Search results

1

Postaci kobiece w sztukach jezuickich od połowy XVIII wieku – na wybranych przykładach

100%

Mieszek M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2019

|

vol. 53

|

issue 2

287-315

EN

The article discusses selected Jesuit plays from the mid-18th century, in which there are female figures, contrary to the rules adopted at the end of the 16th century (Ratio studiorum). The analysis of the works was preceded by theoretical considerations on the attitude of the Jesuits to women’s roles. Polemical theoretical statements and the introduction of playwrights to the tragedies in which they justified the lack of female figures were reminded. The analysis showed that the heroines of collegiate art could be allegories, personifications or mythological figures. Their actions were most often a symbolic commentary on the main action of the dramas. The efforts of authors translating foreign-language dramas into Polish, aimed at adapting the original to the requirements of collegiate scenes, were also analysed. A significant part of the article consists of an analysis of several texts in which female roles appeared. Intentional dramaturgy has been presented, consisting of elevating female figures and constructing them on the basis of models known from male roles.

PL

Artykuł omawia wybrane sztuki jezuickie z połowy XVIII w., w których występują postaci kobiece, wbrew przyjętym pod koniec XVI w. regułom (Ratio studiorum). Analiza utworów poprzedzona została rozważaniami teoretycznymi na temat stosunku jezuitów do ról kobiecych. Przypomniano wypowiedzi teoretyczne o charakterze polemicznym, wstępy dramaturgów do tragedii, w których uzasadniali oni brak postaci kobiecych. Analiza pokazała, że bohaterkami sztuk kolegiackich mogły być alegorie, personifikacje czy postaci mitologiczne. Ich działania stanowiły najczęściej symboliczny komentarz do akcji głównej dramatów. Prześledzono też zabiegi autorów tłumaczących obcojęzyczne dramaty na język polski, mające na celu dostosowanie pierwowzorów do wymogów scen kolegiackich. Znaczną część artykułu wypełnia analiza kilku tekstów, w których pojawiły się role żeńskie. Ukazano celowe zabiegi dramaturgów polegających na uwznioślaniu postaci kobiecych oraz konstruowaniu ich w oparciu o schematy znane z ról męskich.

2

O sztuce krasomówczej w Ćwiczeniach krasomówsko-prawnych Jana Bielskiego

100%

Mieszek M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2012

|

vol. 18

|

issue 4

23-31

EN

The work at hand deals with the art of orations in Jan Bielski’s Ćwiczenia krasomówsko-prawne. The analysis focused on the author›s remarks concerning rhetoric, which are to be found in the foreword, and in selected “juridical cases”. Rhetoric is perceived as helpful field in getting honours. Moreover, it is useful in unmasking the falsehood and reconciling antagonists. On the other hand, rhetoric is also shown as the “craft” which can serve vile, godless cells and which, “uncontrollable”, causes the disaster. Bielski’s Ćwiczenia... made young people aware, that acquaintance of rhetoric has a real influence on the outside world.

3

Dramaturgia Jana Bielskiego na tle przemian w teatrze jezuickim w XVIII wieku

100%

Mieszek M.

Pamiętnik Literacki

|

2013

|

vol. 104

|

issue 3

119-143

EN

The article discusses Jan Bielski’s dramatic works from the perspective of the changes that took place in Jesuitic schooling in mid 18th century. The changes are revealed in his writing on a number of levels: ideological (accentuation of civic issues), compositional (return to classical 5 act structure, preserving the principle of three unities), and the construction of the world presented. The Jesuit modernises and adjusts the plot and protagonist creation to the needs of the new dramaturgy. Referring to language and style of Bielski’s tragedy, we observe distinguisment of the Polish language. Since the Jesuit fringed upon two epochs, apart from classicistic elements, devices popular in baroque dramas (allegorical characters, dramas enriched with prologues and interludes, and writing the tragedy with resort to the technique of periaktori) also find their expression.

PL

Artykuł omawia dramatopisarstwo jezuity Jana Bielskiego z perspektywy przemian zachodzących w szkolnictwie jezuickim w połowie XVIII wieku. Ujawniają się one w utworach Bielskiego na kilku płaszczyznach: ideowej (akcentowanie kwestii obywatelskich), kompozycyjnej (powrót do klasycznej struktury pięcioaktowej, przestrzeganie zasady trzech jedności) oraz budowy świata przedstawionego. Jezuita unowocześnia i dostosowuje do potrzeb nowej dramaturgii fabułę i kreacje bohaterów. W zakresie języka i stylu tragedii Bielskiego następuje nobilitacja polszczyzny. Ponieważ jezuita był autorem stojącym na pograniczu dwóch epok, dlatego w jego dramatach obok elementów klasycystycznych znajdują się też rozwiązania popularne w dramatach barokowych (obecność postaci alegorycznych, wzbogacanie dramatów o prologi oraz intermedia, pisanie tragedii z myślą o wykorzystaniu techniki telari ).

4

Święty Genezjusz na scenie kolegium jezuickiego w Samborze

100%

Mieszek M.

Pamiętnik Teatralny

|

2024

|

vol. 73

|

issue 1

123-146

EN

This article sheds light on the Jesuit tragedy Genesius, hitherto unknown in scholarly literature, as recorded in a manuscript codex from the Jesuit college in Sambor (present-day Ukraine). It is the story of a Roman mime who, while performing a parody of baptism for Diocletian, was granted the grace of conversion and turned from a jester mocking the Christian religion into an ardent believer. The article discusses the Sambor performance against a broader historical and literary background, including earlier manifestations of the motif of Genesius, especially in Polish Jesuit theatre. The author shows how the eighteenth-century tragedy relates to its medieval textual source and to earlier theatre productions. The analysis reveals deliberate transformations of the theme made by an anonymous Jesuit, who expanded the story of Genesius to include family motifs, removed the figure of Diocletian, and strengthened the negative image of the eponymous character, portraying him as a tyrant and persecutor. The changes introduced in the tragedy were also related to the didactic-utilitarian function of the play, which criticized filial disobedience and the misuse of art’s creative potential and visualized the power of baptism.

PL

Artykuł przybliża nieznaną do tej pory w literaturze przedmiotu jezuicką tragedię Genezjusz, zapisaną w rękopiśmiennym kodeksie z kolegium w Samborze. Jest to opowieść o mimie rzymskim, który podczas odgrywania przed Dioklecjanem parodii chrztu świętego dostąpił łaski nawrócenia i z błazna wykpiwającego religię chrześcijańską zmienił się w jej gorliwego wyznawcę. W artykule rozważania o Samborskim przedstawieniu omówione zostały na szerszym tle historyczno-literackim, w tym wcześniejszych realizacji motywu Genezjusza, zwłaszcza na gruncie polskiego teatru jezuickiego. Artykuł pokazuje stosunek osiemnastowiecznej tragedii do średniowiecznej podstawy źródłowej oraz wcześniejszych realizacji teatralnych. W toku analizy uwidoczniono celowe przekształcenia tematu, których w historii o Genezjuszu dokonał anonimowy jezuita – rozbudowanie historii o wątki rodzinne, usunięcie postaci Dioklecjana, pogłębienie negatywnego wizerunku tytułowej postaci, nadanie jej cech tyrana i prześladowcy. Wprowadzone do tragedii zmiany wiązały się również z dydaktyczno-utylitarną funkcją dramatu, który krytykował nieposłuszeństwo synowskie i niewłaściwe wykorzystywanie kreacyjnej funkcji sztuki oraz unaoczniał siłę chrztu świętego.

Refine search results

2 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

1 Pamiętnik Literacki

1 Pamiętnik Teatralny

4 Mieszek M.

1 2024

1 2019

1 2013

1 2012

Postaci kobiece w sztukach jezuickich od połowy XVIII wieku – na wybranych przykładach

O sztuce krasomówczej w Ćwiczeniach krasomówsko-prawnych Jana Bielskiego

Dramaturgia Jana Bielskiego na tle przemian w teatrze jezuickim w XVIII wieku

Święty Genezjusz na scenie kolegium jezuickiego w Samborze