Search results

1

Metateatralne finały Ibsena

100%

Partyga E.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 3

117-134

EN

This article brings a comparative reading of the finales of three dramas by Henrik Ibsen: Rosmersholm (1886), Hedda Gabler (1890), and The Master Builder (1892). The metatheatrical techniques used by the dramatist in these three final scenes serve to problematize the situation of the onstage spectators and the theatrical audience with their varied interpretative strategies. Death of the characters is presented in a metatheatrical frame that is constructed a little differently in each drama. The metatheatrical devices complement one another in order to underscore the power of perceptual schemas, to demonstrate the way they operate, and to suggest ways of undermining them. Ibsen does not, however, try to favour one interpretative strategy over any other; he encourages the audiences to take personal responsibility for the meaning of what they see. In all the plays under discussion, the scene of a play within a play involves an instance of repetition. For this reason, the proposed reading makes use of Kierkegaard’s concept of repetition, which enables one to comprehend the theatre as a place of expanding consciousness. Ibsen’s metatheatrical motifs reinforce this function of theatre, yet they also help us understand that both the meaning of a theatrical work or event and the process of its reception involve Kierkegaard’s dialectics of paradox.

PL

W artykule podjęta została próba interpretacji porównawczej finałów trzech sztuk Ibsena Rosmersholmu (1886), Heddy Gabler (1890) i Budowniczego Solnessa (1892). Metateatralne techniki wykorzystane przez autora w tych trzech scenach finałowych służą problematyzacji sytuacji nascenicznych widzów i widowni teatralnej oraz różnych strategii odbiorczych. Śmierć bohaterów dramatycznych zostaje ukazana w metateatralnej ramie skonstruowanej w każdym tekście trochę inaczej. Metateatralne zabiegi dopełniają się, by uwypuklić siłę percepcyjnych schematów, zademonstrować sposób ich działania, podsunąć możliwości ich podważenia. Ibsen nie stara się jednak uprzywilejować żadnej strategii odbioru, zachęcając w ten sposób widza, by wziął osobistą odpowiedzialność za sens tego, co widzi. We wszystkich omawianych sztukach scena teatru w teatrze staje się także miejscem egzystencjalnego powtórzenia. Dlatego do analizy i interpretacji wprowadzona została Kierkegaardowska koncepcja powtórzenia, która pozwala spojrzeć na teatr jako na miejsce potęgowania świadomości. Ibsenowskie motywy metateatralne wzmacniają tę funkcję teatru, a jednocześnie pomagają zrozumieć, że zarówno sens teatralnego dzieła czy wydarzenia, jak i proces jego odbioru są uwikłane w Kierkegaardowską dialektykę paradoksu.

2

Między estetyką a polityką. Ibsen w operze yue

99%

Partyga E.

|

2018

|

vol. 72

|

issue 4(323)

369-379

PL

Artykuł jest poświęcony problemom interpretacji współczesnego teatru interkulturowego na przykładzie transpozycji Heddy Gabler Henrika Ibsena na formę opery yue (Haida or Aspiration Sky High, Hangzhou Yueju Opera House, 2006). Przedmiotem refleksji jest zagadnienie, czy teatr interkulturowy poszerza pole międzykulturowego dialogu, czy jest raczej narzędziem egzotyzacji i petryfikacji obrazu Innego. Tło dla rozważań stanowi historia kobiecej opery yue z uwypukleniem emancypacyjnego potencjału tej formy teatralnej. W analizie przedstawienia podkreślono te elementy, które sprawiały największe kłopoty w procesie międzykulturowej lektury tekstu, oraz omówiono wpływ konwencji yueju na semantyczne modyfikacje utworu Ibsena. W ostatniej części artykułu skupiono się na dwoistym charakterze wirtualnego odbiorcy tego przedstawienia, które w założeniu miało odpowiadać zarówno na potrzeby widzów chińskich, jak i na potrzeby międzynarodowej, festiwalowej publiczności.

EN

The article focuses on the interpretation of the contemporary inter-cultural theatre upon the example of a transposition of “Hedda Gabler” by Henrik Ibsen into a yue opera (“Haida or Aspiration Sky High”, Hangzhou yueju Opera House, 2006). The presented reflections ask whether the intercultural theatre expands the domain of intercultural dialogue or rather is a tool for the exoticization and petrification of the image of the Other. The background of these deliberations is the history of the all-females yueju opera together with emphasis placed on the emancipatory potential of this particular theatrical form. The analysis of the spectacle stressed those elements, which posed the greatest obstacles in the intercultural reading of the text, and discussed the impact of the yueju convention in the semantic modifications of Ibsen’s work. The last part of the article concentrates on the dual nature of the virtual recipient of the spectacle, which originally was to meet the needs of the Chinese audience as well as those of the international festival public.

3

Muzyka sceniczna Edvarda Griega do „Peera Gynta” w perspektywie historycznoteatralnej

80%

Partyga E.

Muzyka

|

2023

|

vol. 68

|

issue 4

53-74

EN

This article compares selected narratives from the fields of theatre and music history which interpret the role played by Edvard Grieg’s incidental music (Op. 23) for the world premiere of Henrik Ibsen’s Peer Gynt (1876) in the play’s reception and in establishing its importance. The first part deals with the collaboration between amateur and professional musical and theatrical circles that created Norwegian theatre as a place where national identity could be constructed, as well as the musical-theatrical traditions harnessed to that purpose, with particular focus on the popular syngespill genre. Also discussed is the musical experience that Ibsen accumulated over the ten years he spent working in the theatres of Bergen and Christiania, which influenced his expectations of Grieg. The second part is devoted to Grieg’s collaborations with the theatrical milieu in Christiania, while the third focuses on key aspects of the play’s premiere staging: a letter from Ibsen to Grieg attesting to the writer’s musical-theatrical imagination; a letter from Grieg to Johan Hennum, who conducted the first performance, as evidence of the composer’s care over the music’s theatrical effect; the role of Ludvig Josephson, an experienced director of operatic and musical-dramatic productions, who devised the overall concept of the premiere with the aim of attracting a wide audience. The last part describes the factors behind the performative openness and powerful impact of the music for Peer Gynt, which Grieg composed in many variants and which has functioned from the beginning in various contexts. The comparison of narratives from the history of theatre and music shows that new light can be cast on Grieg’s Peer Gynt – as an artistic work, a cultural phenomenon and the subject of scientific research – by research of an interdisciplinary character. The article is supplemented by an appendix containing a Polish translation of Ibsen’s letter to Grieg of 23 January 1874 (discussed in part two).

PL

Artykuł zestawia ze sobą wybrane narracje historycznoteatralne i historycznomuzyczne interpretujące rolę muzyki scenicznej op. 23 Edvarda Griega, stworzonej na potrzeby prapremiery Peera Gynta Henrika Ibsena (1876), w recepcji tego utworu i ustanawianiu jego znaczenia. W pierwszej części przedstawiono współpracę amatorskich i profesjonalnych środowisk muzycznych i teatralnych, które tworzyły norweski teatr jako miejsce konstruowania tożsamości narodowej, oraz wprzęgnięte w ten cel tradycje muzyczno-teatralne, ze szczególnym uwzględnieniem popularnego gatunku syngespill. Omówiono także muzyczne doświadczenia Ibsena zgromadzone w trakcie dziesięcioletniej pracy w teatrach w Bergen i w Christianii, które wpłynęły na jego oczekiwania wobec kompozytora. Druga część jest poświęcona formom współpracy Griega ze środowiskiem teatralnym w Christianii. W trzeciej części w centrum uwagi są istotne ogniwa procesu powstawania prapremierowej inscenizacji: list Ibsena do Griega jako świadectwo muzyczno teatralnej wyobraźni pisarza, list Griega do dyrygującego prawykonaniem Johana Hennuma jako dowód troski kompozytora o teatralne działanie muzyki, rola doświadczonego w inscenizowaniu utworów muzyczno-dramatycznych i oper reżysera Ludviga Josephsona jako autora całościowej koncepcji prapremiery, która miała przyciągnąć do teatru szeroką publiczność. W ostatniej części określono czynniki wpływające na performatywną otwartość i siłę oddziaływania muzyki do Peera Gynta stworzonej przez Griega w wielu wariantach i funkcjonującej od początku w rozmaitych kontekstach. Zestawienie historycznoteatralnych i historycznomuzycznych narracji przekonuje, że Peer Gynt Griega jako dzieło artystyczne, fenomen kulturowy i przedmiot refleksji naukowej stanowi materiał, który w nowym świetle mogą ukazać badania o charakterze interdyscyplinarnym. Uzupełnieniem artykułu jest aneks zawierający przekład omawianego w drugiej części listu Ibsena do Griega z 23 stycznia 1874 roku.

4

Od pieśni Anitry do taranteli. Rekontekstualizacja jako metoda twórcza

80%

Partyga E.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2023

|

vol. 340

|

issue 1-2

432-440

EN

The topic of the research reflections broached in this article involves two versions of the closing scene from the second act of A Doll’s House by Henrik Ibsen. A comparative analysis originating from a sketch from 1879, in which Nora Helmer sang and danced Anitra’s song from Peer Gynt, and a published variant in which she dances the tarantella, intends to demonstrate the character of changes introduced by the author. A synthetic work by Vilhelm Bergsøe about tarantism (1865), with which Ibsen was most probably familiar, is also presented as one of the contexts of such changes. An analysis of the tarantella motif is based on contemporary studies on the tarantella and tarantism. The article proposes the thesis that Ibsen preserved all meanings contained in the rough version but redistributed them in a different manner in the text of the drama; at the same time, by changing the music-dance motif he increased the number of mutually interfering contexts. Significant changes also affected relations between the dramatis personae. Resignation from exoticization and the introduction of the tarantella as a motif more open to performative clarification and semantically less stabilised than Anitra’s song contributed to a considerable expansion of interpretation possibilities.

PL

Przedmiotem badawczej refleksji podjętej w artykule są dwie wersje ostatniej sceny z drugiego aktu Domu lalki Henrika Ibsena. Analiza porównawcza pochodzącego z lata 1879 szkicu, w którym Nora Helmer śpiewała i tańczyła pieśń Anitry z Peera Gynta, i opublikowanego wariantu, w którym tańczy tarantelę, ma pokazać zakres i charakter autorskich zmian. Jako jeden z kontekstów tych zmian zaprezentowano także syntetycznie pracę Vilhelma Bergsøe na temat tarantyzmu (1865), najprawdopodobniej znaną Ibsenowi. Analizę motywu taranteli oparto na współczesnych badaniach nad tarantelą i tarantyzmem. W artykule postawiono tezę, że Ibsen zachował wszystkie sensy zawarte w wersji brulionowej, lecz rozdystrybuował je w inny sposób w tekście dramatu, a jednocześnie – poprzez zmianę motywu muzyczno-tanecznego – powiększył liczbę interferujących ze sobą kontekstów. Znaczącym zmianom uległy również relacje między postaciami dramatu. Rezygnacja z egzotyzacji i wprowadzenie taranteli jako motywu bardziej otwartego na performatywne dookreślenia i mniej ustabilizowanego semantycznie niż pieśń Anitry przyczyniła się do znacznego poszerzenia możliwości interpretacyjnych.

5

Ewa Partyga «Ibsenowskie konstelacje. Ćwiczenia w patrzeniu i czytaniu». Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016

80%

Sokół L.

Pamiętnik Teatralny

|

2018

|

vol. 67

|

issue 1/2

216-225

EN

Ewa Partyga’s Ibsenowskie konstelacje (Ibsen in Constellations) present the work of Ibsen in various literary, artistic, and philosophical contexts. Perhaps the most brilliant of them belong to the visual constellations, in which the author tackles the relationships between Ibsen and Munch, “Ibsen in the theatre of photography” and “photography in Ibsen’s dramas”, as well as the relationship between Ibsen, Munch, and Vilhelm Hammershøi. The philosophical constellations consist of only to essays. The first uncovers some striking parallels between Ibsen as the author of The Master Builder and Nietzsche as the author of On the Genealogy of Morality. The second text is equally important, because it deals with Ibsen and Kierkegaard with a view to metatheatricality. The Scandinavian and Young Polish constellations focus on the problem of reception of Ibsen’s work in the drama and theatre of Scandinavia and Poland respectively. Partyga examines the problem of Ibsen’s presence in Ingmar Bergman’s theatre; it is the first Polish study on the topic. The Young Polish constellations bring important revisions of Polish myths about Ibsen. A full reception of his oeuvre that encompasses modern translations, artistically rich theatre reception, as well as truly competent theatre and academic criticism in conjunction with a deep audience response has only just begun in Poland. The book Ibsenowskie inspiracje is a part of this new wave and it is an outstanding one.

PL

Ibsenowskie konstelacje Ewy Partygi prezentują dzieło Ibsena w perspektywie jego związków literackich, artystycznych, filozoficznych. Bodaj najbłyskotliwsze są konstelacje wizualne, w których rozpatruje relacje Ibsena i Muncha, Ibsena „w teatrze fotografii” i fotografię w dramatach Ibsena, wreszcie relację Ibsen – Munch – Vilhelm Hammershøi. Konstelacje filozoficzne obejmują tylko dwa teksty, z których pierwszy prezentuje niezwykłe paralele między Ibsenem jako autorem "Budowniczego Solnessa" i Nietzschem jako autorem "Z genealogii moralności". Drugi z tekstów jest równie odważny, gdyż dotyczy Ibsena i Kierkegaarda w perspektywie metateatralności. Konstelacje skandynawskie i młodopolskie prezentują problem recepcji Ibsena w dramacie i teatrze skandynawskim i polskim. Książka Ewy Partygi podnosi problem obecności Ibsena w teatrze Ingmara Bergmana; jest to pierwsze studium polskie na ten temat. Konstelacje młodopolskie zawierają istotne rewizje polskich mitów ibsenowskich. Pełna recepcja jego dzieła, obejmująca nowoczesne przekłady, artystycznie bogaty odbiór teatralny, naprawdę fachową krytykę teatralną i akademicką, głęboki rezonans widowni zaczęły się niedawno albo właśnie się zaczynają. Ibsenowskie konstelacje należą do tej nowej fali i są książką wybitną.

6

Henrik Ibsen a Peer Gynt mezi bokmålem a nynorskem

70%

Humpál M.

Svět literatury – Časopis pro novodobé literatury (World of Literature – Journal for Modern Literatures)

|

2019

|

vol. 60

64-68

EN

The article discusses the uproar which resulted from the decision to translate Henrik Ibsen’s drama Peer Gynt (1867) from one of the official written Norwegian languages (riksmål/bokmål) to the other (landsmål/nynorsk) in 1947/48 in connection with a theatre production which had its premiere in March 1948. Many Norwegians regard Peer Gynt as the greatest work of their national literature, and therefore many of them considered it close to sacrilegious to stage it in nynorsk, the language which Ibsen did not use and, in fact, strongly disliked. Some Norwegians protested vehemently against translating the drama to nynorsk, while others found the idea perfectly acceptable. The article thus offers an interesting example of a split between two language cultures within one nation.

7

Moving out of the doll's house: Henrik Ibsen, Kate Chopin and Eliza Orzeszkowa

57%

Sokalska M., Sokalska M.

Ruch Literacki

|

2020

|

issue 4

Refine search results

2 Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

2 Pamiętnik Teatralny

1 Muzyka

1 Ruch Literacki

1 Svět literatury – Časopis pro novodobé literatury (World of Literature – Journal for Modern Literatures)

4 Partyga E.

1 Humpál M.

1 Sokalska M.

1 Sokół L.

2 2023

1 2020

1 2019

2 2018

1 2016

Metateatralne finały Ibsena

Między estetyką a polityką. Ibsen w operze yue

Muzyka sceniczna Edvarda Griega do „Peera Gynta” w perspektywie historycznoteatralnej

Od pieśni Anitry do taranteli. Rekontekstualizacja jako metoda twórcza

Ewa Partyga «Ibsenowskie konstelacje. Ćwiczenia w patrzeniu i czytaniu». Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016

Henrik Ibsen a Peer Gynt mezi bokmålem a nynorskem

Moving out of the doll's house: Henrik Ibsen, Kate Chopin and Eliza Orzeszkowa