Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 6

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

„Kordian” i panoramy

100%
Tomasik W.
Pamiętnik Literacki
|
2019
|
vol. 110
|
issue 4
225-253
PL
Kiedy w sierpniu 1831 Juliusz Słowacki odwiedził Londyn, w mieście działały różne formy rozrywki, które zapewniały odbywanie podróży wirtualnych. Popularnym celem takich podróży były Alpy. Słowacki mógł widzieć te góry w panoramach, dioramach i kosmoramach. Z modą na panoramy spotkał się poeta także w Paryżu, gdzie podziw wzbudzała nowa technika: łączenia obrazu z prawdziwymi przedmiotami. Technikę tę zastosował m.in. Louis Daguerre w dioramie „Widok Mont Blanc z doliny Chamonix”. W „Kordianie” monolog głównego bohatera na Mont Blanc i scena z „Przygotowania” noszą wyraźne ślady spotkań Słowackiego z malarstwem panoramicznym.
EN
In August 1831 Juliusz Słowacki visited London, the city in which various forms of entertainment that ensured virtual journeys took place. A popular destination of such journeys were the Alps. Słowacki might have seen the Alps in panoramas, dioramas, and cosmoramas. The poet met the fashion for panoramas also in Paris where admiration for new technology, namely linking images with real objects, was raised. The technique was used by, inter alia, Louis Daguerre in his diorama “Vue du Mont-Blanc, prise de la vallée de Chamouny” (“A View of Mont Blanc from Chamonix Valley”). In Kordian, the main protagonist’s monologue on Mont Blanc and the scene from the initial part of the drama, “Przygotowanie” (“Preparation”), show clear signs of Słowacki’s encounters with panoramic painting.
2

Cień Jasieńskiego. Przyczynek biobibliograficzny

100%
Tomasik W.
Pamiętnik Literacki
|
2018
|
vol. 109
|
issue 3
189-204
PL
W dorobku literackim Brunona Jasieńskiego znajduje się utwór nie odnotowywany w opracowaniach biograficznych i bibliograficznych. Chodzi o wydany w Moskwie w 1934 r. tom "Biełomorsko-Bałtijskij kanał imienii Stalina. Istoria stroitielstwa, 1931–1934 gg"., pod redakcją Maksima Gorkiego, Leopolda Awerbacha i Siemiona Firina. Jasieński znalazł się w zespole 120 pisarzy, którzy wyjechali na zwiedzanie Kanału Białomorsko-Bałtyckiego, budowanego siłami więźniów, a następnie wszedł do grona 36 literatów, zaproszonych do przygotowania „kolektywnego” dzieła dokumentującego wizytę. Rozdziały poprzedza w nim lista współautorów. Nazwisko Jasieńskiego pojawia się w gronie współtwórców rozdziału 9: "Dobić wroga klasowego". W rozdziale tym polski pisarz przygotował najprawdopodobniej partie, których bohaterami byli więźniowie pochodzący z Azji Środkowej. Przed wyjazdem na budowę Jasieński ogłosił w języku rosyjskim powieść o budowie kanału w Tadżykistanie, "Człowiek zmienia skórę". Powieścią tą mógł Jasieński zaskarbić sobie zaufanie sowieckich władz, stając się osobą odpowiedzialną za przygotowanie fragmentów z rozdziału 9, poświęconych dojrzewaniu ideologicznemu budowniczych z mniejszości narodowych. Nie da się wykluczyć, że udział Jasieńskiego w redagowaniu zbiorowego tomu zaznaczył się też we fragmentach przygotowywanych przez Annę Bierzin, ówczesną żonę pisarza.
EN
In Bruno Jasieński’s literary output there is a piece which remains unnoted in biographical papers and bibliographies, namely a volume published in Moscov in the year 1934 entitled “Беломорско-Балтийский канал имени Сталина: История строительства, 1931–1934 гг. (Belomor: An Account of the Construction of the Great Canal Between the White Sea and the Baltic Sea)” edited by Maxim Gorky, Leopold. Auerbach, and Semen Georgievich Firin. Jasieński is found among the group of 120 writers who came to sightsee the White Sea–the Baltic Sea Canal build with the hands of prisoners, and subsequently entered the group of 36 men of letters invited to prepare a collective work documenting the visit. The work’s content is preceded by a list of contributors. Jasieński is found among the co-authors of chapter 9: “To Kill Class Enemy” in which the Polish writer probably prepared the parts the protagonists of which are Central Asia prisoners. Before his travel to the construction Jasieński published a novel in Russian about the building of a canal in Tajikistan entitled “Man Changes His Skin.” With the novel he might have won favor of Soviet authorities which made him responsible for preparing the fragments of chapter 9 about the ideological maturation of builders from national minorities. It cannot be excluded that Jasieński participated also in the parts prepared by Anna Berzin, at that time the writer’s wife.
3

Utracona cześć madame Chapeaurouge, albo: jak powstają błędy w edytorskich komentarzach i do czego mogą prowadzić

100%
Tomasik W.
Pamiętnik Literacki
|
2020
|
vol. 111
|
issue 4
57-68
PL
W liście wysłanym z Genewy do ojca 15 marca 1830 znalazła się wzmianka o trzech balach, w których uczestniczył młody Zygmunt Krasiński. W komentarzu zamieszczonym w przypisie Stanisław Pigoń, edytor korespondencji, uznał, iż „Chapeaurouge” z listu to „zapewne przezwisko towarzyskie którejś z pań genewskich”, sugerując takim zapisem związki postaci z genewską dzielnicą prostytucji. Tymczasem w liście użyte zostało nie przezwisko, lecz prawdziwe nazwisko: wspomniana przez Krasińskiego gospodyni balu była osobą wielce zasłużoną dla miasta, jedną z tzw. „trzydziestu panien genewskich”, które posłużyły w końcu XVIII w. do przeprowadzenia wielkiej operacji finansowej. Operacja polegała na udzieleniu przez genewskich bankierów królowi Francji pożyczki, której spłata miała odbywać się na zasadzie wypłacania tzw. rent dożywotnich, przypisanych młodym i zdrowym dziewczynkom. Pani Chapeaurouge wytypowana została jako jedna z osób, którym formalnie miała być wypłacana renta dożywotnia. Rewolucja francuska doprowadziła do unieważnienia transakcji, a w efekcie – przyniosła genewskim bankom ogromne straty. Pani Chapeaurouge w czasie, kiedy poznał ją młody Krasiński, nadal należała do elity miasta. Jej dom znajdował się przy najelegantszej ulicy Genewy (Rue des Granges), w bliskim sąsiedztwie tego, w którym mieszkał młody poeta.
EN
A letter to his father, dated March 15th, 1830, and sent from Genève, mentions three balls in which young Zygmunt Krasiński took part. Footnote commentary by Stanisław Piogoń, the correspondence’s editor, indicates that “Chapeaurouge” from the letter is “probably a society nickname of a Genève woman,” thus suggesting the woman’s connection with a Genève red-light district. However, the letter does not use a nickname, but a real name: the hostess of the house mentioned by Krasiński was a greatly meritorious figure, one of so-called “Thirty Maidens of Genève,” who towards the end of the 18th century served to conduct a huge financial operation. The operation consisted in granting a loan to the French king by the Genève bankers, the repayment of which was to have been in the form of life pensions tailored to young and healthy girls. Mrs. Chapeaurouge was selected one of the girls to whom the life pension was to have been paid. The French Revolution cancelled the transaction, and in effect brought the Genève banks heavy loss. When young Krasiński met Mrs. Chapeaurouge, she belonged to the city’s elite. Her house was found at Rue des Granges, one of the most elegant street in Genève, in the surrounding neighbourhood of the place where Krasiński lived.
4

Zecer jako współautor („Listów z podróży do Ameryki”)

100%
Tomasik W.
Pamiętnik Literacki
|
2023
|
vol. 114
|
issue 2
203-215
PL
Henryk Sienkiewicz wyjechał do Ameryki w 1876 roku. Ze swojej podróży słał korespondencje do warszawskiej redakcji „Gazety Polskiej”, w której ukazywały się one w felietonowych odcinkach. Wkrótce „Listy z podróży do Ameryki” wyszły w wydaniu książkowym. Wydanie krytyczne całości dorobku pisarza przygotował w 1950 roku Julian Krzyżanowski. Rękopisy „Listów” nie zachowały się. Uważna analiza Sienkiewiczowskiej relacji przekonuje, że do drukowanego tekstu wkradły się liczne błędy, najprawdopodobniej spowodowane złym odczytaniem autografów przez warszawskiego zecera „Gazety”. Zdecydowana ich większość przeszła do późniejszych wydań, w tym także do edycji krytycznej Krzyżanowskiego. Liczne błędy zecerskie pojawiły się w pisowni amerykańskich toponimów. W ich usunięciu pomagają XIX-wieczne mapy. Błędy wystąpiły też w nazwach osobowych prawdziwych postaci. Tu korektę umożliwia amerykańska prasa codzienna z lat podróży Sienkiewicza. Skażenie „Listów” błędami pozwala mówić o tym, że współautorem amerykańskiej relacji stał się anonimowy zecer.
EN
Henryk Sienkiewicz travelled to America in 1876. He sent letters from his journey to the Warsaw Publishing House of “Gazeta Polska” (“The Polish Gazette”) that published them in column serials. Soon, “Listy z podróźy do Ameryki” (“Portrait of America”) was issued in a book form. A critical edition of the author’s entire output was prepared in 1950 by Julian Krzyżanowski. The letters’ manuscripts are lost. A careful analysis of Sienkiewicz’s account proves that the printed text contains many errors, most probably an effect of the handwriting’s improper deciphering by the Warsaw compositor of “Gazette.” Vast majority of the errors later entered into the subsequent editions, including the critical one by Krzyżanowski. Numerous misprints are visible in the spelling of American toponyms. The 19th c. maps help to eradicate them. Errors are also found in proper names of real figures, and here correction can be helped by the everyday American press from the years of Sienkiewicz’s travels. Contaminations of the “Portraits” with errors allow to state that the anonymous compositor became a co-author of this American report.
5

Żeromski i rozkład jazdy. Przypadek Judymowej

100%
Tomasik W.
Pamiętnik Literacki
|
2016
|
vol. 107
|
issue 3
5-32
PL
Artykuł pokazuje, jakie znaczenie dla badacza biografii Żeromskiego mogą mieć kolejowe rozkłady jazdy. Mogą stanowić one cenne źródło, pozwalające m.in. uzupełnić (a w niektórych wypadkach – sprostować) informacje, jakie znalazły się w listach pisanych w trakcie pierwszej podróży pisarza do Szwajcarii. Analiza rozkładów jazdy pozwala także rzucić nowe światło na genezę „Ludzi bezdomnych” i pokazać, jak ważną rolę w charakterystyce bohaterów powieści odgrywają doznania somatyczne. Powieść rozpoczyna się sceną, która eksponuje udrękę doktora Tomasza Judyma, szukającego cienia i chłodu w skwarne popołudnie. Wysoka temperatura towarzyszy potem bohaterowi, gdy po powrocie z Paryża do Warszawy decyduje się odwiedzić dom i brata. W przedstawieniu fikcyjnej podróży do Winterturu, jaką odbyła bratowa Judyma, splotły się doświadczenia zarówno samego pisarza, jak i jego żony Oktawii. Żeromski z naturalistyczną pedanterią trzyma się w powieści kolejowych realiów, które poznał w podróżach do Szwajcarii. Najwyraźniej jednak od nich odstępuje w scenie nieudanej przesiadki Judymowej w trakcie jej wyprawy do Szwajcarii, by spotęgować wymowę obrazu trudów podróży, których sam doświadczył jako człowiek poważnie chory.
EN
The article shows the railway timetable significance which may serve for a Żeromski biography researcher. They can be viewed as a valuable source, allowing, inter alia, to complete (and in some cases to rectify) the information found in Żeromski’s letters written during his first trip to Switzerland. The analysis of timetables also sheds new light on the origin of “Ludzie bezdomni (Homeless People)” and it also shows how important role in the characteristics of the novel’s characters are played by somatic sensations. The novel opens with a scene which exhibits the distress of Tomasz Judym’s looking for shadow and cold in a torrid afternoon. High temperature is also felt later when, having returned from Paris to Warsaw, he decides to visit home and his brother. The presentation of Judym’s brother’s wife fictional trip to Winterthur involves the experience of both: the writer and his wife Oktawia. Żeromski in his novel with naturalistic pedantry sticks to railway reality of which he learned travelling to Switzerland. Quite distinctly, he moves away from that reality in the scene of Judym’s brother’s wife unsuccessful train change while her travel to Switzerland in order to intensify the significance of the picture of the trip hardship meaning which he himself experienced as a seriously ill man.
6

Michał Głowiński (4 listopada 1934 – 29 września 2023)

45%
Tomasik W., Borkowska G., Czabanowska-Wróbel A., Stankowska A., Trybuś K.
Pamiętnik Literacki
|
2023
|
vol. 114
|
issue 4
7-17
PL
Michał Głowiński (4 listopada 1934 – 29 września 2023)
EN
Michał Głowiński (November 4th, 1934 – September 29th, 2023)
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.