Search results

1

Czy zewnętrzny uczynek dodaje wartość moralną do czynu wewnętrznego? Na podstawie „Summy teologicznej” św. Tomasza z Akwinu i osiemnastej „Dysputy kwodlibetalnej” bł. Jana Dunsa Szkota

100%

Niewiadomski K.

Studia Theologica Varsaviensia

|

2016

|

vol. 54

|

issue 2

233-256

PL

Św. Tomasz wskazuje w Sumie teologicznej, że akt zewnętrzny i powodujący go wewnętrzny stanowią jedność jako materia i forma, jeśli cel obu aktów jest ten sam. W takim akcie działanie zewnętrzne może zwiększyć intensywność działania woli, a więc akt wewnętrzny. Uczynki, które są tylko środkami do celu aktu wewnętrznego mają własną wartość moralną, którą otrzymuje podejmująca je wola. Bł. Jan Duns Szkot w osiemnastej dyskusji kwodlibetalnej ukazuje odrębność aktu zewnętrznego i zewnętrznego, mimo łączącej ich relacji przyczynowości. Nie jest więc bez znaczenia dla moralności, według Szkota, czy postanowiony czyn zostanie wprowadzony w życie.

2

Tomasz z Akwinu i Duns Szkot o przygodności, wolności i indywidualności

84%

PALUCH M.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 4

23-36

PL

Tekst jest próbą przedstawienia fundamentalnych perspektyw, które są konieczne dla zrozumienia stanowiska Akwinaty na temat przygodności, wolności i indywiduacji w zestawieniu z propozycją Dunsa Szkota. Autor stara się wziąć pod uwagę ostrzeżenie É. Gilsona: niewiele da porównywanie wybranych szczegółów wspomnianych pozycji filozoficznych bez zrozumienia fundamentalnej różnicy między porównywanymi metafizykami. Pierwsza część artykułu przedstawia różnicę rozumienia relacji między naturą i wolą. Duns Szkot interpretuje wolę, przeciwstawiając ją naturze, i rozumie prawdziwie osobowe, wolne i chrześcijańskie działanie w opozycji do deterministycznych działań natury. Dla Akwinaty prawdziwie osobowe działanie może być wpisane w naturę jako jej wolne dopełnienie. Różnica jest ufundowana w rozmaitych interpretacjach filozofii Arystotelesa. Druga część opisuje różnicę w rozumieniu transcendencji boskich działań. Tomasz posługuje się bardzo mocnym rozumieniem transcendencji, które pozwala przyjąć tezę: niezmienność (= konieczność) woli Boga uzyskuje swoje cele zarówno przez konieczne, jak i wolne (!) działania stworzeń (por. De veritate, q. 6, a. 3, ad 3). Duns Szkot szuka bardziej intuicyjnie dostępnego rozumienia relacji między boskimi i ludzkimi działaniami. Z tego powodu opisuje boskie działania jako przygodne, podejmowane w wiecznym „teraz”. Trzecia część zajmuje się doktryną indywiduacji. Duns Szkot proponował rozwiązać problem przez odwołanie do słynnej formy haecceitas. Chociaż dla Tomasza nośnikiem indywidualności po zindywidualizowaniu bytu jest także forma jako źródło substancjalności i chociaż Tomasz musiał być świadomy trudności klasycznego stanowiska, odwołującego się do Arystotelesa (materia jako główny czynnik indywiduacji), trzyma się stanowczo arystotelesowskiego rozwiązania, nieznacznie je przeformułowując (materia quantitate signata). Były najprawdopodobniej dwa powody wiernego podążania Tomasza za Arystotelesem, mimo wątpliwości Alberta Wielkiego i Bonawentury: chęć podkreślenia hylemorficznej struktury bytu i próba wskazania trwałej podstawy dla pojęciowych genera. Ostatni problem prowadzi do najważniejszej metafizycznej różnicy między analizowanymi propozycjami. Duns Szkot jako esencjalista musi wpisać wszystko, co rzeczywiste, w porządek istotowy. Tomasz artykułuje rzeczywistość bytu, biorąc pod uwagę istotę i istnienie. Jego stanowisko daje tym sposobem więcej możliwości do odczytania bytu.

EN

The paper attempts to present the fundamental perspectives which are necessary to understand Aquinas’s position on contingency, freedom and individuation in order to compare his thinking with Duns Scotus’s. The author wants to take into account Gilson’s warning: it is useless to compare chosen details of the aforementioned philosophical proposals, if there is no understanding of the deep difference between the metaphysical systems of the two philosophers. The first section presents the difference in the understanding of the relationship between nature and will. Duns Scotus interprets the will as opposed to nature and sees a truly free and Christian person acting as opposed to the deterministic operations of nature. For Aquinas the truly personal acting may be inscribed in nature as its free fulfilment. The difference is based on the different readings of Aristotle’s philosophy. The second section describes the difference in the understanding of the transcendence of the divine actions. Thomas uses a very strong concept of transcendence that allows him to accept the thesis that God’s immutable (= necessary) will achieves its purposes through the necessary and free (sic!) actions of the creatures (cf. De veritate, q. 6, a. 3, ad 3). Duns Scotus looks for a more intuitive understanding of the relationship between divine and human acting. Because of that he describes the divine actions as contingent, undertaken in the eternal “now”. The third section deals with the doctrine of individuation. Duns Scotus’s proposed solution to this problem is his famous form haecceitas. Although the form as the source of substantiality is the sign of individuality for Thomas, as well, in his case this has been achieved through individuation, and although he must have been aware of some difficulties in the classical Aristotelian position (matter as the main factor in individuation), he sticks to the Aristotelian solution, only slightly reformulating it (materia quantitate signata). There are two reasons for his fidelity to Aristotle in spite of doubts expressed by Albert the Great and Bonaventure: the stress on the hylemorphic structure of being and the attempt to articulate the consistency of the conceptual genera. The last problem leads to the main metaphysical difference of the analysed proposals. Duns Scotus as an essentialist has to inscribe everything that is real within the order of essence; Thomas articulates reality by taking into account essence and existence. His position opens wider possibilities for the understanding of being.

3

O dwóch średniowiecznych koncepcjach celowości natury: Duns Szkot i Chatton

67%

Majcherek K.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 1

43-62

PL

Artykuł stanowi próbę zarysowania kilku istotnych wątków dwóch istotnych średniowiecznych koncepcji celowości. Twórcami owych koncepcji są Jan Duns Szkot i Walter Chatton. Autor skupia się na trzech zagadnieniach: (1) argumentach na rzecz przyjęcia teleologii naturalnej, (2) statusie ontologicznym celu, (3) statusie Boga jako przyczyny celowej. Dokonywane analizy mają pokazać, iż wiele poglądów wygłaszanych przez Dunsa Szkota i Chattona stanowiło podważenie wcześniejszej scholastycznej wizji całościowej teleologii, która swą najbardziej dojrzała postać otrzymała w myśli Tomasza z Akwinu, przygotowując nadejście nowożytnej krytyki celowości.

EN

This article seeks to outline several important themes of two medieval conceptions of final causality, whose authors are John Duns Scotus and Walter Chatton. The author focuses on three issues: (1) the arguments for natural teleology, (2) the ontological status of the end, (3) the status of God as a final cause. The aim of the analyses presented here is to show that many opinions presented by Duns Scotus and Chatton were undermining the previous scholastic vision of holistic teleology, which reached its most mature form in the thought of Thomas Aquinas — and in that way they have paved the way towards the modern critique of teleology.

4

Suareza Disputationes Metaphysicae i średniowieczne teorie transcendentaliów

67%

Blandzi S., Darge R.

ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal

|

2013

|

vol. 3

|

issue 1

177-197

5

Medieval Approaches to Future Contingents

67%

Knuuttila S.

Roczniki Filozoficzne

|

2018

|

vol. 66

|

issue 4

99-114

EN

This paper discusses the main lines of medieval Latin approaches to future contingents with some remarks on Marcin Tkaczyk’s paper “The antinomy of future contingent events.” Tkaczyk’s theory shows some similarity with the general frame of the views of Ockham and Scotus, the difference being that while medieval authors argued for the temporal necessity of the past, Tkaczyk is sceptical of the general validity of this necessity. Ockham’s theological view was that God eternally has an intuitive and immutable knowledge of all possibilities as well as whether they are ever actualized or not (PANACCIO & PICHÉ 2010). The content of God’s past knowledge attitude remains contingent before the free choice takes place because God’s knowledge could be different similarly as the truth-value of the proposition. While Ockham held that no past or present thing follows from future things as an effect follows from its cause, this causal link is defended by Tkaczyk. Later thinkers thought that the doctrine of the scientia media sheds light on this question; perhaps it is easier to understand than the retroactive model which is not contradictory but difficult to imagine, as Tkaczyk concludes his paper.

PL

Artykuł omawia główne średniowieczne ujęcia zagadnienia przyszłych zdarzeń przygodnych (futura contingentia) z kilkoma uwagami na temat artykułu Marcina Tkaczyka „The antinomy of future contingent events” [„Antynomia przyszłych zdarzeń przygodnych”]. Podejście Tkaczyka wykazuje pewne podobieństwo do ogólnego obrazu poglądów Ockhama i Dunsa Szkota, z tą różnicą, że chociaż średniowieczni autorzy argumentowali za czasową koniecznością przeszłości, Tkaczyk jest sceptyczny wobec ogólej obowiązywalności tej konieczności. Zgodnie z poglądami teologicznymi Ockhama Bóg wiecznie posiada intuicyjną i niezmienną wiedzę o wszystkich możli¬wościach, a także o tym, czy zostaną one kiedykolwiek zaktualizowane, czy też nie (PA¬NACCIO & PICHÉ 2010). Treść przedwiedzy Boga pozostaje przygodna, zanim dokona się wolny wybór, ponieważ wiedza Boga może być inna, podobnie jak wartość logiczna zdania dotyczącego tego wyboru. Podczas gdy Ockham utrzymywał, że zdarzenia przyszłe nie pociągają przeszłych ani teraźniejszych, jak przyczyna pociąga skutek, Tkaczyk broni takiego związku przyczyno¬wego. Późniejsi myśliciele sądzili, że światło na tę kwestię rzuca doktryna scientia media; być może jest ona łatwiejsza do zrozumienia niż model retroaktywny, który — jak konkulduje Tka¬czyk w swoim artykule — choć nie jest sprzeczny, jest trudny do wyobrażenia.

6

Das Individuationsprinzip bei Duns Scotus (1265-1308)

67%

Börsig-Hover M.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2005

|

vol. 1

|

issue 1

37-52

PL

Problematyka jednostkowienia bytu osoby ludzkiej według Dunsa Szkota stanowi bardzo ważną problematykę filozoficzną, także ważną i interesującą dla prawnika i ekonomisty z tej racji, że człowiek stanowi zarówno rację ekonomii, jak też jest podmiotem praw i obowiązków wraz z posiadaniem prawa do stanowienia porządku prawnego. Stąd znajomość antropologii jest dla prawnika warunkiem sine qua non. Chociaż temat ten powraca w refleksji filozoficznej, np. Honnefeldera, M. A. Krąpca, B. Walda, A. Schmidta, U. Zielińskiego, to warto ciągle na nowo podejmować to wyzwanie. Krótki zarys biograficzny poprzedza teoriopoznawcze stanowiska Szkota w jego relacji do stanowiska Tomasza z Akwinu, by skupić uwagę na samej zasadzie jednostkowienia, którą Skotus pojmuje jako haecceitas w samej formie substancjalnej człowieka jako bytu osobowego. Tezy Edyty Stein, Martina Heideggera oraz Ericha Przywary w tej kwestii dodatkowo ubogacają analizę tej złożonej problematyki, w dalszym ciągu aktualnej m.in. dla filozoficznego namysłu nad człowiekiem oraz nad ekonomią i polityką.

7

Das Individuationsprinzip bei Duns Scotus (1265-1308)

51%

Börsig-Hover M.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2005

|

vol. 1

|

issue 1 Prawo

37-52

PL

Problematyka jednostkowienia bytu osoby ludzkiej według Dunsa Szkota stanowi bardzo ważną problematykę filozoficzną, także ważną i interesującą dla prawnika i ekonomisty z tej racji, że człowiek stanowi zarówno rację ekonomii, jak też jest podmiotem praw i obowiązków wraz z posiadaniem prawa do stanowienia porządku prawnego. Stąd znajomość antropologii jest dla prawnika warunkiem sine qua non. Chociaż temat ten powraca w refleksji filozoficznej, np. Honnefeldera, M. A. Krąpca, B. Walda, A. Schmidta, U. Zielińskiego, to warto ciągle na nowo podejmować to wyzwanie. Krótki zarys biograficzny poprzedza teoriopoznawcze stanowiska Szkota w jego relacji do stanowiska Tomasza z Akwinu, by skupić uwagę na samej zasadzie jednostkowienia, którą Skotus pojmuje jako haecceitas w samej formie substancjalnej człowieka jako bytu osobowego. Tezy Edyty Stein, Martina Heideggera oraz Ericha Przywary w tej kwestii dodatkowo ubogacają analizę tej złożonej problematyki, w dalszym ciągu aktualnej m.in. dla filozoficznego namysłu nad człowiekiem oraz nad ekonomią i polityką.

Refine search results

3 Roczniki Filozoficzne

2 Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

1 ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal

1 Studia Theologica Varsaviensia

2 Börsig-Hover M.

1 Blandzi S.

1 Darge R.

1 Knuuttila S.

1 Majcherek K.

1 Niewiadomski K.

1 PALUCH M.

1 2018

2 2017

1 2016

1 2013

2 2005

Czy zewnętrzny uczynek dodaje wartość moralną do czynu wewnętrznego? Na podstawie „Summy teologicznej” św. Tomasza z Akwinu i osiemnastej „Dysputy kwodlibetalnej” bł. Jana Dunsa Szkota

Tomasz z Akwinu i Duns Szkot o przygodności, wolności i indywidualności

O dwóch średniowiecznych koncepcjach celowości natury: Duns Szkot i Chatton

Suareza Disputationes Metaphysicae i średniowieczne teorie transcendentaliów

Medieval Approaches to Future Contingents

Das Individuationsprinzip bei Duns Scotus (1265-1308)

Das Individuationsprinzip bei Duns Scotus (1265-1308)