Results found: 1

Search results

Sort By:

Limit search:

Semantičeskaja struktura balto-slavjanskogo pogrebal’nogo pričitanija

100%

Nevskaja L.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1997-1998

vol. 9-10

51–66

Artykuł dotyczy struktury semantycznej archaicznych lamentów pogrzebowych zachowanych w tradycyjnej kulturze ludowej Litwinów i Słowian wschodnich (Białorusinów, Rosjan i Ukraińców) i nie ma charakteru porównawczo-historycznego, lecz semiotyczny. Celem autorki jest pokazanie, w jaki sposób werbalny tekst lamentu pogrzebowego, będący składnikiem całego zdarzenia obrzędowego, jest determinowany przez system wyobrażeń relewantnych dla tradycji, które elementy obrzędu, nieuświadamiane przez uczestników obrzędu, zostają na płaszczyźnie tekstu słownego wyeksplikowane i skonkretyzowane. Kluczową figurą lamentów jest nieboszczyk, przedstawiany jako „gość”. Samo słowo gość (ros. gost’) w swojej głębokiej warstwie semantycznej odzwierciedla przejściowość egzystencjalnego statusu człowieka, utrwala moment przejścia przez granicę wspólnoty ludzi „swoich” i „obcych”. Typowe dla obrzędów przejścia jest podwyższanie statusu bohatera, nazywanie zmarłych słowami knez, knehynja oraz medialny motyw drogi, którą zmarły przebywa, od sfery życia do sfery śmierci. Początkiem tej drogi w lamentach jest dom, miejsce żywych, przeciwstawiane grobowi i szczegółowo w lamentach przedstawiane; punktem granicznym są drzwi (wrota), obce miejsca to bagno, las, góra, morze. Droga na tamten świat jest bezpowrotna. Na tamtym świecie czekają rodzice. Podstawowy sens tradycyjnego bałtosłowiańskiego obrzędu pogrzebowego jest modelowany za pomocą opozycji społecznych swój/obcy i fundamentalnej opozycji egzystencjalnej żywy/martwy, życie/śmierć. Funkcjonują synonimiczne motywy fabularne (ros. mikrosjużety) oparte na idei przejścia od jednego bieguna do drugiego. Z językowego punktu widzenia są to konstrukcje predykatywne typu „jest ciepłe – jest/staje się zimne”, „jest jasne – jest/staje się ciemne”. Po jednej stronie stawiane są: dom, lato, dzień, słońce, życie, po drugiej stronie: droga, wiatr, noc, śmierć. Człony takich opozycji tworzą całe szeregi paradygmatyczne, na podstawie których generowane są teksty. Zasadą tworzenia tekstów lamentacyjnych jest powtarzanie ekwiwalentnych syntagm: rumieni się twarz dziewczyny – zieleni sie wianek – błyszczy pierścień itp. vs. blednie twarz, więdnie wianek itd. Świadomość mitopoetycka, odbita w archaicznych lamentach, ustanawia izomorfizm ciała człowieka i kosmosu. Te różne sfery są scalane za pomocą predykatów „żyć” i „umrzeć”, „przestać działać”, „chodzić” i „przestać chodzić”, „ulegać destrukcji”, „powrócić do stanu dzikości”. Dzięki temu izomorfizmowi nadrzędne znaczenie śmierci jako destrukcji jest kodowane za pomocą wariantywnego szeregu motywów fabularnych typu „dom wali się”, „dom pustoszeje”, „droga zarasta trawą”, „drzewo łamie się”, „roślina usycha” itp.

The present paper on the semantic structure of archaic funeral lamentations preserved in the traditional folk culture of the Lithuanians and Eastern Slavs (Belarussians, Russians and Ukrainians) is of semiotic rather than comparative-historical character. Its purpose was to demonstrate how the verbal text of the funeral lamentation, which is a constituent of the whole ritual event, is determined by the system of ideas relevant for tradition, and which elements of the rite, of which its participants are not conscious, are explicated and concretised on the level of the verbal text. The key figure in the lamentations is the deceased, who is presented as a 'guest'. The word 'guest' (Russian gost’) expresses in its deep semantic structure the transient character of men’s existential status, and records the moment of crossing the borderline between the community of “friends” and “strangers”. The deceased person is treated as a guest, the Russian phrase sobirat’sya v gosti / v dorogu is a metaphor of death. Typical of the transition rites is the elevation of the person’s status, naming the deceased with the words knez, knehynya. and the motif of the road that the deceased covers from the sphere of life to that of death. The starting point of that road in the lamentations is the home, the place of the living, opposed to the grave and presented in detail in the lamentations; the border point is the door (the gate), while the alien places are the marshes, the forest, the mountain, and the sea. The road to the hereafter has no return: parents wait there. The basic sense of the traditional Balto-Slavonic funeral rite is formed by the social opposites friend/stranger (friend/foe) and the fundamental existential opposition alive/dead, life/death. It contains synonymous plot motifs (Russian mikrosyzuhety) based on the idea of transition from one pole to the other. From the linguistic point of view these are predicative constructions of the type “it is warm : it is /becomes cold”, “it is light : it is/becomes dark”. On the one side there are: home, summer, day, sun and life, on the other: road, wind, night, death. The constituents of such oppositions make up paradigmatic series from which texts are generated. The principle of producing lamentation texts is repetition of eqivalent syntagms: the girl’s face blushes, the garland shows green, the ring glitters etc. vs. the face pales, the garland withers etc. Mythopoetic consciousness reflected in the aechaic lamentations creates the isomorphism of the human body and cosmos. These different spheres are combined by the predicates “live” and “die”, “cease to act”, “walk” and “cease to walk”, “undergo destruction”, “revert to the wild state”. Through this isomorphism the overriding meaning of death as destruction is encoded by the variant series of plot motifs of the type “the house turns derelict”, “the house becomes empty”, “the road becomes overgroun with grass”, “the tree goes down”, “the plant withers”.

Refine search results

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Nevskaja L.

Search results

Semantičeskaja struktura balto-slavjanskogo pogrebal’nogo pričitanija