Results found: 2

Search results

Sort By:

Limit search:

Struktura własności dóbr ziemskich szlachty landwójtostwa słupskiego w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku.

100%

Kallaur K.

Przegląd Zachodniopomorski

2017

issue 3

69-92

The article focuses on illustrating the attempt at outlining the main direction of the changes in the structure of land ownership among the nobility of the Słupsk landvogtei from the early 16th century to the period during which a part of Pomeranian Duchy was taken over by Brandenburg in 1648/1653. Another area of interest is the socio-economic, ethno-linguistic and legal history of the native nobility, a profile of whom was necessary in order to portray the conditions in which they lived and existed. The Słupsk landvogtei, a remnant of the territorial division from the Middle Ages, was an administrative, economic and taxing unit in which the most significant role was played by the property of the nobility. As indicated by the analysis of the sources from 1523, there were 32 knighthood families obliged to field cavalry in the area of the discussed landvogtei. The knighthood of Słupsk had to provide 122 horses out of which 90 (74%) had to be fielded by 18 families who originated from native Kashubian knighthood. Three families of Slavic origins, the Putkamer, Stojentin, Zitzewiz, who have been dominating in the landvogtei due to the size of their land properties, were obliged to field 56 horses (46%). The extraneous German knighthood families (Below, Gutzmerow, Kummel, Lettow, Ramel, Wejher, Winterfeld, Wobeser) and patrician towns of Słupsk (Schave, Vormann), who had manors in the Słupsk landvogtei, fielded only 32 horses, which constituted for 26% of the entire force. The analysis of the military duties register of the Słupsk knighthood from 1523 indicates that the river Słupia, namely its middle and lower course, constituted for a distinct border for settlement and property between the extraneous (German) ethnos and the native one (Kashubian-Pomeranian). From the Reformation to the Thirty Years’ War (1627–1648), the Kashubian language has decline in the researched area, in part due to the extinction of several Kashubian families (e.g. the Tessens) and the influx of new – foreign ones (Hepburn, Hoym, Nettelhorst). The German-speaking populace has expanded its land property. Over the course of a hundred years, the entire middle and lower basin of Słupia became controlled by the town of Słupsk, its patriciate, and the German-speaking nobility. In some areas, it extended beyond the course of the river Łupawa. In the light of the lan register from 1628, created in relation to the occupation of the Duchy of Pomerania by the Imperial forces, the Pomeranian-Kashubian nobility (who were very fragmented at that time) owned 60% of the tax lans, but of a lower soil bonitation. The lesser nobility dominated among the most numerous families of Slavic origins (Putkamer, Stojentin, Zitzewitz), but only seemingly wealthy. The noble families of German origins owned ca. 40% of the tax lans, but they were still not as numerous as the Kashubian-Pomeranian families. The land property of an average German speaker, on the other hand, was greater than that of a Kashubian-Pomeranian noble. Among the German-speaking families, the most numerous and the wealthiest were the Wobesers, Belows and Massows. Another analysis of the changes in the structure of land ownership among the nobility of the landvogtei and synod of Słupsk was conducted based on the tax registers from 1655 and 1666. The registers were drawn up by request of the Elector Frederick William by individual land owners. The distinctive feature of the land ownership among the nobility in the Słupsk landvogtei in the middle of the 17th century, aside from the significant fragmentation, especially along its eastern border, was the increase in the property ownership and the improved economic standing of the foreign nobility.

W artykule skupiono się na przedstawieniu próby zarysowania głównych kierunków zmian w strukturze własności dóbr ziemskich szlachty landwójtostwa słupskiego od początków XVI wieku do czasów przejęcia części Księstwa Pomorskiego przez Brandenburgię w latach 1648/1653. Przedmiotem zainteresowania są ponadto dzieje społeczno-ekonomiczne i etniczno-językowo oraz prawne rodzimej szlachty, charakterystyka potrzebna do przedstawienia warunków, w jakich ona żyła i egzystowała. Landwójtostwo słupskie, będące pozostałością średniowiecznego podziału terytorialnego, było jednostką administracyjno-gospodarczo-podatkową, w której najważniejszą rolę odgrywała własność szlachecka. Z analizy źródeł z 1523 roku wynika, że na obszarze omawianego landwójtostwa występowały 32 rody rycerskie, które zobowiązane były do wystawiania służby konnej. Rycerstwo słupskie obciążone było sumą 122 koni lennych, z czego 90 (74%) wszystkich, co należy wyraźnie podkreślić, musiało wystawiać 18 rodów wywodzących się z rodzimego kaszubskiego rycerstwa. Trzy rody o rodowodzie słowiańskim, Putkamerowie, Stojentinowie, Zitzewicowie, posiadające od dawien dawna supremację w landwójtostwie słupskim, wynikającą z wielkości ich posiadłości ziemskich, zobowiązane były wystawić 56 koni lennych (46% ogółu). Napływowe niemieckie rody rycerskie (Below, Gutzmerow, Krummel, Lettow, Ramel, Wejher, Winterfeld, Wobeser) i patrycjuszowskie miasta Słupska (Schwave, Vormann) mające nadziały dóbr lennych w landwójtostwie słupskim, w owym czasie wystawiały jedynie 32 konie, czyli 26% wszystkich. Analiza wykazu powinności wojskowych rycerstwa słupskiego z 1523 roku wskazuje, iż rzeka Słupia, ściślej jej środkowy i dolny bieg, stanowiła wyraźną granicę osadniczo-majątkową etnosów pochodzenia napływowego (niemieckiego) i rodzimego (kaszubsko- pomorskiego). Od reformacji do wojny trzydziestoletniej (1627–1648) kaszubszczyzna uległa na badanym obszarze osłabieniu, między innymi w skutek wymarcia niektórych rodów kaszubskich (np. Tessenów) i napływu nowych – obcych (Hepburn, Hoym, Nettelhorst). Żywioł niemieckojęzyczny poszerzył swój stan posiadania ziemskiego. W przeciągu stu lat całe średnie i dolne dorzecze Słupi znalazło się we władaniu miasta Słupska, jego patrycjatu i szlachty języka niemieckiego. W niektórych miejscach przekraczał już bieg rzeki Łupawy. W świetle matrykuły łanowej z 1628 roku, powstałej w związku z okupacją Księstwa Pomorskiego przez wojska cesarskie, na omawianym obszarze należało do szlachty pomorsko-kaszubskiej (bardzo rozdrobnionej) 60 % łanów podatkowych, ale o niższej bonitacji ziemi. Drobna szlachta dominowała również wśród najliczniejszych rodów o rodowodzie słowiańskim (Puttkamer, Stojentin, Zitzewitz), z pozoru tylko zasobniejszych. Rody szlacheckie pochodzenia niemieckiego posiadały wówczas około 40% łanów podatkowych, ale nadal nie przewyższali liczbą rodów kaszubsko-pomorskich. Natomiast własność ziemska statystycznego posesjonata języka niemieckiego była większa niż szlachcica kaszubsko-pomorskego. Wśród rodów niemieckojęzycznych najliczniejsi i najzamożniejsi byli Wobeserowie, Belowowie i Massowowie. Kolejną analizę zmian w strukturze własności ziemskiej szlachty landwójtostwa i synodu słupskiego przeprowadzono na podstawie rejestrów podatkowych z roku 1655 i 1666. Rejestry sporządzone były na zarządzenie elektora Fryderyka Wilhelma przez poszczególnych właścicieli dóbr ziemskich. Charakterystyczną cechą własności szlacheckiej landwótostwa słupskiego z połowy XVII w., obok pogłębionego rozdrobnienia zwłaszcza wzdłuż wschodniej jego granicy, było poszerzenie stanu posiadania i wzmocnienie pozycji ekonomicznej przez szlachtę pochodzenia obcego. W landwójtostwie słupskim na przestrzeni XVI i XVII w. dokonały się istotne przemiany w strukturze własności dóbr ziemskich rodzimej kaszubsko-pomorskiej szlachty, która utraciła wymierne uposażenie w ziemi na rzecz szlachty niemieckojęzycznej, ale tej od pokoleń tutaj mieszkającej. Zmiany własnościowe wśród rozdrobnionej szlachty słupskiej następowały głównie w ramach miejscowych rodów. Na tym obszarze występował w XVI i w pierwszej połowie XVII w. mimo wszystko słaby napływ szlachty obcej, szukającej tutaj stałego miejsca osiedlenia się.

Funkcje gospodarcze miast dorzecza Wieprzy i Grabowej i ich zaplecze rynkowe w drugiej połowie XVIII wieku

100%

Kallaur K.

Przegląd Zachodniopomorski

2013

issue 2

5-46

The area chosen for the analysis encompasses the Sławieński (Schlawe) County within its limits from 1725, with its varied economic structure, with its diversifi ed legal status of land estate (royal, municipal, gentry). The main objective of the paper is the analysis of the economic functions of four towns situated in the County: Darłowo, Sławno, Sianów, Polanów (Rügenwalde, Schlawe, Zanow, Pollnow), and the market relations in the second half of the 18th century. When the economic relations were stable, the number of the population of the Sławieński County was increasing steadily. On the eve of the Seven Years’ War in 1756 the County had 23,500 inhabitants, and in 1798 already over 33,000, of which 42% lived in gentry’s estates, 35% in the Darłowo domain, 17% in towns, and 6% in the municipal estates of Darłowo and Sławno. There were attempts to solve the problem of how to accommodate the steadily growing population by increasing the density of housing within the town’s walls, which consisted in fi lling on all the urban empty spaces in a different layout, at the same time following the new building and fi re regulations. An important feature of the urban changes was transferring farm buildings outside the town’s walls. Darłowo, Sławno and Sianów, as independent legal and organisational units, came under the state authority, and Polanów was a gentry’s town. Darłowo was a town where for the majority of the inhabitants agriculture and cattle breeding was the main occupation and income source, but crafts and commerce and other services played an important role too. Sławno – the County capital – with its social structure and its every-day life looked like an agricultural village, and the local crafts and commerce based on the guild system only supplemented the inhabitants’ income sources. In Polanów and Sianów, which were towns only legally and not in the socio-economic sense, agriculture and animal breeding were the main occupation of the inhabitants and their main income source. In the local turnover, in addition to agricultural produce, a signifi cant role was played by products of the local crafts, and the commerce of agricultural produce, of building, ship and fi rewood, of forest products, and services. The production thereof satisfi ed the local market demand and was sold at the local fairs. The biggest share in the market sale constituted beer and liquor, cloth (also wool cloth and linen), leather and blacksmith’s ware. Darłowo derived signifi cant profi ts from port duties, from marine commerce and from shipbuilding. The rate of socio-economic growth of the towns situated in Sławno County and their market background in the second half of the 18th century, in comparison to the period between the Thirty Years’ War and the Seven Years’ War, was caused by several reforms carried out in towns, state and municipal estates and by the revival of commodity and monetary exchange on the local, regional and international markets, which was accompanied by a demographic growth. All these factors contributed to the growth of wealth of the people who lived in the drainage basin of the Wieprza (Wipper) and Grabowa (Grabow) rivers at the turn of the 18th and 19th centuries.

Refine search results

2 Przegląd Zachodniopomorski

2 Kallaur K.

1 2017

1 2013

Search results

Struktura własności dóbr ziemskich szlachty landwójtostwa słupskiego w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku.

Funkcje gospodarcze miast dorzecza Wieprzy i Grabowej i ich zaplecze rynkowe w drugiej połowie XVIII wieku