Search results

1

DZIAŁANIA PRECYZYJNE FORMACJI NIEREGULARNYCH: KRAKOWSKA „TRIADA ZAMACHÓW”

100%

Wywiał P.

Kultura Bezpieczeństwa. Nauka – Praktyka – Refleksje

|

2015

|

vol. 18(18)

246-258

PL

W artykule zaprezentowano działania precyzyjne wojskowych formacji nieregularnych na przykładzie zamachów na hitlerowskich zbrodniarzy, które zostały przeprowadzone w Krakowie w czasie II wojny światowej. Ich organizatorem był Kedyw Armii Krajowej, będącej formą terytorialnej organizacji wojskowej tworzonej w czasie okupacji. Doświadczenia z działań AK mogą zostać wykorzystane przy tworzeniu nowoczesnej obrony terytorialnej prowadzącej działania nieregularne.

2

Porucznik Jerzy Rożałowski (1912–1944?) – kawalerzysta i żołnierz konspiracji

75%

Ceglarek M.

Polish Biographical Studies

|

2022

|

issue 10

127-145

PL

Celem artykułu jest wyeksponowanie biografii zapomnianego oficera Wojska Polskiego – Jerzego Rożałowskiego, który po ukończeniu Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu rozpoczął służbę w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. W latach poprzedzających wybuch II wojny światowej wziął udział w kilkunastu zawodach konnych, zdobywając liczne nagrody. Dobrze zapowiadającą się karierę kawalerzysty przerwała agresja niemiecka i konieczność walki o niepodległość. Po kapitulacji armii polskiej por. Jerzy Rożałowski ewakuował się na terytorium Litwy, gdzie został internowany i osadzony w obozie. Na ziemi litewskiej poznaje wówczas swoją przyszłą żonę – Krystynę Bichniewicz, córkę właściciela ziemskiego oraz praprawnuczkę najstarszej siostry Fryderyka Chopina Ludwiki Jędrzejewiczowej, z którą w 1940 r. zawiera związek małżeński. Po ucieczce z obozu internowania Rożałowski włączył się w pracę konspiracyjną i pod nazwiskiem Ryszard Porębski dowodzi 1 Ośrodkiem Dywersyjno-Partyzanckim Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej, z którego w czerwcu 1944 r. został sformowany samodzielny Odział Partyzancki, liczący ok. 200 żołnierzy. W tym samym czasie Rożałowski ściśle współdziałał z 7 Wileńską Brygadą Armii Krajowej. Por. Jerzy Rożałowski zaginął 11 lipca 1944 r. w Wilnie podczas próby kontaktu z dowództwem Armii Krajowej.

EN

The aim of this article is to present the biography of a forgotten officer of the Polish Army – Jerzy Rożałowski, who, after graduating from the Cavalry Cadet School in Grudziądz, started his service in the 1st Cavalry Regiment of Krechowiecki. In the years preceding the outbreak of World War II, he took part in over a dozen horse competitions, winning numerous awards. The promising career of a cavalryman was interrupted by German aggression and the necessity to fight for independence. After the surrender of the Polish army, Lieutenant Jerzy Rożałowski evacuated to the territory of Lithuania, where he was interned and imprisoned in a camp. In Lithuania, he then meets his future wife – Krystyna Bichniewicz, the daughter of the landowner and the great-great-granddaughter of Fryderyk Chopin’s eldest sister Ludwika Jędrzejewiczowa, with whom he married in 1940. After escaping from the internment camp, Rożałowski joined the underground and, under the name of Ryszard Porębski, commanded the 1st Infiltration and Partisan Center of the Vilnius District of the Home Army, from which in June 1944 an independent partisan unit was formed, numbering about 200 soldiers. At the same time, Rożałowski worked closely with the 7th Vilnius Brigade of the Home Army. Lieutenant Jerzy Rożałowski went missing on July 11, 1944 in Vilnius during an attempt to contact the command of the Home Army.

3

Szadkowianie w powstaniu warszawskim

75%

Stulczewski J.

Biuletyn Szadkowski

|

2014

|

issue 14

135-150

EN

The Warsaw Uprising was a major World War II operation organized by the Polish resistance Home Army. It was planned for 1 September 1944. The start of the uprising in Warsaw spurred social resistance against the Nazi occupiers – people from various backgrounds joined the fighting. Among them were people born in Szadek and in the surrounding commune. The names identified so far include Janusz Laube, Jerzy Laube, Stefan Laube, Anna Meylert, by marriage Nawrot, Bogdan Sztolc, and Mieczysław Nowak, who lived in Szadek in the interwar period. They all survived the dramatic time of occupation in the capital, except for Mieczysław Nowak, killed by KL Gross-Rosen. They fought in the ranks of the battalion “Sokół”, Group “Chrobry II” and Group “Żbik”, having earlier participated in conspiratorial activity of Szare Szeregi (wartime Polish Scouting Association) and NSZ.

4

Ruch oporu i konspiracja na terenie Lubli i okolic w latach 1939-1945

75%

Nabożny M.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2020

|

issue 27

371-385

EN

With the outbreak of World War II, Polish society made all attempts to fight for state sovereignty and protect their own homes and families. From 1939, the inhabitants of Lubla and the surrounding area also joined in these activities. As part of the underground activity, this area belonged to the Jasło Inspectorate, and the Frysztak Outpost. Participants of the underground organizations actively participated in the actions carried out in Lubla and its vicinity, incl. took part in the weapons airdrop in Lubla on July 1, 1944.

5

Zrzut broni w Lubli z dnia 1 lipca 1944 roku

75%

Nabożny M.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2019

|

issue 26

285-295

EN

The weapons airdrop in Lubla on 1 July 1944 belonged to one of the most dangerous weapons delivery operations for Polish partisans. It took place as part of the third period of airdrops, which was codenamed “Riposta” (Polish for “Retort”) and lasted from 1 August 1943 to 31 July 1944. In that period, 205 airdrops were made. The efficient retrieval of the dropped weapons by about 100 Home Army soldiers from nearby towns and villages enabled the local partisans to engage in combat against both German and Soviet occupiers. The historic plaque installed on 7 July 2002 in the School Complex in Lubla commemorates the airdrop.

6

Bezpieczeństwo służby a życie codzienne żołnierza Armii Krajowej na przykładzie Komendy Sił Zbrojnych w Kraju

75%

Ney-Krwawicz M.

Dzieje Najnowsze

|

2019

|

vol. 51

|

issue 3

EN

The article is to show, in a very condensed form, how security issues were reflected both in the course of service and in the daily life of a Home Army soldier. This is illustrated by the example of the Armed Forces Headquarters in the country. It brings up, among others, such problems as the security of conspirational meetings, mail exchanges, transfer of service materials. It also discusses underground premises and the rules for using them, as well as false documents that allowed for relatively safe movement around the city. The situations described in the article are illustrated with actual cases from archival materials or memories.

PL

Artykuł ma ukazać, w bardzo skondensowanej formie, jak zagadnienia bezpieczeństwa odbijały się zarówno na toku służby, jak i życiu codziennym żołnierza Armii Krajowej. Pokazuje to na przykładzie Komendy Sił Zbrojnych w Kraju. Sygnalizuje m.in. takie kwestie, jak bezpieczeństwo spotkań konspiracyjnych, wymiany poczty, przenoszenia materiałów służbowych. Omawia też lokale konspiracyjne i zasady korzystania z nich oraz fałszywe dokumenty pozwalające na w miarę bezpieczne poruszanie się po mieście. Opisane w artykule sytuacje zostały zilustrowane konkretnymi przypadkami z materiałów archiwalnych lub wspomnień.

7

Dokumenty dotyczące Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej Obwód Radzyń Podlaski w zbiorach Zygmunta Mańkowskiego i Ireneusza Cabana

75%

Sitkiewicz D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2020

|

vol. 18

43-53

EN

Documents related to the Union of Armed Struggle – Home Army Radzyń Podlaski District in the collection of Zygmunt Mańkowski and Ireneusz Caban

8

Podobwód AK Sędziszów–Ropczyce „Sława”

75%

Pacyna S., Bonusiak W., Ostasz G.

Prace Historyczno-Archiwalne

|

2021

|

issue Tom XXX

235-256

EN

The history of the Sędziszów–Ropczyce Sława Home Army Subdivision, which was separated from the Dębica Deser Home Army Division in the spring of 1944, has not been the subject of a separate study so far. Based on the documents available in State Archive in Rzeszów and the IPN Archives, the author has made an attempt to fill this gap. The basis of the study are the documents from the Home Army Inspectorate Rzeszów Rtęć (archives of the Subdivision and the Division were destroyed), supplemented by the accounts of the Home Army soldiers. The Sława Subdivision was created in the final period of anti-German conspiracy, but the outposts: Brzeziny Bomba, Sędziszów I Sława, Sędziszów II Gracja, Łączki Kucharskie Ławka, Ropczyce I Rakieta, Ropczyce II Ropa were being created and functioned from the very beginning of the occupation. Describing them one by one, the author focused on a different type of Home Army activity for each one. The selected activities of the outposts were nottheir exclusive domain, but this manner of description made it possible to show how the Home Army functioned in a condensed manner, and in every possible aspect.These aspects include: the creation of underground structures, training courses, acquiring weapons, intelligence and counter-intelligence, clandestine production of weapons, sabotage and diversionary activities, a functioning underground justice system, receiving air supplies, structural consolidation, preparations for an armed struggle against the occupant and its execution, and the activities of auxiliary services. As a conclusion, the fate of the soldiers of the Sława Subdivision is presented, from the point of the Soviet invasion onto the Subdivision’s territory until the order to dissolve the Home Army of 19 January 1945 came into effect.

PL

Historia Podobwodu AK Sędziszów–Ropczyce kryptonim „Sława”, który wyodrębniono wiosną 1944 r. z Obwodu Armii Krajowej Dębica „Deser”, nie była dotąd przedmiotem odrębnego opracowania. W oparciu o dokumenty z zasobów Archiwum Państwowego w Rzeszowie oraz Archiwów IPN podjęto próbę wypełnienia tej luki. Podstawą opracowania są dokumenty ze szczebla Inspektoratu AK Rzeszów „Rtęć” (archiwa Podobwodu i Obwodu nie zachowały się) uzupełnione relacjami żołnierzy AK. Podobwód „Sława” powstał w końcowym okresie konspiracji antyniemieckiej, jednak Placówki: Brzeziny krypt. „Bomba”, Sędziszów I „Sława”, Sędziszów II „Gracja”, Łączki Kucharskie „Ławka”, Ropczyce I „Rakieta”, Ropczyce II „Ropa”, tworzone były i funkcjonowały od samego początku okupacji. Opisując je kolejno, skupiano się na jednym, za każdym razem innym, rodzaju działalności AK. Zaprezentowane tu, wybrane działania Placówek nie były ich wyłącznymi domenami, ale taka forma opisu pozwoliła w sposób skondensowany ukazać funkcjonowanie AK w każdym z możliwych aspektów. Były to: tworzenie struktur konspiracji, szkolenia, pozyskiwanie broni, wywiad i kontrwywiad, konspiracyjna produkcja broni, działania dywersyjne i sabotażowe, funkcjonowanie podziemnego wymiaru sprawiedliwości, odbiór zaopatrzenia lotniczego, akcja scaleniowa, przygotowania do wystąpienia zbrojnego przeciwko okupantowi, jego realizacja oraz działalność służb pomocniczych. W ramach podsumowania przedstawione zostały losy żołnierzy Podobwodu „Sława” po wkroczeniu na jego teren Sowietów – aż do chwili wejścia w życie rozkazu o rozwiązaniu Armii Krajowej z 19 stycznia 1945 r.

9

Tymczasowy Zarząd Państwowy jako ośrodek legalizacji pobytu żołnierzy konspiracji niepodległościowej z Podokręgu AK Rzeszów na terenie Górnego Śląska

75%

Forystek J.

UR Journal of Humanities and Social Sciences

|

2022

|

vol. 22

|

issue 1

122-152

EN

The article is an attempt to show how and with the participation of which people the smuggling operation to the areas of Upper Silesia was carried out in 1945. Its main organizer was Łukasz Ciepliński, and the persons responsible for its smooth running in Rzeszów, Adam Lazarowicz, and in Katowice Józef Rzepka. The legalization of the stay of the Home Army soldiers escaping from the NKVD and UB would not have been possible without the participation of two graduates of the Faculty of the Jan Kazimierz University in Lviv and, at the same time, officers of the Rzeszów Home Army intelligence, Józef Kokoszka and Władysław Pałka, who, as heads of the provincial branch of the Provisional State Board (“TZP”) in Katowice, were able to find in field offices of the TZP employing practically all those in need, at least several dozen people.

PL

Artykuł jest próbą pokazania, w jaki sposób i przy udziale jakich osób realizowana była w 1945 r. akcja przerzutowa na tereny Górnego Śląska. Głównym jej organizatorem był Łukasz Ciepliński, a osobami odpowiedzialnymi za jej sprawny przebieg na terenie Rzeszowa Adam Lazarowicz, w Katowicach zaś Józef Rzepka. Legalizacja pobytu uciekających przed NKWD i UB akowców nie byłaby możliwa bez udziału dwóch absolwentów Wydziału Prawa UJK we Lwowie i zarazem oficerów rzeszowskiego wywiadu AK Józefa Kokoszki i Władysława Pałki, którzy jako szefowie Wojewódzkiego Oddziału Tymczasowego Zarządu Państwowego (TZP) w Katowicach potrafili znaleźć w podległych im ekspozyturach terenowych zatrudnienie właściwie dla wszystkich potrzebujących, co najmniej kilkudziesięciu osób. Celem artykułu jest przedstawienie TZP jako ośrodka legalizującego pobyt akowców, a także działalności niepodległościowej przerzuconych na Śląsk konspiratorów.

10

Elżbieta Zawacka (1909–2009) – zasłużony żołnierz i aktywna „feministka”

71%

Marcinkiewicz-Kaczmarczyk A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2019

|

issue 105

159-173

EN

Elżbieta Zawacka was dedicated herself to both military as well as educational activity in the interwar period. She started her activity in the Przysposobienie Wojskowe Kobiet (Female Military Training) and became a commander of PWK of Silesia Region. Those activities included from organization and conducting courses for young people. After the outbreak of the Second War World she was volunteering in the defence of Poland in September 1939 and next, she enrolled to the underground army, where she served as liaison and courier. As a courier, she smuggled important letters from Warsaw to Headquarter of the Polish Armed Forces in the West in London. She returned on Polish territory before the Warsaw Uprising. She was also participating in the insurgents straggle during the period from August to October 1944. After the end of the war, she devoted herself to historical and educational work. The establishment of the General Elżbieta Zawacka Foundation. Pomeranian Archives and Museum of the Home Army and the Military Service of Polish Women was her important accomplishment in the post-war period. She has been awarded many honors for her merits not only in military service but also in educational, historical and social spheres. She got the Cross of Valor, Cross of Merit and the Home Army Cross during the war. After the war, she was appointed as the general in 2006. Except that, she got the Order of the White Eagle in 1995 and the title of Custodian of National Remembrance in 2002. Elżbieta Zawacka connected a professional, military and pedagogical activity for all her life. Her attitude was showing that she had never resigned of her goals. In this context she was both a good soldier as well as “feminist”.

PL

Elżbieta Zawacka, już w okresie przedwojennym, poświęciła się zarówno działalności wojskowej, jak i pedagogicznej, czynnie angażując się w działalność Przysposobienia Wojskowego Kobiet i pełniąc m.in. funkcję Komendantki PWK Rejonu Śląskiego. W ramach tej działalności m.in. organizowała i prowadziła szkolenia dla młodzieży. Po ataku wojsk niemieckich czynnie uczestniczyła w kampanii wrześniowej, a następnie wstąpiła do armii podziemnej, podejmując służbę najpierw w łączności, a potem kurierską. W ramach tej ostatniej przewiozła pocztę do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, gdzie również prowadziła rozmowy na temat łączności oraz uregulowania prawnego służby wojskowej kobiet. Z Londynu powróciła na ziemie polskie, wykonując skok spadochronowy z cichociemnymi, a następnie uczestniczyła w powstaniu warszawskim. Po zakończeniu wojny poświęciła się pracy naukowej i pedagogicznej. Jedną z jej zasług w okresie powojennym było utworzenie Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej, Archiwum i Muzeum Pomorskiego Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek. Za swoje zasługi w działalności militarnej, a także na polu naukowym, pedagogicznym i społecznym E. Zawacka otrzymała nagrody i wyróżnienia. Jeszcze w okresie wojny została odznaczona m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Zasługi i Krzyżem Armii Krajowej, a po wojnie, w 2006 r. otrzymała stopień generała brygady. Oprócz tego w 1995 r. odznaczono ją Orderem Orła Białego, a w 2002 r. Prezes IPN nadał jej tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. Przez całe swoje życie E. Zawacka łączyła pracę militarną, społeczną i pedagogiczną. Jej postawa świadczyła o tym, że umiała walczyć o swoje prawa, nie rezygnowała z obranego celu i niezależnie od okoliczności kontynuowała karierę zawodową. W tym kontekście można ją nazwać zarówno zasłużonym żołnierzem, jak i „feministką”.

11

Feliks Badowski, Z Warszawy do Wrocławia przez puszczę – relacja powstańca warszawskiego

71%

Pęcherz M.

Wrocławski Rocznik Historii Mówionej

|

2011

|

vol. 1

123-157

EN

Feliks Badowski (born on 17th May 1923 in Warsaw) was a soldier who fought in ZWZ-AK (Union of Armed Struggle-Home Army). His account concerns his education and work, war experiences and life after the war. This witness describes in great detail his work in industry in occupied Warsaw and his struggle for independence in the frames of ZWZ-AK. He also mentions his studies within Towarzystwo Kursów Technicznych (Technical Courses Association). A vast part of the narrative is devoted to Feliks Badowski’s participation in the Warsaw Uprising – he tells us, amongst others, about preparations for armed resistance against the occupier, how the army units were organized in the first days of fighting, and about the attack on the citadel. A lot of focus is given to partisan activity in Kampinos Forest – the witness explains, for example, the structure of partisan forces, their help for the fighting Warsaw, sabotage actions and how they received deliveries by airdrops. This account gives us also some insight into the way the inhabitants of villages and towns near Warsaw perceived the Warsaw Uprising. Also, it relates the marching-out of partisan units and their way towards the Świętokrzyskie mountains, during which – near Żyrardów – they were defeated by Germans. A separate part of the narrative is devoted to reminiscences from post-war Wrocław – Feliks Badowski explains why he came to the Lower Silesia and pictures relations in his new place of work – Pafawag (Państwowa Fabryka Wagonów – National Rail Carriage Factory).

12

Wokół pamięci Baonu AK „Zośka” i jego żołnierzy w Polsce Ludowej (1945–1989) – wprowadzenie do badań

71%

Rutkowski T.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2017

|

issue 30

296-318

EN

The subject of the article is the analysis of the process of creation of the remembrance of the battles and soldiers of the scout battalion “Zośka” of Armia Krajowa in the social space and the People’s Republic of Poland historiography. This process was commenced during the war, when a group of “Zośka” soldiers undertook actions aimed at preserving the documentation of the battalion. After the intrusion of the Red Army, the soldiers of the battalion mainly conspired against the Communist government and managed to create a headquarters for the battalion on the Powązki military cometary, which along with other headquarters became a place of remembrance for the Uprising and the insurgents. Simultaneously, the first publications were released concerning the “Zośka” battles, including the issue of the book entitled “Kamienie na szaniec” by Aleksander Kamiński, published during the underground movement. The ongoing Stalinisation of Poland interrupted the possibility to commemorate the “Zośka” battalion, the soldiers of which were subjected to repression and persecution. After 1959, fundamental works were published concerning the A. Kamiński’s battalion “Zośka” and “Parasol” and the “Pamiętniki żołnierzy baonu ’Zośka’”, which created a basis for the cultivation of remembrance of the battalion in the public space, as well as outside Warsaw. Despite limitation created by the government, in particular considering the commemoration tablets, historical publications, the remembrance of “Zośka” was cultivated especially among some scout groups. An important moment here was naming the Scouting Organisation of Warsaw Mokotów after the Grey Ranks (Szare Szeregi) and organisation by it the “Arsenał” Treck since 1972. In 1966 a group of the battalion soldiers was created within the Union of Fighters for Freedom and Democracy (ZBoWiD), it gradually became possible to commemorate the military actions of the battalion, although in a wider range it only became possible in the 70s and especially in the 80s. However, the People’s Republic of Poland government tried to limit commemorating the battalion in the public space. The role of remembrance of the “Zośka” battalion in shaping the historical awareness of the Communist Poland is extremely important due to the its range and the moral values it conveyed. Today it is rather underestimated.

13

LIKWIDACJA UKRAIŃSKIEJ POWSTAŃCZEJ ARMII NA TLE POLSKICH DOŚWIADCZEŃ W PROWADZENIU DZIAŁAŃ PRZECIWPARTYZANCKICH W XX WIEKU

63%

Żyła M.

Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem

|

2016

|

vol. 2(7) Obrona Terytorialna i jej rola we współczesnych systemach bezpieczeństwa

65-81

PL

Polskie Siły Zbrojne po raz pierwszy przeprowadziły działania przeciwpartyzanckie w czasie wojny polsko-ukraińskiej 1918-1919 oraz polsko-radzieckiej 1919-1920, podejmując akcje przeciwko ugrupowaniom nieregularnym, działającym z inspiracji przeciwnika na tyłach wojsk polskich. Głównymi działaniami żołnierzy Wojska Polskiego było odcinanie od zaplecza materiałowego i ludnościowego i systematyczne rozbijanie grup partyzanckich. Nie wypracowano przy tym ogólnych instrukcji działań nieregularnych. Pierwsze dni II wojny światowej zweryfikowały te zaniechania, kiedy oddziały Wojska Polskiego musiały zmierzyć się z niemiecką piątą kolumną oraz antypolskimi wystąpieniami ludności ukraińskiej. Problem stanowiły zwłaszcza dobrze zorganizowane niemieckie grupy dywersyjne, podległe wywiadowi III Rzeszy (np. ustanowiona we Wrocławiu specjalna Kampfgruppe), które przeprowadziły szereg skutecznych akcji na terenie Polski. W późniejszym okresie wojny jak i po jej zakończeniu przejawem działalności przeciwpartyzanckiej była walka z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii, prowadzona najpierw przez oddziały samoobrony i jednostki Armii Krajowej, a następnie przez Armię Czerwoną i oddziały Wojska Polskiego, przy czym – wzorem sowieckim – jednym z jej głównych przejawów były czystki etniczne w postaci przymusowych przesiedleń ludności

EN

Polskie Siły Zbrojne po raz pierwszy przeprowadziły działania przeciwpartyzanckie w czasie wojny polsko-ukraińskiej 1918-1919 oraz polsko-radzieckiej 1919-1920, podejmując akcje przeciwko ugrupowaniom nieregularnym, działającym z inspiracji przeciwnika na tyłach wojsk polskich. Głównymi działaniami żołnierzy Wojska Polskiego było odcinanie od zaplecza materiałowego i ludnościowego i systematyczne rozbijanie grup partyzanckich. Nie wypracowano przy tym ogólnych instrukcji działań nieregularnych. Pierwsze dni II wojny światowej zweryfikowały te zaniechania, kiedy oddziały Wojska Polskiego musiały zmierzyć się z niemiecką piątą kolumną oraz antypolskimi wystąpieniami ludności ukraińskiej. Problem stanowiły zwłaszcza dobrze zorganizowane niemieckie grupy dywersyjne, podległe wywiadowi III Rzeszy (np. ustanowiona we Wrocławiu specjalna Kampfgruppe), które przeprowadziły szereg skutecznych akcji na terenie Polski. W późniejszym okresie wojny jak i po jej zakończeniu przejawem działalności przeciwpartyzanckiej była walka z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii, prowadzona najpierw przez oddziały samoobrony i jednostki Armii Krajowej, a następnie przez Armię Czerwoną i oddziały Wojska Polskiego, przy czym – wzorem sowieckim – jednym z jej głównych przejawów były czystki etniczne w postaci przymusowych przesiedleń ludności had no choice but use the art of war innovatively. They hastily worked out general rules of couterguerilla tactics. The first day of World War II drastically verified foregoing views on the role of antiguerilla activities. A major problem the Polish units had to face was the so called fifth column. The Germans got thoroughly prepared for conducting subversion activities in the Polish support area. Before the outbreak of war the Wrocław Abwehra outpost established a special formation (Kampfgruppe). Its task was to conduct subversion activities before the outbreak of war. Fighting the Ukrainian Insurgent Army is another example of counterguerilla activities conducted initially by Polish selfdefence groups and the Polish Home Army, and since 1944 by regular Polish military units. The Ukrainian’s main form of warfare was depolonisation. The ending of military activities with the Germans did not stop Polish-Ukrainian struggle. The solution of the Ukrainian issue adopted by the Polish militaryadministrative authorities was to use Stalin-style of nationality policy. They followed ways practiced by the Soviets, namely suppressing whole ethnic groups. In this model the activities were based on military-police pacification of the territory, forced resettlement and using the rule of collective responsibility.

14

Kradzież pieniędzy zrzutowych z placówki „Kopyto”. Sprawa karna pchor. Tadeusza Szatkowskiego „Groma” przed Wojskowym Sądem Specjalnym Komendy Głównej Armii Krajowej

63%

Szyprowski B. P.

Dzieje Najnowsze

|

2018

|

vol. 50

|

issue 2

PL

Opracowanie dotyczy sprawy karnej, rozpoznanej przez Wojskowy Sąd Specjalny przy Komendzie Głównej AK, przeciw pchor. Tadeuszowi Szatkowskiemu „Gromowi”, żołnierzowi AK z placówki odbioru zrzutów pod Końskimi, oskarżonemu o przywłaszczenie pieniędzy na szkodę Polskich Sił Zbrojnych. Autor omówił materiał stanowiący podstawę przeprowadzenia postępowania karnego oraz wydania wyroku i kwestii związanych z jego niewykonaniem. Podjął próbę prawnokarnej analizy powyższej sprawy oraz wydanego wyroku w odniesieniu zarówno do wymogów formalnoprawnych, jak i słuszności wydanego orzeczenia. The study deals with a criminal case examined by the Special Military Court at the High Command of the Home Army against the Home Army Officer Cadet Tadeusz Szatkowski aka Grom, serving at the post to receive airdrops near Końskie, charged with appropriation of money to the detriment of the Polish armed forces. The author examines the source material on which the criminal case and sentence were based together with questions related to its non-execution. He attempts to make a legal-criminal analysis of the case and the sentence in relation to both formal and legal conditions, and the validity of the sentence.

15

Nieznana historia. Obóz NKWD nr 515 w Północnoosetyjskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Sowieckiej dla internowa- nych obywateli polskich (kwiecień- wrzesień 1945 roku)

63%

Rogut D.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2022

|

vol. 40

|

issue 2

343-368

PL

Oboz nr 515 NKWD z podobozem w miejscowości Nuzal w Połnocnoosetyjskej ASRS funkcjonował od kwietnia do września 1945 r. Pierwotnie był przeznaczony dla internowanych aresztowanych Niemcow grupy „B” (cywile, członkowie organizacji antysowieckich, pracownicy lokalnej administracji, redaktorzy gazet i czasopism, autorzy publikacji uznanych za antysowieckie i inne „wrogie elementy”). Jednak oprocz Niemcow znaleźli się w nim Węgrzy, Słowacy, Polacy i obywatele polscy innych narodowości. Więźniowie z ziem polskich, podejrzani o wspołpracę z niemieckim okupantem, trafili do podobozu w Nuzalu, gdy był on w stadium organizacji. Z tego powodu warunki bytowe więźniow były niezmiernie ciężkie. Rownież zaplecze sanitarne i normy aprowizacyjne nie spełniały wymogow określonych w rozkazach dotyczących zabezpieczenia osadzonych. Rozwijające się choroby, obok ciężkiej pracy w kopalni rudy cynku i ołowiu, nie tylko wyniszczały fizycznie więźniow, lecz także prowadziły do wysokiej śmiertelności wśród nich. Prawdopodobnie z ok. 400 Polakow i obywateli polskich od kwietnia do września 1945 r. zmarło 57 osob, tj. nieco ponad 14 proc. We wrześniu 1945 r. podoboz w Nuzalu został włączony do obozu NKWD nr 228. Część więźniow została zwolniona w październiku tego roku, a pozostali dwa lata poźnej.

16

Armia Krajowa w niemieckim serialu – ćwiczenie z teorii i interpretacji

63%

Klejsa K.

Res Historica

|

2021

|

issue 51

EN

The article deals with the representation of World War II in the German Generation War and focuses on one particular plot, connected with the character of a German Jew who joins a Home Army unit. The way these events had been depicted, led to a lawsuit filed by a Home Army veteran and the Home Army World Alliance against the producers of the series. The main subject of the analysis are two main, extensive court letters (the lawsuit and the answer to it). They refer to both general issues (concerning the classification of historical films) and specific ones, namely five particular scenes from the film. On this basis, the author builds an argument, in the first part broadening the spectrum of theoretical reflection, and in the latter part concentrating on the interpretation of controversial scenes from the series. The analysis leads to the conclusion that the stylistic pattern applied by the creators and the multitude of textual elements used in the series is particularly important for the consideration of the objections raised by the complainant and during the trial.

PL

Artykuł dotyczy sposobu reprezentacji II wojny światowej w niemieckim miniserialu Nasze matki, nasi ojcowie. Autor skupia się na jednym wątku, związanym z postacią niemieckiego Żyda, który trafia do oddziału Armii Krajowej. Kanwą rozważań jest pozew sądowy wystosowany przez kombatanta AK oraz Światowy Związek Armii Krajowej przeciw producentom serialu. Zasadniczym przedmiotem analizy są dwa główne, obszerne pisma sądowe (pozew oraz odpowiedź nań). Odnoszą się one zarówno do zagadnień ogólnych – dotyczących klasyfikacji filmów historycznych, jak i szczegółowych – pięciu konkretnych scen z filmu. Na tej podstawie autor buduje wywód w pierwszej części poszerzający spektrum refleksji teoretycznej, w drugiej zaś – koncentrujący się na interpretacji kontrowersyjnych scen z serialu. Analiza prowadzi do wniosku, że mnogość zastosowanych w serialu elementów jest szczególnie istotna dla rozpatrzenia zastrzeżeń wnoszonych przez stronę skarżącą.

17

Oddziały pozorowane dywersji pozafrontowej NKGB w akcji. Casus Ławż koło Oszmiany

63%

balbus t.

Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego

|

2016

|

vol. 10

|

issue 1

172-185

EN

The article presents one of the special actions of deception units of Soviet security services that operated in Vilnius and Nowogród areas in years 1944 – 1945. They were multinational formations led by Russians and subordinated to the division of the “behind-the-lines” diversion (IV Directorate of NKGB (People’s Commissariat for State Security)). This method of operational activity turned out to be a very effective tool to fight the resistance of Poles and Lithuanians who fought against the Soviet conquest of their territories.

PL

Artykuł prezentuje jedną z akcji specjalnych oddziałów pozorowanych sowieckich służb bezpieczeństwa operujących w latach 1944–1945 na Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie. Były to wielonarodowe formacje dowodzone przez Rosjan i podporządkowane pod pion dywersji pozafrontowej (Zarząd IV NKGB). Ta metoda działalności operacyjnej okazała się z punktu widzenia Moskwy bardzo skutecznym narzędziem zwalczania zbrojnego oporu Polaków i Litwinów stawiających opór sowieckiemu podbojowi ich ziem.

18

Służba zdrowia 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej

63%

Jezierski Z.

Archiwum Historii i Filozofii Medycyny

|

2011

|

vol. 74

47-66

PL

Na początku stycznia 1944 r. wschodnie tereny II Rzeczypospolitej objął front działań wojennych pomiędzy III Rzeszą i ZSRR. W tej sytuacji Okręg Armii Krajowej Wołyń przystąpił do wykonywania akcji „Burza”, której celem była walka z cofającymi się wojskami Niemiec i wystąpienie wobec oddziałów Armii Czerwonej w roli gospodarza Wołynia. Do jej prowadzenia utworzył 27. Wołyńską Dywizję Piechoty, która przez siedem miesięcy uporczywych walk na Wołyniu, Polesiu i Lubelszczyźnie przebyła trudny szlak, liczący około 500 kilometrów. W ponad 60 stoczonych walkach poniosła znaczne straty osobowe. Do niesienia pomocy rannym i chorym żołnierzom utworzono w niej służbę zdrowia. Artykuł omawia powstanie i rozwój organizacyjny tej służby, a także działalność jej personelu. Składał się on z kilku lekarzy oraz ponad 100 sanitariuszek. Młode dziewczęta, głównie harcerki, wykazały niezwykłe bohaterstwo. W warunkach ciężkich walk i marszów przez liczne bagna ofiarnie pomagały rannym.

EN

At the beginning of January 1944 the eastern part of the Second Polish Republic was on the front of military operations conducted by the Third Reich and the USSR. Consequently, the Wołyń Division of the Home Army began their “Storm” (“Burza”) operation whose purpose was to fight the retreating Nazi troops and confront the Red Army units occupying Wołyń. The 27 Wołyń Infantry Division was formed to carry out the operations. After seven months of fierce fighting in Wołyń, Polesie and the Lublin Province, the division moved forward 500 kilometers in harsh conditions. In over 60 hard-fought battles it suffered heavy personnel losses. A medical service unit was formed within the division to provide medical care for the sick and wounded soldiers. The article deals with the formation and organizational development of the service and the work of its personnel. The staff consisted of several doctors and over 100 nurses. Young girls, mainly Girl Scouts, performed great acts of heroism. During heavy fighting and marches through numerous swamps they gave enormous help to the wounded.

19

Dowódca Referatu II Armii Krajowej z Gestapo - Eugeniusz Adamczyk „Wiktor”

63%

Maciaszek K.

Wieki Stare i Nowe

|

2020

|

vol. 15

|

issue 20

117-133

EN

Eugeniusz Adamczyk, an activist of the Home Army (AK), pseudonym “Wiktor,” was undoubtedly a hero of the Polish counterintelligence war meted out against Gestapo. He was in possession of uncommon skills that made him tailored for this kind of work. Born three years prior to the First World War in the village of Irządze, when he sought his first job, he wound up joining the police. At the moment of the outbreak of the Second World War, he had been on duty in the Tarnopol voivodeship. Having reached the General Government, he started to take active part in the operations of the Armed Independence Underground. Instantly after having been sworn in as a member of ZWZ (Union of Armed Struggle), following the order from the union’s leadership, he joined the ranks of Gestapo, the Nazi-Germany secret police. While stationed at a Gestapo precinct in Jędrzejów, he was able to aid in various ways those maltreated, tortured and persecuted by Hitlerites, those threatened to be arrested, resettled, or sent to the Reich as “labourers.” In the eyes of Poles oblivious to his mission, he was often considered a traitor. In recognition of his services, the Home Army leadership appointed him as a head of its 2nd Department of Intelligence and Counterintelligence in the Jędrzejów Precinct. Yet, a fate filled with hardships awaited him after the war. Twice he was arrested in the 1940s and he had to endure the worst kind of tortures inflicted upon him by the (communist) Security Service. Not until the amnesty of the year 1956 was he allowed to lead relatively normal life. He then became professionally involved at the Silesian University of Technology (Politechnika Śląska). However, he was eventually arrested again for an attempt to publish his memoirs detailing the former work for the Home Army, and for sending death sentences to prominent communist leaders.

PL

Celem artykułu jest przybliżenie postaci Eugeniusza Adamczyka, niedocenionego bohatera podziemia niepodległościowego z czasów II wojny światowej. Pełniąc w Armii Krajowej ważną funkcję dowódcy wywiadu i kontrwywiadu Obwodu Jędrzejów, a następnie szefa wywiadu Okręgu Radomsko-Kieleckiego, przeniknął jednocześnie do struktur Gestapo. Pracując dla kryminalnej policji Kripo, wykorzystywał swoją pozycję i wiedzę m.in. do ratowania Polaków przed aresztowaniami przez Niemców, ułatwiał odbijanie więźniów, pomógł zorganizować udany zamach na życie Helmuta Kappa, zastępcy dowódcy Gestapo w Jędrzejowie.

20

Pierwsze dokumenty konspiracyjne Łukasza Cieplińskiego (1941-1942).

63%

Ostasz G., Mazur W., Bober S., Draus J.

Prace Historyczno-Archiwalne

|

2022

|

vol. Tom XXXIV

163-182

EN

The article juxtaposes the oldest documents of the Union of Armed Struggle, later called Home Army, signed by the Lieutenant Łukasz Ciepliński. All of these documents can be found in the collection of the State Archives in Rzeszow. This publication adds eleven different original texts from the years 1941-1942 connected to the structure of the Union and Home Army in the Rzeszow District and in Inspectorate Rzeszow. These documents include executive orders, congratulatory orders, instructions and guidelines for undercover work, such as intelligence gathering, prepared and signed by Lt Łukasz Ciepliński. by Lt Łukasz Ciepliński. Each of these documents is fundamental in recreation of the underground military activities in Rzeszow region at the beginning stages of the Polish Underground State. All the documents show the scope of the secret organizatio nal work, its range of influence and the methods used in conspiratorial work. These documents also reflect the occupational atmosphere and the dangers lying therein. They mention important details without which it is impossible to write about the underground army in Rzeszow, but also about the people who were part of it.

PL

Artykuł przynosi zestawienie najstarszych chronologicznie dokumentów ZWZ--AK sygnowanych przez por. Łukasza Cieplińskiego. Wszystkie znajdują się w zbiorach Archiwum Państwowego w Rzeszowie. Do publikacji wybrano jedenaście różnych, oryginalnych tekstów z lat 1941–1942, związanych ze strukturami ZWZ-AK w Obwodzie oraz Inspektoracie Rzeszów. W zestawieniu znalazły się rozkazy wykonawcze, rozkazy okolicznościowe, instrukcje i wytyczne do pracy podziemnej, w tym wywiadowczej, przygotowane i podpisane przez komendanta Obwodu, a potem rzeszowskiego inspektora, por. Łukasza Cieplińskiego. Każdy z tych dokumentów ma fundamentalne znaczenie dla odtwarzania dziejów podziemia wojskowego na Rzeszowszczyźnie w początkowym okresie funkcjonowania Polskiego Państwa Podziemnego. Wszystkie pokazują zakres tajnych prac organizacyjnych, zasięg działania, metody pracy konspiracyjnej, oddają atmosferę okupacyjną i związane z nią zagrożenia. Przynoszą wartościowe szczegóły, bez których nie sposób pisać o armii podziemnej w Rzeszowie, ale również o ludziach, którzy ją tworzyli.

Refine search results

DZIAŁANIA PRECYZYJNE FORMACJI NIEREGULARNYCH: KRAKOWSKA „TRIADA ZAMACHÓW”

Porucznik Jerzy Rożałowski (1912–1944?) – kawalerzysta i żołnierz konspiracji

Szadkowianie w powstaniu warszawskim

Ruch oporu i konspiracja na terenie Lubli i okolic w latach 1939-1945

Zrzut broni w Lubli z dnia 1 lipca 1944 roku

Bezpieczeństwo służby a życie codzienne żołnierza Armii Krajowej na przykładzie Komendy Sił Zbrojnych w Kraju

Dokumenty dotyczące Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej Obwód Radzyń Podlaski w zbiorach Zygmunta Mańkowskiego i Ireneusza Cabana

Podobwód AK Sędziszów–Ropczyce „Sława”

Tymczasowy Zarząd Państwowy jako ośrodek legalizacji pobytu żołnierzy konspiracji niepodległościowej z Podokręgu AK Rzeszów na terenie Górnego Śląska

Elżbieta Zawacka (1909–2009) – zasłużony żołnierz i aktywna „feministka”

Feliks Badowski, Z Warszawy do Wrocławia przez puszczę – relacja powstańca warszawskiego

Wokół pamięci Baonu AK „Zośka” i jego żołnierzy w Polsce Ludowej (1945–1989) – wprowadzenie do badań

LIKWIDACJA UKRAIŃSKIEJ POWSTAŃCZEJ ARMII NA TLE POLSKICH DOŚWIADCZEŃ W PROWADZENIU DZIAŁAŃ PRZECIWPARTYZANCKICH W XX WIEKU

Kradzież pieniędzy zrzutowych z placówki „Kopyto”. Sprawa karna pchor. Tadeusza Szatkowskiego „Groma” przed Wojskowym Sądem Specjalnym Komendy Głównej Armii Krajowej

Nieznana historia. Obóz NKWD nr 515 w Północnoosetyjskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Sowieckiej dla internowa- nych obywateli polskich (kwiecień- wrzesień 1945 roku)

Armia Krajowa w niemieckim serialu – ćwiczenie z teorii i interpretacji

Oddziały pozorowane dywersji pozafrontowej NKGB w akcji. Casus Ławż koło Oszmiany

Służba zdrowia 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej

Dowódca Referatu II Armii Krajowej z Gestapo - Eugeniusz Adamczyk „Wiktor”

Pierwsze dokumenty konspiracyjne Łukasza Cieplińskiego (1941-1942).