Дворжецкого Владислава Станиславовича).
• Кримінальний Кодекс УРСР зі змінами на 1-ше травня 1929 р., Харків 1929, с. 27.
• Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, cz.1: Lata 1917-1939, t. 2, red. S. Stępień, Przemyśl 1999.
• Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, cz.1: Lata 1917-1939, t. 3, red. S. Stępień, Przemyśl 2001.
• Wymiana więźniów politycznych pomiędzy II Rzecząpospolitą a Sowietami w okresie między-wojennym. Dokumenty i materiały, oprac. W. Materski, Warszawa 2000.
• Реабілітовані Історією. Хмельницька Область, книга третя, Хмельницький 2010.
• Реабілітовані Історією. Хмельницька Область, книга шоста, Хмельницький 2015.
• Dębowska M., Pomoc z funduszu Stowarzyszenia Samopomocy Kapłańskiej Łucko-Żytomierskiej i Kamienieckiej Diecezji duchownym „cierpiącym w Bolszewii” (1933-1936), „Przegląd Polsko-Polonijny”, 2013, nr 5-6, s. 135-169.
• Dzwonkowski R., Losy duchowieństwa katolickiego w ZSRR 1917-1939. Martyrologium, Lu-blin 1998.
• K.R., Zanim przybył do diecezji włocławskiej: prześladowania ks. Jana Świderskiego w Rosji sowieckiej, „Studia Włocławskie”, 2011, nr 13, s. 294-298.
• Olechowski P., „Rozstrzelani za Zbruczem”. Praktyka wydawania wyroków śmierci na lud-ność polską w trzech obwodach Ukraińskiej SRR w ramach „operacji polskiej” w la-tach 1937-1938. Analiza komparatystyczna, „Dzieje Najnowsze”, 2023, nr 1, s. 77-99.
• Rossowski W., Przyczynek do biografii i ostatniego administratora apostolskiego diecezji ka-mienieckiej księdza Jana Świderskiego (1888-1959), „Studia Polonijne”, 2011, nr 32, s.169-185.
• Rossowski W., Z dziejów Kościoła rzymskokatolickiego w Rosji sowieckiej. Sprawozdanie ad-ministratora apostolskiego diecezji kamienieckiej księdza Jana Świderskiego, „Teka Komisji Historycznej – OL PAN”, 2012, t. 9, s. 185-202.
• Rossowski, W. Dzieje rzymskokatolickiej diecezji kamienieckiej w latach 1918-1941, Lublin 2008.
• Stroński H., Marchlewszczyzna. Rzecz o polskim rejonie narodowościowym na Ukrainie w latach 1925-1935, „Echa Przeszłości”, 2017, t. 18, s. 249-280.
• Wyszkowski P., Tywrowski memoriał męczenników katolickich na Ukrainie w XX wieku, War-szawa 2021.
• Пасечник О.А., Римо-католическая церковь в Каменец-Подольской (Хмельницкой) области в 1920-1941 годах, Хмельницкий 2009.
• Рубльова Н., Антикостьольна кампанія в УСРР: причини, інструментарій, перебіг (кінець 20-х – 30-ті рр.), «З архівів ВУЧК-ГПУ-НКВД-КГБ», 1999, № 1, c. 388-405.
• Рубльова Н., Ліквідація в Україні ієрархії Римо-католицької церкви (кінець 1917-1937 рр.), «З архівів ВУЧК-ГПУ-НКВД-КГБ», 2000, № 2, c. 311-330.
• Рубльова Н., Невідома ділянка «антирелігійного фронту»: Боротьба воадних структур УСРР проти римсько-каьолицької церкви, 1920-ті роки, «З архівів ВУЧК-ГПУ-НКВД-КГБ», 1998, № 1, c. 228-243.
• Nekrolog: ś.p. Ks. Kanonik Franciszek Trocki, proboszcz parafii w Skotnikach, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=829209 (dostęp: 20.10.2023).

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2024.31.2.17

Biblioteka Nauki

61791572