Search results

1

Recenzja książki: Obraz wsi w wyobrażeniach mieszkańców. Miejsca i ludzie

100%

Przybyła-Dumin A.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

|

2014

|

vol. 2

|

issue 2

262-266

PL

Recenzja publikacji doktor Elżbiety Szot-Radziszewskej pt. Obraz wsi w wyobrażeniach mieszkańców. Miejsca i ludzie, wydanej przez Politechnikę Świętokrzyską w 2013 roku, stanowiącej podsumowanie wieloletnich badań prowadzonych w latach 2008-2013 z mieszkańcami Kielecczyzny. Podczas wywiadów rozmowa kierowana była na miejsca ważne dla rozmówców – zarówno dawniej, jak i dziś – oraz zdarzeń, opowieści i obrzędów mających z nimi związek. Respondenci opowiadali o wsi z czasów dzieciństwa i przekazów osób starszych, życiu religijnym, społeczno-gospodarczym i kulturalnym oraz transformacjach dokonujących się w XX wieku. Przedmiotem badań były bowiem wyobrażenia przestrzenne – obrazy mentalne – rozumiane jako fakt społeczny i znaczący składnik procesu poznawczego, a także efekt kontaktu zmysłowego z przedmiotem lub miejscem, powstające w wyniku percepcji i waloryzacji środowiska. Zarówno w etnograficznych badaniach terenowych, jak i podczas analizy materiału zastosowana została metoda mapowania poznawczego. Analizie poddane zostały opracowane na podstawie części zebranych materiałów antropologiczne mapy mentalne, opis miejsc i obiektów znaczących, postaw i zachowań ludzi w tych przestrzeniach, ponadto obrzędy i praktyki magiczno-religijne w nich wykonywane oraz opowieści o nich traktujące.

EN

The reviewed book of Dr. Elżbieta Szot-Radziszewska, Ph.D. entitled The Picture of a Village in the Imagination of its Residents. Places and People published by the Kielce University of Technology in 2013 is a summary of long-term researches conducted in 2008–2013 on residents of Kielce province. During the interviews the discussion was focused on places that were and still are important for the interviewed as well as events, stories and rituals connected with these places. The respondents talked about their village they knew from the times of their childhood and stories transferred from elderly residents, their religious, socio-economical and cultural life as well as transformations that happened in the 20th century. The subject of the study were imaginations – mental images – understood as a social fact, an important component of the cognitive process and the sensual contact with an object or place that occurs as a result of perception and valoralization of the environment. During the ethnographic field researches as well as during the analysis of the gathered material the author of the research used the method of a cognitive map. Furthermore, the study aimed at analysis of anthropological mental maps that were created on the basis of the part of the collected materials, description of places and objects, significant attitudes and behaviors of people in these areas, local rituals and magical and religious practices connected with them as well as stories treating about them.

2

Opowieść wspólnoty. Na przykładzie wybranych gatunków prozy folklorystycznej

100%

Przybyła-Dumin A.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

|

2013

|

vol. 1

|

issue 1

9-24

PL

Jednym ze sposobów analizy funkcjonowania wspólnoty jest badanie generowanych przez nią opowieści. Niezrozumiałe zjawiska i zdarzenia, wojny, katastrofy i inne niebezpieczeństwa, które dotykają społeczność, powołują do życia teksty informujące, mitologizujące osoby i fakty, mające na celu usensownienie wydarzeń oraz przywrócenie poczucia bezpieczeństwa. Wydarzenia znacznej rangi powodują, że wiele różnych grup odczuwa potrzebę wygłoszenia opinii, obaw, oczekiwań, jak każdy kryzys zmusza społeczność do wyrażenia wyobrażeń o rzeczywistości i sobie w formie opowieści. W artykule analizie poddane zostaną teksty: integrujące, informujące, kompensujące, ostrzegające, zapisane przez autorkę podczas badań terenowych w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1999-2004.

EN

One way to analyse the functioning of a community is to study the stories generated by it. Incomprehensible phenomena and events, wars, disasters and other threats that affect a community result in the creation of informative texts that mythologise people and facts. Such texts are aimed at giving sense to the occurring events and restoring the community’s sense of security. Confronted with events of considerable importance, many different groups feel the need to express their opinions, share fears and expectations, as each crisis forces the community to express ideas about the reality and about the community itself in the form of stories. This article analyses texts of different character: integrating, informative, compensatory or cautionary, gathered by the author during her field research in Zagłębie Dąbrowskie (Eng. Dąbrowa Basin) between 1999 and 2004.

3

Z mitologii nauki. Narracje spiskowe związane z genealogią genetyczną

100%

Przybyła-Dumin A.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

|

2018

|

vol. 6

|

issue 6

121-144

PL

Genealogia genetyczna jest dziś dziedziną znacząco eksploatowaną w narracjach spiskowych. Jej wyniki są włączane do narracji chrześcijańskiej, występującej zdecydowanie przeciw tej religii, za wrogów przyjmującej Niemców lub inne narody/grupy etniczne, czynią to zaś w formie umiarkowanej lub też radykalnej, łącząc się z innymi dociekaniami paranaukowymi i narracjami spiskowymi lub analizując tę kwestię odrębnie. Wobec braku źródeł dotyczących odległej przeszłości i pytań, na które historia czy archeologia nie może odpowiedzieć, potrzebujący odpowiedzi sięgają właśnie po badania genetyków, tworząc mniej lub bardziej odmienne od oficjalnych narracje. Doniesienia paranaukowe i teorie spiskowe z nimi związane zyskały znaczącą popularność. Świadczy to z jednej strony o potrzebie jednoznacznych odpowiedzi na temat przeszłości, w tym wypadku wręcz potrzebie stworzenia mitu narodu polskiego – o jego wielkich prapoczątkach, jak i zdradza tendencje unaoczniające się wraz z rozwojem społeczeństwa informacyjnego. Celem artykułu jest analiza wybranych wątków spiskowych inspirowanych badaniami genomu ludzkości, a także prezentacja wybranych interpretacji wykorzystujących te wyniki w dociekaniach paranaukowych oraz dalszego ich funkcjonowania w ramach folkloru.

EN

Genetic genealogy is today an area that is significantly exploited in conspiracy narratives. Its results are included in the Christian narrative, acting strongly against this religion, concerning Germans or other nations/ethnic groups enemies, doing so in a moderate or radical form in reference to other para-scientific investigations and conspiracy narratives, or analyzing this issue separately. Due to the absence of sources about the distant past and questions that history or archeology cannot answer, those in need of an answer reach for genetic research, creating narratives more or less different from the official ones. Para-scientific reports and conspiracy theories have gained significant popularity. This manifests, on the one hand, the need for unequivocal answers concerning the past, in this case even the need to create the myth of the Polish nation – the legend about its great beginnings, and reveals the tendencies that become evident along with the development of the information society. The aim of the article is to analyze selected conspiracy threads inspired by the research of the genome of humanity, to present selected interpretations that use these results in para-scientific studies and finally to discuss their further functioning as part of folklore.

4

Modyfikacja znaczeń we współczesnych adaptacjach klasycznych bajek ludowych. W kontekście wychowania

100%

Przybyła-Dumin A.

Konteksty Pedagogiczne

|

2014

|

vol. 1

|

issue 2

EN

A folk fable was one of the folk genres that had the unusually significant educative importance. Through the simplicity and generalization of the construction of a story plot, the lack of descriptive elements, aiming at universal depictions, the binary system of characters and the optimistic ending showing the victory of good over evil, the folk fable presented the world of values and shaped their hierarchy. The human characters, deprived of the psychological depth, represented certain morally unambiguous types and were an inexhaustible treasure trove of patterns of behaviour. Unfortunately, the field researches have shown that during the 20th century the folk fables started to vanish from the oral transmission. This makes us ask ourselves a question whether the contemporary adaptations perform the same significant functions as folk fables did, since the realization of them is still necessary for humankind. The author of the following study analyzes three screen adaptations, discussing what picture of the world and a human is given by them and if, therefore, they can perform the same functions as folk fables or, perhaps, their impact is different.

PL

Bajka ludowa była jednym z gatunków folkloru mających niezwykle istotne znaczenie wychowawcze. Poprzez prostotę i stereotypowość konstrukcji fabularnych, brak elementów opisowych, dążność do ujęć uniwersalnych, binarny układ postaci i optymistyczne zakończenie, prezentujące zwycięstwo dobra nad złem, ukazywała świat wartości i kształtowała ich hierarchię. Bohaterowie ludzcy, pozbawieni głębi psychologicznej, reprezentowali pewne typy, jednoznaczne pod względem moralnym, i stanowili nieprzebraną skarbnicę wzorców postępowania. Niestety badania terenowe wskazują, że w ciągu XX w. bajka zaczęła zanikać z przekazu ustnego. Należy więc postawić pytanie, czy współczesne adaptacje realizują te same doniosłe funkcje, jakie pełniła bajka ludowa, bo przecież ich realizacja nadal jest człowiekowi niezbędna do prawidłowego rozwoju. Autorka poddaje analizie trzy ekranizacje i wskazuje, jaki obraz świata i człowieka jest w nich prezentowany i czy w związku z tym mogą pełnić te same funkcje, co bajki ludowe, czy też ich oddziaływanie jest odmienne.

5

Narracje w przekazie rodzinnym. Wątki folkloru słownego w literaturze regionalnej na przykładzie jednego z tomów serii „Jako downi bywało”

100%

Przybyła-Dumin A.

Wychowanie w Rodzinie

|

2023

|

vol. XXX

|

issue (3/2023)

209-220

EN

Aim. The aim of this article is to discuss selected threads of verbal folklore used in the study of an inhabitant of upper Silesia published as part of the publishing series „Jako downi bywało” by the museum „Górnośląski Park Etnograficzny in Chorzów”. The genres, the circumstances in which they are evoked, and their functions are presented. The form in which they are presented reveals the role of family transmission in the communication of the values carried by these cultural texts. Materials and methods. Analysis of the source text - a publication from the series „Jako downi bywało” entitled Najmilsze zimowe wieczory. Piyrzi furgało, berōw sie słuchało by Anna Stronczek. Results and conclusion. The book Najmilsze zimowe wieczory is an important contribution to the preservation of the intangible cultural heritage of upper Silesia. The descriptions of traditions cultivated in the community to which the author belongs, and the verbal folklore found in the message, are an important expression of their worldview, while the work itself is a valuable source of regional cultural content for researchers. it is also an interesting and valuable source for designing scenarios for regional education or supporting family transmission in the absence of the older generation or when transmission disappears for other reasons. Folklore is an important factor in building up the image of the world and of man; it is an expression of the values shared by the community, of the socially desirable model of man, and thus provides an opportunity to shape the personality of its members. The additional value in the form of the presentation of plots gives insight into their ‚natural’ message, places them in their proper context, which contributes to enriching their content with non-verbal meanings.

PL

Cel. Celem niniejszego artykułu jest omówienie wybranych wątków folkloru słownego wykorzystanego w opracowaniu mieszkanki Górnego Śląska opublikowanym w ramach serii wydawniczej „Jako downi bywało” przez muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”. W opracowaniu zaprezentowane zostały wybrane gatunki, okoliczności, w jakich są wywoływane, oraz funkcje, jakie pełnią. Materiały i metody. Analiza tekstu źródłowego – publikacji z serii „Jako downi bywało” pt. Najmilsze zimowe wieczory. Piyrzi furgało, berōw sie słuchało autorstwa Anny Stronczek. Wyniki i wnioski. Książka Najmilsze zimowe wieczory stanowi istotny wkład w zachowanie niematerialnego dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska. Opisy tradycji kultywowanych we wspólnocie, do której należy autorka, oraz znajdujący się w przekazie folklor słowny są istotnym wyrazem ich światopoglądu, samo zaś dzieło jest dla badaczy cennym źródłem treści kultury regionalnej. Stanowi też interesujące i wartościowe źródło do projektowania scenariuszy z zakresu edukacji regionalnej czy też wsparcie dla przekazu rodzinnego w sytuacji braku starszego pokolenia lub zanikającej z innych przyczyn trans-misji. Folklor stanowi istotny czynnik budujący obraz świata i człowieka, niesie wartości podzielane przez zbiorowość i społecznie pożądany model człowieka, przez co daje możliwość kształtowania osobowości członków wspólnoty. Dodatkowy walor w postaci prezentacji wątków daje wgląd w ich „naturalny” przekaz i wpisuje je we właściwy kontekst, co przyczynia się do wzbogacenia ich treści o pozawerbalnie znaczenia.

Refine search results

3 Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

1 Konteksty Pedagogiczne

1 Wychowanie w Rodzinie

5 Przybyła-Dumin A.

1 2023

1 2018

2 2014

1 2013

Recenzja książki: Obraz wsi w wyobrażeniach mieszkańców. Miejsca i ludzie

Opowieść wspólnoty. Na przykładzie wybranych gatunków prozy folklorystycznej

Z mitologii nauki. Narracje spiskowe związane z genealogią genetyczną

Modyfikacja znaczeń we współczesnych adaptacjach klasycznych bajek ludowych. W kontekście wychowania

Narracje w przekazie rodzinnym. Wątki folkloru słownego w literaturze regionalnej na przykładzie jednego z tomów serii „Jako downi bywało”