Search results

1

FILOZOFIA — ETYKA: Eliza Orzeszkowa wobec kwestii żydowskiej

100%

Friedrich A.

Miscellanea Anthropologica et Sociologica

|

1996

|

vol. 4(1)

184-184

2

FILOZOFIA — ETYKA: Eliza Orzeszkowa wobec kwestii żydowskiej

100%

Friedrich A.

Miscellanea Anthropologica et Sociologica

|

1996

|

vol. 4(1)

184-184

3

„Artysta największy”. Eliza Orzeszkowa o Sienkiewiczu

71%

Sikora I.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2017

|

vol. 3

215-228

EN

This article aims to reconstruct – on the basis of Eliza Orzeszkowa’s letters – the relationship between the authoress and Henryk Sienkiewicz. Information about his artistic and personal biography as well as his works appears in Orzeszkowa’s epistolography since 1877, and returns until March 1909. Several years’ period of admiring Sienkiewicz’s works by Orzeszkowa and a distance on his part ended in 1880 as a result of the fact that Sienkiewicz questioned Orzeszkowa’s Vilnius editorial works. Lack of mutual liking between the writers did not prevent Orzeszkowa to see Sienkiewicz’s artistic mastery. She emphasized that he introduces a philosophical and spiritual essence of the human condition. In 1903, during the anti-Sienkiewicz campaign, she made an unambiguous defense of his works calling him “the greatest artist”.

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja – na podstawie listów Elizy Orzeszkowej – relacji pomiędzy pisarką a Henrykiem Sienkiewiczem. Informacje o artystycznej i prywatnej biografii Sienkiewicza oraz jego utworach pojawiają się w epistolografii Orzeszkowej od roku 1877 i powracają aż do marca 1909 roku. Kilkuletni okres admirowania dzieł pisarza przez Orzeszkową i dystansu z jego strony kończy się w roku 1880 wskutek zakwestionowania przez Sienkiewicza wartości wileńskich wydawnictw autorki. Brak wzajemnej sympatii między pisarzami nie przeszkodził Orzeszkowej dostrzegać artystycznej maestrii Sienkiewicza. Podkreślała wszakże, że zapoznaje on filozoficzno-duchową istotę ludzkiego losu. W roku 1903, w czasie trwania antysienkiewiczowskiej kampanii, dokonała jednak jednoznacznej obrony wartości twórczości Sienkiewicza, nazywając go „artystą największym”.

4

Pisma Elizy Orzeszkowej – próby krytyczne

71%

Wiśniewska I.

Pamiętnik Literacki

|

2020

|

vol. 111

|

issue 4

69-81

PL

Artykuł stara się odtworzyć – na podstawie źródeł drukowanych i archiwalnych – świadomość tekstologiczną i metodę edytorską twórców dwóch wydań zbiorowych dzieł Orzeszkowej: „Pism” z lat 1937–1939 w opracowaniu Aurelego Drogoszewskiego i Ludwika Brunona Świderskiego oraz „Pism zebranych” z lat 1947–1953 w opracowaniu Juliana Krzyżanowskiego i Edmunda Jankowskiego, które są do dzisiaj podstawą naszej znajomości dorobku pisarki. Rozważania skupiają się wokół pojęć używanych przez edytorów: „wydanie krytyczne”, „przekaz autentyczny”, „cenzura redakcyjna”. Celem badania jest planowana konfrontacja koncepcji edytorskiej z pierwszej połowy XX wieku z najnowszymi teoriami tekstologii i edytorstwa (skupiającymi się nie na intencjach autora, ale na dziejach i zmienności tekstu) – na potrzeby rozpoczętej w tym roku nowej edycji dzieł zebranych Elizy Orzeszkowej.

EN

The paper is trying to reconstruct, as based on printed and archive documents, the textological awareness and the editors’ method applied to Orzeszkowa’s collected works, namely “Pisma” (“Writings”) from the years 1937–1939 prepared by Aureli Drogoszewski and Ludwik Brunon Świderski, and “Pisma zebrane” (“Collected Writings”) published between 1947 and 1953, prepared by Julian Krzyżanowski and Edmund Jankowski, the latter of which until now is a basis of our knowledge in the writer’s creativity. Considerations focus on the terms used by the editors: “critical edition,” “authentic source,” “editorial censorship.” The aim of the research is a planned confrontation of the first half of the 20th century editorial ideas with the latest textological and editorial conceptions (concentrating not on the author’s intention but on the text history and changeability) for the needs of a new edition of Orzeszkowa’s collected writings that started this year.

5

Prawda i prostota a dziwactwa mody. Nieznany list Orzeszkowej do NN – anegdota kostiumowa

71%

Iwona Wiśniewska I.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2017

|

vol. 23: List jako szczególny gatunek literacki

202-214

EN

Found in the Lithuanian State Historical Archives, an unpublished letter of Eliza Orzeszkowa about women’s outfit (to an unknown addressee) served to – partially anecdotal – reflection whether Orzeszkowa herself followed the rules of a women’s dress code which she enlists in the abovementioned letter. On the basis of several prose pieces of the author of Dwa bieguny an attempt was made to answer a question to which extent the outfit of Orzeszkowa’s protagonists met these requirements and if it had any meaning during the process of creating the character.

6

Franka i Wiryneja. Madame Bovary inspiracją portretów kobiecych w literaturze wybranych epok

67%

Pietkiewicz N.

Acta Polono-Ruthenica

|

2008

|

vol. Tom 1 Nr XIII

349-366

EN

The article is an attempt of comparative analysis of two works, based on the Flaubert’smasterpiece, and which belong to the two different circles of culture: Polish and Russian-Soviet. Firstof this literary productions - is Eliza Orzeshkova’s Cham (1887), where life of fisherman’s wife - Franca is described, and the second - Lidya Seyfullina’s Viryneya (1924). These works, although written in different epochs, countries, and political realities, are taking up the dialogue with Flaubert’s novel. Some references are visible in such literary tricks as e.g: technique of the leading heroine’s presentation, her external image, (compared with her character) or in the vision of local community, which is establishing authority over the heroin’s way of living. Through the heroine’s character authors are showing a two different variants of socio-psychological phenomenon, so called: „bovarisme”. In the Orzheshkova’s novel there is a first variant of „bovarisme” - „conservative bovarisme” (alias „bovarisme of pauperization”). The point of this variant is that the pauperized persons are compensating their poor situation by the way of glorification his (her) social roots and believing in temporary character of social degradation. The second more optimistic variant, which has been shown in Seyfullina’s work, is connected with cutting out from somebody’s roots to reach out a better social and economical situation. These two selected works are underlying a difference between thesetwo attitudes and at the same time - they are showing a similarity in method of presentation theliterary images of the heroine. They are also confirming universal character of „bovarisme”, which in this aspect is occuring in the literature regarded to such social leitmotives as „vertical mobility” and methods of social advancement of stated social groups and individuals.

7

O specyfice karaimskiej w Meirze Ezofowiczu Elizy Orzeszkowej

67%

Biliński K.

Almanach Karaimski

|

2007

|

vol. 1

43-52

8

Elizy Orzeszkowej i Henryka Sienkiewicza opisywanie przyrody

67%

Kowalska D., Pietrzak M.

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

|

2019

|

vol. 26

|

issue 1

111-133

EN

The analyses deal with the descriptions extracted from Nad Niemnem [On the Niemen] by Eliza Orzeszkowa and Listy z podróży do Ameryki [Letters from a Journey to America] by Henryk Sienkiewicz. The studies focus on the chosen features of the descriptions of nature by referring to the textological and stylistic research methodology. Indices of parametric features (such as size, height, length, width, depth, thickness and shape) and indices of sensory feedback have been juxtaposed with one another. The analyses show that the repertoire of linguistic and stylistic devices used by E. Orzeszkowa is by and large the same as the one used by H. Sienkiewicz due to their reference to the Romantic tradition. The descriptions differ in the intensity of the mentioned indices and in their function. Sienkiewicz’s descriptions of nature are more concrete and definite, while Orzeszkowa’s are more creative, with a tendency to poeticise nature.

PL

The analyses deal with the descriptions extracted from Nad Niemnem [On the Niemen] by Eliza Orzeszkowa and Listy z podróży do Ameryki [Letters from a Journey to America] by Henryk Sienkiewicz. The studies focus on the chosen features of the descriptions of nature by referring to the textological and stylistic research methodology. Indices of parametric features (such as size, height, length, width, depth, thickness and shape) and indices of sensory feedback have been juxtaposed with one another. The analyses show that the repertoire of linguistic and stylistic devices used by E. Orzeszkowa is by and large the same as the one used by H. Sienkiewicz due to their reference to the Romantic tradition. The descriptions differ in the intensity of the mentioned indices and in their function. Sienkiewicz’s descriptions of nature are more concrete and definite, while Orzeszkowa’s are more creative, with a tendency to poeticise nature.

9

Listy Jakuba Goldszmita do Elizy Orzeszkowej. Część 2

67%

Wojnowska B.

Pamiętnik Literacki

|

2016

|

vol. 107

|

issue 3

181-203

PL

Publikacja zawiera 11 listów Jakuba Goldszmita do Elizy Orzeszkowej z lat: 1881 (1 list), 1882 (3 listy), 1884 (2 listy), 1885 (2 listy ), 1887 (1 list), 1894 (1 list), 1909 (1 list). Trzy listy z roku 1881 oraz obszerne wprowadzenie do całości ukazały się w „Pamiętniku Literackim” w 2015 roku w zeszycie 3. Korespondencja dotyczy głównie wydawanego przez Goldszmita „Kalendarza dla Izraelitów” z wypowiedziami pisarki na tematy żydowskie oraz innych inicjatyw obojga, związanych z tą kwestią. Trzy ostatnie teksty epistolarne dokumentują fragmenty biografii tego stryja Janusza Korczaka: jego przymusową emigrację z powodów politycznych i osiedlenie się w Stanach Zjednoczonych. Zachęcają też do dalszych badań nad problemem recepcji twórczości Orzeszkowej w Stanach.

EN

The publication contains Jakub Goldszmit’s 11 letters to Eliza Orzeszkowa: one dated 1881, three from the year 1882, two written in 1884, two in 1885, one from 1887, one from 1894 and one from 1909. Three letters dated 1881 and a comprehensive introduction to the collection was included into “Pamiętnik Literacki” (“Literary Memoir”) in 2015 issue 3. The correspondence refers mainly to “Kalendarz dla Izraelitów” (“Calendar for the Israelites”) issued by Goldszmit with Orzeszkowa’s statements about Jewish issues and other initiatives of Orzeszkowa and Goldszmit connected with the matters. The last three letters document the biography of Goldszmit, Janusz Korczak’s paternal uncle: his forced emigration from political reasons and settling in the USA. They also call for further research into the problem of American reception of Orzeszkowa’s creativity.

10

Ambicje i małżeństwa w „Bene nati” Elizy Orzeszkowej

60%

Zalewski C.

Pamiętnik Literacki

|

2023

|

vol. 114

|

issue 2

113-132

PL

Artykuł jest analizą powieści Elizy Orzeszkowej „Bene nati”. Wskazano w nim trzy (odrębne i nieredukowalne) typy ambicji tworzące „pole” (w rozumieniu Pierre’a Bourdieu), do którego „wrzuceni” zostali bohaterowie. Wykreowane w ten sposób interakcje zostają zinterpretowane w kategoriach reguł socjologicznych zawierania małżeństw, tj. jako endogamia, quasi-endogamia oraz egzogamia. Ich funkcjonowanie wyjaśniono ponadto w kategoriach etycznych.

EN

The article analyses Eliza Orzeszkowa’s novel “Bene nati.” It points out three separate and imprintable types of ambitions that form a “field” (in Pierre Bourdieu’s understanding) to which characters are “thrown.” The interactions produced in this way are interpreted according to sociological rules of entering into marriage that are endogamy, quasi-endogamy, and exogamy. The functioning of these rules is also explicated in ethical categories.

11

Orzeszkowej dialogi z tradycją: europejska literatura dawna

60%

Sikora I.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2018

|

vol. 4

67-86

EN

The synthetic study brings effects of thorough analysis of Eliza Orzeszkowa’s letters (gathered and published by Edward Jankowski in nine volumes) containing information on her reading experiences. As it appears, she read a lot and of course she was familiar with many outstanding literary or philosophical masterpieces. Her correspondences become a durable proof of reading passion. Orzeszkowa had in her hands texts written in the middle of the first millenium. Her own words document she knew Augustine’s of Hippo Coneffesiones and scholastic philosopher’s fameous Letters of Abelardto Heloise. She studied Francis’ of Assisi Fioretti and Thomas à Kempis’s The imitation of Christ. Her didactic activities reveal she wanted to enrich the educational programme with Poetic Edda or The Nibelungenlied (The song of Nibelungs). La Divina Commedia by Dante Alighieri was highly valued by the authoress of On The Niemen. Orzeszkowa remembered biography and works of Torquato Tasso. What is more, she even translated into Polish Hyppolyte Taine’s Histoire de la littérature anglaise (History of English literature), therefore the presence of William Shakespeare in her epistolography cannot be surprising. Commonly known “to be or not to be” or “something is rotten in the state of Denmark” may be found in some of her texts. She was also interested in French literature and acquainted with i.a. Molière’s plays and François Rabelais’ Gargantua and Pantagruelor Fables by Jean de La Fontaine. The article seems to be an important contribution to our knowledge on Orzeszkowa readings and her erudition.

PL

Syntetyczne studium przynosi rezultaty wnikliwej analizy listów Elizy Orzeszkowej (zebranych i opublikowanych przez Edwarda Jankowskiego w dziewięciu tomach), zawierających dane o lekturowych jej doświadczeniach. Jak się okazuje, czytała wiele i oczywiście znała sporo wyróżniających się arcydzieł literackich czy filozoficznych. Jej korespondencja stanowi trwały dowód czytelniczej pasji. Orzeszkowa miała w rękach teksty spisane w połowie pierwszego millenium. Wypowiedziane przez nią słowa dokumentują, że znała Wyznania Augustyna z Hippony, a także słynne Listy Abelarda i Heloizy scholastycznego filozofa. Studiowała Kwiatki Franciszka z Asyżu i Tomasza à Kempis O naśladowaniu Chrystusa. Jej dydaktyczne zajęcia ujawniają, że pragnęła wzbogacić edukacyjny program o Eddę poetycką czy Pieśń o Nibelungach. Autorka Nad Niemnem wysoko ceniła Boską komedię Dantego Alighieri. Orzeszkowa pamiętała biografię i prace Torquata Tassa. Co więcej, przekładała na język polski Historię literatury angielskiej Hipolita Taine’a, dlatego też nie może dziwić obecność Williama Shakespeare’a w jej epistolografii. Powszechnie znane „być albo nie być” czy „źle dzieje się w państwie duńskim” zjawiają się w jej tekstach. Interesowała się także literaturą francuską i przyswoiła między innymi komedie Molièra, Gargantuę i Pantagruela Françoisa Rabelais’ego czy Bajki Jeana de la Fontaine’a. Artykuł wydaje się ważnym przyczynkiem do naszej wiedzy o lekturach Orzeszkowej oraz jej erudycji.

12

Sztuka rezygnacji. Studium "Czciciela potęgi" Elizy Orzeszkowej

60%

Soja M.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2015

|

issue 21: Sztuka tracenia, sztuka rezygnacji. Samoograniczenie i autocenzura

79-93

EN

The subject of the analysis in the article are various types of resignation described by Eliza Orzeszkowa in her late historical novel "Czciciel potęgi" ["The worshipper of power"] (1889) which has been barely researched. The examples of the protagonists’ existential situations and intellectually-moral choices show causes and effects (moral, practical, economic) of decisions about drifting away from the original outlook on life, dreams and beliefs. The literary text is compared to Orzeszkowa’s opinions on resignation found in her epistolary legacy.

13

„Naprzód przyszedł Mikołaj Rej”. O literaturze niepodległej Polski w epistolograficznej refleksji Elizy Orzeszkowej

60%

Sikora I.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2019

|

vol. 5

241-273

EN

The synthetic study brings effects of Eliza Orzeszkowa’s letters thorough analysis (gathered and published by Edward Jankowski in nine volumes), which contained information on her reading experiences. As it appears, she read a lot and of course she was familiar with many old Polish and Enlightenment literary masterpieces. Her correspondences have become a durable proof of her reading passion. Orzeszkowa held in her hands texts written by Biernat of Lublin. Her own words document that she knew the achievements of Mikołaj Rej and highly appreciated rhymes by Jan Kochanowski, which were often cited and paraphrased in various Orzeszkowa’s statements. She also studied texts by Andrzej Frycz Modrzewski and Piotr Skarga. Her respect for humanistic ideas (tolerance, equality, freedom) is revealed thanks to the notes on Łukasz Górnicki’s books – a historiographic one, and a translation of the famous Italian Il Cortegiano (Baldassare Castiglione). Orzeszkowa was much less interested in the 17th century output, she only noted Torquato Tasso’s Jerusalem delivered in the translation prepared by Piotr Kochanowski and the writings by Sebastian Klonowicz, Szymon Szymonowicz, Józef Bartłomiej Zimorowic, Krzysztof Opaliński. The times of late Baroque and Enlightenment are represented by Elżbieta Drużbacka’s texts in Orzeszkowa’s letters. Many references may be found on masterpieces by Ignacy Krasicki or works by Julian Ursyn Niemcewicz and Tomasz Kajetan Węgierski. The authoress of Nad Niemnem [On the Niemen River] esteemed Hugo Kołłątaj for his contribution in Educational Committee [Komisja Edukacyjna]. The sketch presents also the frequency values of numerous mentions and allusions in the epistolographic reflections by Eliza Orzeszkowa that refer to those pieces of literature which were created during the independent Poland period before partitions. It seems to be another important contribution by Ireneusz Sikora to our knowledge of the writer’s erudition. The analysis may be considered another attempt of detailed research concentrated on Polish literature reception.

PL

Syntetyczne studium przynosi rezultaty wnikliwej analizy listów Elizy Orzeszkowej (zebranych i opublikowanych przez Edwarda Jankowskiego w dziewięciu tomach), zawierających dane o lekturowych jej doświadczeniach. Jak się okazuje, czytała wiele i oczywiście znała sporo staropolskich i oświeceniowych arcydzieł literackich. Jej korespondencja stanowi trwały dowód czytelniczej pasji. Orzeszkowa miała w rękach teksty spisane przez Biernata z Lublina. Wypowiedziane przez nią słowa dokumentują, że znała osiągnięcia Mikołaja Reja i wysoko cenione wiersze Jana Kochanowskiego, często cytowane i parafrazowane w rozmaitych wypowiedziach Orzeszkowej. Studiowała teksty Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Piotra Skargi. Jej szacunek wobec ideałów humanistycznych (tolerancja, równość, wolność) ujawnia się w zapiskach o książkach Łukasza Górnickiego – historiograficznej i tłumaczeniu głośnego włoskiego Il Cortegiano (Baltazara Castiglionego). Orzeszkowa znacznie mniej interesowała się twórczością siedemnastowieczną, odnotowała Torkwata Tassa Jerozolimę wyzwoloną w przekładzie Piotra Kochanowskiego oraz pisma Sebastiana Klonowicza, Szymona Szymonowicza, Józefa Bartłomieja Zimorowica, Krzysztofa Opalińskiego. Czasy późnego baroku i oświecenia w listach Orzeszkowej reprezentują teksty Elżbiety Drużbackiej. Wiele tu wzmianek można znaleźć o arcydziełach Ignacego Krasickiego czy pracach Juliana Ursyna Niemcewicza bądź Tomasza Kajetana Węgierskiego. Autorka Nad Niemnem ceniła Hugona Kołłątaja za jego zaangażowanie w przedsięwzięciach Komisji Edukacyjnej. Szkic przedstawia również wielkości frekwencyjne wzmianek i aluzji o literaturze powstałej w okresie niepodległej Polski przed rozbiorami w epistolograficznych refleksjach Elizy Orzeszkowej. To ważny przyczynek Ireneusza Sikory do naszej wiedzy o oczytaniu i erudycji pisarki, analiza może być kolejną próbą szczegółowych badań skoncentrowanych nad recepcją literatury polskiej.

14

Relacje matki i córki w Jędzy Elizy Orzeszkowej

60%

Banot A. E.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2015

|

vol. 1

163-172

EN

A few historians of literature have written about The Shrew [Jędza] (1891) by Eliza Orzeszkowa. Apart from a few reviews, it is difficult to find studies or even references to the novel. Yet, this narrative does not only illustrate the end of the nineteenth century society – it is also a thorough study of the relation between the mother and a daughter. While recalling the figure of Antigone, I am interested in the analysis of the mother-daughter relationship, the aspect neglected not only by a few researchers of The Shrew [Jędza] (except the comments by Grażyna Borkowska in The Foreigners [Cudzoziemki]), but also by the interpreters of the myth of Oedipus. Furthermore, these problems are worth showing from a psychological perspective, especially because of the fact that the previous readings of the myth of Antigone and Oedipus, primarily used the anthropological and philosophical tools. The reference to the myth legitimizes the study by Borkowska entitled The Orzeszkowa and the Case of Antigone [Orzeszkowa i sprawa Antygony], in which the researcher has shown the links between Orzeszkowa’s novels and the various interpretive practices of the Sophocles’s dramas.

PL

Niewielu historyków literatury pisało o Jędzy (1891) Elizy Orzeszkowej. Poza kilkoma recenzjami trudno znaleźć opracowania czy nawet odwołania do tej powieści. A przecież ta narracja nie tylko obrazuje społeczeństwo końca XIX wieku – jest także wnikliwym studium relacji matki i córki. Przywołując figurę Antygony, skupiam się na analizie relacji matki i córki, aspektu pomijanego nie tylko przez nielicznych badaczy Jędzy (wyjątkiem są uwagi Grażyny Borkowskiej w Cudzoziemkach), ale i przez interpretatorów mitu o Edypie. Chcę ponadto pokazać te problemy z perspektywy psychologicznej, zwłaszcza że dotychczasowe lektury mitu antygonalno-edypalnego korzystają przede wszystkim z narzędzi antropologicznych i filozoficznych. Odwołanie do tego nośnego mitu legitymizuje zresztą studium Borkowskiej zatytułowane Orzeszkowa i sprawa Antygony, w którym badaczka wykazała powiązania twórczości prozatorskiej autorki Chama z różnorodnymi praktykami interpretacyjnymi dramatów Sofoklesa.

15

Ekofeministyczna wizja natury w trylogii wiejskiej Elizy Orzeszkowej

60%

Piechota D.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2015

|

vol. 1

187-197

EN

This article is devoted to analyzing and interpreting the image of nature in Orzeszkowa’s novels. The author analyses 3 novels: Niziny, Dziurdziowie, Cham and refers to ecofeminism and ecocriticism articles. Orzeszkowa as a female narrator presents nature as a woman. Nature has huge influence on human’s life. It organizes daily routine. People, who live in the country and are connected with natural cycle of vegetative growth, are called ‘nature people’. They are wise, sensitive. They know the purpose of their existence and their place in ecosystem. The nature is anthropomorphised: it feels and suffers like humans. It is worth mentioning that nature reacts when people’s behaviour is immoral.

PL

Artykuł jest poświęcony analizie i interpretacji wizerunku natury w powieściach Orzeszkowej. Autor analizuje trzy powieści: Niziny, Dziurdziowie, Cham, odnosząc się do artykułów dotyczących ekofeminizmu oraz ekokrytyki. Orzeszkowa jako narrator kobiecy przedstawia naturę jako kobietę. Natura ma olbrzymi wpływ na życie ludzkie. Organizuje codzienną rutynową egzystencję (np. w Dziurdziach i Chamie). Ludzie, którzy mieszkają na wsi i są połączeni z naturalnym cyklem wegetatywnym, są nazwani ludźmi natury; w Nizinach Pietrusia żyje w harmonii z naturą, podobnie jak Paweł w Chamie, który woli przebywać w towarzystwie natury niż ludzi. Protagoniści Orzeszkowej są mądrzy oraz wrażliwi. Znają cel swojej egzystencji oraz miejsce w ekosystemie. W powieściach Orzeszkowej natura jest antropomorfizowana: czuje oraz cierpi podobnie jak ludzie. Warto podkreślić, że natura reaguje na niemoralne zachowania ludzi wobec natury oraz człowieka (w Dzirudziach oraz w Chamie).

16

O „młodości przemienionej w rozpacz”. „Metamorfozy” Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz „Zygmunt Ławicz i jego koledzy” Elizy Orzeszkowej

60%

Owczarz E.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2013

|

issue 3(6) cz.2

191-208

EN

Metamorfozy (Metamorphoses) by Józef Ignacy Kraszewski and Zygmunt Ławicz i jego koledzy (Zygmunt Ławicz and His Friends) by Eliza Orzeszkowa are treated here as two original works bearing the imprint of two separate creative personalities, although they are based on a similar creative idea and despite the fact that the structure of Orzeszkowa’s novel recalls Kraszewski’s artistic solutions. Both works are similar in content. Using similar metaphors, they attempt to portray metamorphoses in a group of young friends, which are to symbolize more than the passage of time and effects of biological and social laws − both are to express the experience of political bondage. They differ, however, in artistic solutions, which make Metamorphoses, a work based on a myth, a comforting story about the order of human existence; whereas in case of Orzeszkowa’s work they allow us to define it as a novel about dying out, a pessimistic diagnosis of social and political conditions.

17

Elżbieta Oraczowa / Elizaweta Oracz. Eugenia Żmijewska wobec Elizy Orzeszkowej

60%

Budrewicz T.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2020

|

vol. 38

|

issue 2

EN

Eugenia Żmijewska (1865–1923) wrote the short story Dwa spotkania [Two Meetings], from an idea which was provided to her by Eliza Orzeszkowa. The article presents the relations between the writers: 1) on the biographical level (correspondence, critical and literary articles and memoirs); 2) at the textual level (analysis of Two Meetings and Żmijewska’s novel Jutro [Tomorrow], whose protagonist is Orzeszkowa). The analysis of the first editions and reprints of Żmijewska’s works shows frequent rewriting. This makes us doubt the theory of the faithful fulfilment of Orzeszkowa’s testament as a writer. A comparison between Żmijewska’s journalism and her novels proves that through the literary creation of the character of Orzeszkowa she presented her own views.

FR

bbb

PL

Eugenia Żmijewska (1865–1923) napisała opowiadanie Dwa spotkania, do którego pomysł dała jej Eliza Orzeszkowa. Artykuł przedstawia relacje obu pisarek:1) w płaszczyźnie biograficznej (korespondencja, artykuły krytycznoliterackie i wspomnieniowe); 2) w płaszczyźnie tekstowej (analiza Dwóch spotkań i powieści Żmijewskiej Jutro, której bohaterką jest Orzeszkowa). Analiza pierwodruków i przedruków utworów Żmijewskiej wykazuje częste przeredagowania. Każe to wątpić w tezę o wiernym wypełnieniu pisarskiego testamentu Orzeszkowej. Porównanie publicystyki Żmijewskiej z jej powieściami dowodzi, że przez kreację literacką postaci Orzeszkowej prezentowała własne poglądy.

18

W gorsecie czy w surducie? Strój w dziewiętnastowiecznym dyskursie emancypacyjnym

60%

Stachura-Lupa R.

Perspektywy Kultury

|

2023

|

vol. 43

|

issue 4/2

89-106

EN

The paper illustrates the relationship between women’s clothing and the processes of modernization in the 19th century Europe. The author focuses on the discourse of emancipation and women who, like the French writer George Sand and a group of her Polish followers, broke away from the traditional image of women and adopted masculine clothing. In Poland, the interpretation of Sand’s lifestyle, characterized by her preference for masculine clothing, posed a challenge to her first biographers, who associated the author of Indiana with Frederic Chopin. A woman in a frock coat with a cigar or pipe in her hand was seen by opponents of emancipation as a troublemaker seeking applause. She discredited not only herself, but also the idea of emancipation. Accusations of seeking attention and cheap sensation were accompanied by charges of a sexual-erotic nature: shamelessness, licentiousness, and moral decay. Eliza Orzeszkowa knew and appreciated Sand’s work. She herself avoided talking about her private life. In Kilka słów o kobietach (1870, A Few Words On Women), the essay which was fundamental to the further development of the emancipation movement in Poland. She criticized the troublemakers, bluestocking and lioness women, who reduced the idea of equality to behaviour that violated social norms. In her emancipation program, she advocated respect for the family and marriage, and moral and ethical standards.

PL

Artykuł ukazuje związek między strojem kobiecym a procesami modernizacyjnymi zachodzącymi w Europie w XIX wieku. Autorka koncentruje się na dyskursie emancypacyjnym i kobietach, które tak jak francuska pisarka George Sand i grono jej polskich naśladowczyń zrywały z tradycyjnym wizerunkiem kobiety i zakładały męskie stroje. W Polsce z interpretacją stylu życia Sand, noszącej męską garderobę, nie radzili sobie jej pierwsi biografowie, piszący o autorce Indiany w związku z Fryderykiem Chopinem. Kobieta w surducie, z cygarem lub fajką w ręku w ocenie przeciwników emancypacji była awanturnicą, szukającą poklasku. Kompromitowała nie tylko siebie, ale i ideę emancypacyjną. Do oskarżeń o szukanie atencji i taniej sensacji dochodziły zarzuty o podłożu seksualno-erotycznym: o bezwstydności, rozwiązłości, zgniliźnie moralnej. Eliza Orzeszkowa znała i ceniła twórczość Sand. Sama unikała mówienia o swoim życiu prywatnym. W Kilku słowach o kobietach (1870), rozprawie fundamentalnej dla dalszego rozwoju ruchu emancypacyjnego w Polsce, krytyce poddała awanturnice, sawantki i kobiety lwice, które ideę równouprawnienia sprowadzają do zachowań naruszających społeczne normy. W swoim programie emancypacyjnym opowiedziała się za poszanowaniem rodziny, małżeństwa i norm moralno-obyczajowych.

19

Maria Napieralska (1867-1896). Literatka z Oporowa przywrócona pamięci

59%

Konarska-Pabiniak B.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2016

|

issue 3(248)

6-15

EN

The character of this article, Maria Napieralska (1867-1896), was a young writer who stubbornly fought for her place in the pantheon of art. She sought contacts with writers, inter alia with Eliza Orzeszkowa and Gabriela Zapolska. She wrote novels which were bold in terms of social conventions and which were published in the Warsaw press. She was appreciated by Aleksander Świętochowski and Adam Wiślicki. Because of her disability, she felt resentment towards the world. She died young, at the age of 29, probably committed suicide. She was buried at Powązki Cementery in Warsaw, where she remains forgotten.

PL

W 2016 roku mija 120 lat od tragicznej śmierci dziś mało znanej młodej literatki pochodzącej z Oporowa k. Kutna – Marii Napieralskiej. Była córką dyrektora cukrowni najpierw w Ostrowach, potem w Oporowie. Miała talent pisarski, marzyła o karierze literackiej i wielkiej miłości. Pragnęła bliskości z wybitnymi pisarzami i dziennikarzami, m.in. z Elizą Orzeszkową. Walczyła o swoje miejsce w literaturze. Pisała dość śmiałe pod względem obyczajowym głównie opowiadania, zabiegała o ich publikację na łamach ówczesnej prasy, niestety z różnym skutkiem. Swe utwory sygnowała zwykle pseudonimem Simara. Zrażona niepowodzeniami, ułomnością swego ciała odeszła z tego świata w wieku 29 lat, popełniając prawdopodobnie samobójstwo. Pochowana jest na Powązkach. Grób jej został odnaleziony w 2015 r.

20

Granice (w) domu. Rekalibracje przestrzeni w Bene nati Elizy Orzeszkowej

59%

Koziołkiewicz E.

Przegląd Humanistyczny

|

2015

|

vol. 59(4 (451))

143-153

PL

The article discusses domestic space, its internal divisions and relations to the external world in Orzeszkowa’s novel Bene nati. In the analysis of the house and its surroundings Susan Gal’s concept of constant private/public recalibrations of space is employed. The interpretation of the text is complemented with references to the writer’s ideas on feminine mobility and home expressed in her journalism on the woman question and earlier fictional work – Nad Niemnem (On the Niemen). In Orzeszkowa’s understanding, the border is a multifaceted phenomenon that may represent privacy and safety as well as limitation and entrapment, and needs to be carefully explored in terms of social and gender hierarchies.

Refine search results

FILOZOFIA — ETYKA: Eliza Orzeszkowa wobec kwestii żydowskiej

FILOZOFIA — ETYKA: Eliza Orzeszkowa wobec kwestii żydowskiej

„Artysta największy”. Eliza Orzeszkowa o Sienkiewiczu

Pisma Elizy Orzeszkowej – próby krytyczne

Prawda i prostota a dziwactwa mody. Nieznany list Orzeszkowej do NN – anegdota kostiumowa

Franka i Wiryneja. Madame Bovary inspiracją portretów kobiecych w literaturze wybranych epok

O specyfice karaimskiej w Meirze Ezofowiczu Elizy Orzeszkowej

Elizy Orzeszkowej i Henryka Sienkiewicza opisywanie przyrody

Listy Jakuba Goldszmita do Elizy Orzeszkowej. Część 2

Ambicje i małżeństwa w „Bene nati” Elizy Orzeszkowej

Orzeszkowej dialogi z tradycją: europejska literatura dawna

Sztuka rezygnacji. Studium "Czciciela potęgi" Elizy Orzeszkowej

„Naprzód przyszedł Mikołaj Rej”. O literaturze niepodległej Polski w epistolograficznej refleksji Elizy Orzeszkowej

Relacje matki i córki w Jędzy Elizy Orzeszkowej

Ekofeministyczna wizja natury w trylogii wiejskiej Elizy Orzeszkowej

O „młodości przemienionej w rozpacz”. „Metamorfozy” Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz „Zygmunt Ławicz i jego koledzy” Elizy Orzeszkowej

Elżbieta Oraczowa / Elizaweta Oracz. Eugenia Żmijewska wobec Elizy Orzeszkowej

W gorsecie czy w surducie? Strój w dziewiętnastowiecznym dyskursie emancypacyjnym

Maria Napieralska (1867-1896). Literatka z Oporowa przywrócona pamięci

Granice (w) domu. Rekalibracje przestrzeni w Bene nati Elizy Orzeszkowej