Prace przestrzenne Mieczysława Zdanowicza. Transgresywna wolność kreacji

• Authors: Karolina Tomczak

Title variants

EN

Spatial Works of Mieczysław Zdanowicz. Transgressive Freedom of Creation

Abstracts

EN

This article describes the spatial works of the artist from Wrocław (1928–2003), that are not often analysed in academic discourse, especially his small sculptural forms and ceramic sculptures, created mainly between the 1950s and the 1970s. The author’s intention is to show that the freedom of creation revealed in them which characterises this versatile modernist, anticipates postmodern art and especially its tendency to reduce artisticity. The sculptor fits into the model of the wanderer, who, in his individual artistic peregrinations stylistically disturbs the modernist paradigm of a perfect work of art in order to propose a still form-creating anticipation of the then forthcoming postmodernity. The transgressive freedom of Zdanowicz’s art, as understood in this way, is discussed on the examples of the sculptural and ceramic works selected from his comprehensively verified creative path including objects inspired by the anti-aestheticism of nature, totems made of hair and ceramic mass and ceramic cubes. Their in-depth stylistic and contextual description will make it possible to indicate the dominant modernist artistic freedom of this artist, spontaneously infringed by formal solutions heralding postmodern anti-conventionality i.e., the deflationary weakening of traditional artisticity, appreciation of a waste-item or organic matter subjected to destruction. The object analysis oriented in this way is preceded by a synthetic concretisation of (spatial) art, mainly modernist, as well as the identification of an updated type of a wanderer’s attitude as an interpretative category.

PL

Artykuł opisuje nieczęsto analizowaną w naukowym dyskursie twórczość przestrzenną tego wrocławskiego artysty (1928–2003), czyli jego autorstwa niewielkie formy rzeźbiarskie i rzeźby ceramiczne, powstające zwłaszcza od lat 50. do lat 70. XX w. Przyświeca mu zamiar pokazania, że poświadczona w nich wolność tworzenia charakteryzująca tego wszechstronnego modernistę sygnalizuje sztukę ponowoczesną, szczególnie jej tendencję do zaniżania artystyczności. Rzeźbiarz wpisuje się w model wędrowca, który w swych indywidulanych artystycznych peregrynacjach stylistycznie zaburza modernistyczny paradygmat dzieła doskonałego, by zaproponować nadal formotwórcze antycypowanie nadchodzącej wówczas ponowoczesności. Tak rozumiana transgresywna swoboda sztuki Zdanowicza zostaje omówiona na wybranych z jego całościowo zweryfikowanej drogi twórczej przykładowych pracach rzeźbiarskich i ceramicznych, między innymi obiektach zainspirowanych antyestetyzmem natury, totemach z włosia i masy ceramicznej, kostkach ceramicznych. Ich pogłębiony opis stylistyczny i kontekstualny pozwoli wskazać dominującą modernistyczną wolność artystyczną tego twórcy, spontanicznie naruszaną przy użyciu rozwiązań formalnych zapowiadających postmodernistyczną antykonwencjonalność, tj. deflacyjnego osłabienia tradycyjnej artystyczności, dowartościowania przedmiotu-odpadu czy organicznej materii poddanej destrukcji. Ukierunkowaną w ten sposób analizę przedmiotową poprzedza syntetyczne ukonkretnienie sztuki (przestrzennej) głównie modernistycznej, a także określenie zaktualizowanego typu postawy wędrowca jako kategorii interpretacyjnej.

Keywords

PL

Mieczysław Zdanowicz; rzeźba; wolność kreacji; transgresja; nowoczesność

EN

Mieczysław Zdanowicz; sculpture; freedom of creation; transgression; modernity

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2022
• Volume: 42
• Issue: 3
• Pages: 395-418

Dates

published

2023

Contributors

author

Karolina Tomczak

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000168364941

References

• Makarewicz, Z. (1990). Moralitet technologiczny albo rozmowa z milczącym zegarem w pracowni pana Mieczysława Zdanowicza, Wrocław 1969, 1972, 1986, 1990 [mps]. Ośrodek Dokumentacji Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu (ODS ASP we Wrocławiu), 1–7.
• Zdanowicz, M. (1990). Wymiar zerowy – Null Dimension. Format, 1, 54–55.
• Zdanowicz, M. (1996). Ogród-galeria. W: A. Saj (red.), Szkice z pamięci. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu we wspomnieniach jej założycieli, studentów i pedagogów. Lata 1946–1996. Monografia uczelni. Cz. I. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta, 141–142.
• Zdanowicz, M. Czarnohora – teatr mojego życia, Wrocław, bez daty [mps]. ODS ASP we Wrocławiu, 1–4.
• Banaś, P. (1982). Polskie współczesne szkło artystyczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Banaś, P. (1990). Współczesne polskie szkło i ceramika. Warszawa: Arka-dy.
• Bell, D. (1994). Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, przeł. S. Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Benjamin, W. (2011). Dzieło sztuki w epoce jego reprodukowalności technicznej. W: W. Benjamin, Twórca jako wytwórca. Eseje i rozprawy, przeł. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Bürger, P. (2006). Teoria awangardy, przeł. J. Kita-Huber. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Calvino, I. (1996). Wykłady amerykańskie, przeł. A. Wasilewska. Gdańsk: Wydawnictwo Marabut.
• Connor, S. (1995). Postmodernist Culture. An Introduction to Theories of the Contemporary, Oxford: Blackwell, 1995.
• Cook, A. (1986). The „Meta-Irony” of Marcel Duchamp. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 3, 268. DOI: 10.2307/429736.
• Dziedzic, D. i Makarewicz, Z. (red.). (1983). Sympozjum Plastyczne Wrocław ’70. Wrocław: Zjednoczone Przedsiębiorstwa Rozrywkowe. Ośrodek Teatru Otwartego „Kalambur”.
• D’Alleva, A. (2008). Metody i teorie historii sztuki, przeł. E. Jedlińska i J. Jedliński. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Eco, U. (1987). Dopiski na marginesie „Imienia róży”, przeł. A. Szymanowski. W: U. Eco, Imię róży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Foster, H. (2012). Powrót Realnego. Awangarda u schyłku XX wieku. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Greenberg, C. (2006). Obrona modernizmu, przeł. G. Dziamski i M. Śpik-Dziamska. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Jameson, F. (2011). Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapitalizmu, przeł. M. Płaza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Jarosz, A. (2014). Inspiracje brytyjskie w rzeźbie wrocławskiej. Quart, 1, 79–104.
• Krantz-Domasłowska, L. (2012). Konteksty badań komparatystycznych – temat i metoda. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 43, 35–39.
• Krauss, R. (1997). Oryginalność awangardy, przeł. M. Sugiera. W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 399–419.
• Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. M. Falski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kundera, M. (1996). Nieznośna lekkość bytu, przeł. A. Holland. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Kundera, M. (1998). Sztuka powieści, przeł. M. Bieńczyk. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
• Kuspit, D. (2006). Koniec sztuki, przeł. J. Borowski. Gdańsk: Muzeum Narodowe.
• Kuźmińska, A. (1992). Niezwykły człowiek natury. Informator, 4, 7.
• Lachowski, M. (2006). Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezentacji sztuki w PRL-u. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
• Makarewicz, Z. (1986). Wrocławskie rzeźby i rzeźbiarze wrocławscy. Rzeźba Polska 1, 61–82.
• Makarewicz, Z. (2006). Bez postumentów. O rzeźbie wrocławskiej. W: A. Saj (red.), Wrocław sztuki. Sztuka i środowisko artystyczne we Wrocławiu 1946–2006. Wrocław: Wysoka: Agencja Reklamowa i Drukarnia Kontra s.c., 83–125.
• Markowska, A. (2012). Dwa przełomy. Sztuka polska po 1955 i 1989 roku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Markowska, A. (2019). Dlaczego Duchamp nie czesał się z przedziałkiem? Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Mrozek, K. (2011). Mieczysław Zdanowicz. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta.
• Murphy, R. (1999). Theorizing the Avant-garde Expressionism and the Problem of Postmodernity. Cambridge: Cambridge University Press.
• Pękala, T. (2000). Awangarda i ariergarda. Filozofia sztuki nowoczesnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Popiel, M. (1989). Historia i metafora. O „Żywych kamieniach” Wacława Berenta. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Popiel, M. (2018). Świat artysty. Modernistyczne estetyki tworzenia. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Porębski, M. (1965). Granica współczesności. Ze studiów nad kształtowaniem się poglądów artystycznych XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Saj, A. (red.). (1996). Szkice z pamięci. Monografia uczelni. Cz. I. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta.
• Saj, A. (red.). (2006). Wrocław sztuki. Sztuka i środowisko artystyczne we Wrocławiu 1946–2006. Wysoka: Agencja Reklamowa i Drukarnia Kontra s.c.
• Szahaj, A. (1996). Ponowoczesność – czas karnawału, postmodernizm – filozofia błazna? W: S. Czerniak i A. Szahaj (red.), Postmodernizm a filozofia. Wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, 381–392.
• Szahaj, A. (2021). Ponowoczesność i postmodernizm dla średniozaawansowanych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Świsłocka-Karwot, S. (2016). Sztuka we Wrocławiu w latach 1945–1970. Artyści, dzieła, krytycy. Wrocław: Wydawnictwo Via Nova.
• Taylor, Ch. (2001). Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. M. Gruszczyński i in. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Tomczak, K. (2021). Deflationist Caprice: „Imperfections” in the Sculpture of Leon Podsiadły. Arts, 2, 1–23. DOI: 10.3390/arts10020039.
• Wojciechowski, A. (1968). Droga do współczesności. Malarstwo europejskie drugiej połowy XIX wieku. Warszawa: Arkady.
• Jahre Kunstschule in Breslau (1990). Wiesbaden [kat. wystawy]. Wrocław: Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych.
• Ausstellung der Arbeiten von Künstler der Kunstakademie in Wrocław (1991). [kat. wystawy]. Wstęp M. Zdanowicz. Innsbruck.
• Wystawa „Funkcja Koloru i Formy” (1961). Jerzy Boroń, Jan Chwałczyk, Wanda Gołkowska, Mieczysław Zdanowicz [kat. wystawy]. Wrocław: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych.

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2023.4203.25

Biblioteka Nauki

37273730