Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 5

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

On the Canvas of the Psalter and the Psalter on the Canvas: In Praise of Interdisciplinarity

100%
Charzyńska-Wójcik M.
Roczniki Humanistyczne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 6
21-42
EN
The paper deals with a lost picture of King James II with his daughter, Princess Louisa Maria. They are portrayed with an open Psalter and the initial objective of my investigation was to figure out which Psalter version is presented in the portrait with a view to assessing the position of the Psalter translated in 1700 by John Caryll and David Nairne at James’s exiled court. In the course of the research it turned out that the available English accounts of the picture do not quote verbatim the passage supposedly visible in the portrait but instead silently translate a French description of the portrait, together with the French Psalm verse presented there. This discovery shifted the focus of the investigation towards setting the record straight with recourse to and in full appreciation of interdisciplinary.
PL
Na kanwie Psałterza, czy Psałterz na kanwie. Interdyscyplinarność w praktyce Artykuł dotyczy zaginionego portretu przedstawiającego króla Jakuba II Stuarta z córką, księżniczką Louisą Marią, na którym są przedstawieni z otwartym Psałterzem. W oryginalnym założeniu badanie miało ustalić, która wersja angielskiego przekładu Psałterza jest przedstawiona na portrecie. Miało to na celu ocenę pozycji Psałterza przetłumaczonego w 1700 r. przez Johna Carylla i Davida Nairne’a na dworze Króla Jakuba na wygnaniu. Podczas badania wyszło na jaw, że dostępne angielskie opisy obrazu nie cytują dosłownie fragmentu psalmu rzekomo widocznego na portrecie, lecz tłumaczą na angielski oryginalny francuski opis portretu, razem z zawartym w opisie francuskim wersem psalmu. Odkrycie to przesunęło punkt ciężkości badania w kierunku ustalenia faktycznego stanu rzeczy z zastosowaniem podejścia interdyscyplinarnego, którego zalety niniejszy tekst ukazuje w praktyce. 
2

English Equivalents of dicere in Prose Translations of Jerome’s Psalters

100%
Charzyńska-Wójcik M.
Roczniki Humanistyczne
|
2013
|
vol. 61
|
issue 5: Neofilologia
7-27
EN
An examination of English prose translations of Jerome’s Psalter from OE to EMnE reveals that there are four relevant equivalents of the Latin verb dicere: cweðan, secgan > seien > say, tell and speak. In each period in the history of English the verb dicere is translated by a prototypical verb of saying but the prototypes change over time. In OE both cweđan and secgan were amply attested but it was the former that had the status of the prototype. The two verbs are continued in ME but the use of qu8then undergoes morphological and syntactic restrictions as a result of which seien takes over the status of the prototype and is used in all examined ME texts in all contexts. Similarly, in the EMnE translation seien is selected in thirty-four out of thirty-eight contexts, with the remaining four occurrences of dicere are rendered by tell and speak, which were quite frequently attested in the examined texts in the ME period but they were selected as equivalents of loqui, annuntiare, enarrare and narrare. Consistent selection of equivalents seems to characterise the traditional approach to biblical translation, which focuses on the form in the first place. This attitude results from the conviction that sacred texts convey their message not only via direct linguistic expression and is at the same time an expression of the translators’ reverence and respect for the sacred nature of the text they translated.
PL
Badanie ekwiwalentów łacinskiego dicere w angielskich tłumaczeniach Psałterzy św. Hieronima dokonanych pomiędzy okresem staroangielskim a wczesno-nowoangielskim wykazuje, że mamy do czynienia z czterema relewantnymi odpowiednikami: cweðan, secgan > seien > say, tell i speak. W każdym z badanych okresów czasownik dicere jest tłumaczony na angielskie prototypowe czasowniki, z tym, że prototypy z upływem czasu ulegają zmianom: w języku staroangielskim występują zarówno cweðan jak i seccgan, ale to cweðan ma status prototypu. W okresie średnioangielskim oba czasowniki są kontynuowane, ale użycie quēthen podlega ścisłym ograniczeniom zarówno morfologicznym jak i syntaktycznym, a status prototypu uzyskuje seien i to właśnie seien jest użyte we wszystkich badanych tekstach i we wszystkich kontekstach w okresie średnioangielskim oraz w przeważającej większości kontekstów w tłumaczeniu z okresu wczesno-nowoangielskiego. W ostatnim okresie jako odpowiedniki dicere pojawiają się w 4 z 38 badanych kontekstów również czasowniki tell i speak, które już od okresu średnioangielskiego cechuje duża częstotliwość użycia w języku, ale w badanych tekstach są one używane jako ekwiwalenty loqui, annuntiare, enarrare i narrare. Wskazuje to na dużą stabilność wyboru ekwiwalentów (największą w okresie średnioangielskim), co z kolei jest przejawem tradycyjnego podejścia do tłumaczeń biblijnych, w których tłumaczeniu podlega w pierwszej kolejności warstwa formalna. Jest to w równym stopniu skutek przekonania, że w tekście sakralnym znaczenie niesione jest nie tylko drogą bezpośredniego przekazu językowego, co przejaw postawy szacunku dla tłumaczonego tekstu.
3

Parallax: Looking at the Medieval through the Modern Lens

100%
Charzyńska-Wójcik M.
Roczniki Humanistyczne
|
2016
|
vol. 64
|
issue 5: Neofilologia
47-61
EN
The objective of the paper was to articulate the gap between the medieval manuscript and its modern editions. It emphasises the need to study medieval texts in their natural context, i.e. against the manuscript codex as only then do they speak in full voice. While the usefulness of electronic editions is indisputable, a linguist working with a modern edition of a medieval text must be aware of how far it departs from the text it intends to represent. Therefore, wherever possible, it is advisable to examine manuscript scans which are now widely accessible on internet sites of the libraries housing manuscript resources. It is of paramount importance not only as a way of verifying corpus examinations but also because manuscript examinations complement the findings based on electronic data by offering invaluable clues encoded in the materiality of the manuscript. This postulate is relevant both for historical linguistic analyses and translation studies, and is equally valid for literary studies.
PL
Celem pracy było ukazanie głębokiego rozdźwięku pomiędzy średniowiecznym manuskryptem i jego współczesnym wydaniem. Podkreśla się potrzebę studiowania tekstów średniowiecznych w ich naturalnym kontekście, czyli w postaci kodeksu rękopiśmiennego, jako że jedynie wówczas tekst średniowieczny mówi do nas pełnym głosem. Mimo bezspornej przydatności korpusów elektronicznych, badacz pracujący ze współczesnym wydaniem średniowiecznego tekstu musi mieć świadomość, jak daleko odbiega on od tekstu, który w zamierzeniu reprezentuje. Dlatego też, niezwykle ważne jest, aby w miarę możliwości sięgać do rękopisów powszechnie dostępnych na stronach internetowych bibliotek. Bezcenne wskazówki zakodowane w rękopisie jako przedmiocie materialnym, pomogą nie tylko dokonać weryfikacji wniosków wyciągniętych na podstawie analiz tekstu elektronicznego, ale także te wyniki w sposób istotny uzupełnić. Postulat ten jest równie istotny dla historycznych analiz językoznawczych i studiów tłumaczeniowych, jak dla badań literackich.
4

High time to talk about noon

100%
Charzyńska-Wójcik M.
Roczniki Humanistyczne
|
2015
|
vol. 63
|
issue 11: Anglica
37-51
EN
The paper re-examines a well-known semantic change observed in the history of the English word noon. The received academic opinion is that the word originates from the Latin phrase nōna hora > nōna ‘the ninth hour’ and was originally used in the medieval context to denote the ninth hour of the day, i.e. about three o’clock p.m., and, by metonymy, also the prayer at the ninth hour of the day prescribed by The Rule of St Benedict. Due to the central role of The Rule of St Benedict in the organisation of daily monastic life in the Middle Ages, the Latin word nōna was borrowed into vernaculars of the countries which adopted The Rule. It appeared in Old English as nōn, in Middle Dutch as nōne, noene, in Old Saxon as nōn, nōna, in Middle Low German as nōna, etc. The available historical and etymological dictionaries of English date the beginning of change in the English word noon to the 12/13th century and claim that it was complete by the 14th century. In effect, the word started to denote ‘midday’ rather than ‘three o’clock p.m.’, and the change is traditionally associated with “anticipation of the ecclesiastical office or of a meal-hour.” The paper reassesses the strength of these assertions on the basis of an examination of the medieval system of time-keeping and the analysis of the monastic horarium, in particular the relationship between meal times and prayer times. It is shown that the explanation for the change put forward in the current sources relies on a misinformed view of medieval reality. I put forward an alternative explanation of the change, which is consonant both with the medieval system of time-keeping and with the monastic daily regime.
PL
Artykuł poświęcony jest zmianie semantycznej zaobserwowanej w słowie noon w historii języka angielskiego. Dostępne źródła podają, że słowo to pochodzi od łacińskiej frazy nōna hora > nōna ‘dziewiąta godzina’ i było oryginalnie używane w średniowieczu w znaczeniu dziewiątej godziny dnia, czyli około 3:00 po południu. Ponadto, na skutek metonimii, noon oznaczało również modlitwy na dziewiątą godzinę dnia (nony) podyktowane przez Regułę św. Benedykta. Jako że Reguła św. Benedykta odgrywała centralną rolę w organizacji życia codziennego w średniowieczu, łacińskie nōna zostało zapożyczone do języków narodowych w krajach, które przyjęły Regułę. W języku staroangielskim przyjęło formę nōn, w średnioniderlandzkim nōne, noene, w starosaksońskim nōn, nōna, a w średnioniskoniemieckim nōna, etc. Historyczne i etymologiczne słowniki języka angielskiego datują początek tej zmiany na przełom XII i XIII wieku, a koniec wieku XIV wskazują jako okres, kiedy zmianę należy uznać za kompletną. Na skutek tej zmiany słowo noon zmieniło znaczenie z godziny 3:00 na 12:00, a jako powód tej zmiany wskazywane jest przyspieszenie pory modlitwy lub posiłku. Artykuł bada poprawność tej interpretacji, odnosząc ją do średniowiecznego systemu pomiaru czasu oraz analizując wskazania Reguły św. Benedykta dotyczące pór modlitw i posiłków. Analiza tych aspektów wykazuje, że interpretacja przedstawiona w dostępnych źródłach historycznych i etymologicznych oparta jest na błędnym oglądzie rzeczywistości średniowiecznej. W artykule przedstawiona jest alternatywna interpretacja zaobserwowanej zmiany, która uwzględnia nie tylko średniowieczny system pomiaru czasu, ale i specyfikę średniowiecznego reżimu monastycznego.
5

Principles of Equivalent Selection in English Prose Translations of Jerome’s Psalters: A Study Based on exaudire and videre

63%
Charzyńska-Wójcik M., Wójcik J.
Roczniki Humanistyczne
|
2013
|
vol. 61
|
issue 5: Neofilologia
27-45
EN
The paper examines equivalents of the Latin verbs exaudire and videre in prose translations of Jerome’s Psalters executed between Old and Early Modern English. The objective of the paper is to establish the principle of equivalent selection in the analysed texts. The study revealed that exaudire and videre were translated in OE, ME and EMnE by their prototypical equivalents but the prototypes changed due to language internal factors: from prefixed ge-verbs (ge-hȳran and ge-sēon ) to their simplex equivalents (hēren > hear and sēn > see). Next, it was established that while the equivalents of exaudire represented a stable pattern: ge-hȳran > hēren > hear, the equivalents of videre tended to exhibit some variation. The variation, however, was recorded in one translation only – in the Paris Psalter. These differences stem from two factors. The first of them is language internal and follows from the universally recorded property of the verb see, which tends to develop metaphorical meanings, as opposed to hear, which does not exhibit the same tendency. The second factor is language external and is a consequence of the dominant theory of biblical translation, which was based on the principle that every word of the text was sacred. As a result, biblical translations generally reflected the original very closely. The only text which exhibits dynamic correspondences is Old English Paris Psalter, which focuses on the clarity of the message not on the closeness of the rendering. The remaining translations are characterised by extreme reverence to the sacred nature of the text in all its layers, which results in the static equivalent selection.
PL
Artykuł analizuje odpowiedniki łacińskich czasowników exaudire i videre w angielskich tłumaczeniach Psałterzy św. Hieronima dokonanych pomiędzy okresem staroangielskim a wczesno-nowoangielskim w celu ustalenia zasad rządzących wyborami ekwiwalentów w analizowanych tekstach. W drodze badania ustalono, że oba łacińskie czasowniki były tłumaczone na język angielski (w przeważającej większości przypadków) przy pomocy czasowników prototypowych, z tym, że pod wpływem zmian zachodzących w języku prototypy te ulegają zmianom. W języku staroangielskim status prototypów miały czasowniki prefiksalne ge-hȳran i ge-sēon, podczas gdy poczynając od okresu średnioangielskiego, były to ich nieprefiksalne odpowiedniki: hēren > hear i sēn > see. Następnie ustalono, że o ile odpowiedniki czasownika exaudire były we wszystkich testach i w wszystkich kontekstach takie same, to odpowiedniki videre wykazywały zróżnicowanie, ale dotyczyło ono wyłącznie tłumaczenia staroangielskiego. Różnice te wynikają z dwóch czynników. Pierwszy z nich jest ulokowany wewnątrz języka i wynika z uniwersalnego dla czasownika widzieć rozwoju znaczeń metaforycznych, które występują również w badanym tekście. Drugi jest pozajęzykowy i związany jest ze średniowieczną konwencją tłumaczeń tekstów biblijnych: jedynym tekstem, który tej konwencji się opiera i w którym te metaforyczne znaczenia tłumaczone są kontekstowo, tj. za pomocą różnych czasowników, jest staroangielski Psałterz Paryski. Wszystkie pozostałe teksty cechuje stały wybór ekwiwalentów, przez co wpisują się one w średniowieczną konwencję tłumaczeń sakralnych, które charakteryzuje niezwykła bliskość tekstowi oryginalnemu.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.