Search results

1

Linia Białystok – Baranowicze Poleskiej Skarbowej Drogi Żelaznej w latach 1886–1914

100%

Dmitruk S.

Białostockie Teki Historyczne

|

2016

|

vol. Białostockie Teki Historyczne, 2016, tom 14

PL

Tekst poświęcony pamięci Eugeniusza Dmitruka (1914–2003) – mieszkańca wsi Sokole Białostockie, wieloletniego pracownika stacji Żednia – stacji na trasie kolejowej Białystok – Baranowicze, prywatnie dziadka Autora.

EN

The author discussed the history and some aspects of the Białystok – Vawkavysk railway in the years 1886–1914. He based his considerations on Byelorussian and Russian literature and the Polish press of the XIX century. The article confirms former historians’ conclusions associating the economic situation of Białystok before World War I with the opening of the Białystok-Vawkavysk railway. The text does not constitute a scientific analysis. It just signals some problems which can be a subject to further research.

2

Did the Abolition of Serfdom Affect the Life Cycle of Peasants in the Western Part of the Grodno Governorate in the 19th and Early 20th Centuries?

67%

Kuklo C.

Przeszłość Demograficzna Polski

|

2020

|

vol. 42

37-73

PL

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy reformy agrarne lat 60. XIX wieku przeprowadzone w Rosji wpłynęły na cykl życia jednostki w rodzinach katolickich chłopów na Podlasiu, które po 1807 roku zostało włączone w skład guberni grodzieńskiej. W polskiej historiografii temat cyklu życia jednostki i rodziny w XIX wieku jest nieopracowany, zatem niniejsze badania mają wspomnianą lukę choć w części wypełnić. W pracy posłużono się przekrojową analizą zjawisk demograficznych, opartą na trzech spisach mieszkańców dużej parafii podlaskiej Trzcianne, sporządzonych w latach 1843-1910. Wartość badawczą spisów oceniono, stosując trzy indeksy: Whipple’a, zmodyfikowany Whiplle’a (Wtot) oraz ABCC. zastosowanie metody przekrojowej miało na celu zobrazowanie zależności między wiekiem a pozycją jednostki (dzieci, służba domowa, gospodarze, samodzielne kierowniczki gospodarstw, krewni i kątnicy) w gospodarstwie domowym. W artykule w większym stopniu zwrócono uwagę na tempo opuszczania przez dzieci chłopskie domu rodzinnego oraz na pozycję ludzi starych, to jest w wieku 65 i więcej lat, zawsze z uwzględnieniem ich płci.

EN

The objective of the article is an attempt to find the answer to whether the agrarian reforms of the 1860s carried out in Russia affected the individual’s life cycle in peasant Catholic families in Podlasie which, after 1807, was included in the Grodno Governorate. In Polish historiography the subject of the individual and the family’s life cycle in the 19th century has not yet been adequately researched; hence these studies are intended to fill this gap, at least in part. In this paper a cross-section analysis of demographic phenomena was employed, which is based on three lists of the inhabitants of the large Podlasie parish of Trzcianne, drawn up in the years 1843–1910. The research value of the lists was evaluated with the help of three indexes: Whipple’s index, the total modified Whipple’s index (Wtot) and ABCC. The application of the cross-section method aimed at illustrating the dependence between the age and the status of the individual (children, household servants, householders, independent female heads of households, relatives and lodgers) in the household. The article devotes more attention to the pace of children’s leaving family homes, as well as the status of old people, i.e., 65 years old and above, always including their sex.

3

Ludność ewakuowana z zachodnich powiatów guberni grodzieńskiej na Syberii w 1916 roku na przykładzie guberni tomskiej

67%

Dmitruk S.

Przeszłość Demograficzna Polski

|

2017

|

vol. 39

283-322

PL

Jedną z konsekwencji I wojny światowej były migracje ludności w Europie. W efekcie masowej ewakuacji ludności cywilnej z zachodnich guberni w głąb Rosji w 1915 r. doszło do trwałych zmian demograficznych i etnicznych na obszarze obecnych ziem polskich, m.in. podczas translokowania cywili z guberni grodzieńskiej niewielka część z nich trafiło do guberni tomskiej położonej w zachodniej Syberii. Celem publikacji jest analiza demograficzna i statystyczna rodzin z powiatów zachodnich guberni grodzieńskiej ewakuowanych do wymienionej guberni latem 1915 r. Podstawę źródłową opracowania stanowi spis przesiedlonych osób wydrukowany w Tomsku w 1916 r. W badaniu wykorzystano metody statystyczno-demograficzne, z uwzględnieniem takich elementów, jak: struktura wieku i płci, typologia struktury rodziny Petera Lasletta z modyfikacją Cezarego Kukli, głębi pokoleniowej. Dodatkowo zbadano kwestię geografii wyjazdu i rozmieszczenia ludności cywilnej z zachodnich powiatów guberni grodzieńskiej w guberni tomskiej. Wśród translokowanych rodzin w 1915 r. z północnego Podlasia i Białostocczyzny do guberni tomskiej zaobserwowano spadek liczebności gospodarstwa domowego o 1,2–1,3 osoby. Średnia wielkość przesiedlonego gospodarstwa wynosiła 4,05 osoby. W tym czasie w badanej społeczności dominowały dwupokoleniowe gospodarstwa z 2–3 dziećmi. Rodziny były zdekompletowanie w poszczególnych przedziałach wiekowych. Deficyty mężczyzn wystąpiły w przedziale 20–29 lat, nadwyżka tej płci w grupie między 10. a 19. rokiem życia, jej zrównoważenie w przedziale wiekowym 30–39 lat. Znaczne ubytki były wśród niemowląt. Na straty demograficzne wpłynęły pobory mężczyzn do armii rosyjskiej w pierwszym roku wojny, zmiana warunków bytowych rodzin po wybuchu konfliktu oraz masowa ewakuacja ludności cywilnej latem 1915 r. Przesiedlone rodziny z guberni grodzieńskiej były w 83% pochodzenia chłopskiego, w zdecydowanej większości (ok. 80%) wyznania prawosławnego, posługiwały się dialektami języka białoruskiego i ukraińskiego. Należy podkreślić, że w analizowanej grupie przesiedleńców w niewielkim stopniu wystąpiło zjawisko rozbicia rodzin, a lokalna administracja osiedlała w tej samej miejscowości mieszkańców jednej wsi/miasta zachodnich powiatów guberni grodzieńskiej. Analiza spisu potwierdziła tezę Eugeniusza Mironowicza (Uniwersytet w Białymstoku, Polska) dotyczącą znacznych ubytków demograficznych ludności guberni grodzieńskiej – głównie wyznania prawosławnego – podczas I wojny światowej oraz wpływu strat osobowych ewakuowanej ludności na trwałe zmiany demograficzne, ekonomiczne, społeczne, wyznaniowe i mentalnościowe po zakończeniu Wielkiej Wojny. Diagnoza tzw. tomskiego spisu z 1916 r. otwiera nową perspektywę badawczą związaną z analizą demograficzną i statystyczną rodzin z miejsca ewakuacji ludności cywilnej.

EN

One of the consequences of the First World War were migrations in Europe. The mass evacuation of civilian population from the western governorates into the depths of Russia in 1915 caused permanent demographic and ethnic changes on the territories of the present-day Poland, among other things, during the translocation of civilians from the Grodno Governorate; a small part of them landed in the Tomsk Governorate, situated in western Siberia. The aim of the publication was a demographic and statistical analysis of families from the western counties of the Grodno Governorate evacuated to the above mentioned Governorate in the summer 1915. The source basis is the list of the evacuated people printed in Tomsk in 1916. In the research statistical and demographic methods have been used, including such elements as the age and sex structure, the typology of the family structure according to Peter Laslett modified by Cezary Kuklo, and generational depth. Among the other questions that have been investigated there have been the geography of departure and the distribution of civilian population from the western counties of the Grodno Governorate in the Tomsk Governorate. Among the families translocated in 1915 from northern Podlasie (Podlachia) and the Białystok Region to the Tomsk Governorate the number of the household members decreased by 1.2–1.3 persons. The average size of the translocated household was 4.05 persons. At the same time in the community under investigation the dominating households were composed of two generations and contained 2–3 children. The families were broken up in particular age groups. The deficit of men was observed in the age group of 20–29 years, in the group of 10–19 years there was a surplus of the representatives of that sex, and in the group of 30–39 years the numbers of both sexes were equal. There was a significant deficiency of infants. Demographic deficiencies were caused by compulsory enlistment into the armed forces of Russia in the first year of World War One, a change in the living standards after the outbreak of the war and mass evacuation of civilian population in the summer 1915. The families translocated from the Grodno Governorate were of peasant origin in 83%, of Orthodox denomination in about 80%, and they spoke in dialects of the Belorussian and Ukrainian languages. It should be underlined that in the analysed group of displaced persons the break-up of families was a rare phenomenon, and the local administration tried to settle the inhabitants from one village or town in the same place. The analysis of the list confirmed the thesis proposed by Eugeniusz Mironowicz (the University of Białystok, Poland) concerning the demographic deficiencies of the population of the Grodno Governorate – mainly of Orthodox denomination – during the First World War and the impact of the losses in the evacuated population on the permanent changes – demographic, economic, social, confessional and in mentality – after the end of the First World War. The diagnosis of the so called Tomsk list of 1916 opens a new research prospects concerning the demographic and statistical analysis of families of the evacuated civilian population.

4

Czy metodologia powinna zaćmiewać faktografię? Nowe spojrzenie na rewolucję 1905 roku

67%

Łaniewski A.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2018

|

vol. 53

|

issue 2

EN

Artykuł stanowi polemikę z założeniami, które w swojej pracy Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne zaprezentował Wiktor Marzec. Będąca niewątpliwie nowym głosem w dyskusji nad problematyką rewolucyjnych wydarzeń początku XX w. pozycja, zdaniem autora, jest przesycona anglosaską metodologią, nie wnosząc nowych faktograficznych ustaleń do literatury przedmiotu. Skupienie się na wyrywkowych fragmentach rewolucji roku 1905 oraz ignorowanie niektórych sił społeczno-politycznych nie wystarcza do omówienia plebejskiego doświadczenia politycznego oraz do całościowego opisu polskiej nowoczesności politycznej. Is methodology supposed to outshine factography? A new perspective on the 1905 RevolutionThe review article is a polemics with theses presented in the book by Wiktor Marzec Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne [“Rebellion and Reaction. The 1905 Revolution and Plebeian Political Experience”], published in Łódź and Kraków in 2016. Undoubtedly, the book which is a new and interesting voice in the discussion of problems of revolutionary events at the beginning of the 20th century, according to the reviewer, is imbued with Anglo-Saxon methodology, and does not add any new factual contribution to the literature on the subject. Aleksander Łaniewski confronts a book written from the position of discourse-oriented historical sociology from the position of a historian’s workshop. Focusing on random fragments of the 1905 Revolution and ignoring certain socio-political forces is not enough to discuss the plebeian political experience and to give a comprehensive description of Polish political modernity. The analysis, among others, lacked a broader discussion of political subjects from both the “regime” (e.g. Russian monarchist forces) and revolutionary (e.g. anarchist) camps, or the Christian workers’ unions which were on the borderline between two poles of the revolution. Besides, in the analysis of plebeian political experience there was no voice of an extremely important ethnic factor – Jews (Bund, Zionists, Yiddish-language leaflets). In addition, some social groups (peasants, intelligentsia) and women were ignored, as well as some regions important for the 1905 Revolution (e.g. the Białystok Industrial District). It also seems that Wiktor Marzec sometimes falls into an idealization of the proletariat and Polish socialist parties. According to Łaniewski, the fragmentary treatment of the factual material, sources and literature on the subject allow to talk about the need for further research into the Revolution of 1905. The review also underlines that the book is written in a very difficult language. Должна ли методология затмевать фактографию? Новый взгляд на Революцию 1905 годаРецензионная статья полемизирует с тезисами, которых в своей работе Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne [«Мятеж и реакция. Революция 1905 года и плебейский политический опыт»] представил Виктор Мажец. Книга, являющаяся, несомненно, новым и интересным голосом в дискуссии о проблематике революционных происшествий начала XX в., по мнению рецензента, насыщена англосаксонской методологией, не привносит новых фактографических заключений в предметную литературу. Александр Ланевский полемизирует с позиции лаборатории историка с книгой, написанной с позиции исторической социологии, ориентированной на дискурс. Обращая внимание на факт, что фокусирование на случайных фрагментах Революции 1905 года а также игнорирование некоторых общественно-политических сил, не достаточны для рассмотрения плебейского политического опыта и целостного описания польской политической современности. М. пр. в анализе не хватает более широкого обсуждения политических субъектов как с «режимного» (нпр. российские монархические силы), как и революционного (нпр. анархисты) лагерей или христианских союзов рабочих, находящихся на границе двух полюсов революции. Кроме того, в анализе плебейского политического опыта не хватает голоса неизменно важного этнического фактора – евреев (Бунд, сионисты, листовки на идиш). Вдобавок, были проигнорированы некоторые социальные слои (крестьяне, интеллигенция) и женщины, а также некоторые существенные для периода Революции 1905 года регионы (нпр. Белостокский промышленный округ). Также, кажется, что Виктор Мажец иногда впадает в идеализацию пролетариата и польских социалистических партий. Согласно мнению Ланевского, фрагментарная трактовка фактографии, источников и предметной литературы позволяют говорить о необходимости дальнейших исследований Революции 1905 года. Кроме того, в рецензии было подчеркнуто, что книга написана сложным для восприятия языком.

Refine search results

2 Przeszłość Demograficzna Polski

1 Białostockie Teki Historyczne

1 Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

2 Dmitruk S.

1 Kuklo C.

1 Łaniewski A.

1 2020

1 2018

1 2017

1 2016

Linia Białystok – Baranowicze Poleskiej Skarbowej Drogi Żelaznej w latach 1886–1914

Did the Abolition of Serfdom Affect the Life Cycle of Peasants in the Western Part of the Grodno Governorate in the 19th and Early 20th Centuries?

Ludność ewakuowana z zachodnich powiatów guberni grodzieńskiej na Syberii w 1916 roku na przykładzie guberni tomskiej

Czy metodologia powinna zaćmiewać faktografię? Nowe spojrzenie na rewolucję 1905 roku