Wpływ zmian legislacyjnych na efektywność wariantowania w procedurze OOŚ w Polsce

• Authors: Adrian Chochoł

Title variants

EN

The impact of legislative amendments on the effectiveness of alternatives in the EIA in Poland

Abstracts

EN

The article analyses the impact of the 2019 and 2023 amendments to the Act on Access to Information on the Environment and its Protection, Public Participation in Environmental Protection, and Environmental Impact Assessments (EIA Act) on the functioning and effectiveness of alternatives analysis in the Environmental Impact Assessment (EIA) procedure. The author posits that these modifications have negatively affected the ability of alternatives analysis to provide substantive analyses supporting selection of the optimal variant in the decision-making process regarding environmental decisions. The main research question concerns the way in which these legislative changes have influenced the functioning and effectiveness of this tool. Additionally, the author conducted a detailed analysis of the legislative process to determine the reasons behind the changes. The discussed issue aligns with the current global research focus on streamlining the EIA procedures, especially in the context of the ongoing energy transition and ensuring appropriate mechanisms for public participation. The research employed the dogmatic-legal method, supplemented by the author’s observations from direct involvement in EIA procedures in Poland and experiences from the legislative process of the amendments. The analysis revealed that changes to Article 81(1) of the EIA Act significantly limited the authority’s competence to select an alternative project variant, making it dependent on demonstrating the impossibility of implementing the investment in the variant proposed by the investor. Meanwhile, the amendment to Article 66(1)(5 of the EIA Act reduced the minimum number of alternatives that must be analysed in the EIA report from three to two, depriving the authority of the ability to use a “comparative grid” to reliably assess different options for achieving the investment goal and prevent the development of apparent alternatives. The current regulations significantly limit the possibility of determining optimal environmental conditions, which may contribute to an escalation of social conflicts rather than their minimization.

PL

Artykuł analizuje wpływ nowelizacji ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (u.o.o.ś.) z lat 2019 i 2023 na funkcjonowanie i efektywność wariantowania w procedurze oceny oddziaływania przedsięwzięć na środowisko (procedura OOŚ). Autor stawia tezę, że dokonane modyfikacje negatywnie wpłynęły na zdolność wariantowania w dostarczaniu merytorycznych analiz wspierających wybór optymalnego wariantu w procesie podejmowania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (DŚU). Główne pytanie badawcze dotyczy sposobu, w jaki dokonane zmiany legislacyjne wpłynęły na funkcjonowanie i efektywność tego narzędzia. Dodatkowo autor dokonał szczegółowej analizy procesu stanowienia prawa, mającej na celu ustalenie powodów, dla których zdecydowano się wprowadzić zmiany. Omawiane zagadnienie wpisuje się w aktualną problematykę usprawniania (streamlining) procedur OOŚ w prowadzonych na świecie badaniach, zwłaszcza w kontekście transformacji energetycznej oraz zapewnienia odpowiednich mechanizmów partycypacji społecznej. W Polskiej literaturze brak jest aktualnych badań nad efektywnością wariantowania. W analizie zastosowano metodę dogmatyczno-prawną, uzupełnioną o obserwacje autora wynikające z jego bezpośredniego udziału w procedurach OOŚ w Polsce oraz doświadczeń z procesu legislacyjnego ww. nowelizacji. Przeprowadzona analiza wykazała, że zmiany w art. 81 ust. 1 u.o.o.ś. istotnie ograniczyły kompetencje organu w zakresie wyboru innego wariantu realizacji przedsięwzięcia, uzależniając to od wykazania braku możliwości realizacji inwestycji w wariancie zaproponowanym przez inwestora. Natomiast zmiana art. 66 ust. 1 pkt 5 u.o.o.ś. zmniejszyła minimalną liczbę wariantów obligatoryjnie analizowanych w raporcie OOŚ z trzech do dwóch, co zasadniczo pozbawia organ możliwości zastosowania „siatki porównawczej”, na tle której mógłby rzetelnie ocenić różne opcje osiągnięcia celu inwestycji i zapobiec opracowywaniu pozornych wariantów. W procesie podejmowania DŚU organ powinien mieć możliwość określenia optymalnych uwarunkowań środowiskowych dla planowanego przedsięwzięcia, w tym wskazania wariantu innego niż preferowany przez inwestora, jeśli jest to uzasadnione w konkretnym stanie faktycznym. Obecne przepisy istotnie ograniczają tę możliwość, co może sprzyjać eskalacji konfliktów społecznych zamiast je minimalizować.

Keywords

PL

Wariantowanie; decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach; usprawnianie OOŚ; partycypacja społeczna

EN

Alternatives; Environmental decision; Streamlining EIA; public participation

• Publisher: Uniwersytet Opolski
• Journal: Opolskie Studia Administracyjno-Prawne
• Year: 2025
• Volume: 23
• Issue: 1
• Pages: 9-34

Dates

published

2025

Contributors

author

Adrian Chochoł

• Fundacja Frank Bold

• https://orcid.org/0009000268245381

References

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483 ze zm.
• Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz. Urz. UE C 202 z 7.06.2016 r., s. 47.
• Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Aarhus, 25 czerwca 1998, Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 706.
• Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym. Espoo, 25 lutego 1991 r., Dz.U. z 2003 r. Nr 96, poz. 898.
• Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko. Dz.U. L 175, 5.7.1985, s. 40–48. Zmieniona m.in. dyrektywą 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r. Dz.U. L 73, 14.3.1997, s. 5–15 oraz dyrektywą 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. Dz.U. L 156, 25.6.2003, s. 17–25.
• Dyrektywa 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, Dz.U. L 26, 28.1.2012, s. 1–21. Znowelizowana dyrektywą 2014/52/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. Dz.U. L 124, 25.4.2014, s. 1–18.
• Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2023 poz. 1890
• Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2019 poz. 1712.
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ustawa z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, Dz.U. z 2024 r. poz. 54 t.j.
• Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz.U.2024.1112 t.j.
• Wyrok WSA w Białymstoku z 19.09.2013 r., II SA/Bk 135/13. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 1530966.
• Wyrok WSA w Poznaniu z 7.06.2018 r., IV SA/Po 343/18. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2521516.
• Wyrok NSA z 21.02.2018 r., II OSK 1871/17. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2469222.
• Wyrok NSA z 23.01.2019 r., II OSK 3147/18. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2646242
• Wyrok NSA z 19.03.2019 r., II OSK 1092/17. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2646682.
• Wyrok NSA z 19.11.2019 r., II OSK 3321/17. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2761349.
• Wyrok NSA z 10.06.2020 r., II OSK 3873/19. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 3039257.
• Wyrok NSA z 20.04.2021 r., III OSK 376/21. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 3178672.
• Wyrok NSA z 14.02.2023 r., III OSK 2926/22. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 3600045.
• Behnke, Michał. 2010. Analiza wariantowa jako przesłanka wskazania wariantu innego niż proponowany przez inwestora lub odmowy wydania decyzji środowiskowej. W: Wybrane problemy prawa ochrony środowiska, (red.) Marcin Pchałek i Bartosz Rakoczy, 63–72. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Bukowski, Zbigniew. 2010. Postępowanie administracyjne w sprawach z zakresu ocen oddziaływania na środowisko. Toruń–Włocławek: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
• Bukowski, Zbigniew. 2008. W: Janina Ciechanowicz-McLean, Zbigniew Bukowski i Bartosz Rakoczy. Prawo ochrony środowiska: komentarz. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis”.
• Caro-Gonzalez, ana L., Andreea Nita, Javier Toro, and Montserrat Zamorano. 2023. From Procedural to Transformative: A Review of the Evolution of Effectiveness in EIA. Environmental Impact Assessment Review 103 (2023) 107256: 1–15. DOI: 10.1016/j.eiar.2023.107256.
• Dobrowolski, Grzegorz. 2011. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji I Kierownictwa „Dom Organizatora”.
• Fischer, Thomas B, Alberto Fonseca, Gesa Geißler, Urmila Jha-Thakur, Francois Retief, Reece Alberts, and Alexandra Jiricka-Pürrer. 2023. Simplification of Environmental and Other Impact Assessments – Results from an International Online Survey. Impact Assessment and Project Appraisal 41(3): 181–89. DOI: 10.1080/14615517.2023.2198839.
• Geneletti, Davide. 2014. Integration Of Impact Assessment Types Improves Consideration of Alternatives. Impact Assessment and Project Appraisal32(1): 17–18. DOI: 10.1080/14615517.2013.872846.
• Gizbert-Studnicki, Tomasz. 1989. Konflikt dóbr i kolizja norm. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 51(1): 1–15
• Grudzińska, Izabela i Zarzecka Joanna. 2011. Zmiany w postępowaniach administracyjnych w sprawach ocen oddziaływania na środowisko. Warszawa: Generalna dyrekcja ochrony Środowiska.
• Hanna, Kevin and Arnold, Lauren. 2022. An introduction to Environmental Impact Assessment. W: Routledge Handbook of Environmental Impact Assessment,(red.) Kevin Hanna, 3–21. London–New York 2022: Routledge.
• Haładyj, Anna, Katarzyna Tokarczyk-Dorociak and Łukasz Szkudlarek. 2023. Is There Any EIA Simplification? Reflections on Procedural Aspects of the Polish System. Impact Assessment and Project Appraisal 41(3): 223–227. DOI: 10.1080/14615517.2023.2192595.
• Haładyj, Anna. 2020. Are Polish Eia Experts Still „competent”? Remarks on The Evolution Of The Provisions Regarding Practitioners Involved In The Preparation Of Environmental Impact Assessment Reports. Krytyka Prawa. Niezależne Studia Nad Prawem 12(1): 97–114. DOI:10.7206/kp.2080-1084.364.
• Jendrośka, Jerzy. 2024. The substantive right to environment and the procedural environmental rights under the Aarhus Convention – Part II. The Opole Studies in Administration and Law22(2): 43–83. https://doi.org/10.25167/osap.5633.
• Kørnøv, Lone and Lyhne, Ivar. 2023. Unfolding simplification beyond drawbacks: types and reasoning for simplifying environmental assessment. Impact Assessment and Project Appraisal 41(3): 228–232, DOI: 10.1080/14615517.2023.2193914.
• Krystek, Jacek Joachim. 2021. Wariantowanie Skalą przedsięwzięcia. Glosa do Wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 Stycznia 2019 r., II OSK 3147/18. Studia Prawnicze KUL (3): 249–58. doi: 10.31743/sp.9701.
• Lone, Kørnøv, Ivar Lyhne, And Juanita Gallego Davila. 2020. Linking the UN SDGs and environmental assessment: Towards a conceptual framework. Environmental Impact Assessment Review 85, 106463: 1–9. doi:10.1016/j.eiar.2020.106463.
• Mccold, L.N., and Saulsbury J.W. 1998. Defining the no-action alternative for national environmental policy act analyses of continuing actions. Environmental Impact Assessment Review 18(1): 15–37. DOI:10.1016/s0195-9255(97)00062-0.
• Morgan, R.K. 2012. Environmental impact assessment: the state of the art. Impact Assessment and Project Appraisal 30(1): 5–14. DOI: 10.1080/14615517.2012.661557.
• Otawski, Piotr. 2024. W: Arkadiusz Despot-Mładanowicz, Joanna Filipowicz, Tomasz Filipowicz, Wojciech Jacyno, Artur Kosicki, Dominik Kościuk, Artur Modrzejewski, Piotr Otawski, Alicja Plucińska-Filipowicz, Joanna Rewkowska, Mirosław Wincenciak I Katarzyna Wincenciak-Pruszczyńska. Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz. 3 wydanie. Warszawa: C.H. Beck.
• Pchałek, Marcin, and Michał Behnke. 2009. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko w prawie polskim i UE. Warszawa: C.H. Beck.
• Rakoczy, Bartosz. 2010. Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz. Warszawa: LexisNexis.
• Stelmasiak, Jerzy. 2015. Wybrane problemy orzecznictwa sądów administracyjnych w zakresie ochrony środowiska. W: Zagadnienia systemowe prawa ochrony środowiska, (red.) Piotr Korzeniowski, 123–145. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu łódzkiego.
• Urban, Sergiusz. 2023. The Environmental impact assessment and military conflicts – an outline of the problem area. Opolskie Studia Administracyjno-Prawne 21(2): 211–222. DOI: 10.25167/osap.5070.
• Council on Environmental Quality. Removal of National Environmental Policy Act Implementing Regulations. Federal Register, 25 February 2025. Dostęp: 31.03.2025. https://www.federalregister.gov/documents/2025/02/25/2025-03014/removal-of-national-en-vironmental-policy-act-implementing-regulations.
• Council on Environmental Quality Government Site. Dostęp: 31.03.2025. https://ceq.doe.gov/.
• Federal Agency NEPA Implementing Procedures 2023. Dostęp: 31.03.2025. https://ceq.doe.gov/docs/laws-regulations/Federal-Agency-NEPA-implementing-Procedures-2023-01-27.pdf.
• Komisja Europejska. Wytyczne dotyczące przygotowania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (dyrektywa 2011/92/UE zmieniona dyrektywą 2014/52/UE). Dostęp: 24.11.2024. https://www.gov.pl/attachment/0ee9c57f-240a-4578-a120-df5104a7c2b0.
• Netherlands Commission for Environmental Assessment (NCEA). 2025. Introduction; Worldmap of EIA/SEA legislation. Dostęp: 25.01.2025. https://www.eia.nl/en/topics/esia-sea/introduction2.
• United Nations (ONZ). 2025. The Sustainable Development Goals. Dostęp: 25.01.2025. https://sdgs.un.org/goals.
• Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw. 2019. Druk sejmowy nr 3616. Dostęp: 10.10.2024. https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/EC678E-E54DA93D75C1258434004661CF/%24File/3616-uzas.DOCX.
• Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw. 2023. Druk sejmowy nr 3304. Dostęp: 10.10.2024.
• https://orka.sejm.gov.pl/druki9ka.nsf/0/c8aa69Fc73FB631ac12589BB004aB990/%24File/3304-uzas.docx.
• Załącznik nr 1 do raportu z konsultacji. 2022. Uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (UD375). Dostęp: 12.10.2024. https://legislacja.rcl.gov.pl/do-cs//2/12359854/12880366/dokument599628.docx.
• Zestawienie propozycji usprawnień procesu inwestycyjnego zaproponowanych przez resorty, które uzyskały pozytywną rekomendację Zespołu – Zestawienie z dn. 5.05.2021 r. do protokołu nr 2. 2021.

Identifiers

DOI

10.25167/osap.5744

Biblioteka Nauki

63255783