Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  Enlightment
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Mecenas umění a milovník źivota hrabě Albert Josef Hodic ze Slezských Rudolfie

100%
Martinek L.
Annales Neophilologiarum
|
2012
|
issue 6
35-53
EN
In the 18th century, Count Albert Hodic (Joseph Albert Hodic) was a prominent figure in the cultural and political life of Silesia (in the contemporary geographical sense of the term). He rendered considerable service in propagating the ideas of the Enlightment, he was also an enthusiast of the Rococo style. He took on many initiatives aimed at stimulating the cultural life of Silesia. He ordered the castle in Silesian Ru-doltice, which he inherited from his father in 1741, to be rebuilt in the Baroque style and then turned it into a center of art and music. Many distinguished representatives of Moravian Enlightment visited the center that also housed a well supplied library and a theatre group that co-operated with Jánský Vrch. The theatre was heavily influenced by the Italian S.I. Pintus, a former Jesuit, member of the Academy of Sciences in Siena and, most of all, a humanist. The present article is concerned with the literary and cul-tural activities of the Count. It also aims at showing how this extraordinary character was portrayed in the works of German and Czech writers and biographers.
PL
Hrabia Albert Hodic (Joseph Albert Hoditz) należał w XVIII wieku do ważnych postaci w kulturze i polityce Śląska. Zasłużył się krzewieniem idei oświecenia, był entuzjastą stylu rokokowego. Podejmował wiele inicjatyw, które ożywiły ruch kul¬turalny na Śląsku. Zamek w Śląskich Rudolticach, odziedziczony w 1741 r. po ojcu, hrabim Karolu Józefie z Hodic i Olbramic, przebudował w stylu barokowym i stworzył w nim ośrodek malarstwa, muzyki. Bywali w nim wybitni przedstawiciele morawskiego oświecenia. Znajdowała się tu bogato zaopatrzona biblioteka. Na zamku działał również teatr, będący w bliskich stosunkach z Jánským Vrchem [niem. Johannisbergiem]. Na teatr bezpośredni wpływ wywierał Włoch z wykształcenia, humanista, poeta ks. S.I. Pintus, były jezuita, członek Akademii Nauk w Sienie. Autor w swoim przy¬czynku zajmuje się jednak literacko-historycznym kontekstem działalności hrabiego oraz odzwierciedleniem jego niezwyklej i oryginalnej postaci w dziełach niemieckich i czeskich biografów i pisarzy.
2
Publication available in full text mode
Content available

Die Trauerkleidung als umstrittenes Statussymbol in Schwedisch-Pommern. Das Beispiel der Pleureusen im 18. Jahrhundert

86%
Müller M., Sztandarska K.
Studia Maritima
|
2014
|
vol. 27/II
163-192
EN
The article concerns a case study in the times of Enlightment. In that time the traditional class system has been questioned. The aim of the article was the description of a polemic between Bützow, a court clerk from Greifswald and the Swedish government in Stralsund in 1782 and its historical context. The dispute concerned the question, whether during the national mourning the clerks might put on the relatively cheap lacy cuffs at mourners’ sleeves. The main source for the analysis were files with the number 252 from the state archives in Greifswald. In the Swedish Pomerania, similar to many other places in Europe, and also on the empire’s territory the lacy cuffs were an attribute of nobility and of chosen court officials. The general governor of the Swedish Pomerania guaranteed in 1751 with an issued law the nobility the right to put them on as a symbol of mourning without specification, if the officials also be entitled to wear them. He created therefore an interpretation gap which Bützow tried to use for his aims. The fact that Bützow did not succeed and even had to apologize for his behaviour proves the stability of the traditional class system in the Swedish Pomerania at the end of the 18th century.
3
Publication available in full text mode
Content available

Walka o podmiotowość prawną kobiet w epoce Oświecenia

72%
Ślęzak J.
Cywilizacja i Polityka
|
2015
|
vol. 13
152-163
EN
Legal subjectivity is the basic law concept. Legal capacity and capacity to act are connected with legal subjectivity. Through ages legal subjectivity evolve. The women fight an try to gain the legal subjectivity to become more independent.
4

Piotr Paweł Berezowski (1770-1834), lwowski lekarz i filantrop

72%
Magowska A.
Acta Medicorum Polonorum
|
2011
|
vol. 1
7-12
PL
Artykuł przedstawia postać Piotra Pawła Berezowskiego, zapomnianego polskiego lekarza, absolwenta Uniwersytetu Józefińskiego we Lwowie. Pochodził z kijowskiej szlachty, a studia ukończył mając zaledwie 19 lat. Poza wykonywaniem praktyki lekarskiej, zarządzał dobrami ziemskimi i zajmował się filantropią. Bogata biblioteka Berezowskiego dowodziła jego zainteresowania prądami oświeceniowymi, ziołolecznictwem i homeopatią.
EN
The article presents Piotr Paweł Berezowski (1770-1834), a forgotten Polish doctor who graduated from the Joseph University in Lvov. Originating from a Polish noble family, he practised as a doctor in Lvov and was also a landowner and philanthropist. His large library proved his interest in Enlightenment, phytotherapy and homeopathy.
5
Publication available in full text mode
Content available

Rewolucja francuska wobec Kościoła katolickiego w okresie Konstytuanty i Legislatywy (1789–1792)

58%
Dmochowski T.
Cywilizacja i Polityka
|
2015
|
vol. 13
126-151
EN
The paper presents the situation of the Catholic Church in France before the revolution of 1789 and the key political environments that created opposition to the Church, and then analyzes the attitudes and subsequent legal actions of the French authorities against of the Catholic Church in institutionally separated periods of the National Constituent Assembly (1789–1791) and the Legislative Assembly (1791–1792).
6
Publication available in full text mode
Content available

Filozofia Oświecenia: społeczeństwo – umowa społeczna – własność – władza

58%
Sznajderski T. K.
Horyzonty Polityki
|
2020
|
vol. 11
|
issue 34
49-65
EN
Research objective: The purpose of the work is to characterise the concept of the law of nature, society, social contract, ownership and political power developed by the main philosophers of Enlightenment, J. Locke and J. J. Rousseau. The research problem and methods: The research topics presented in the paper are exploratory and answer the following questions: What are the main elements of Enlightenment as a philosophical era? What were the concepts of society and social contract developed by J. Locke and J.J. Rousseau? What were the theories of ownership and political power developed by both philosophers? The research method was based on the analysis of texts by J. Locke and J.J. Rousseau. The process of argumentation: The article consists of two parts. The first contains the characteristics of the Enlightenment period. The second presents the characteristics of society, social contract, ownership and political power developed by both thinkers. Research results: The author shows that the concepts of both Locke and Rousseau emphasise the independence of the world of nature, society and a human subject in comparison with the earlier philosophical and social theories. The laws of nature and social contracts are the basis of moral norms. Conclusions, innovations and recommendations: The two Enlightenment concepts of man and society are based on the concept of nature and the laws of nature created by God. Nature is a primary, exemplary, perfect period. Ownership, egoistic relations between people and power impede human life and development.
PL
CEL NAUKOWY: Celem pracy jest charakterystyka koncepcji prawa natury, społeczeństwa, umowy społecznej, własności głównych filozofów Oświecenia J. Locke’a i J.J. Rousseau. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problematyka badań zaprezento‑ wana w pracy ma charakter eksploracyjny i odpowiada na następujące pytania: Jakie są główne elementy Oświecenia jako epoki filozoficznej? Jakie były kon‑ cepcje społeczeństwa i umowy społecznej J. Locke’a oraz J.J. Rousseau? Jakie były teorie własności w teoriach obu myślicieli ?Metodę badawczą oparto na analizie poglądów i fragmentów tekstów głównych prac J. Locke’a i J.J. Rousseau. PROCES WYWODU: Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej zawarta jest charakterystyka okresu Oświecenia. Druga obejmuje charakterystykę spo‑ łeczeństwa, umowy społecznej, własności i władzy politycznej obu myślicieli. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Autor przedstawia, że obie koncepcje Locke’a i Rousseau uznają za najistotniejsze: samodzielność świata przyrody, społeczeństwa i podmiotu ludzkiego w porównaniu z wcześniejszymi teoriami filozoficzno­-społecznymi. Prawa natury i umowy społeczne są podstawą norm moralnych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Obie przedstawione oświeceniowe koncepcje człowieka i społeczeństwa oparte są na koncepcji na‑ tury i praw natury stworzonych przez Boga. Natura jest okresem pierwotnym, wzorcowym, doskonałym. Własność, relacje egoistyczne między ludźmi i władza utrudniają życie i rozwój człowieka. Na podstawowych ideach teorii filozoficz‑ nych Locke’a i Rousseau zbudowane zostały fundamenty całej epoki Oświecenia.
7
Publication available in full text mode
Content available

Pedagogika transcendentalna. Kanta filozofia umysłu oraz jego filozofia filozofii jako projekt wychowawczy

58%
Banaszkiewicz A., Łódzki U., Artur Banaszkiewicz — dr hab. a. w. K. H. F., Artur Banaszkiewicz — doctor habilitatus a. p. a. t. D. o. t. H. o. P.
Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne
|
2015
|
vol. 1
|
issue 1
PL
Filozofia umysłu, w tym przede wszystkim sama filozofia krytyczna (transcendentalna krytyka rozumu), oraz filozofia filozofii Kanta przedstawione tu zostają jako jedyne w swoim rodzaju przedsięwzięcie wychowawcze. Tytułowa pedagogika transcendentalna (termin zaproponowany przeze mnie na użytek tego tekstu) nie stanowi teorii wychowania, lecz jego praktykę. Realizuje się ona na dwu płaszczyznach — (samo)wychowanie i (samo)kształcenie rozumu w krytyce oraz (samo) wychowanie i (samo)kształcenie człowieka w filozofii. Jest ona transcendentalna, tzn. nieempiryczna, ponieważ stanowi pewien system przekształceń mentalnych dokonywanych in abstracto w, jeśli wolno tak się wyrazić, mentalnej przestrzeni ludzkiej samoświadomości za pomocą narzędzi najzupełniej dyskursywnych i spekulatywnych. Krytyka rozumu oraz Kantowska filozofia filozofii ujęte zostają tutaj nie tylko jako narzędzia i metody tego swoistego procesu wychowawczego, lecz także, a właściwie przede wszystkim, jako transformacyjna praktyka intelektualna. Pojęcia wychowania, wychowanka i wychowawcy z płaszczyzny stricte pedagogicznej zostaną tu przeniesione w dziedzinę interpretacji Kanta koncepcji filozofii (w tym transcendentalnej krytyki rozumu), która zaprezentowana zostanie jako narzędzie kształtowania umysłu najprzód własnego, w dalszej zaś kolejności cudzego. Tekst podzielony jest na dwie podstawowe części: pierwsza poświęcona jest krytyce rozumu ujętej jako tegoż rozumu dyscyplinowanie i kształcenie, druga traktuje o filozofii jako narzędziu wychowania człowieka.
EN
The philosophy of mind, and especially the critical philosophy (transcendental critique of reason) and philosophy of philosophy are presented here as a unique pedagogical endenavour. The work’s titular transcendental pedagogy (which is a term proposed by me solely for the use of the following paper) does not mean the theory of upbringing, but rather it’s practice. It works on two seperate levels: (self)upbringing and (self) education of reason in the critique, and (self)upbringing and (self)education of human in philosophy. It is transcendental, which means non-empirical, as it is a system of mental transformations made in abstracto in, so to speak, mental space of human selfconsciousness by means of entirely discursive and speculative tools. The critique of reason and Kant’s philosophy of philosophy are taken not only as tools and methods of this peculiar pedagogical process, but most of all as transformational intelectual practice. The concepts of upbringing, upbringee and upbringer are moved from the strictly pedagogical level into the field of the interpretation of Kant’s conception of philosophy (including the transcendental critique of reason). This philosophy is then shown as a tool for shaping both one’s own and the other’s minds. The paper is divided into two basic parts: the first one talks about the critique of reason as a discipline and education of reason, and the other one discusses philosophy as a tool for upbringing the human.
8
Publication available in full text mode
Content available

Oświeceni się śmieją: O «Próbie» Marivaux

58%
Majewska J.
Pamiętnik Teatralny
|
2020
|
vol. 69
|
issue 1
25-50
EN
This article discusses a late play by Pierre de Marivaux: L'Épreuve (The Test), which premiered in 1740 at Comédie-Italienne. The piece is situated in the context of the author’s life and work, with particular regard to his conflict with Voltaire and his relations with Riccoboni’s actors. L'Épreuve is approached as exemplifying Marivaux’s typical comedy, in which under a seemingly light and trivial plot lies a “dark image of the human soul”, quite remote from Enlightenment optimism: fausse gaieté, to borrow the term used by Lech Sokół. The article offers an analysis of the characters’ motivations, focusing on the function of playing with their social position in the eponymous test. The interpretation – examples of marivaudage, dramaturgic solutions, the construction of the characters, and the finale – is based on an unpublished Polish translation by Jerzy Radziwiłowicz, juxtaposed with the French original. The article also discusses the Polish reception of L'Épreuve: in the theatre (Teatr Polski, Poznań, 1985), in the TV (Teatr Telewizji, 1985) and in the radio (Teatr Polskiego Radia, 2013), and addresses the differences between three Polish (unpublished) translations: by Stanisław Hebanowski, Ewa Bułhak, and Jerzy Radziwiłowicz.
PL
Artykuł dotyczy późnej sztuki Pierre’a de Marivaux, zatytułowanej Próba (premiera w 1740 w Comédie-Italienne). Utwór został wpisany w kontekst życia i dzieła autora, zwłaszcza jego konfliktu z Voltairem i związków z aktorami Riccoboniego. Próba została ujęta jako przykład typowej dla Marivaux komedii, w której lekka i błaha z pozoru fabuła kryje daleki od oświeceniowego optymizmu „mroczny obraz duszy ludzkiej”, fausse gaieté – by posłużyć się określeniem Lecha Sokoła. Autorka poddaje analizie motywacje postaci, skupiając się nad tym, jaką rolę w tytułowej próbie pełni gra ich przynależnością społeczną. Podstawą lektury dramatu – przykładów marivaudage’u, rozwiązań dramaturgicznych, konstrukcji postaci oraz finału – jest polskie niepublikowane tłumaczenie Jerzego Radziwiłowicza zestawione z francuskim oryginałem. W artykule omówiona została także teatralna recepcja Próby w Polsce: realizacje w teatrze (Teatr Polski w Poznaniu, 1985), w telewizji (Teatr Telewizji, 1985) i w radiu (Teatr Polskiego Radia, 2013). Przedmiotem refleksji są również różnice między polskimi (niepublikowanymi) przekładami tekstu: Stanisława Hebanowskiego, Ewy Bułhak i Jerzego Radziwiłowicza.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.