Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 21

first rewind previous Page / 2 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 2 next fast forward last
EN
The article offers a discussion of those historically conditioned features of identity and mentality of the three East Slavic nations (Russians, Ukrainians, and Belarusians) and Poles which had an impact on the attitudes of the societies in question in the past and – most importantly – which still shape them today. The author focuses particularly on socio-cultural and class factors, as well as those related to the existence (or absence) of state structures, i.e. attitudes to authorities. Over the last two centuries, Belarusians and most Ukrainians moved from links with Western culture towards the inclusion in the Russian (orthodox) community. As a result of the Bolshevik Revolution, both societies lost their primary elites, and the new ones emerged following the social advancement of peasant masses. The new elites have become more other-directed, more inclined to build vertical power structures, more active in primary groups, and less open to grass-roots processes of social self-organization. Ukraine, which is breaking away from this pattern, is currently experiencing social tensions.
PL
Tekst jest poświęcony omówieniu tych historycznie uwarunkowanych cech tożsamościowo-mentalnych trzech narodów wschodniosłowiańskich (Rosjan, Ukraińców i Białorusinów) oraz Polaków, które wpływały niegdyś i zwłaszcza obecnie oddziałują na postawy opisywanych społeczeństw. Zwrócono uwagę głównie na uwarunkowania społeczno-kulturowe, klasowo-warstwowe oraz związane z istnieniem (bądź nie) struktur państwowych, zatem stosunkiem do władzy. Białorusini i większość Ukraińców ewoluowali w ciągu ostatnich dwóch wieków: od związków z łacińskim kręgiem kulturowym do włączenia się do wspólnoty rosyjskiej (prawosławnej). Oba społeczeństwa utraciły w wyniku rewolucji bolszewickiej pierwotne elity, a nowe powstały w wyniku awansu społecznego mas chłopskich. Stały się bardziej zewnątrzsterowne, nastawione na budowę pionowych struktur władzy, mało podatne na budowę oddolnych procesów samoorganizacji społecznej, aktywizujące się w ramach grup pierwotnych. Zrywająca z tymi uwarunkowaniami Ukraina przeżywa wstrząsy społeczne.
EN
This paper is devoted to the evolution of the sense of strangeness in the Belarusian perception of Poles over the last two hundred years. It addresses issues which have now become valid for both nations, particularly since Belarus gained independence. The concepts underlying their mutual perception have an impact on relations between the two states and societies. The aim of this article is to identify the reasons for changes in the following categories: familiar (swój), other (inny), stranger (obcy) and enemy (wróg). The study is based on the assumption that the key factors underlying the Belarusian perception of Poles (considering the history of Belarus and the culture of her people) include religion (Russian Orthodoxy dominant among Belarusians vs Roman Catholicism), the asymmetry of social structure (Belarusians perceived as peasants vs Poles perceived as landlords) and Sovietness (dominating in the twentieth century). The relations in focus are analysed as a historical process and discussed with regard to three consecutive periods: the period of Partitions, the Soviet Union (and the Second Polish Republic) as well as independent Belarus. The study is based on the results of sociological surveys and a literature review including analytical studies of Belarusian folklore, descriptions of mutual relations as viewed by their participants and observers in the past and today. The analysis confirms the role of the factors mentioned above and reveals certain new elements, which are, however, of rather secondary importance. The class-driven image of the Pole as a ‘landlord’ has become weaker particularly since the 1970s, but it still persists in people’s mentality. At the same time, the last two decades saw the historically conditioned sense of proximity in gradual decline, particularly among the younger generation. The two societies are drifting further apart as a result of their decision to become associated with two different cultures: the Russian-dominated Community of Independent States and the European Union.
PL
Artykuł dotyczy ewolucji poczucia obcości w stosunku Białorusinów z Polakami w ciągu prawie dwustu ostatnich lat. Podjęta w nim tematyka stała się aktualna i ważna dla obu narodów zwłaszcza po uzyskaniu niepodległości przez Białorusinów. Celem artykułu była odpowiedź na pytanie, jakie przyczyny wpływały na zmianę znaczenia kategorii: swój, inny, obcy, wróg. Przed przystąpieniem do badań autor uznał – odwołując się do historii Białorusi i kultury jej mieszkańców – że ważnymi wyznacznikami określającymi stosunekBiałorusinów do Polaków były: wyznanie (dominujące wśród Białorusinów prawosławie, w przeciwieństwie do katolicyzmu Polaków), niesymetryczność struktury społecznej (Białorusin widziany jako chłop, Polak jako pan) i dwudziestowieczna sowieckość. Badane relacje zostały omówione w ujęciu procesowym, historycznym, z uwzględnieniem trzech kolejnych okresów: zaborów, ZSRS (oraz II RP) i niepodległej Białorusi. W tekście odwołano się do literatury przedmiotu (zawierającej analizy folkloru białoruskiego, opisy wzajemnych relacji jako świadectwa ich uczestników, obserwatorów zarówno w odległej przeszłości, jak i obecnie) oraz ustaleń socjologicznych. W trakcie badań uwarunkowania te zostały potwierdzone i wzbogacone o elementy o charakterze raczej drugorzędnym. Wskazano, że zwłaszcza od lat 70. XX stulecia klasowy obraz „Polaka – pana” powoli zaczął się dezaktualizować, co nie znaczy, że zanikł. Ponadto w ciągu ostatniego ćwierćwiecza niegdysiejsze „swojskość” i „bliskość” – uwarunkowane historycznie – stopniowo zanikły, zwłaszcza na poziomie młodego pokolenia. Oba społeczeństwa oddalają się od siebie, co jest konsekwencją wybrania przynależności do odmiennych kręgów kulturowych (rosyjskiego i WNP oraz UE)
RU
Артыкул прысвечаны эвалюцыі разумення паняцця чужога  ў адносінах беларусаў і палякаў на працягу амаль двухсот  апошніх гадоў. Разгледжаная ў ім праблематыка стала актуальнай і, на нашу думку, важнай для абодвух народаў асабліва пасля атрымання Беларуссю незалежнасці. Безумоўна, змест узаемных уяўленняў пра суседа ўплывае на адносіны паміж дзвюма дзяржавамі і іх народамі .  Мэтай артыкула быў адказ на пытанне: якія былі прычыны зменаў у аналізаваным перыядзе даследаваных катэгорый свой, іншы, чужы, вораг. Перад тым, як распачаць  даследаванне  аўтар меркаваў,абапіраючыся на ведаы  па гісторыі Беларусі і культуры яе жыхароў, што важнымі дэтэрмінантамі, якія ўплывалі на адносіны беларусаў да палякаў,  былі веравызнанне (сярод беларусаў пераважае праваслаўе, сярод палякаў – каталіцызм), несіметрычнасць грамадскай структуры (беларус – селянін, паляк – пан) і частка савецкай гісторыі ў ХХ ст. Даследаваныя адносіны былі паслядоўна разгледжаныя ў працэсе гістарычнага развіцця на працягу трох перыядаў: падзелаў Рэчы Паспалітай, панавання СССР (і ІІ Рэчы Паспалітай) і існавання незалежнай Беларусі. У артыкуле выкарыстана існуючая літаратура па тэме, у якой аналізуюцца тэксты беларускага фальклору, апісваюцца узаемныя дачыненні  ў сведчаннях іх удзельнікаў і назіральнікаў, як з часоў мінулых, так і  нам сучасных, а таксама вынікі сацыялагічных даследаванняў. У ходзе даследавання  нашы меркаванні пацвердзіліся, акрамя таго, былі выяўленыя новыя факты, якія маюць хутчэй другасны характар. Напрыклад,  у 70-я гады ХХ ст., класавы вобраз “паляк–пан” ва ўяўленнях беларусаў траціць сваю актуальнасць,  але не знікае цалкам. Адначасова, на працягу апошняй чвэрці стагоддзя колішняя “свойскасць” і “блізкасць”, абумоўленыя гістарычна, паступова знікаюць, асабліва сярод малодшага пакалення.  Абобдва народы ўзаемна аддаляюцца ў выніку выбару сваёй прыналежнасці да розных культурных колаў (рускага і Садружнасці Незалежных Дзяржаў або Еўрапейскага Саюза.
4
100%
EN
The article offers a discussion of the Russian concept of the community to which Russians refer as ‘national’, ‘pan-Russian’, or the ‘threefold nation of Rus’. Focused on the Russian perception of the other two components of such a community, Ukrainians and Belarusians, the study draws on the latest sociological surveys, mainly those conducted by the Levada Centre, a Moscow-based independent research organisation respected for its quality opinion polls. The discussion also presents historically conditioned factors shaping the Russian perception of the two Slavic neighbours, which was greatly dependent on Russian self-awareness in terms of such dimensions as power (dynastic, feudal, autocratic, totalitarian), religion (Orthodoxy), history (Kievan Rus’), state (the supra-ethnic empire of Peter I), nation (state or ethnic nationalism), and culture (high culture characterised by an idea of superiority over societies with incomplete social structure). The significance of individual content elements of these categories was subject to historical evolution during the period under discussion.
PL
Artykuł poświęcony jest rosyjskiej wizji wspólnoty zwanej przez Rosjan narodową, ogólnoruską, trójjedynym ruskim narodem. Dokładniej: dotyczy on postrzegania przez Rosjan dwóch pozostałych elementów wspólnoty w oparciu o najnowsze badania socjologiczne, zwłaszcza Analitycznego Centrum Jurija Lewady jako instytucji, której ustalenia cieszą się uznaniem. Część rozważań dotyczy historycznych uwarunkowań odnoszenia się przez Rosjan do obu słowiańskich sąsiadów. Jak Rosjanie postrzegali Ukraińców i Białorusinów zależało, od tego, w jakich kategoriach odbierali oni samych siebie, z perspektywy: władzy (dynastycznej, feudalnej, absolutnej, totalitarnej), religii (prawosławia), historii (Ruś Kijowska), państwa (ponadetnicznego Piotra I), narodu (nacjonalizmu państwowego bądź etnicznego) czy kultury (wysokiej, wywyższającej ich w stosunku do społeczeństw o niepełnej strukturze społecznej). Znaczenie poszczególnych elementów treściowych wymienionych kategorii podlegało ewolucji na przestrzeni wieków.
RU
Артыкул прысвечаны расійскаму бачанню супольнасці названай рускімі нацыянальнай, агульнарускай, трыадзіным рускім народам. Дакладней: успрыманню імі двух астатніх элементаў супольнасці – украінцаў і беларусаў – абапіраючыся на найноўшыя сацыялагічныя даследаванні, асабліва Аналітычнага цэнтра Юрыя Левады, як той сацыялагічнай установы, даследчыя вынікі якой карыстаюцца прызнаннем. Частка разважанняў тычыцца гістарычных абумоўленасцей стаўлення рускіх да сваіх славянскіх суседзяў. Тое, як рускія ўспрымалі украінцаў і беларусаў залежала перадусім ад таго, у якіх катэгорыях яны ўспрымалі сябе: улады (дынастычнай, феадальнай, абсалютнай, таталітарнай), рэлігіі (праваслаўя), гісторыі (Кіеўская Русь), дзяржавы (па-над этнічнага Пятра І), народа (нацыяналізму дзяржаўнага або этнічнага), культуры (высокай, узвышаючай іх адносна грамадстваў з няпоўнай сацыяльнай структурай). Значэнне паасобных зместавых элементаў пералічаных катэгорый эвалюцыянавала на працягу абмеркаваных стагоддзяў.
Kultura i Społeczeństwo
|
2022
|
vol. 66
|
issue 4
113-158
EN
The purpose of the deliberations in the article - within the framework of historical sociology - is to reconstruct societal processes between the final decades of the partitions and the modern day forming Belarussian society in terms of community and identity. The matter of interest here is pointing out selected elements of the mechanism behind the evolution of Belarussian society, which in time came to be suspended between the symbolically conceived East and West. To what degree are the problems of today’s Belarussian society rooted in the 19th century and Soviet times? There are undoubtedly three types of community in Poland’s eastern neighbour: the triune Ruthenian nation, the Soviet community, and the national community. The transition in the 19th century from the western to the Russian cultural sphere triggered the adoption of Russian mechanisms of social development, and weakness in the rootedness of the constructs (values) of multi-generational continuity, including in state institutions, a consequence of which is the distance among a significant portion of Belarussians towards the realities of societal life, which they perceive as external to them. The loss of society’s elites as a result of the Bolshevik revolution and repression of the 1930s resulted in Belarussians becoming an almost exclusively peasant society. Sovietism was imposed on them - unlike, for example, in the Baltic republics - before the formation of national communities.
PL
Celem prowadzonych w przedstawianym tekście – w ramach socjologii historycznej – rozważań jest rekonstrukcja procesów społecznych formujących społeczeństwo białoruskie w jego wymiarach wspólnotowych i tożsamościowych między ostatnimi dziesięcioleciami zaborów a współczesnością. Interesującą kwestią jest wskazanie na przynajmniej wybrane elementy mechanizmu ewolucji społeczeństwa Białorusi, z czasem zawieszonego między symbolicznie pojmowanym Wschodem a Zachodem. W jakim stopniu problemy dzisiejszego społeczeństwa białoruskiego sięgają swymi korzeniami wieku XIX i czasów sowieckich? Niewątpliwie, u naszego wschodniego sąsiada nakładają się na siebie trzy typy wspólnot: trójjedyny naród ruski, wspólnota sowiecka i narodowa. Przejście w XIX stuleciu od zachodniego do rosyjskiego kręgu kulturowego wywołało przejęcie rosyjskich mechanizmów rozwoju społecznego, słabość zakorzenienia w strukturach (wartościach) wielopokoleniowego trwania, w tym instytucjach państwa, czego skutkiem jest dystans znacznej części Białorusinów do realiów życia społecznego postrzeganych jak zewnętrzne wobec nich. Utrata elit w wyniku rewolucji bolszewickiej oraz represji lat 30. spowodowała, że Białorusini stali się społeczeństwem prawie wyłącznie chłopskim. Sowieckość została im narzucona – w przeciwieństwie chociażby do republik bałtyckich – przed ukształtowaniem się wspólnot narodowych.
EN
The article discusses three types of identity that unite or differentiate the societies of East Slavs: Russians, Ukrainians, and Belarusians. The first one – the so-called threefold nation of Rus’, the second – Soviet one, and the third – national one. All three types of collective identity overlap in different configurations and with a different level of intensity, causing conflicts.
RU
В настоящей статье рассуждается о трех типах идентичности, объединяющих восточнославянские общества – русских, украинцев и белорусов – или, наоборот, разделяющих их друг от друга. Первая идентичность – это так называемый триединый русский народ – идея сформулированная во второй половине 19 века (данный термин редко используется в наше время), которая объединяет три общества на основе культурной русскости, с православием, как ключевым элементом, который связывает их воедино в то, что русские считают нацией или обществом в типе нации. За несколько последних лет мы наблюдали за процессом его распада на Украине. Второй тип – это советская идентичность, следы которой до сих пор отчетливо видны. Это конгломерат ценностей, отношений, способов восприятия действительности и ответов отдельных людей и групп общества на внешние обстоятельства, развивавшиеся при новом порядке, являющимся результатом большевистской революции. Оба эти типа идентичности препятствуют социальной эмансипации украинцев и белорусов в разных измерениях (также национальном). Третий тип – это национальная идентичность, которая усиливается на Украине, особенно со времен Оранжевой революции 2014 года и гораздо более слабая в Беларуси. Ее консолидация, в обеих странах, все сильнее отделяет их общества от России. Москва противится этому процессу, что приводит к конфликтам (Крым, Донбасс). Русские, в свою очередь, разорваны между традиционно воспринимаемым имперским обществом, триединым русским народом с одной стороны и идеей политической или культурной нации Западного типа, с другой. Все три типа коллективной идентичности пересекаются в разных конфигурациях и с разным уровнем интенсивности.
PL
W artykule omówiono trzy typy tożsamości, łączące bądź różniące społeczeństwa Słowian Wschodnich: Rosjan, Ukraińców i Białorusinów. Pierwszy – „trójjedyny naród ruski”, drugi – sowiecki i trzeci – narodowy. Wszystkie trzy typy wspólnotowości nakładają się na siebie z różnym natężeniem i w różnorodnych konfiguracjach, wywołując konflikty.
EN
The text explores the nation-building factors that determined the intensity with which certain nations in Central and East Europe were formed in the 19th century and at the beginning of the 20th century – with some reference to their contemporary situation, especially of today’s Belarus. In addition to Belarus, the analyses also briefly cover nation-building processes in Ukraine (Galicia and Dnieper Ukraine), Slovakia and the Czech Republic. Three categories of factors that are crucial for the processes under discussion have already been distinguished – namely civilization, culture and politics. All three types decisively benefited the Czechs, who succeeded in developing nation-building processes the soonest; the Czechs, among all the other nations in the region, thus first acquired a national awareness at the popular level. On the contrary, the above-mentioned factors did not work to the benefit of the Belarussians and Dnieper Ukrainians. The territories they inhabited were very weakly industrialized and urbanized, while their languages differed from Russian and Polish much less than was the case, on the one hand, of the Slovaks and Czechs, and on the other, of the Hungarians and Austrians (Germans). At the same time, Russian policies obviously hampered the formation of the Belarussian and Ukrainian nations. This article shows the strength with which objective conditions exerted an influence on nation-building processes in our part of the continent.
EN
What future for Belarus? An analysis of identity issuesThe present article discusses various types of Belarusian collective identity and analyses their potential to make Belarus an empowered, fully independent, democratic and economically efficient society, nation and state with a stable position on the political map of Europe. The study is based mainly on sociological surveys collected by IISEPS, an independent Belarusian research institute. These data reveal weak points of Belarusian national identity (including a low level of historical awareness), a residue of the Soviet system of values and attitudes, as well as a considerable degree of Russification of the society. Although Belarusians have become used to having their own state (which, however, they treat mainly in terms of a nationwide welfare institution), they have retained a strong sense of local and regional identity. Social attitudes, both on an individual and community level, are clearly dominated by economic rather than ideological motivation. Eastern, pro-Russian orientation is far more widespread than pro-European attitudes, especially when more than only verbal support is involved. The text also points out symptoms of consolidating Belarusian collective identity, even if its post-Soviet/West Russian pattern still prevails over pro-European and pro-national orientation of the occidental type. Belarusian society is specific, which makes it difficult to analyze in terms of standard categories. The article demonstrates why identity issues limit the potential for any rapid significant political change in Belarusian society.  Jaka jest przyszłość Białorusi? Analiza kwestii tożsamościowychArtykuł wskazuje na związki istniejące między różnymi orientacjami tożsamościowymi Białorusinów a możliwością ich trwałego zaistnienia na politycznej mapie Europy jako społeczeństwa, narodu i państwa w pełni upodmiotowionego, niepodległego, demokratycznego i sprawnego gospodarczo. W znacznym stopniu jest oparty na danych socjologicznych uzyskanych przez białoruski niezależny instytut badawczy NISEPI. Dane te obrazują słabości białoruskiej tożsamości narodowej (w tym świadomości historycznej), wyraźne pozostałości sowieckiego systemu wartości i postaw oraz duży stopień rusyfikacji społeczeństwa, także odczuwalnie już zaistniałą przywykłość do posiadania własnego państwa (traktowanego jednak przede wszystkim socjalnie) przy jednoczesnym trwaniu silnych lokalizmów i regionalizmów. W dalszym ciągu postawy promaterialne wyraźnie dominują nad proideowymi nie tylko na poziomie odniesień jednostkowych, ale i zbiorowych, a orientacja na Wschód (Rosję) zdecydowanie przeważa nad postawami proeuropejskimi, zwłaszcza jeśli wykraczają one poza werbalne formy ekspresji. W tekście przedstawione są także argumenty świadczące o wzmacnianiu się białoruskiej wspólnotowości, aczkolwiek orientacja postsowiecko-zapadnoruska wciąż przeważa nad proeuropejską orientacją narodową typu okcydentalnego. Społeczeństwo białoruskie wyróżnia się swą specyfiką, niełatwą do opisu w kategoriach, do których przywykliśmy. Artykuł pokazuje tożsamościowe ograniczenia możliwości zaistnienia istotnych, szybkich i głębokich zmian politycznych w społeczeństwie białoruskim.
first rewind previous Page / 2 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.