Search results

1

Strusie jaja w Prusach. Z badań nad średniowieczną ikonografią maryjną

100%

Jurkowlaniec T.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2009

|

vol. 71

|

issue 1-2

5-33

EN

The ideological content in the decoration of the keystones in the vaulting of the central bay of the nave in the Parish Church of the Ascension of Our Lady in Chełmno is analyzed. The subjects of the presentations on some of the keystones can be hypothetically referred to the individuals living at the time of the construction of the main church body, e.g., Bishop Otton of Rewal. The symbolism of the presentation of an eagle being the symbol of John the Evangelist is associated by the Author with Pope John XXII or Johannes von Meissen. The interpretation of the effigies of four human faces is difficult – they may be the church builders or Teutonic dignitaries of the time. Four keystones feature zoomorphic motifs, i.e., signs of the Zodiac: Capricorn and CANCER; a whale (Cetus); and an Eagle (Aquilla). The religious content is attributed by the Author to a text from the Physiologus or Etymologiae by Isidore of Seville, this applying mainly to the ‘spinning’ composition of three hares – the Holy Trinity or eternity; an eagle pecking at a chick in its talons, symbolizing the aspiration of the faithful to achieve salvation; and a soaring eagle – a spiritual revival or an imperial symbol. When joining the subsequent presentations of an eagle from the southern aisle, it could be concluded that it embodies the mediaeval image of the World: God, the emperor, the pope, a bishop, and a layman. The Author points out to many keystones adorned with the effigies of strange hybrids, dragons, swans, a leaved fox’s head, an ostrich with hatching nestlings, and analyses the plant motifs.

2

„Nikt nam polskości z serca wyrwać nie jest zdolny” – ze wspomnień Leokadii Boniewicz o wychowaniu na wsi chełmińskiej w okresie strajków szkolnych

100%

Nawrot-Borowska M.

Rozprawy z Dziejów Oświaty

|

2016

|

vol. 53

61-82

EN

At the beginning of the 20th century, the anti-Polish policy in Prussia was tightened, which led to protests in the Polish society, especially among Polish youth. As a result of removing the Polish language from schools, resistance action was taken by the pupils. In 1901–1904 and 1906–1907, school strikes were called throughout the Prussian partition. Such manifestations of the defenders of Polishness were described in the memoirs of Leokadia Boniewicz on the example of the province of West Prussia, specifically Chełmno Land. Her siblings and peers actively participated in school strikes. Her family showed a keen interest in the Polish matters and undertook a variety of activities to pass national consciousness on to later generations. The paper aims to present the specificity of education in her family in relation to the cultural and educational situation of Poles under the Prussian rule. Particular emphasis is given to patriotic education, i.e. developing national consciousness in the young generation. This practice was characteristic not only for Boniewicz’s family members, but also for the entire Polish community of Chełmno Land.

3

Kogo upamiętnia gotycki nagrobek biskupa w Chełmnie?

100%

Jurkowlaniec T.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2013

|

vol. 75

|

issue 4

625-640

DE

In der ehemaligen Dominikanerkirche zu Kulm befindet sich eine gotische Grabplatte mit eingeritzter Darstellung eines Bischofs. Wegen ihres schlechten Erhaltungszustands ist die diese Darstellung einfassende Inschrift nur teilweise entziffert worden. Zudem wurde sein in der Inschrift genanntes Sterbedatum unterschiedlich interpretiert: als 1259, 1309 oder 1360. Seit den 80. Jahren des 19. Jhs stützten sich die Aussagen über das Grabmal hauptsächlich auf die Feststellungen Johann Heises, der meinte, dass es sich hierbei um ein Denkmal eines unbekannten Bischofs handele, der Mitglied des Dominikanerordens gewesen und 1360 verstorben sei. Diese Interpretation wurde bis in 70. Jahre des 20. Jahrhunderts wiederholt, obschon manche Forscher vermuteten, dass die Grabplatte dem Andenken eines anderen, früher verstorbenen Würdenträgers gegolten habe; dabei wurde meist der Name Heidenreich genannt, der Name des ersten Bischofs von Kulm (†1263). Teresa Mroczko identifizierte den Verstorbenen weiterhin als Heidenreich, doch verschob sie die Datierung der Grabplatte aufgrund ihrer stilistisch-formalen Eigenschaften auf das 13./14. Jh. Die von Mroczko vorgeschlagene Datierung wurde von Forschern diverser Disziplinen übernommen. Zuletzt gelang es, weitere Fragmente der undeutlichen Borteninschrift zulesen, darunter nicht zuletzt einen wesentlichen Teil der Titulatur des Verstorbenen, was es möglich machte, ihn zu identifizieren: + A(n)NO • D(omi)NI • M • CCC • LX (Leerstelle) • O(biit) • FR(ater) •/ I(o)h(ann)ES• DE • DIECO • DIGnA(…) • […………]• EP(iscopu)C • SCODRIen(sis) • ORDIN(is)• / PREDICATORU(m) DE PROUINCIA / • SAXONIE • IN • DIE • (Leerstelle) CUI(us) • An[I]MA • D(e)O • ET • B(ea)TE•uirGiNI • COMEND[ET(ur)] • A(men) Im Gebiet der heutigen Republik Polen war im Mittelalter nur ein einziger Geistlicher tätig, welcher den Titel eines Bischofs von Skodra führte. Dabei handelt es sich um den Dominikaner Johannes, dem die Bischofswürde von Papst Klemens VI. 1345 verliehen wurde. Es steht außer Zweifel, dass dieser Dominikaner Johannes, Bischof von Skodra, tätig in der Diözese Krakau und danach im Erzdiakonat Pomerellen der Diözese Leslau, identisch ist mit dem 1360 (oder eher in den Folgejahren) verstorbenen Johannes de Dieco (oder Diecea, Decia, Dietia, Dietsa = Diez); im kurtrierischen Gebiet, heute Rheinland-Pfalz), Bischof von Skodra, Ordensmitglied der Dominikaner der Provinz Sachsen, der mit dem Grabmal in der Kulmer Dominikanerkirche geehrt und vermutlich auch dort bestattet wurde. Die Grabplatte präsentiert die einfachste Variante des konventionellen Darstellungsschemas eines verstorbenen Bischofs (ohne Arkade, Wappen oder weiterer Zusatzmotive) und ist ein in künstlerischer Hinsicht wenig qualitätvolles und im kom¬plexen Bild der Sepulkralkunst des 14. Jahrhunderts im Deutschordensstaat Preußen vereinzeltes Werk. Darüber hinaus stellt sie einen kleinen, doch gewichtigen Beitrag zur Geschichte der Kirche im 14. Jahrhundert dar.

4

Wizytacje diecezji chełmskiej - wizytacja biskupa Krzysztofa Jana Szembeka (1714-1718)

87%

Szady B.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2007

|

vol. 87

245-274

DE

Das präsentierte Repertorium umfasst die Protokolle der in den Jahren 1714-1718 von Bischof Krzysztof Jan Szembek und seinen Delegierten durchgefüherten Visitationen der Diözese Culm (Chełmno). Diese Visitationsakten werden im Erzdiösenanarchiv in Lublin in zwei Volumina aufbewahrt (Sign. Rep60 A 152 und Rep60 A 153) und gehören zu den reichhaltigsten und inhaltlich interessantesten Visitationen dieser Diözese in altpolnischer Zeit. Am wertvollsten sind, neben der Schilderung des Zustandes der Diözese zu Beginn des 18. Jahrhunderts, die Eintragungen vieler Stiftungs- und Erektionsdokumente. Das Repertorium enthält die Regesten aller vor 1600 ausgestellter Dokumente. Vom methodologischen Standpunkt aus ist diese Publikation die Fortsetzung des früher veröffentlichten Repertoriums der Visitationen der Diözese Culm (Chełmno) aus dem 17. Jahrhundert.

5

[Recenzja]: Marek G. Zieliński, Archiwum Fary Chełmińskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2019, ss. 487, 1 nlb., 86 il.

75%

Laszuk A.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2020

|

vol. 113

527-534

6

Testament – przypadek obozu śmierci Kulmhof

71%

Elmanowska B.

Autobiografia. Literatura. Kultura. Media

|

2014

|

issue 2(3)

77-91

PL

Artykuł dotyczy testamentu – gatunku będącego na pograniczu prawa i literatury dokumentu osobistego. Autorka analizuje różnice w rozumieniu terminu oraz jego uwikłanie w czas i miejsce powstania, zwłaszcza testamentu, który został napisany w czasie Holocaustu. W artykule przedstawiono przypadek testamentów ostatnich więźniów obozu śmierci Kulmhof (dzisiejsze Chełmno), między innymi takich autorów jak Izrael Żurawski i Szymon Srebrnik – dwóch więźniów, którzy uciekli z Kulmhof w styczniu 1945 roku. Autorka artykułu śledzi również wszystkie sprzeczne informacje na temat wyżej wymienionych testamentów.

EN

The article is about a testament as a genre which is classified on the border between law and personal document literature. The author analyses differences in understanding of this term and how it depends on the time and place it was written in, especially in the case of a testament written during the Holocaust. The article presents cases of testaments of the last prisoners of the Kulmhof death camp (today Chełmno) including Izrael Żurwaski and Szymon Srebrnik – two prisoners who escaped from Kulmhof in January 1945. The author also tracks every contradictory information concerning these testaments.

7

Inwentarz fary chełmińskiej i jej biblioteki z XV wieku

71%

Superczyński M.

Folia Toruniensia

|

2017

|

vol. 17

207-218

PL

Artykuł niniejszy prezentuje edycję nieznanego szerzej dotychczas inwentarza fary chełmińskiej i wykazu księgozbioru biblioteki farnej z XV w., które znajdują się w księdze miejskiej Chełmna – kopiariuszu przywilejów i dokumentów, założonej przez pisarza Konrada Bitschina w 1431 r. Przekaz źródłowy daje obraz biblioteki fary chełmińskiej jako ośrodka kultury w XV-wiecznym Chełmnie. Pozwala także na porównanie trzech zachowanych spisów księgozbiorów średniowiecznego Chełmna, a więc z klasztoru Franciszkanów z XIII wieku, biblioteki farnej i zrekonstruowanego spisu biblioteki Braci Wspólnego Życia z końca XV stulecia, które pochodzą z różnych okresów i odzwierciedlają przemiany w duchowości, teologii i zainteresowaniach naukowych ówczesnych elit intelektualnych miasta. Podczas gdy księgozbiory biblioteki franciszkanów czy farnej oddają ducha średniowiecznej scholastyki czy nominalizmu, to wydania, które posiadali Bracia Wspólnego Życia, zwiastują nadejście humanizmu. Odnotowane przez pisarza miejskiego tytuły, mimo zniekształceń, pozwalają także na identyfikację i odnalezienie wśród nich fundamentalnych dla średniowiecznej teologii, liturgii, historii i filozofii dzieł.

EN

This article presents the edition of the hitherto unknown inventory of Chełmno’s parish church and the register of the book collection of the parish church library of the 15th century to be found in the City Book of Chełmno – the cartulary of privileges and documents established by the notary Konrad Bitschin in 1431. The source shows the library of Chełmno’s parish church as the centre of culture in the Chełmno of the 15th century. It allows us to compare the three preserved registers of book collections of medieval Chełmno: the collection of the Franciscan monastery of the 13th century, the collection of the parish church library and the register of the library of the Brethren of the Common Life of the end of the 15th century. They come from different periods of time and reflect the changes in spiritual life, theology and research interests of the contemporary intellectuals of Chełmno. While the book collections of the Franciscans and the parish church reflect the spirit of the medieval Scholasticism or nominalism, the publications of the Brethren of the Common Life harbinger the Renaissance The titles provided by the city’s notary allow us to identify and spot fundamental works of medieval theology, liturgy, history and philosophy.

DE

Der vorliegende Beitrag bezieht sich auf die Edition des bisher weniger bekannten Inventars der Kulmer Pfarrkirche und des Verzeichnisses der Buchbestandes der Pfarrbibliothek aus dem 15. Jahrhundert. Die Archivalien sind im Stadtbuch Kulms, dem Kopialbuch der Privilegien und der Urkunden, angefangen 1431 vom Schreiber Konrad Bitschin, zu finden. Die Quellenüberlieferung schildert die Bibliothek der Kulmer Pfarrkirche als eines Kulturzentrums der Stadt im 15. Jahrhundert. Sie erlaubt auch, die drei erhaltenen Verzeichnisse der Buchbestände des mittelalterlichen Kulm miteinander zu vergleichen. Es handelt sich dabei um die Verzeichnisse aus dem Franziskanerkloster aus dem 13. Jahrhundert und der Pfarrbibliothek sowie das rekonstruierte Verzeichnis der Bibliothek der Brüder vom gemeinsamen Leben aus dem Ende des 15. Jahrhunderts. Sie alle stammen aus verschiedenen Epochen und schildern die Änderungen im geistigen Leben, in der Theologie und den wissenschaftlichen Interessen der zeitgenössischen intellektuellen Eliten der Stadt. Die Buchbestände der Franziskaner- bzw. der Pfarrbibliothek spiegeln den Geist der mittelalterlichen Scholastik oder des Nominalismus wider, dagegen kündigen die Ausgaben der Brüder vom gemeinsamen Leben den Humanismus an. Die vom Stadtschreiber notierten Überschriften erlauben trotz ihrer Verzerrungen, die für die mittelalterliche Theologie, Liturgie, Geschichte und Philosophie grundlegenden Werke zu identifizieren und zu analysieren.

8

Represje zaborców rosyjskiego i pruskiego wobec Polaków w dobie Powstania Styczniowego w świetle relacji prasowych gazety „Nadwiślanin” z Prus Zachodnich (1863-1865)

71%

Ostapowicz D.

Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL

|

2021

|

vol. 18

73-100

EN

In the years 1851-1866 one of the first Polish newspapers published in Chełmno, Pomerania [germ.’Westpreussen’] in Polish lands under German-Prussian rule, was „Nadwiślanin” [pol. ‘Resident on the Vistula River’]. This newspaper of a political, social and economic nature was edited by Ignacy Łyskowski. In the era of the January Uprising the newspaper sympathetic to „The Reds” [pol. radical revolutionary group of insurgents] kept informed about the events in the Polish territory upon Russian annexation from the first demonstrations 1861 until the tsarist repressions after 1864. This article focuses on the uprising years 1863-1864, with particular emphasis on various form of Russian repression (incl. death sentences, confiscations, contributions, imprisonment, etc.). The newspaper also informed about repressions by the German-Prussian authorities against Polish patriots who were helping the uprising (searches, requisitions, arrest). The damage affected the editioral office itself, which was exposed the confiscation of newspaper’ numbers, the temporary closure of the newspaper and the imprisonment of the editors.

PL

W latach 1851-1866 w Chełmnie na Pomorzu Gdańskim (Prusach Zachodnich) ukazywała się jedna z pierwszych polskich gazet w tej części zaboru pruskiego: „Nadwiślanin” o charakterze polityczno-społeczno-gospodarczym pod redakcją Ignacego Łyskowskiego. W epoce powstania styczniowego gazeta sympatyzująca z „czerwonymi” na bieżąco informowała o wydarzeniach w zaborze rosyjskim od pierwszych manifestacji 1861 aż do represji carskich po 1864 r. W artykule skupiono uwagę na latach powstańczych 1863-1864 ze szczególnym uwzględnieniem różnych form represji rosyjskich (m.in. wyroki śmierci, konfiskaty, kontrybucje, więzienia i in.). Gazeta informowała również o szykanach ze strony władz pruskich wobec polskich patriotów udzielających pomocy powstaniu (rewizje, rekwizycje, areszty). Krzywdy dotknęły samą redakcję narażoną na konfiskaty numerów, tymczasowe zamknięcie gazety i uwięzienie redaktorów.

9

KRONIKA. Województwo bydgoskie (1955-58)

63%

Rejmanowski M.

Ochrona Zabytków

|

1958

|

issue 1-2

130-134

10

The editors of 'Nadwiślanin' in conflict with Prussian law

63%

Gzella G.

Rocznik Historii Prasy Polskiej

|

2020

|

issue 2

11

Biskupa Anastazego Sedlaga plany przeniesienia siedziby rządców diecezji chełmińskiej z Pelplina do Chełmna

51%

Jodkowski M.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2015

|

issue 22

163-176

EN

In 1836, the Bishop of Culm, Anastazy Sedlag, suggested to the Prussian authorities that the bishop seat be moved from Pelplin to Culm. The translocation was also meant to include diocese institutions in Pelplin. On the basis of his calculations, one can find that the creation of a diocese capital in Culm would cost 14,850 thalers less than the completion of construction and adaptation works in Pelplin. It should be noted that the translocation expenses amounted to 62,750 thalers. The twelve-year period of Pelplin functioning as the seat of bishops did not influence its economic growth. Priests employed in the diocese administration experienced numerous difficulties in access to food products and means of transport. The ministry of religious affairs, education and medicine rejected the above mentioned Bishop Sedlag`s plans. The decision was supported by the argument of the amount of capital invested in the adjustment of the infrastructure of Pelplin to the needs of diocese institutions. Besides, diocese construction funds had been almost used up by that time. However, a decision was made to create a post office in Pelplin, as well as to reconstruct selected stretches of roads.

12

Tytulatura pruska, chełmińska, elbląska, królewiecka, sambijska i michałowska na dokumentach i listach Kazimierza Jagiellończyka. Przyczynek do intytulacji Jagiellonów

51%

Grabowski J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2016

|

issue 23

127-137

EN

The article is an excerpt from a larger work devoted to calling by title of the Jagiellonian dynasty in Poland in the years 1386–1572. In the previous article the author took up the Mazovian and Rutheanian titulary of the Jagiellonian dynasty, the present one is devoted to the Prussian and connected with this one of Chełmno (Culm, Kulm), Elblag (Elbing), Königsberg, Sambia and Michałów. The Prussian (Prussiae) titulature in Casimir’s Royal Chancellery appeared for the first time in a record from March 6th, 1454 in which he incorporated all of Teutonic Order lands to the Polish Crown. Full title of Casimir IV Jagiellon in the act of incorporation was as follows: nos Kazimirus Dei gracia rex Poloniae necnon Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyavie, magnus dux Lithuanie, Russie, Prussieque, Culmensis, Konigsbergensis, Elbingensis et Pomeranie terrarum dominus et heres. The acts that were drawn up in German contained the following Prussian titulature: konig zcu Polan, groszfurste zcu Littawen, obirster erbeling in Reuszen und Preuszen Hertzog, and the privileges: konig zcu Polan, Crocawser, Czewdmischer, Czerischer, Lanksznyczer und Koyszer, grosforste in Littauwen, in Rewszen un in Prewszen, Colmischer, Elbinscher, Konigsberischer und in der lande Pomerellen herre und erbeling etc. Titulature of Chełmno and Elblag regions is to be found in the royal papers (since 1454.): rex Poloniae Nenon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujauiae, magnus dux Lithwaniae, Russiae, Prussiae ac Culmemsis, Elbingensis et Pomeraniae dominus et haeres etc. As for the titulary from Königsberg (Konigsbergensis), we find it only in the years 1454–1464. Under the provisions of the Second Peace of Thorn (1466) Königsberg remained in the Teutonic Order. The restitutionary titulature from Königsberg disappeared. Following the incorporation of the lands of the Teutonic Order to Poland only in individual cases the titulature from Sambia (Samen) and Michałów (Michaleviensis) regions was present. Until the end of the Polish-Lithuanian Commonwealth, all Polish kings in their acts and privileges used the Prussian title. At the same time. The titulature of Chełmno and Elblag became irregular after 1572 too and finally disappeared in the Polish Royal Chancellery.

Refine search results

Strusie jaja w Prusach. Z badań nad średniowieczną ikonografią maryjną

„Nikt nam polskości z serca wyrwać nie jest zdolny” – ze wspomnień Leokadii Boniewicz o wychowaniu na wsi chełmińskiej w okresie strajków szkolnych

Kogo upamiętnia gotycki nagrobek biskupa w Chełmnie?

Wizytacje diecezji chełmskiej - wizytacja biskupa Krzysztofa Jana Szembeka (1714-1718)

[Recenzja]: Marek G. Zieliński, Archiwum Fary Chełmińskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2019, ss. 487, 1 nlb., 86 il.

Testament – przypadek obozu śmierci Kulmhof

Inwentarz fary chełmińskiej i jej biblioteki z XV wieku

Represje zaborców rosyjskiego i pruskiego wobec Polaków w dobie Powstania Styczniowego w świetle relacji prasowych gazety „Nadwiślanin” z Prus Zachodnich (1863-1865)

KRONIKA. Województwo bydgoskie (1955-58)

The editors of 'Nadwiślanin' in conflict with Prussian law

Biskupa Anastazego Sedlaga plany przeniesienia siedziby rządców diecezji chełmińskiej z Pelplina do Chełmna

Tytulatura pruska, chełmińska, elbląska, królewiecka, sambijska i michałowska na dokumentach i listach Kazimierza Jagiellończyka. Przyczynek do intytulacji Jagiellonów