Search results

1

Sen w ujęciu racjonalisty: rozprawa teoretyczno-filozoficzna Hugona Kołłątaja "Nad snami, czyli nad marzeniami nocnymi moje uwagi"

100%

Krzykała E. J.

Ruch Literacki

|

2017

|

issue 5

2

Katarzyna Buczek, Hugo Kołłątaj i edukacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ss. 194

80%

Falkowska J.

Biuletyn Historii Wychowania

|

2008

|

issue 24

169-171

PL

Katarzyna Buczek, Hugo Kołłątaj i edukacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ss. 194

3

Między kultura a naturą? Hugona Kołłątaja koncepcja religii

80%

Janeczek S.

Kultura i Wartości

|

2012

|

issue 2

5-18

EN

This paper discusses Kołłątaj's contribution to the development of modern reflection on religion. It manifests a stronger tendency towards a rationalistic and naturalistic bias, a fact which leads to the reflection on the nature of religion as such, and not only as one of its confessional forms. The eighteenth century saw also a more empirical approach, which was a result of how science was understood in modernity when it was modelled on natural philosophy. This accounts, on the one hand, for a peculiar pre-positivistic fear of autonomically-comprehended philosophy that may be pursued only within the context of the applied sciences. On the other hand, it emphasised the import_ance of the historical method, which was closer to the mentality of science narrowly understood. Such factors would bear fruit in Kołłątaj's approach to the form of reflection on the cultural and social compound of religious phenomena. The philosophy of God, in its metaphysical form, would largely be replaced by a psychological and historical-cultural reflection on the functions of religion than on the nature of religion itself. Kołłątaj retains, however, the principal theses of the Christian outlook. Yet in view of philosophical minimalism, the justification of their legitimacy is conveyed to theology as the legitimate method of knowledge, although different from science understood by way of scientism. In his approach, religion is not only a result of human reflection on the condition of the cosmos, but it also comes from the Divine Providence revealed to the human being in a strictly religious sense, in the form of religious revelation. It is therefore bound with human nature, made manifest in culture that affects it, but it also equally transcends nature and culture. Eventually, Kołłątaj's conception of religion is a manifestation of what one calls the Christian Enlightenment which functions within the Enlightenment religiosity that is rationalistically and moralistically biased.

PL

Artykuł omawia dokonanie Kołłątaja, które wpisuje się w rozwój nowożytnej refleksji nad religią. Konstytuuje się ona w kontekście nasilenia się tendencji o charakterze racjonalistycznym i naturalistycznym, co prowadzi do podjęcia refleksji nad naturą religii jako takiej, a nie tylko jako jednej z jej konfesyjnie pojętych form. W wieku XVIII nasili się też podejście bardziej empiryczne, odpowiadające narastającemu wpływowi nowożytnie pojętej nauki, wzorowanej na przyrodoznawstwie. Tłumaczy to z jednej strony swoiście prepozytywistyczną fobię wobec autonomicznie pojętej filozofii, która może być uprawiana tylko w kontekście nauk szczegółowych. Z drugiej strony owocuje to wzrostem znaczenia metody historycznej, bliższej mentalności wąsko pojętej nauki. Czynniki te zaowocują w ujęciu Kołłątaja refleksją nad konglomeratem kulturowo-społecznych zjawisk religijnych. Metafizycznie pojęta filozofia Boga zostanie w dużej mierze zastąpiona przez psychologiczną oraz historyczno-kulturową i historyczno-społeczną refleksję raczej nad funkcjami religii niż nad samą naturą religii. Kołłątaj zachowuje jednak podstawowe tezy światopoglądu chrześcijańskiego, ale wobec minimalizmu filozoficznego uzasadnienie ich prawomocności przenosi do teologii, jako uprawnionej metody poznania, choć różnej od nauki pojętej scjentystycznie. Religia jest w jego ujęciu nie tylko dziełem ludzkiego namysłu nad kondycją kosmosu, ale także owocem Bożej Opatrzności, która objawia Boga człowiekowi w sensie stricte religijnym, w formie objawienia religijnego. Jest więc związana z ludzką naturą, uzewnętrznia się w kulturze, która ma na nią wpływ, ale w równej mierze przekracza naturę i kulturę. Ostatecznie koncepcja religii Kołłątaja jest przejawem formacji określanej jako tzw. oświecenie chrześcijańskie, funkcjonującej w kontekście racjonalistycznie i moralistycznie nachylonej religijności oświeceniowej.

4

Ks. Hugo Kołłątaj o autorach wczesnochrześcijańskich

71%

Stępniewska A.

Vox Patrum

|

1986

|

vol. 11

769-774

EN

bibliography

PL

bibliografia

5

Wydział Teologiczny Głównej Szkoły Krakowskiej w dobie Księstwa Warszawskiego (1809-1815)

71%

Kanior M.

Folia Historica Cracoviensia

|

1996

|

vol. 3

EN

The article details the history of the Department of Theology of the Main School of Krakow in the period of the Warsaw Duchy.

PL

Artykuł omawia dzieje Wydziału Teologicznego Głównej Szkoły Krakowskiej w dobie Księstwa Warszawskiego.

6

Rozważania o prawie i jego nauczaniu w korespondencji Hugona Kołłątaja z Tadeuszem Czackim

71%

Jakubowski I.

Studia Prawno-Ekonomiczne

|

2015

|

vol. XCVI (96)

81-94

PL

Autor przedstawia poglądy na prawo i jego nauczanie w Polsce przełomu XVIII i XIX wieku, prezentowane przez dwie wybitne postaci polskiego życia społecznego i intelektualnego, Hugona Kołłątaja i Tadeusza Czackiego. Opiera swoje rozważania na ich opiniach wyrażonych w bardzo obszernej korespondencji listownej, którą obaj panowie prowadzili w czasach tworzenia (lata 1803–1805) w Krzemieńcu gimnazjum/liceum, z perspektywą przekształcenia tej szkoły w Akademię. Obaj, ale szczególnie Kołłątaj, dokonywali podziałów prawa, jego systematyzacji i wskazywali, na jakie gałęzie prawa należy położyć szczególny nacisk w procesie edukacji prawniczej. Pisali o znaczeniu prawa natury, prawa narodów, ale również o nowoczesnym nauczaniu rodzimego prawa cywilnego i karnego. W końcowej części pracy autor przedstawia również ich poglądy na temat roli prawa rzymskiego w kształtowaniu dawnego prawa polskiego oraz miejscu tego systemu prawnego w procesie tworzenia formacji intelektualnej przyszłych prawników. I Czacki, i Kołłątaj nie byli zwolennikami obecności prawa Rzymian w programach nauczania uniwersyteckiego, ale jednak prawo rzymskie, jako oddzielny przedmiot nauczania zostało wprowadzone do szkoły w Krzemieńcu. Autor w podsumowaniu stwierdza, że bez wątpienia więcej o prawie wiedział Kołłątaj, jego poglądy w tej materii były bardziej wyraziste; wynikało to z jego gruntownego wykształcenia prawniczego, zaś Czacki dziedzinę tę poznawał tylko w trybie samokształcenia, poprzez liczne lektury uznanych dzieł prawniczych, a w przypadku prawa rzymskiego – poprzez lekturę jego źródeł.

EN

Author is presenting the opinions about the law and its teaching in Poland in late 18th and early 19th century expressed by two significant characters of the Polish social and intellectual life – Hugo Kołłątaj and Tadeusz Czacki. The fundamental core of his paper are opinions expressed by Kołłątaj and Czacki in their epistolary correspondence which was written between 1803 and 1805. A cause of their correspondence was to transform the Krzemieniec’s Secondary School into an Academy. Both scholars, but most notably Kołłątaj, suggested the methods of the division of the law and its systematization. They also pointed out which branches of law shall be predominantly taught during the legal studies. They were writing about the importance of the law of nature, law of nations, as well as the methods of teaching Polish civil and criminal law. In the final part of his paper, author is presenting Kołłątaj’s and Czacki’s opinions about the role of Roman law in the process of the evolution of old Polish law. He is also presenting their opinions on the role of Roman law in the intellectual formation of the future lawyers. Both Czacki and Kołłątaj were not supporters of the idea of the presence of Roman law in the legal curriculum. Nevertheless, Roman law was included in the Krzemieniec’s legal curriculum as a separate subject. In the conclusion, author pointed out that the Kołłątaj was the one, who was more learned in law. His opinions about the law were much more distinct. It was a natural consequence of his legal education. Czacki, instead, knew law thanks to his self-studies, reading of the distinguished legal works and examination of the Roman law sources.

7

Hugo Kołłątaj, a State Prisoner in Olomouc a Josefov in 1794–1802

61%

Sobotková M.

Poznańskie Studia Slawistyczne

|

2018

|

issue 15

CS

The Kraków canon priest Hugo Kołłątaj (1750–1812), one of the authors of the Polish Constitution of 3rd May 1791, a writer, philosopher and teacher, the rector of the Jagiellonian University and the Vice-Chancellor of the Polish-Lithuanian Union, endeavoured to escape to Venice via Galicia and Hungary after the defeat of Kościuszko’s uprising. He was, however, captured by the Austrians in Radymno on 6th December 1794 and then imprisoned in Przemyśl. On 19th December of the same year, Kołłątaj was transported to Olomouc, where he was interned as state prisoner no. 4. From 14th February 1795 to 29th June 1798, he was imprisoned in the Josefov fortress and he then returned again to Olomouc. Kołłątaj was forced to remain at the Olomouc Jesuit Barracks until 6th December 1802 and he departed Olomouc on 19th December of the same year. During his internment, he wrote elegiac verse and scientific works dedicated to anthropogeography, history, ethnography and ethics.The memorial plaque to Hugo Kołłątaj, produced according to an artistic design by Marek Mielczarek and placed on the façade of the Czech Army’s Administrative Archive in Olomouc at the initiative of the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland, was unveiled on 20th October 2015 as a permanent reminder of the legacy of this leading Polish enlightenment figure.

8

REFLECTIONS ON THE REFORM OF THE LEGAL SITUATION OF PEASANTS DURING THE KOŚCIUSZKO UPRISING OF 1794

51%

Konarski M.

Review of European and Comparative Law

|

2018

|

vol. 35

|

issue 4

41-72

PL

The aim of this article is to analyse issues related to the reform of the legal status of the rural population during the Kościuszko Uprising, which was the first Polish national uprising. The analysis concerns the fundamental reform of the legal situation of peasants introduced by the uprising authorities in 1794, whose aim was to make this social group join the Uprising. The Commander-in-Chief – Tadeusz Kościuszko – announced the reduction of serfdom loathed by Polish peasants and lifted the ban on leaving the land without the permission of the owner. The defeat of the Uprising destroyed peasants’ hopes to be liberated from serfdom. However, it fostered their awareness of being members of the Polish Nation, contrary to the claims of the nobility and the magnates, who considered only their estate to be the Polish Nation and peasants to be their subjects, refusing them the attribute of being Polish.

9

Panegiryk à rebours. Hugona Kołłątaja mentalna topografia Moskwy z 1807 / 1808 roku

51%

Nalepa M.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2019

|

vol. 25: Pamiątka, hołd, laudacja w literaturze i kulturze

267-287

EN

Due to the movement of the Napoleonic army towards Russia, Hugo Kołłątaj was removed from public life from January 1807 to May 1808. He spent that time in exile in Moscow, where he could prepare various notes and exchange letters. One effect of his literary activities was, among other things, the unfinished "Opisanie miasta Moskwy" [An Outlining of the City of Moscow]. Due to the poorly legible, draft form of the text, it remained as a manuscript for many years. It was only made available in print in 1954 by Stefan Białas, in the “Kwartalnik Instytutu Polsko-Radzieckiego” [“The Polish-Soviet Institute Quarterly”]. Written in ‘Sterne’s style’, it can be characterised by a variety of discursive forms. There are digressions, inversions, witty repartees, sometimes tedious ponderings, anecdotes, as well as autothematic and autobiographical threads, all contributing to the creation of a spiritual and intellectual portrait of their author. In "Opisanie miasta Moskwy", Kołłątaj paints an image of Moscow that is self-contradictory, inconsistent and unfavourable to Alexander I’s enlightened empire: with a backward, superstitious people manipulated by the priests, uneducated and corrupted clergy, and with a lack of zest and creativity in every possible expression of culture. This is why the text is something of an à rebours laudatio, which accumulates all of the Deputy Chancellor priest’s previously manifested prejudices towards Russians. The article highlights the criticism to which Kołłątaj subjected the syncretism and architectural disarray of the Kremlin and Kitay-gorod’s buildings and spatial planning, as well as a progressive (for the early 19th Century) praise of the arrangement of green spaces within the city.

10

Hugo Kołłątaj’s moral philosophy and concept of natural ethics

50%

Gawor L.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2020

|

vol. XVII (2020)

|

issue 4: Nauki o polityce i historia administracji

85-97

EN

Kołłątaj Hugo [1750-1812], the coryphaeus of the Polish Enlightenment in philoso-phy, was a representative of a popular social Enlightenment philosophy - physioc-racy. It became the basis for his formulation of an original theory of morality and the concept of natural ethics (presented in the work entitled Porządek fizyczno-moralny, The physico-moral order). In his approach, the discovery of the moral order is based on the analysis of physical relations governing the life of a particular person, interpersonal relations and the relationship between man and all nature. Every human being is subject to the same laws as animals and plants, but also to the laws of the internal order. Within human existence, there is a close relationship between physical and moral laws. It is what creates a physico-moral order uniform for the whole world. Man, according to Kołłątaj, should take this order into account in his practical actions, determined by the inherent rights and duties assigned to him. Hence the natural human morality, sanctioned by nothing but the law of nature. In turn, according to Kołłątaj, normative ethics should be an empirical and natural-istic science, practised like natural sciences, deriving its principles from the laws of nature. A set of preferred values was presented by Kołłątaj in chapter XII of his work: “Prawodawstwo przyrodzenia, czyli zbiór przyrodzonych należytości i powinności” (“Legislation of nature, or a collection of inherent privileges and ob-ligations”). In both the individual and social spheres, this ethics dictates that man act in accordance with, first and foremost, fundamental values: charity and justice.

PL

Kołłątaj Hugo [1750-1812], koryfeusz polskiego oświecenia na gruncie filozofii, był przedstawicielem popularnej oświeceniowej filozofii społecznej – fizjokratyzmu. Stała się ona podstawą dla sformułowania przez niego oryginalnej teorii moralno-ści oraz koncepcji etyki naturalnej (wyłożonych w dziele: Porządek fizyczno-moralny). Odkrycie porządku moralnego polega w jego ujęciu na analizie fizycznych sto-sunków rządzących życiem poszczególnego człowieka, relacjami międzyludzkimi oraz związkiem człowieka a całą przyrodą. Każdy człowiek podlega takim samym prawom, co zwierzęta i rośliny, ale i też podlega prawom porządku wewnętrzne-go. W ramach ludzkiej egzystencji zachodzi ścisły związek praw fizykalnych i moralnych. On to tworzy jednolity dla całego świata człowieka porządek fizyczno-moralny. Człowiek, zdaniem Kołłątaja, winien uwzględniać ów porządek w swo-im praktycznym działaniu, wyznaczonym przypisanymi mu przyrodzonymi uprawnieniami i obowiązkami. Stąd wynika naturalna ludzka moralność, nie sankcjonowana niczym, poza prawem natury. Etyka zaś normatywna, zdaniem Kołłątaja, winna być nauką empiryczną i naturalistyczną, uprawianą na wzór nauk przyrodniczych; wywodzącą swe zasady z praw natury. Zestaw preferowanych wartości został przez Kołłątaja przedstawiony w rozdziale XII swego dzieła: „Prawodawstwo przyrodzenia, czyli zbiór przyrodzonych należytości i powinno-ści”. Tak w sferze indywidualnej, jak i społecznej, etyka ta nakazuje człowiekowi postępować w myśl przede wszystkim podstawowych wartości: dobroczynności i sprawiedliwości.

RU

Коллонтай Гюго [1750-1812], корифей польского Просвещения в философии, был представителем популярной социальной философии Просвещения - физиократии. Это стало основой для его формулировки первоначальной теории морали и концепции естественной этики (изложенной в работе: Фи-зический и нравственный порядок). В своем подходе открытие морального по-рядка заключается в анализе физических отношений, управляющих жизнью человека, межличностных отношений и отношений между человеком и всей природой. Все подчиняются тем же законам, животные и растения, но также подчиняются законам внутреннего порядка. Существует тесная взаимосвязь между физическими и моральными законами человеческого существования. Он создает единый физический и моральный порядок для всего человече-ского мира. Человек, по Коллонтаю, должен учитывать этот порядок в своих практических действиях, определяемых неотъемлемыми правами и обязан-ностями, возложенными на него. Отсюда естественная человеческая мораль, санкционированная только законом природы. Нормативная этика, согласно Коллонтаю, должна быть эмпирической и естественной наукой, практикуе-мой по образцу естественных наук; выводя свои принципы из законов при-роды. Набор предпочтительных ценностей был представлен Коллонтаем в главе XII своей работы: Законодательство о рождении, или Набор естественных обязанностей. И в индивидуальной, и в социальной сферах эта этика требует от человека действовать в соответствии с основными ценностями: благотво-рительностью и справедливостью.

11

Spory o Młyn Górny w Bieńczycach w latach 1792-1838

41%

Godek A. E.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2020

|

vol. 134

169-190

EN

Bieńczyce, a village near Kraków, was a benefice of a parson of St Florian’s parish in Kleparz, providing his main source of income. In the 18th and 19th century the countryside witnessed a conflict between millers and peasants as well as a Rev. Antoni Krząnowski, and after his death Rev. Franciszek Kolendowicz. Three successive millers from the Upper Mill neglected their duties, which caused a gradual deterioration of the mill’s condition. The article focuses on the causes, course and results of conflicts over the mill in the years 1792–1838.

PL

Podkrakowska wieś Bieńczyce stanowiła część uposażenia proboszcza parafii pw. św. Floriana na Kleparzu, stanowiąc przy tym główne źródło jego dochodu. W XVIII i XIX w. rozegrał się w niej konflikt pomiędzy młynarzami a gromadą i ks. Antonim Krząnowskim, a po jego śmierci z ks. Franciszkiem Kolendowiczem. Kolejno następujący po sobie trzej młynarze z Młyna Górnego zaniedbywali obowiązki, wskutek czego stan młyna ulegał systematycznemu pogorszeniu. Artykuł podejmuje problematykę przyczyn, przebiegu oraz skutków toczonych w latach 1792–1838 sporów o młyn.

12

Ethics and Scientific Subjectivity. The Confrontation and Interpretation of Some Ideas and Attitutes of Polish Enlightenment in the Light of Scientific Analysis (based on the example of Hugo Kolłątaj's, Stanislaw Staszic's. Jan Śniadeckii's and Tadeusz Czacki's Works)

41%

Łysiak A.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2004

|

vol. 34

Refine search results

Sen w ujęciu racjonalisty: rozprawa teoretyczno-filozoficzna Hugona Kołłątaja "Nad snami, czyli nad marzeniami nocnymi moje uwagi"

Katarzyna Buczek, Hugo Kołłątaj i edukacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, ss. 194

Między kultura a naturą? Hugona Kołłątaja koncepcja religii

Ks. Hugo Kołłątaj o autorach wczesnochrześcijańskich

Wydział Teologiczny Głównej Szkoły Krakowskiej w dobie Księstwa Warszawskiego (1809-1815)

Rozważania o prawie i jego nauczaniu w korespondencji Hugona Kołłątaja z Tadeuszem Czackim

Hugo Kołłątaj, a State Prisoner in Olomouc a Josefov in 1794–1802

REFLECTIONS ON THE REFORM OF THE LEGAL SITUATION OF PEASANTS DURING THE KOŚCIUSZKO UPRISING OF 1794

Panegiryk à rebours. Hugona Kołłątaja mentalna topografia Moskwy z 1807 / 1808 roku

Hugo Kołłątaj’s moral philosophy and concept of natural ethics

Spory o Młyn Górny w Bieńczycach w latach 1792-1838

Ethics and Scientific Subjectivity. The Confrontation and Interpretation of Some Ideas and Attitutes of Polish Enlightenment in the Light of Scientific Analysis (based on the example of Hugo Kolłątaj's, Stanislaw Staszic's. Jan Śniadeckii's and Tadeusz Czacki's Works)