Search results - CEJSH

1

Sceny z Dodolandii. Przypisy do imaginarium Brunona Schulza

100%

Kitowska-Łysiak M.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2011

|

vol. 65

|

issue 1(292)

175-188

EN

The article draws attention to extensive ornithological interests and knowledge of Bruno Schulz, who disclosed excellent insight concerning the appearance, customs, etc. of assorted species and, in this context, was particularly intrigued by the dodo. Schulz did not delve into the concrete, but sought the original sources and elementary beginnings. From this vantage point the historical fact is only an element–intermediary between the past and that which emerges /will emerge from the present. The writer was interested in the “underpinning of things” and their “hatching” and not their histories. The bird-oriented plot with the dodo as the lead protagonist appears to confirm this concept.

2

Wcielenie czy maska? O dynamice ontycznej świata przedstawionego w twórczości literackiej i myśli teoretycznej Brunona Schulza

71%

Hanuszkiewicz M. M.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2018

|

issue 37

EN

Marcin Michał HanuszkiewiczInstitute of English Cultures and LiteraturesFaculty of PhilologyUniversity of Silesia in KatowicePoland A Mask or an Incarnation? On the Ontic Dynamics of the Fictional Universe in the Works and Theories of Bruno Schulz Abstract: The essay is an attempt to look at the literature of Bruno Schulz as an entity profoundly connected with his worldview and engaged in a complex interaction with reality. Determining the nature of this interaction constitutes another facet of this essay’s aim. Two interpretations of this twofold influence are considered – one sees it as an operation of masking, while the other perceives it as an act of manifestation or incarnation. The contemplation of the subject matter takes the form of a discussion with Schulz’s literary and theoretical texts, and is supported by analyses performed by schulzologists and by elements from semiotic and mythological theories. With the help of these tools, an interplay of the categories of “mask” and “incarnation” is defined as permeating Schulz’s works. It is only at the level of his understanding of mythology that the category of incarnation triumphs. Keywords: mask, Bruno Schulz

PL

For an abstract in English, scroll downMarcin Michał HanuszkiewiczInstytut Kultur i Literatur AnglojęzycznychWydział Filologiczny Uniwersytet Śląski w Katowicach Wcielenie czy maska? O dynamice ontycznej świata przedstawionego w twórczości literackiej i myśli teoretycznej Brunona Schulza Abstrakt: Esej pt. Wcielenie czy maska? O dynamice ontycznej świata przedstawionego w twórczości literackiej i myśli teoretycznej Brunona Schulza stanowi próbę spojrzenia na literaturę Brunona Schulza jako na sprzężony z jego światopoglądem twór wchodzący w interakcję z rzeczywistością, a także ustalenia, jaka jest natura tego oddziaływania. Rozważaniom poddane zostają dwie interpretacje rzeczonej interakcji – jako działania maskującego jakąś rzeczywistość oraz jako aktu manifestującego istnienie jakiejś rzeczywistości. Refleksja odbywa się w formie dyskusji prowadzonej z tekstami literackimi i teoretycznymi Schulza, wspomagana jest również analizami schulzologów oraz elementami semiotyki i współczesnej teorii mitu. Przy pomocy tych narzędzi określona zostaje wzajemna gra kategorii maski i wcielenia, które to kategorie w dziele Schulza przenikają się wzajemnie. Dopiero na płaszczyźnie schulzowsko pojmowanego mitu okazuje się istnieć przewaga kategorii wcielenia. Słowa kluczowe: Bruno Schulz, maska A Mask or an Incarnation? On the Ontic Dynamics of the Fictional Universe in the Works and Theories of Bruno SchulzAbstract: The essay entitled “Mask or Incarnation? On the Ontic Dynamics of the Fictional Universe in the Works and Theories of Bruno Schulz” is an attempt to look at the literature of Bruno Schulz as an entity profoundly connected with his worldview and engaged in a complex interaction with reality. Determining the nature of this interaction constitutes another facet of this essay’s aim. Two interpretations of this twofold influence are considered – one sees it as an operation of masking, while the other perceives it as an act of manifestation or incarnation. The contemplation of the subject matter takes the form of a discussion with Schulz’s literary and theoretical texts, and is supported by analyses performed by schulzologists and by elements from semiotic and mythological theories. With the help of these tools, an interplay of the categories of “mask” and “incarnation” is defined as permeating Schulz’s works. It is only at the level of his understanding of mythology that the category of incarnation triumphs.Keywords: Bruno Schulz, mask

3

Terytorium marzeń sennych – mała ojczyzna Brunona Schulza

63%

Klech I.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

502-504

EN

English version in: Współczesna recepcja twórczości Brunona Schulza. Materiały naukowe III Międzynarodowego Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu, ed. Wiera Meniok, Drohobycz 2009, p. 45-50.

4

Z rozmów drohobyckich w listopadzie 2006 roku

63%

Sawicki K.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

505-506

EN

The author contrasts history tantamount to “thinking back” (history focusing on that, which happened in the past) with such reflections on history, which become the reason why ”while talking about the past we enter together with history into the future”. Such “entering with history into the future” remains a ”fascinating journey into the past” but is also “management of the present” and managing ”borderland” space conceived as the site of meeting, conversation, and co-operation. The backdrop of reflections pursued in the presented sketch is composed of the phenomenon of the Ukrainian-Polish milieu, which undertakes ”organic work” and co-creates the Bruno Schulz Festival in Drohobych.

5

Kaligrafie widma: Schulz – Wat – Różewicz

63%

Śliwiński P.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

68-74

EN

The article concerns the application of the ”calligraphy” motif in the writings of Bruno Schulz, Aleksander Wat, and Tadeusz Różewicz. All three men of letters – belonging to “the nation chosen for the Holocaust” – share the secondary, the incidental, and the indigenous, which, however, do not anchor and obliterate the awareness of a deprivation of values offering support. At the same time, the authors in question belong to the “category of observant participants”, who due to their presence in time and place open up spaces of stirring and terrifying conjectures, although, at the same time, they are witnesses and victims of the grim literal quality of history. All these features are concentrated in the motif of calligraphy (the calligraphy quality, line, contour, outline, relief, shadow), which appears in important fragments of works by Schulz, Wat, and Różewicz. The particular prominence of “calligraphy” is indicated by Bruno Schulz’s Wiosna (Spring). Here, the concept refers to the expressiveness of the image and, simultaneously, to the uncertain ontology of the presented phenomenon. Calligraphic perception, therefore, strives towards capturing the distinctive contour and the mysterious essence of things – it is a description of existence based on metaphysical intuition. The author of the article is interested in the copresence of the calligraphy quality and illegibility (elusiveness, undesirability) as well as in calligraphy taming the spontaneity of writing, imposing a form, granting shape and, at the same time, indicating that writing always possesses some sort of a dark side, inaccessible to the eye. In this manner, calligraphy accentuates the incompleteness of cognition and the inexpressibility of experience, while simultaneously suggesting that the calligraphic form – by storing within the intimacy of the act of writing – indicates the presence of something that guides the hand engaged in writing (this, in turn, implies the possibility of the existence of a metaphysical source and evokes that the search for truth does not have to be treated as a futile effort). Śliwiński interpreted selected fragments of prose by Schulz and poetry by Różewicz and Wat, and indicated in close-ups that the calligraphic image of works by these authors is not merely a con tour of experience and cognition, and does not only touch directly “the night of existence”, but also enters into a relation with the problem of the presentation and creation of the world prior to and after a catastrophe (including: before and after the Holocaust); the passage (outlined in the article) concerning the intuition and strategy of three writers resorting to calligraphy runs a course spanning from the premonition that “the blood of mystery”, whose “dark fluid” originates from the “night of existence”, circulates in an artwork (Schulz), followed by the pursuit of literature, which consists of listening closely to the silent “night of the world and experience” (Wat), all the way to the writer’s recognition of the paradoxical void inhabited by death (Różewicz). A comparison of fragments of Schulzian prose and poems by Wat and Różewicz thus serves not exclusively a demonstration of the vitality of certain motifs (writing, contour, chiaroscuro), but, first and foremost, is to disclose the process of filling the “other side” with increasingly dark content: unconceivable sense (Schulz), endless pain (Wat), and omnipresent death (Różewicz).

6

Genialna Epoka, co mogę powiedzieć… wyimki z rozmów i zapisków

63%

Meniok I.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

43-44

PL

Wyimki z poświęconych Brunonowi Schulzowi rozmów i zapisków Igora Menioka, współtwórcy Międzynarodowego Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu.

EN

Excerpts of conversations and notes dedicated to Bruno Schulz by Ihor Meniok, co-founder of the International Bruno Schulz Festival in Drohobych.

7

Bruno i porno. Drohobycz 2007

63%

Andruchowycz J.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

455-458

PL

Tekst prezentowany na IV Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu w 2010 roku, opublikowany również w jego książce: Leksykon miast intymnych (2014).

EN

Text presented at the IV International Bruno Schulz Festival in Drohobycz in 2010, published also in the book Leksykon miast intymnych (2014).

8

Z Archiwum artysty 1. „Ja, Bruno Schulz” i „Dom mojego ojca”

63%

Bednarski K. M.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

521-523

EN

An acclaimed sculptor residing in Rome and Warsaw describes his two works: I, Bruno Schulz (photograph on the cover of this issue) and Home of My Father: “The suitcase I used for I, Bruno Schulz belonged to my parents who came from Lwów, and in 1945, after the Second World War, reached Warsaw, i. a. via Kraków, my birthplace. It was kept in a storage cupboard together with other concealed ‘treasures’ until the winter of 1982, when, during the martial war period, I turned it for the first time into an art object. The impulse came from a photograph I discovered amidst a sizeable collection of photographs of my parents from the time of their courtship: young and beautiful, together with friends, captured in assorted fun situations, and radiating joie de vivre. The mood of one of photographs, however, drew my attention: in it my father looks at his family home in Kulparkowska Street, bombed in 1939. From that moment home and suitcase merged into a single image: I envisaged the house as a cardboard suitcase concealing in its interior my parents’ youth together with the Eastern Borderlands and the fragrance of Bruno Schulz’s ‘cinnamon shops’, which at the time came alive with such special force. Thus, opening the suitcase I came across the large eyes of Bruno Schulz evoking the Holocaust of that world. This, however, was not the end of the history of the suitcase. In 1986 I restored its utilitarian function by taking it with me while leaving for Rome. The fact that every so often it changed from a useful object into an objet d’art, and vice versa, is the reason that it functions as an ontologically questionable object, as if it originated from the ‘Schulzian prop room’. Several of my works refer more or less directly to its ‘contents’. One of them is Home of My Father, an installation I created ten years later upon the basis of the photograph, with a dismantled miniature home bringing to mind a birdhouse due to its small size and applied material as well as the fact that it stands on a sizeable pole supported by bricks. The resultant entity creates a configuration maintained in a state of ‘unstable balance’, and produces the impression that a stronger breeze could smash it in into pieces. Naturally, the pole could be just as well a pilgrim’s staff”.

9

Willa Bianki. Mały przewodnik drohobycki dla przyjaciół fragment

63%

Panas W.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

46-52

PL

Artykuł dotyczy „rezydencja Bianki” – ważnego elementu konstrukcyjnego opowiadania Wiosna Brunona Schulza i zarazem jednego z najważniejszych elementu imaginarium tego artysty. Władysław Panas poddaje analizie i interpretacji sam motyw „willi Bianki”, jego strukturalne i semiotyczne właściwości oraz uwarunkowania wewnątrztekstowe, a także te przynależące mu konteksty, których oddziaływanie w największym stopniu modeluje semantyczny potencjał wziętego na analityczny warsztat motywu. Kluczową rolę w obranej przez Panasa strategii badawczej i lekturowej odgrywają odniesienia malarskie oraz – pośrednio – odniesienia do realiów Drohobycza, zaś wątkiem przewodnim zaprezentowanego odczytania jest wielokształtna obecność „bieli” w opowiadaniu (od „bieli” wpisanej w imię „Bianka” po ikoniczno-chromatyczną wartość „białych” elementów świata przedstawionego Wiosny).

EN

The article concerns “Bianka’s residence” – an important construction element of Wiosna (Spring), a story by Bruno Schulz and, simultaneously, one of the most prominent elements of this artist’s imaginarium. Władysław Panas analyses and interprets the “Bianka’s villa” motif, its structural and semiotic properties and inner-textual determinants, as well as those contexts belonging to it whose impact models to the greatest extent the semantic potential of the motif subjected to analysis. The crucial role in the research and reading strategy chosen by Panas is played by references to painting and - indirectly – to the reality of Drohobycz; the leitmotif of the presented deciphering is the multi-form presence in the story of “whiteness” (spanning from “whiteness” inscribed in the name: ”Bianka” to the iconic-chromatic value of “white” elements of the depicted world in Wiosna).

10

Władza i bunt

63%

Jarzębski J.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

75-79

PL

Esej poświęcony wątkom władzy, posłuszeństwa wobec niej oraz buntu w prozie Brunona Schulza – od figury Ojca, przez postacie Boga, kończąc na władzy politycznej z czasów, w których Schulz pisał swe teksty.

EN

An essay dedicated to the motifs of power, obedience, and rebellion against the latter in the prose of Bruno Schulz – from the Father character and that of God to political authority from the period in which Schulz wrote his texts.

11

Planeta Schulz w kosmosie SchulzFestu. Rozmowa o Międzynarodowym Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu

63%

Benedyktowicz Z., Próchniak P., Meniok W., Józefczuk G.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

6-18

PL

„Kiedy myślę Bruno Schulz, myślę Drohobycz. Kiedyś nie wiedziałem, jaką rangę na mapie mitów kultury i literatury ma Drohobycz. Schulza po prostu «się znało», nawet bez dokładnego czytania jego opowiadań, albo udawało się, że się go zna, że wie się o co chodzi w jego twórczości, bo taki był kanon intelektualny drugiej połowy XX wieku w Polsce, a dodatkowo Schulz wpisywał się atrakcyjnie w indywidualną i elitarną potrzebę otwartości na to, co inne i odmienne, co pochodzi ze świata innego niż zafałszowywana przez lata rzeczywistość, w jakiej żyliśmy. (Grzegorz Józefczuk z rozmowy z Wierą Meniok , Pawłem Próchniakiem i Zbigniewem Benedyktowiczem). Numer poświęcony twórczości Brunona Schulza i Międzynarodowemu Festiwalowi Bronona Schulza w Drohobyczu zawiera teksty wybitnych Schulzologów, antropologów kultury, literaturoznawców, pisarzy, poetów, artystów z całego świata poruszonych zainspirowanych twórczością autora Sklepów cynamonowych i Sanatorium pod Klepsydrą. SchulzFest w Drohobyczu obok pasma artystycznego, jest też wydarzeniem literackim i naukowym. Numer opowiada także o Drohobyczu tym niezwykłym – jak mówił o nim Hemar – „póltoramieście” – „ Teraz myślę, że może powinniśmy ten numer zatytułować „Kosmos Schulz” albo przynajmniej „galaktyka Schulz” (śmiech).” (Paweł Próchniak w rozmowie z Wierą Meniok, Grzegorzem Józefczukiem, i Zbigniewem Benedyktowiczem). Numer 1-2/ 2019 pt. „Planeta Schulz” zadedykowany jest pamięci wybitnych Schulzologów i intelektualnych fundatorów Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu, naszym Przewodnikom po Republice Marzeń – Małgorzacie Kitowskiej-Łysiak, Władysławowi Panasowi, Igorowi Meniokowi.

12

W stronę Drohobycza

63%

Zagajewski A.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

61-63

PL

To tragiczne, że Bruno Schulz zginął, zanim mógł wyciągnąć artystyczne wnioski z najbardziej okrutnego polowania, jakie zna historia – stał się jego ofiarą. To wspaniałe, że jego pisma sprzed katastrofy pozwalają nam lepiej zrozumieć, jak radykalna była ta katastrofa. Materiał wizualny, jakim teraz dysponujemy, pokarm dla wyobraźni, pomoce szkolne, które mogłyby nam ułatwić zrozumienie, czym było życie w rozsianych na polskiej prowincji sztetlach, jest bardzo ubogi. To na ogół tylko czarno-białe fotografie, na których widzimy biedę, chude szkapy ciągnące prymitywne furmanki, stare kobiety okutane w szale i szaliki, skromne domy czy domki, na ogół drewniane, gęsi skazane na śmierć, wiezione na targ, dzieci biegające boso i bawiące się w piasku albo w błocie, starców na ławkach. Czasem króciutkie skrawki filmu dokumentalnego. Czy w Drohobyczu też były gęsi, chude szkapy i furmanki? Pewnie tak. Czy Drohobycz był inny niż pozostałe miasteczka? Zapewne nie. Proza Schulza dzieje się nie tylko w Drohobyczu, dzieje się wszędzie tam, gdzie mieszkali Żydzi, bardziej i mniej pobożni. Ale proza Schulza nie jest czarno-biała.

EN

Tragically, Bruno Schulz died before he could draw artistic conclusions from the cruel hunt known to history – and whose victim he became. On the other hand, it is a good thing that his pre-catastrophe writings allow us to better comprehend just how radical was this tragedy. The visual material at present at our disposal – the food for our imagination and school aids, which could make it easier for us to understand the nature of life in shtetls scattered across provincial Poland – is extremely modest. As a rule it involves only black-and-white photographs showing poverty, emaciated horses pulling primitive carts, old women wrapped in scarves and shawls, humble and, as a rule, wooden houses or cottages, geese condemned to death and carried to markets, barefoot children running and playing in sand or mud, and old men resting on benches. Sometimes, there are also brief snatches of a documentary film. Was Drohobycz too the site of geese, scraggy horses, and carts? Probably. Did Drohobycz differ from other small towns? Perhaps not. Schulz’s prose does not transpire exclusively in Drohobycz but in all the places of residence of more and less pious Jews. This is by no means a black-and-white prose.

13

Osnowa. Szkic do portretu Władysława Panasa

63%

Próchniak P.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

53-56

EN

An outline of a portrait of Professor Władysław Panas – scholar and man of letters. His accomplishments as one of the most outstanding Polish semioticians and an observant and thorough interpreter expanded the potential inherent in the structural-semiotic method. Furthermore, Panas’ writings accommodate intuition, maintaining that in the humanities style (the very manner of conducting a discourse) possesses not only rhetorical merit, but is also a prominent research instrument, which aligns itself with the cognitive force of the metaphor and thus allows cognizant thought to operate on the borderline between art and science. Panas is a sophisticated theoretician of literature and a brilliant interpreter of literary works. At the same time, he deals with the semiotics of the temporal-spatial dimension of culture. This is the reason why he reads literary texts in their complex links with the texts of space and its symbolic tissue. This is true in particular of his approach to the oeuvre of Bruno Schulz and Józef Czechowicz (to whom he devoted a major part of his considerations) and the hometowns of both authors: Drohobycz and Lublin. The author of the presented article lists Panas’ most important research achievements and writings, indicating that the cognitive dimension of his work is closely connected with an existential counterpart, while the cognitive ambition out which this accomplishment arises is also that of cognizant imagination and its striving towards a restitution of sense inscribed into human reality and, more widely, into the world and its existence.

14

*** Mój pradziadek...

63%

Prochaśko T.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

381-382

EN

English version in: Bruno Schulz jako filozof i teoretyk literatury. Materiały V Międzynarodowego Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu, ed. Wiera Meniok, Drohobycz 2014, p. 61-64.

15

80 lektur wprowadzających do twórczości Brunona Schulza. Niezbędnik dla czytelników „Kontekstów” – wybór bibliografii

63%

Jarzębski J.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

517-520

16

List

63%

Ficowska E.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

412

PL

Napisany 2005 roku List Elżbiety Ficowskiej do Wiery Meniok.

EN

Letter written in 2005 by Elżbieta Ficowska to Vera Meniok.

17

Lekcja profesora Arendta

63%

Panas W.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

19-31

PL

Artykuł dotyczy „profesora Arendta” – jednego z bohaterów opowiadania Sklepy cynamonowe Brunona Schulza. Władysław Panas pokazuje, że profesor Arendt jest nie tylko bohaterem szczególnie wyróżnionym w planie konstrukcyjnym opowiadania, ale jest też postacią wyjątkową w całym prozatorskim dziele Schulza, jest bowiem jedyną wymienioną z nazwiska osobą, którą pisarz przeniósł do swojej prozy z realnej rzeczywistości Drohobycza. W pierwszej części artykułu przedstawia Panas ustalenia historyczno-biograficzne dotyczące Adolfa Arendta – nauczyciela rysunku w drohobyckim gimnazjum. W drugiej – prezentuje interpretacyjny pasaż osadzający postać profesora Arendta na szerokim tle „nocnego malarstwa” i „graficznych nokturnów”, a wykorzystując strategię analizy „anagramatyczno-hypogramatycznej” (inspirowanej notatkami Ferdynanda de Saussure’a o anagramach, anafoniach i hypogramach), pokazuje strukturalną relację łączącą postać Arendta z Rembrandtem oraz – szerzej – ze sposobem rozumienia sztuki przez Schulza i z wizją sztuki obecną w jego twórczości.

EN

This article deals with “Professor Arendt” – one of the protagonists of Sklepy cynamonowe (The Cinnamon Shops) by Bruno Schulz. Władysław Panas indicates that the Professor is not only a specially distinguished dramatis persona within the construction plan of the story but also an exceptional character in entire Schulzian prose, since he is the only mentioned by name whom Schulz transferred into his prose from the actual reality of Drohobycz. The first part of the article presents historical-biographical findings concerning Adolf Arendt – a teacher of drawing at the Drohobycz secondary school. Władysław Panas goes on to present an interpretation passage placing Professor Arendt against a wide backdrop of “nocturnal painting” and “graphic nocturnes”; by making use of of the strategy of “anagrammatical-hypergrammatical” analysis (inspired by notes by Ferdinand de Saussure on anagrams, anaphones, and hypergrams) he shows the structural relation between Arendt and Rembrandt and – more extensively – links the manner in which Schulz comprehended art and the vision of art present in his oeuvre.

18

Drohobycz, czyli świat

63%

Kitowska-Łysiak M.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

32-42

PL

Artykuł omawia i charakteryzuje wpisany w dzieło Brunona Schulza sposób widzenia Drohobycza. Kitowska przypomina, że rodzinne miasto autora Sklepów cynamonowych odgrywa w jego imaginarium kluczową rolę, a przyjęta przez artystę optyka sprawia, że w jego pracach literackich i plastycznych Drohobycz jawi się jako konkretne „miejsce na ziemi” (z rozpoznawalnymi realiami topograficznymi i architektonicznymi) i jednocześnie jest przestrzenią kreacyjnej wyobraźni. To właśnie ta stwarzająca wyobraźnia – jak pokazuje autorka – przetwarza i odrealnia widzialny świat, na obiektywne realia miasta nakłada filtr zindywidualizowanej wrażliwości, a zarazem sięga do realnego podglebia widzialnej rzeczywistości, do jej niewidzialnego „matecznika”. W ujęciu Kitowskiej takie widzenie Drohobycza przez Schulza ma swoje nieoczywiste antecedencje w oddziaływaniu duchowej i artystycznej aury miasta, którą współtworzyło – szeroko ukazane przez autorkę – zróżnicowane kulturowo środowisko malarzy związanych z Drohobyczem i na różne sposoby kreujących jego ikonograficzną „formę istnienia” (m.in. Leopolski, Gottliebowie, Lilien, Weingart, Stupnicki, Lachowicz).

EN

The article discusses and characterises the manner of perceiving Drohobycz inscribed in the works of Bruno Schulz. Małgorzata Kitowska-Łysiak recalls that the home town of the author of Sklepy cynamonowe (The Cinnamon Shops) plays a key role in his imaginarium, while the focus accepted by the artist is the reason why in his literary and visual art works Drohobycz appears as a “concrete place on Earth” (with recognisable topographic and architectural elements of reality) and, at the same time, as a space of creative imagination. It is precisely the latter – as the author of the article demonstrates - that processes the visible world and deprives it of reality, additionally placing upon its objective reality a filter of individualised sensitivity while, at the same time, reaching the real subsoil of visible reality, its invisible “bastion”. According to the interpretation proposed by the article the perception of Drohobycz suggested by Schulz possesses its imperceptible antecedents in the impact exerted by the spiritual and artistic aura of a town that co-created the culturally diverse milieu of painters connected with Drohobycz - widely portrayed by the author - and in various ways conceiving its iconographic “form of existence” (i.e. Leopolski, the Gottliebs, Lilien, Weingart, Stupnicki, and Lachowicz).

19

„Miasto, w którym los pozwolił mi znaleźć przystań…”. Spacer z pochodniami, 6 czerwca 2018

63%

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

481-490

XX

“A town in which fate allowed me to find a haven …”. Walking with Torches, 6 June 2018

20

Klisze fantazmatów. Wstęp do czytania „Xięgi Bałwochwalczej”

63%

Rosiek S.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

80-87

PL

Czy na początku drogi artystycznej Brunona Schulza była Xięga bałwochwalcza? Niewielka liczba zachowanych prac artysty z pierwszego okresu jego twórczości nie pozwala odpowiedzieć na to pytanie. Jeśli nawet w Xiędze bałwochwalczej nie ma wszystkiego, to z całą pewnością jest już bardzo wiele z tego, co później w postaci rozwiniętej i przekształconej, lecz nieraz też głęboko ukrytej i zamaskowanej, odnajdziemy (lub nie) w całej jego twórczości – także literackiej. Trzeba więc rozpoczynać od Xięgi bałwochwalczej. Nie ma lepszej drogi do literackiego świata Schulza. Kłopot w tym, że Xięga bałwochwalcza nie jest dziełem uporządkowanym. Nie jest też dziełem w pełni obecnym w sferze kultury. Nie istnieje (nigdy nie istniał?) taki jej egzemplarz, który zawierałby wszystkie prace. Schulz tworzy doraźne konfiguracje liczące nieco więcej lub nieco mniej niż dwadzieścia grafik wybranych spośród dwudziestu dziewięciu i umieszcza je za każdym razem w specjalnie przygotowanej w tym celu tece. Xięga bałwochwalcza jest dziełem w ruchu – dziełem migotliwym, o nieustalonym ostatecznie składzie, o nieznanej kompozycji. Pracując nad nią Schulz – nikt nie wie, dlaczego i w jaki sposób – sięgnął po technikę graficzną cliché-verre, która nie angażuje farby i prasy drukarskiej, lecz światło, które przedzierając się przez ręcznie przygotowany na szybie negatyw, rysuje na papierze pozytywowym początkowo niewidoczne, później wywoływane chemicznie ślady. Z metaforyczną przesadą można powiedzieć, że jest to czarne światło fantazmatu. Xięga bałwochwalcza to zbiór osobliwych fotografii mrocznego wnętrza artysty, fotografii jego skrytych pragnień – prywatnych fantazmatów. Praca Schulza nie kończy się jednak w tym momencie. Zdarza się nieraz, że artysta retuszuje odbitki. Takie powtórne dotknięcia są korektą wizualnej wykładni fantazmatu przeprowadzaną w czasie, gdy zawiesza on (lub traci ostatecznie) swoją władzę. Schulz, trzymając retuszerskie narzędzia w ręku, często wkracza w sferę wyglądów przedstawionych. Działania twórcze, których przedmiotem był negatyw, wznawiają się teraz na pozytywowej odbitce. Jak daleko sięgać mogą dokonywane na tym etapie zmiany, pokazuje krakowski egzemplarz grafiki zatytułowanej Procesja, na którym centralna postać adorowanej kobiety odmienia swój wygląd.

EN

Was Xięga bałwochwalcza (Idolatry Book) at the onset of the artistic path pursued by Bruno Schulz? The small number of the artist’s preserved works from the first stage of his œuvre makes it impossible to solve this question. Even if Xięga bałwochwalcza does not include everything it certainly contains much of that, which we come across (or not) later in a developed or transformed form, albeit at times also deeply concealed and disguised in his entire œuvre, including literary works. It is thus necessary to start with Xięga bałwochwalcza. There is no better road leading to Schulz’s literary world. The problem lies in the fact that Xięga bałwochwalcza is not an orderly work. Nor is it completely present in the domain of culture. A copy encompassing all works does not exist (never existed?). Schulz treated on-the-spot configurations totalling more or less twenty graphic works selected from amongst 29, which upon each occasion he placed in a portfolio specially prepared for this purpose. Xięga bałwochwalcza is a work in motion – scintillating, with an ultimately undetermined configuration and unknown composition. While working on Xięga Schulz – no one knows why and in what way – resorted to the cliché-verre graphic technique that does not involve paint and a printing press but light, which by penetrating a negative manually prepared on a glass pane, draws on positive paper traces initially invisible and then chemically developed. With metaphorical exaggeration one might say that this is the black light of the phantasm. Xięga bałwochwalcza is a collection of curious photographs of the artist’s gloomy interior and his concealed desires – private phantasms. His work, however, does not end at that exact moment. Sometimes the artist retouched the copies. Such secondary operations correct the visual presentation of the phantasm in time, when it suspends (or ultimately loses) its power. Holding the retouching instruments Schultz often entered the sphere of presented appearances. Now, creative activities, whose object was the negative, recommence on the positive print. The extent to which the changes performed at this stage could take place is demonstrated by a Cracow copy of a graphic work: Procession, in which the central figure of the adored female changes her appearance.

Refine search results