Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 14

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  наука
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
RU
Основная форма человеческого познания - наука - сегодня оказывает все более существенное влияние на реальные условия нашей жизни, в которых мы должны как-то ориентироваться и действовать. Философское видение мира предполагает довольно определенные представления о том, что такое наука, как она структурирована, как она развивается, что она может, на что дает надежду и что недоступно для нее. Говоря о современной науке в ее взаимодействии с различными сферами общества и индивида, можно выделить три группы выполняемых ею социальных функций. Это, во-первых, культурно-мировоззренческие функции, во-вторых, функции науки как непосредственной производительной силы и, в-третьих, ее функции как социальной силы в связи с тем, что научные знания и методы в настоящее время все шире используются, чтобы решить множество проблем, возникающих в жизни общества.
EN
The main form of human cognition - science - today has an increasingly significant and significant impact on the real conditions of our life, in which we must somehow navigate and act. A philosophical vision of the world presupposes fairly definite ideas about what science is, how it is structured and how it develops, what it can do and what gives hope, and what is inaccessible to it. Talking about modern science in its interaction with various spheres of society and the individual, we can distinguish three groups of social functions that it performs. These are, first, cultural-worldview functions, second, the functions of science as a direct productive force and, third, its functions as a social force, due to the fact that scientific knowledge and methods are now being used more and more widely to solve a variety of problems arising in the life of society.
EN
Based on unpublished materials from three archives (Central Scientific Archive of the Academy of Sciences, Archive of socio-political organizations from Moldova, the Moldovan National Archives) and the literature in domain, the historical, sociopolitical, as well as other aspects are analyzed, concerning Moldavian SSR academic science institutionalization in the 1946–1961 years.
UK
На основі оригінальних архівних матеріалів (зокрема з Центрального наукового архіву Академії наук Молдови, Архіву громадсько-політичних організацій Республіки Молдова, Національного архіву Республіки Молдова) та огляду фахової літератури висвітлено історичний і соціально-політичний контексти становлення академічної науки в Молдовській РСР у 1946-1960 роках.
EN
The article analyzes the activities of the Ukrainian intelligentsia in 1917-1921. The author aims to determine the achievements and losses received by the Ukrainian scientific intelligentsia during 1917-1921. Attention is paid to their contribution to the development of science and culture of the period when the regimes in the Ukrainian lands were constantly changing and power passed from one to another. At the same time, the policies of these regimes differed radically depending on the foreign policy orientation and program principles of their leaders. At the same time, the Ukrainian intelligentsia reacted differently to the change of government. It was made an attempt to divide representatives of the Ukrainian intelligentsia into groups in accordance with their ideological and ideological orientation. The impact of political changes on key branches of science and culture is explored. It is determined that, on the one hand, the position of scientific institutions was unsatisfactory while cultural branches were revived and developed actively. The article is written using the principle of systematization, methods of comparison and generalization, structuring and analysis. The scientific novelty of the study is justified by the determination of the factors that influenced the formation of scientific and cultural interpretations of the future existence of the Ukrainian intelligentsia during the Ukrainian revolution on the basis of analyzed historiography and archival materials, as well as identifying major achievements and errors in this information and worldview. The author emphasizes the importance of further scientific research of the problem, because today, despite a certain existing block of work on the topic, there are issues that need further study and reinterpretation.
UK
У статті проаналізовано діяльність української інтелігенції у період 1917-1921 рр. Авторка за мету ставить визначення досягнень та втрат, що отримала українська наукова інтелігенція протягом 1917-1921 рр. Досліджено матеріальне забезпечення представників української інтелігенції, які не емігрували за кордон, а залишилися працювати на українських теренах. Звернуто увагу на їхній внесок у розвиток науки, культури періоду, коли в українських землях постійно змінювалися режими та влада переходила від одних до інших. Політика цих режимів кардинально різнилася в залежності від зовнішньополітичної орієнтації та програмних засад їхніх лідерів. До того ж українська інтелігенція по-різному реагувала на зміну влади. Тому зроблено спробу умовного розподілу представників української інтелігенції на групи відповідно до їхніх ідейно-світоглядних переконань. Розглянуто вплив політичних змін на ключові галузі науки і культури та визначено, що, з одного боку, становище наукових інституцій було незадовільним, натомість культурні галузі відроджувалися та розвивали активну діяльність. При написанні статті застосовувався принцип системності, методи порівняння і узагальнення, структуризації та аналізу. Наукова новизна дослідження полягає у визначенні чинників, що впливали на формування наукових, культурних інтерпретацій питання подальшого буття української інтелігенції в умовах Української революції на основі проаналізованих історіографічних напрацювань та архівних матеріалів, виявленні основних досягнень та помилок у цьому інформаційно-світоглядному полі. Авторка вказує на важливість подальшого наукового дослідження проблеми, адже нині, не дивлячись на певний наявний блок напрацювань з теми, є питання, що потребують подальшого вивчення та нової інтерпретації.
RU
Безопасность является междисциплинарной научной категорией, имеющей глубокий потенциал для изучения философами, политологами, правоведами и другими представителями социальных наук. Вопросы безопасности неразрывно связаны также с наукой «Теория государства и права», изучающей общие закономерности возникновения, эволюции, функционирования и взаимодействия государства и права. При этом существующие в мире концепции (школы) безопасности, оставаясь широко изученными в плоскости политических наук, до настоящего времени еще не исследовались теоретической наукой о государстве и праве. Цель статьи – исследование основных концепций безопасности сквозь призму науки «Теория государства и права», что позволит обогатить данную науку новым теоретическим и методологическим материалом, открыв новые пространства для междисциплинарных исследований безопасности с позиций юридических и политических наук.
EN
Security is an interdisciplinary scientific category with deep potential for study by philosophers, political scientists, and other representatives of the social sciences. Security issues are also linked with the science “Theory of State and Law”, which studies the general principles of the emergence, evolution, functioning and interaction of state and law. At the same time, the concepts (schools) of security existing in the world, while remaining widely studied in political sciences, have not yet been studied by the theoretical science of state and law. The aim of the article is analysis of the basic concepts of security through the prism of the science “Theory of State and Law”, which will enrich the science with new theoretical and methodological material, opening new space for interdisciplinary studies of security from the standpoint of legal and political sciences.
RU
В статье впервые, с опорой на фундаментальное исследование проф. Барбары Оляшек, рассматривается проблема места и значения позитивизма в жизни и творчестве псковского поэта второй половины XIX века Александра Яхонтова. Доказывается, что общественное поведение и литературная деятельность Яхонтова дают основание отнести его к типу «среднего человека» в его наиболее совершенном выражении – об этом свидетельствуют некрологи Яхонтова, где он единодушно представлен как продолжатель «лучших традиций людей сороковых годов». При этом Яхонтов совпадает в большей степени с той концепцией типа, которая позиционирует его «не культурно-идеологически, а культурно-прагматически» (Л. Н. Синякова, „Художественная антропология русской литературы 1840–1870-х годов: образ человека в русской литературе 1840–1870-х гг.”, Saarbrücken 2011, с. 269–270). Это сближает его с позитивизмом, основные начала которого Яхонтов постигал как литературными средствами, так и житейским опытом. Общий характер деятельности Яхонтова – помещика либеральных взглядов, чиновника, защищающего дело народного просвещения, земского деятеля, стремящегося отстоять идеи «общественного консенсуса в сочетании с принципами либеральной экономики» (Б. Оляшек, „Русский позитивизм: Идеи в зеркале литературы”, Łódź 2005, с. 288), новатора в разных формах усадебной хозяйственной деятельности – был ориентирован на базовые категории позитивизма: служение науке и прогрессу, веру в «полезный труд», убежденность в правомерности «карьеры» и «успеха», наряду с высокими «идеальными» ценностями. В то же время утверждается, что позитивизм остался одной из многих тенденций, которым Яхонтов следовал, синтезируя их в подвижном единстве своей жизненной философии и литературного творчества. Последовательным он оставался в поиске «золотой середины», сближающей «предание» с «прогрессом», «наследственный покой» с новаторскими идеями и преобразованиями, ведущими к общественному процветанию.
EN
The paper, drawing on the fundamental research by Barbara Olaszek, for the first time examines the problem of the place and importance of positivism in the life and works of the Pskov poet of the second half of the 19th century, Aleksandr Yakhontov. It is argued that social behaviour and literary activities of Yakhontov give a reason to recognize in him the type of the ‘average man’ in its most perfect manifestation; this is also evidenced by obituaries for Yakhontov, where he was unanimously presented as a continuator of ‘the best traditions of the generation of the forties.’ Moreover, Yakhontov’s stance is largely congruent with such concept of the type which positions him as ‘not ideological and cultural, but cultural and pragmatic’ (L. N. Sinyakova, “Art anthropology of Russian literature of 1840–1870-ies: the image of man in Russian literature in 1840–1870-ies,” Saarbruken 2011, pp. 269–270). This brings him close to positivism, basic principles of which Yakhontov incorporated both into his literary actions and into his life. Yakhontov’s varied activities – as a liberal landlord, an official, defender of the cause of public education, local activist seeking to defend the idea of ‘social consensus in conjunction with the principles of liberal economy’ (B. Olaszek, “Russian positivism: Ideas in the mirror of literature,” Łódź 2005, p. 288), an innovator in various forms of manor economy management – were all centred on categories crucial for positivism: the devotion to science and progress, belief in the ‘useful work,’ conviction about the legitimacy of ‘career’ and ‘success,’ along with high ‘ideal’ values. At the same time it is asserted that positivism was one of the many trends that Yakhontov followed by synthesizing them into a dynamic unity of his philosophy of life and literary creativity. He remained consistent in his search of the ‘golden mean,’ bringing together ‘tradition’ and ‘progress,’ ‘inherited ease’ and innovative ideas and transformations leading to social prosperity.
RU
Кем на самом деле был Шестов? Философ, который отрицал академический образец философии. Он страстно искал истину, истину в которую он сам смог бы поверить. Истина, по Шестову, никогда не может быть чем то сухим, пустой теоретической игрой в ораторскую разрядку. Oтрицал безличную форму научного разума, но также и стремления философского мышления, стремящего стать только наукой – по словам Э. Гуссерля – «строгой наукой».
EN
Who was in fact Lev Shestov? Philosopher, who rejected the academic form of philosophy. He urgently resisted to the idea that his thoughts and work could become the object of academic arguing. He was passionately looking for the truth which is alive and real. The truth according to Shestov is not in any case only a kind of dry theorizing and word games, or rhetorical exercise. He refused any kind of nonpersonal form of scientific mind but at the same time also the philosophic thinking which wanted to become only the science – according to E. Husserl – the strict science.
RU
Статья посвящена изучению взаимных зависимостей, существующих между современной наукой и технологией. Автор указывает на существенное различие в подходе к этим кор-реляциям, принятым представителями теоретицизма с одной стороны, и сторонниками нового экспериментализма – с другой. Он утверждает, что теоретицизм опирается на прикладную модель научного знания с четким разделением на чистую науку и прикладную науку. Естественным следствием разделения является четкое разделение науки и технологии. Автор пытается показать, что прикладная модель научного знания во многих случаях порождает сильно упрощенную картину взаимоотношений между наукой и технологией, подразумевая, что главная цель науки это познание, а основной целью технологии является действие. Статья ставит своей целью бросить вызов этому утверждению, указывая на лабораторную исследовательскую практику в современных естественных науках.
EN
The article is devoted to the study of mutual dependences between contemporary science and technology. The author points out the significant difference in the approach to these correlations accepted by the representatives of theoreticism on the one hand, and by the proponents of the new experimentalism, on the other. He argues that theoreticism is based on the applied model of scientific knowledge with a clear division into pure science and applied science. The natural consequence of the separation is clear separation of science and technology. The author tries to show that the applied model of scientific knowledge in many cases generates a very simplified image of the relationship between science and technology, implying that the main goal of science is cognition, and the main goal of technology is action. The article aims to challenge this statement, pointing to laboratory research practice in modern natural sciences.
9
Publication available in full text mode
Content available

Filozofia a nauka

80%
RU
Отношения философии и науки стали предметом изучения только в период расцвета современной (экспериментальной) науки. Философия считается особенной сферой культуры, особой формой духовной деятельности; наука же является одной из ее потенциальных пред-метов изучения, так как право, искусство, язык, история. Философия может рассматривать философские основы науки, развитие науки, разграничение науки и ее языка. Эта статья сосредотачивается на том, как это отношение было рассмотрено в работах двух ключевых чешских философов 20-го столетия – Т.Г. Масарика и Я. Паточки.
EN
The relationship between philosophy and science came into focus only with the rise of modern (experimental) science. Philosophy is considered as a special sphere of culture, a particular form of spiritual activity; science, then, is one of its potential objects of study, like law, art, language, history. Philosophy can treat the philosophical foundations of science, the development of science, the demarcation of science and its language. This paper focuses on the way that the relationship was treated in the works of two key Czech philosophers of the 20th century – Tomáš G. Masaryk and Jan Patočka.
EN
The paper studies potentiality in innovation and knowledge state with regions of Ukraine that contributes to their knowledge development and formation of economics of knowledge on regional and national level. It determines the list of indices allowing the status assessment in innovation activity among economic players in a region, and that of research and scientific-technical works. Regions of Ukraine are grouped in accordance with the development level state in science and innovation activity. The article generalizes the potentiality assessment for the knowledge development of regions of Ukraine on the ground of the criteria of power of educational field, distribution of information and communication services, and potential in the sphere of science and innovations.
PL
Przeanalizowano potencjalne możliwości statusu innowacyjno-naukowego regionów Ukrainy, które promują ich wiedzę i rozwój gospodarki opartej na wiedzy na poziomie regionalnym i krajowym. Określono skład wskaźników, który pozwala ocenić stan aktywności innowacyjnej podmiotów gospodarczych w regionie oraz prac i badań naukowych i technicznych. Regiony Ukrainy są pogrupowane według stopnia rozwoju stanu nauki i działalności innowacyjnej. Oceniane jest oszacowanie potencjału świadomego rozwoju regionów Ukrainy na podstawie kryteriów siły przestrzeni edukacyjnej, upowszechniania informacji i usług komunikacyjnych, potencjału w dziedzinie nauki i innowacji.
RU
Исследованы потенциальные возможности инновационно-научного состояния регионов Украины, которые способствуют их знаниемому развитию и формированию экономики знаний на региональном и национальном уровнях. Определен состав показателей, позволяющих оценить состояние инновационной деятельности, научно-технических работ и исследований субъектов хозяйствования в регионе. Сгруппированы регионы Украины по степени развития состояния науки и инновационной деятельности. Систематизирована оценка потенциала знанневого развития регионов Украины на основе критериев мощности образовательного пространства, распространения информационно-коммуникационных услуг, потенциала в сфере науки и инноваций.
UK
У статті автор розглядає найважливіші питання, які стосуються популяризації науки про мову. Крім визначення терміна популяризація, називає головні детермінанти цього процесу, обговорює історію та сучасність популяризації науки про польську мову. Автор характеризує також новітні форми пропагування науки з урахуванням різноманітності світу засобів масової інформації. В останній частині статті в загальних рисах представлено популяризаторські досягнення проф. д-ра габ. Фелікса Чижевського.
EN
The author presents the most important issues concerning popularization of linguistic science. Apart from defining the term popularization, the author lists the basic determinants of effective popularization. He discusses the history and the present day of activities in popularizing the science of the Polish language. Moreover, the author elaborates upon the state-of-the-art methods of contemporary science popularization, such as those relying on the vast richness of the media universe. In the final part of the article, the author outlines the popularization achievements of Professor Feliks Czyżewski.
PL
W artykule autor przedstawia najważniejsze zagadnienia dotyczące popularyzacji nauki o języku. Poza zdefiniowaniem terminu popularyzacja wymienia podstawowe wyznaczniki dobrego popularyzowania, omawia historię oraz współczesność popularyzacji nauki o języku polskim. Ponadto charakteryzuje najnowsze formy upowszechniania nauki, uwzględniające zróżnicowane bogactwo świata mediów. W ostatniej części artykułu w ogólnym zarysie autor przedstawia dokonania popularyzatorskie prof. dr. hab. Feliksa Czyżewskiego.
EN
The thesis about the end of philosophy is actual. It is declared in the situation of pragmatization of culture and underestimation of philosophical knowledge. Human world seems to be dominated by practical technical, consumer or religious way of thinking. Islamic religious fundamentalism expands its influence. The very philosophical thinking participates in pragmatization. The resignation of metaphysics, epistemology and philosophy of first principles was defined within its framework on behalf of hermeneutics or the everyday philosophy. It offers to replace philosophy with poetry or exact sciences (cognitive science or sciences of communication). The philosophy is displaced from the educational programs not only in the schools, but also in the universities. In this situation the question of whether philosophy and philosophers are still needed, seems to be particularly justified.
RU
Тезис о конце философии актуален. Эта позиция провозглашается в атмосфере прагматизации культуры и усиления убеждения о непригодности философского знания. Кажется, что в мире человека стали преобладать техническое мышление и практическое потребительское, а также религиозное мышление. Исламский религиозный фундаментализм расширяет свое влияние. В прагматизации участвует сама философская мысль. Она же формулирует отказ от метафизики и эпистемологии, отказ от философии первых принципов, ради герменевтики или философии обыденности. Она также предлагает заменить философию поэзией или точными науками (когнитивистикой, науками об общении). Философию вытесняют из образовательных программ не только средних школ, но и ВУЗ-ов. В такой ситуации вопрос о том, нужны ли еще кому-либо философия и философы, выглядит особенно целесообразным
EN
Scientific biography studies provide for the disclosure of the biography of the environment in which the scientist has lived and worked. The article considers such an element as awards and titles. Attention is focused on the content of publications devoted to the dates of birth of academician M.P. Kaściuk. In the article is ana lyzed such components as membership in public associations with the name “Academy of Science” and receiving the title “Man of the year”. The conclusion is made about the scientific doubtfulness of this award and membership in such “academies”.
PL
Biografie naukowe przewidują ujawnienie biografii środowiska, w którym mieszkał i pracował naukowiec. Artykuł omawia takie elementy biografii jak nagrody i tytuły. Uwagę zwrócono na treść publikacji poświęconych datom urodzenia akademika M.P. Kaściuka. Analizowano w nich takie elementy jak członkostwo w stowarzyszeniach społecznych o nazwie „Akademia nauk” i uzyskanie tytułu „Człowiek Roku”. Stwierdzono naukową wątpliwość tych nagród i członkostwa w takich „akademiach”.
RU
Научная биографистика предусматривает раскрытие биографии среды, в которой жил и работал учёный. В статье рассмотрен такой её элемент, как награды и звания. Внимание акцентировано на содержании публикаций, посвящённых датам рождения академика М.П. Костюка. В них проанализирован такой компонент, как членство в общественных объединениях с названием «Академиях наук» и получение звания «Человек года». Сделан вывод о научной сомнительности и содержательности этих наград и членства в подобного рола «академиях».
PL
Życiorys naukowy jako gatunek historiografii białoruskiej zajmuje w niej dość skromne miejsce, zwłaszcza w przypadku przedstawicieli nauki historycznej okresu powojennego. Odpowiednią rolę powinny spełnić publikacje biograficzno-bibliograficzne połączone z jubileuszami poszczególnych naukowców. Takie publikacje wydawano głównie w celach panegirycznych. Tematem artykułu jest naświetlenie w prasie fragmentu biografii zawodowej akademika NAN Białorusi M. P. Kostiukа – przede wszystkim jego osiągnięć naukowych. Wybór tematu wynika z niecharakterystycznej dla nauki białoruskiej wielkiej liczby artykułów związanych z rocznicami jego urodzin. Przedstawiono schematyczny i powierzchowny charakter tekstów. Udowodniono obecność w nich wielu oczywistych błędów, wynikających najprawdopodobniej z dążenia do upiększania osiągnięć bohatera publikacji. W podsumowaniu stwierdza się brak rzetelnej informacji o wspominanym akademiku i brak możliwości przedstawienia prawdziwych informacji o jego dokonaniach i całej karierze naukowej.
EN
Scientific biographies as a genre of Belarusian historiography occupies a rather modest place in it. Especially, as for representatives of historical science of the post-war period. Biobibliography publications dedicated to the anniversaries of individual scientists were called upon to fulfill the corresponding role. Obviously the nature of such publications led to the complimentarity of the relevant publications. The paper focuses on the treatment in periodicals of one fragment of the professional biography of the academician of NAS of Belarus M.P. Kostyuk – his scientific achievements. The choice of the topic is due to the large number of articles devoted to his birthdays, which is uncharacteristic for Belarusian science. The schematic and superficial character of extremely short texts is shown. There is proved the presence of a number of obvious errors conditioned by the desire to embellish the achievements of M.P. Kostyuk. It is concluded that there is no reliable information about him, as well as the impossibility to form an opinion on the real achievements of the academician throughout his scientific career.
RU
Научная биографистика как жанр беларускай историографии занимает в ней довольно скромное место. Особенно, что касается представителей исторической науки послевоенного периода. Соответствующую роль призваны были исполнить биобиблиографические издания, приуроченные к юбилеям отдельных учёных. Очевидно, характер таких изданий обусловил комплиментарность соответствующих публикаций. В статье внимание сосредоточено на освещении в периодике одного фрагмента профессиональной биографии академика НАН Беларуси М.П. Костюка – его научных достижений. Выбор темы обусловлен нехарактерным для беларускай науки большим количеством статей, посвящённых его дням рождения. Показан схематический и поверхностный характер минимальных по объёму текстов. Доказано наличие в них ряда очевидных ошибок, обусловленных стремлением приукрасить достижения героя публикаций. Сделан вывод об отсутствии достоверной информации о нём и невозможности составить мнение о реальных свершениях академика на протяжении его научной каръеры.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.