Polska frazeologia gwarowa – próba bilansu

• Authors: Maciej Rak

Title variants

EN

Polish dialectal phraseology – an attempt at balance

Abstracts

EN

The article is a summary of research conducted to date in the field of polish dialectal phraseology. In the following parts, the author discusses: 1) the history of research on polish dialectal phraseology; 2) achievements in this field; 3) methods used to describe dialectal phraseological material; 4) research perspectives (most of all the most urgent needs); 5) ways to use dialectal phraseology by representatives of other fields.

PL

Artykuł stanowi podsumowanie dotychczasowych badań w zakresie polskiej frazeologii gwarowej. W kolejnych częściach autor omawia: 1) historię badań nad polską frazeologią gwarową; 2) dorobek w tej dziedzinie; 3) metody wykorzystywane do opisu gwarowego materiału frazeologicznego; 4) perspektywy badań (przede wszystkim najpilniejsze potrzeby); 5) sposoby wykorzystywania frazeologii gwarowej przez przedstawicieli innych dziedzin.

Keywords

PL

polska frazeologia gwarowa; historia badań nad polską frazeologią gwarową; metody badań frazeologicznych

EN

Polish dialectal phraseology; history of research on Polish dialectal phraseology; methodologies of phraseological research

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Gwary Dziś
• Year: 2022
• Volume: 15
• Pages: 13-23

Dates

published

2022

Contributors

author

Maciej Rak

• Uniwersytet Jagielloński, Katedra Historii Języka i Dialektologii

• https://orcid.org/0000000300421406

References

• Augustynowicz-Ciecierska H. (1961), Problemy frazeologiczne w słowniku gwarowym, „Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN” IV, z. 2, s. 77-84.
• Chlebda W. (1991), Elementy frazematyki. Wprowadzenie do frazeologii nadawcy, Opole.
• Chlebda W. (2020), Frazeologiczne zaplecze językowego obrazu świata, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa II, red. M. Rak, V.M. Mokienko, Biblioteka LingVariów, t. 28, Kraków, s. 63-72, https://doi.org/10.12797/9788381382458.05.
• Dubisz S., Karaś H., Kolis N. (1995), Dialekty i gwary polskie, Warszawa.
• Dembowski B. (1894), Słownik gwary podhalskiej, Kraków [odbitka z tomu V „Sprawozdań Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie”].
• Dziamska-Lenart G. (2018), Frazeografia polska. Teoria i praktyka, Poznań.
• Dziamska-Lenart G. (2020), Gwarowe słowniki frazeologiczne języka polskiego - przegląd, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa II, red. M. Rak, V.M. Mokienko, Biblioteka LingVariów, t. 28, Kraków, s. 125-136, https://doi.org/10.12797/9788381382458.11.
• S. Urbańczyk (red.) (1978), Encyklopedia wiedzy o języku polskim, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Chojnacki (2018), Frazeologia gwarowa Wielkopolski północno-wschodniej, Łódź.
• Górnowicz H. (1975a), Frazeologia w gwarach w stosunku do języka literackiego na przykładzie gwar malborskich, [w:] Słownictwo gwarowe a kultura, red. M. Karaś, Wrocław, s. 79-84.
• Górnowicz H. (1975b), Idiomatyzmy frazeologiczne w gwarach malborskich w stosunku do języka ogólnopolskiego, „Prace Filologiczne”, t. 25, s. 397-406.
• Ignatowicz-Skowrońska J. (2020), Założenia słownika etymologicznego polskich frazeologizmów, „Język Polski” 100, nr 4, s. 118–124, doi: https://doi.org/10.31286/JP.100.4.8.
• Juralewicz W., Nagłowska A. (1965), Uwagi o frazeologii cieszyńskiej na podstawie utworów pisarzy ludowych E. Farnika i J. Probosza, „Językoznawca” 13, s. 32-44.
• J. Kąś (2015-2019), Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I–XII, Bukowina Tatrzańska-Kraków-Nowy Sącz.
• J. Kaś (2003), Słownik gwary orawskiej, Kraków (2. wyd. - Kraków 2011).
• Kobylińska J. (1976), Frazeologia gwarowa w prozie Władysława Orkana, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, z. 58, „Prace Językoznawcze”, s. 105-123.
• Kosek I. (2015), Frazeologia i frazeografia polska w badaniach po 1989 roku, „Język Polski” 95, s. 43-54.
• Krawczyk A. (1982), Frazeologia w „Słowniku gwar polskich”, „Biuletyn Slawistyczny” VII, s. 33-37.
• Krawczyk A. (1985), Co wiemy o frazeologii gwarowej?, „Z Problemów Frazeologii Polskiej i Słowiańskiej” III, s. 129-137.
• Krawczyk-Tyrpa A. (1987), Frazeologia somatyczna w gwarach polskich. Związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała, Wrocław.
• Lewicki A.M. (2007), Rozwój frazeologii polskiej w ostatnim ćwierćwieczu, „Problemy frazeologii europejskiej”, t. VIII, s. 9-14.
• Mędelska J., Marszałek M., (2019), Frazematyka północnokresowa. Problemy opisu tradycyjnego i zarys projektu jego sformalizowania, „Język Polski” 99, nr 2, s. 91-102. https://doi.org/10.31286/JP.99.2.6
• Michow E. (2013), Studia nad frazeologią somatyczną języka polskiego i bułgarskiego, Kielce.
• Miodunka W. (1980), Teoria pól językowych. Społeczne i indywidualne ich uwarunkowania, Kraków.
• Pomierska J. (2002), Przësłowié samò sã rodzy w głowie. Kaszubskie przysłowia z polskimi odpowiednikami, Gdańsk.
• Pomierska J. (2013), Przysłowia kaszubskie. Studium z paremiografii i paremiologii, Gdańsk.
• Popławski E. (2014), Frazemy z biblijnymi nazwami osobowymi w gwarach polskich, Kraków.
• Przymuszała L. (2011), Stan badań nad polską frazeologią gwarową, „Studia Slavica” XV, s. 219-226.
• Przymuszała L. (2016), Miejsce frazeologii w słownikach gwarowych, „Prace Filologiczne” 6, t. 68, s. 345-356.
• Przymuszała L. (2020), Opis frazeologii w słowniku gwarowym Jana Karłowicza a późniejsza praktyka leksykograficzna, [w:] Leksykografia w różnych kontekstach, red. M. Bańko, W. Decyk-Zięba, E. Rudnicka, Warszawa, s. 215–225. https://doi.org/10.31338/uw.9788323541677.pp.215-226
• Rak M. (2006), Frazeologia gwarowa w ujęciu leksykograficznym – problemy i postulaty, „Język Polski” 86, z. 1, s. 11-19.
• Rak M. (2007a), Frazeologia gwar Podtatrza w kontekście frazeologii słowackiej (z zagadnień frazeologii porównawczej), „LingVaria”, nr 1 (3), s. 103-113.
• Rak M. (2007b), Językowo-kulturowy obraz zwierząt utrwalony w animalistycznej frazeologii gwar Gór Świętokrzyskich i Podtatrza (na tle porównawczym), Kraków.
• Rak M. (2020a), Do czego się przydaje frazeologia gwarowa?, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa II, red. M. Rak, V.M. Mokienko, Biblioteka LingVariów, t. 28, Kraków, s. 13-20, https://doi.org/10.12797/9788381382458.01.
• Rak M. (2020b), Frazematyka gwarowa a badania z zakresu socjologii wsi (na materiale podhalańskim), „Науковий Вісник Ужгородського Університету”. Серія Філологія 2 (44), s. 288-293. DOI: https://doi.ord/10.24144/2663-6840/2020.2(44).288–293.
• Rak M. (2021), Polska frazematyka gwarowa – stan badań (za pięciolecie 2015–2020), metody i perspektywy, [w:] Vertybės lietuvių ir lenkų kalbų pasaulėvaizdyje / Wartości w językowym obrazie świata Litwinów i Polaków, red. K. Rutkovska, S. Niebrzegowska Bartmińska, Vilnius–Liublinas, s. 229-241, https://doi.org/10.15388/VLLP.2021.14.
• Rak M., Mokienko V.M. (red.) (2020), Słowiańska frazeologia gwarowa II, Biblioteka LingVariów, t. 28, Kraków. https://doi.org/10.12797/9788381382458
• Rak M., Sikora K. (red.) (2016), Słowiańska frazeologia gwarowa, Biblioteka LingVariów, t. 23, Kraków. https://doi.org/10.12797/9788376387390
• Rembiszewska D.K. (2016), Zarys koncepcji słownika frazeologizmów w polszczyźnie lokalnej północnego Podlasia, [w:] Słowiańskie słowniki gwarowe – tradycja i nowatorstwo, red. D.K. Rembiszewska, Łomża-Warszawa, s. 217-222.
• M. Rak (2005), Słownik frazeologiczny gwary Dębna w Górach Świętokrzyskich, Kraków.
• L. Przymuszała (2013), Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich, Opole.
• SGP PAN, Słownik gwar polskich, t. I–X, red. M. Karaś (Źródła, t. I), J. Reichan (t. II-IX, z. 2), S. Urbańczyk (t. II-V), J. Okoniowa (t. VI-IX, z. 2), B. Grabka (t. VII-X, z. 2), R. Kucharzyk (t. IX, z. 2 - t. X, z. 2), Wrocław-Warszawa-Kraków 1977–1991 (t. I–III), Kraków 1992-2019 (t. IV–X, z. 2).
• Sierociuk J. (2001), Czy istniał prasłowiański język poetycki?, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 8, Poznań, s. 127-137.
• Sierociuk J. (2008), Czy pierwsi twórcy literatury polskiej mogli mieć wzorce rodzime, „LingVaria” III, nr 1 (5), s. 99-107.
• SJPSzym, Słownik języka polskiego, t. 1-3, red. M. Szymczak, Warszawa 1978–1981, wersja CD.
• J. Karłowicz (1900-1911), Słownik gwar polskich, t. I–VI (t. IV–VI do druku przygot. J. Łoś), Kraków.
• Sychta B. (1955), Element morski w kaszubskiej frazeologii, „Język Polski” 35, z. 1, s. 1-8.
• SWJP, Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 1996.
• Szydłowska N. (red.), 2008, Mądrość jako wartość w przysłowiach ludowych. Materiały z badań, Białystok.
• Ścigalska B. (2011), Przysłowia ludowe mądrością polskiej wsi, Kraków.
• Treder J. (1986), Ze studiów nad frazeologią kaszubską (na tle porównawczym), Gdańsk.
• Treder J. (1989), Frazeologia kaszubska a wierzenia i zwyczaje (na tle porównawczym), Wejherowo.
• Treder J. (1991), Nowa dziedzina badawcza: frazeologia gwarowa, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu”, „Językoznawstwo” XIII, s. 501-506.
• Tyrpa A. (2016), Co wiemy o frazeologii gwarowej w 2015 r.?, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa, red. M. Rak, K. Sikora, Biblioteka LingVariów, t. 23, Kraków, s. 13-30, http://www.lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl/documents/5768825/139206133/BLV_23_M_Rak%2C+K_Sikora_(red.)_S%C5%82owia%C5%84ska_frazeologia_gwarowa_ebook.pdf/26650b2a-1a48-4c02-b30a-c2f30766f355.
• Tyrpa A., Rak M. (2010), Onomazjologiczne ujęcie frazematyki gwarowej, [w:] Język polski – wczoraj, dziś, jutro..., red. B. Czopek-Kopciuch, P. Żmigrodzki, Kraków, s. 351-358.
• Tyrpa A., Rak M. (2015), Założenia słownikowego opisu frazematyki gwarowej, „Problemy Frazeologii Europejskiej”, t. X, s. 9-25.
• Tyrpa A., Rak M. (2016), Polʹskaâ dialektnaâ frazemika v onomasiologičeskoj predstavlenii, [w:], Slavânskaâ dialektnaâ leksikografiâ 2, red. S.A. Myznikov, O.N. Krylova, I.V. Baklanova, Sankt-Peterburg, s. 215-228.

Identifiers

DOI

10.14746/gd.2022.15.3

Biblioteka Nauki

26850437