Search results

1

Być „niepowołanym odbiorcą”…

100%

Ługowska J.

Rocznik Antropologii Historii

|

2017

|

issue 10, Antropologia - folklor - historia

71–85

XX

The scientific interests of Piotr Kowalski, a literary scholar, folklorist, and cultural researcher, include the phenomena and specific events that impose on the researcher the status of an "unintended" or at least "non-specific" recipient. The multi-layered, erudite treatise Prośba do Pana Boga. Rzecz o gestach wotywnych (A Plea to God: Topics in Votive Gestures) originates from a discreet observation by the scholar of a specific ritual, where the faithful write in the book laid out by the altar of Our Lady of Opole their pleas and intentions of a private, often intimate nature. An attempt made by the author to outline the origin of this phenomenon, its cultural functions, and historical and contemporary contexts, illustrates a certain type of scientific reasoning, whose logic leads from observation of "strangeness" or "marginality" of the analysed event or behaviour (along with the accompanying texts) to its placement in the mainstream of culture. This is done by disclosing certain, usually secret, patterns and behaviours related to universal human needs, used in single communication acts. Consequently, cognitive distance accompanying all scientific activities, including the field of cultural studies, may become significantly reduced as a result of the use of explanatory procedures and location of the examined phenomena on the timeline, but it is never completely eliminated. Kowalski repeatedly emphasises that a scientist always exists "next to" the subject of research, often in the role of an "unintended recipient". It seems important that this distance is closely connected with a typically humanistic interest in the rich and diverse human world of meanings and values, in which nothing is obvious.

2

Pamięć rodzinna w cyklu powieści Małgorzaty Musierowicz „Jeżycjada”

100%

Ługowska J.

Filoteknos

|

2021

|

issue 11

241-251

PL

W świecie przedstawionym powieści Małgorzaty Musierowicz składających się na cykl „Jeżycjada” istotną rolę odgrywają rzeczy łączące funkcje użytkowe z symbolicznymi. Nazwać je można – za Przemysławem Czaplińskim – „rzeczami nostalgicznymi”, podlegającymi procesowi swoistej humanizacji, w wyniku czego stają się niemal żywymi istotami, czującymi, „wyposażonymi we wszystko z wyjątkiem głośnej mowy”. Zamykają one bowiem w sobie pamięć o ludziach, którzy z nich korzystali, zdolne są wyzwalać dobre emocje, konsolidować członków rodziny wokół trwałego aksjologicznego centrum. Oprócz mebli, przedmiotów codziennego użytku, przechowywanych w głębi szaf ubrań, a także starych albumów z rodzinnymi fotografiami, funkcje takie pełniła wisząca „od zawsze” w kuchni Borejków tablica, na której umieszczane były karteczki z ważnymi zapiskami sporządzanymi przez wszystkich – starszych i młodszych – członków rodziny, różnego rodzaju hasła, aforyzmy, a także zdjęcia i inne dokumenty. Wzmianki o owej tablicy pojawiają się niemal we wszystkich częściach cyklu – od Kwiatu kalafiora (1981) do Ciotki Zgryzotki (2018). W ostatniej z powieści cyklu „poznańskiego” pojawia się interesujący wątek związany z najnowszą historią tego przedmiotu (przedstawiciele młodego pokolenia Borejków uznają tablicę za rzecz zbędną i nie pasującą do nowego wystroju kuchni) zakończony jednak znamiennym aktem restytucji tablicy w nowej siedzibie Borejków, oznaczającej zarazem potwierdzenie jej edukacyjnej przydatności i ważnej funkcji w kształtowaniu się pamięci rodzinnej.

3

W świecie imion własnych. O funkcji imienia w „Nie kończącej się historii” Michaela Endego

100%

Ługowska J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2001

|

vol. 13

49–61

PL

Znaczenie i funkcja imion, ich specyficzna magia, związek z systemem kultury, z właściwym jej sposobem myślenia i porządkowania świata interesują nie tylko uczonych. Problematyka ta staje się również istotnym składnikiem fabuły utworów. Jeden z takich utworów – Nie kończąca się historia Michaela Endego – rozpatrywany jest w artykule. Liczne motywy tej współczesnej baśni związane są z nadawaniem imienia, posługiwaniem się nim, jego kreacyjną mocą. Dla ogólnej wymowy dzieła, jego filozoficznego i etycznego przesłania bardzo ważne są m.in. problemy: imienia prawdziwego i fałszywego, kary „wyzucia z imienia” oraz roli aktów nazewniczych. W świecie przedstawionym dzięki nadaniu nazwy przedmioty zyskują realność i trwałość, właściwe nazwanie zaś oznacza ustalenie nowej relacji miedzy podmiotem nazywającym a przedmiotem nazywanym, jest tożsame z „wzięciem w posiadanie”. Swoisty przymus nazywania, cechujący także samego Endego, należy uznać za integralny składnik jego metody twórczej i wiązać z centralną dla utworu kategorią dziecięcości, pojmowaną jako szczególny sposób rozumienia i porządkowania świata.

EN

Not only scientists are interested in the meaning and function of proper names, their peculiar magic, links with culture, with its specific way of thinking and organizing the world. The problem also becomes an important component of works of literature, one of which, Michael Ende’s The Never-Ending Story, is the subject dealt of the present article. Numerous motifs of this contemporary fairy tale are connected with naming and using names, with the creative power of a name. Problems crucial to the general idea of the work, its philosophical and ethical message, are the issues of real vs. false names, the punishment of depriving someone of their name and the role of naming acts. In the presented world, it is by receiving names that objects achieve genuiness and permanence. Assigning an appropriate name, too, means establishing a new relationship between the naming subject and the named object; it is tantamount to the enactment of the relationship of ‘possession’. A peculiar necessity of naming, characteristic also of Ende himself, must be considered an integral component of his artistic method and associated with being a child, viewed as a peculiar way of understanding and organizing the world.

4

„Wielka zabawa” jako odpowiedź na „kompleks Kopciuszka”

100%

Ługowska J.

Filoteknos

|

2019

|

issue 9

40–47

PL

Określenie „kompleks Kopciuszka” pojawiło się w rozprawach poświęconych literaturze dziecięcej głównie za sprawą krytyków a także historyków literatury starających się podnieść refleksję nad tym typem literatury do rangi dyscypliny akademickiej, przeciwdziałać protekcjonalnemu (a nawet lekceważącemu) traktowaniu twórczości dla najmłodszych przez przedstawicieli profesjonalnego literaturoznawstwa. Należała do nich Krystyna Kuliczkowska podkreślająca w swych rozprawach zespolenie w utworach dla młodego odbiorcy treści dydaktycznych z artyzmem, w najwybitniejszych dokonaniach tego typu twórczości wręcz zacieranie się granicy między literaturą dziecięcą a uniwersalną, adresowaną przede wszystkim do dorosłych. Najpełniejszą, spójną i konsekwentną odpowiedzią na „kompleks Kopciuszka” okazała się zaproponowana przez Jerzego Cieślikowskiego koncepcja „wielkiej zabawy” wykraczająca w istocie poza granice tradycyjnego literaturoznawstwa, w nowatorski sposób rozszerzająca obszar badawczy o dziedziny kulturoznawstwa, antropologii i folklorystyki. Świat wielkiej zabawy stał się w rozważaniach tego uczonego kulturowym paradygmatem, w którym usytuował najważniejsze zjawiska i gatunki literatury adresowanej do młodego odbiorcy, dokonując przy tym ważnego rozróżnienia „literatury dla dzieci”, w tradycyjnym tego słowa rozumieniu, oraz literatury „dziecięcej” – a więc tworzonej z uwzględnieniem dziecięcego sposobu widzenia świata, poczucia humoru, niekiedy też kompetencji językowych dziecka. Dowartościował więc w swych badaniach folklor dziecięcy a także dostrzegł istotę podobieństwa między bawiącym się dzieckiem a metrykalnie dorosłym poetą „dzieckiem podszytym” (zachowującym w sobie pamięć własnego dzieciństwa) w twórczym działaniu człowieka pojmowanego jako „homo ludens”.

EN

The term “Cinderella complex” appeared in scholarship devoted to children’s literature mainly because of critics and literary historians who were trying to raise research on this type of writing to the rank of academic discipline, as well as to prevent the patronizing (or even disrespectful) treatment of children’s works by representatives of professional literary studies. One of them was Krystyna Kuliczkowska, who emphasized the combination of the educational content with artistry in books young readers, in the greatest works of this type of literature even the blurring of the border between children’s literature and universal literature addressed primarily to adults. The most comprehensive, coherent, and consistent response to the “Cinderella complex” turned out to be the concept of “great play” proposed by Jerzy Cieślikowski, an idea going beyond the boundaries of traditional literary studies, in an innovative way expanding the research area into the field of cultural studies, anthropology, and folklore. The world of great play became a cultural paradigm in Cieślikowski’s considerations where he placed the most important phenomena and genres of literature addressed to the young reader, making an important distinction between “literature for children” in the traditional meaning of this term, and “children’s literature” created with the child’s view of the world, sense of humor, and sometimes language skills of the child. Thus, in his research Cieślikowski valued children’s folklore and also saw the essence of the similarity between a playful child and a metrical adult – yet “childlike” (preserving the memory of his childhood) – poet in the creative process of a man understood as “homo ludens”.

Refine search results

2 Filoteknos

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Rocznik Antropologii Historii

4 Ługowska J.

1 2021

1 2019

1 2017

1 2001

Być „niepowołanym odbiorcą”…

Pamięć rodzinna w cyklu powieści Małgorzaty Musierowicz „Jeżycjada”

W świecie imion własnych. O funkcji imienia w „Nie kończącej się historii” Michaela Endego

„Wielka zabawa” jako odpowiedź na „kompleks Kopciuszka”