Search results

1

Kłopoty z „rasą” – przypadek Ludwika Krzywickiego

100%

Makuch D. W.

Przegląd Humanistyczny

|

2018

|

vol. 62(3 (462))

37-55

PL

The article presents the transformations of Ludwik Krzywicki’s views on race. First, based on the biographical and intellectual context, an important place of anthropological reflection of the author of Ludy [Peoples] is pointed out. Krzywicki, aware of the threats coming from the young discipline, perceived it, however, as the chance for the development of science and society. Further in the article, the problems of researchers with ambiguous value judgments about race appearing in the anthropological works of the Polish Marxist are discussed and compared with the difficulties of Krzywicki himself, who from the very beginning of dealing with ethnographic research tried to systematize the reflection on the subject. The fuzzy scope of meaning, ideological burdens, arbitrariness, relativity, and conventionality of the concept of race ultimately led the author to reject the problematic category but also contributed to the development of quantitative and qualitative sociological analysis in his later studies.

2

Literatura a sympatia społeczna. „Wędrówka idei” Ludwika Krzywickiego na tle rozwoju teoretycznych paradygmatów literatury porównawczej pod koniec XIX wieku

89%

Herlth J.

Pamiętnik Literacki

|

2023

|

vol. 114

|

issue 2

167-184

PL

Artykuł jest przyczynkiem do badań nad relacją między literaturą a socjologią pod koniec XIX wieku w Polsce pod zaborami. Autor przeanalizował potencjał teoretyczny koncepcji „wędrówki idei” Ludwika Krzywickiego w zakresie literaturoznawstwa porównawczego, przybliżył kontekst przenikania się krytyki literackiej i socjologii w środowisku warszawskiej inteligencji, a także prześledził, jak w jej kręgu przyjmowano prace zagranicznych antropologów i socjologów literatury (Hutchesona Macaulaya Posnetta, Charles’a Letourneau). Już w najwcześniejszych badaniach w dziedzinie literatury porównawczej opartych na podejściu socjologicznym można dostrzec postulat funkcjonalnego związku literatury z tym, co w socjologii nazywa się „więzią społeczną” i co w ówczesnej debacie często figuruje jako „sympatia społeczna”. W artykule zrekonstruowano tę linię i omówiono czynniki, które doprowadziły do jej zniknięcia w dalszej historii dyscypliny.

EN

This paper is a contribution to the study of the relationship between literature and sociology at the end of the 19th century in partitioned Poland. In particular, it explores the theoretical potential of Ludwik Krzywicki’s concept of “migration of ideas” for comparative literature studies. It explains the context of the interplay of literary criticism and sociology among the Warsaw intelligentsia and examines how the work of foreign anthropologists and sociologists of literature (Hutcheson Macaulay Posnett, Charles Letourneau) was received in these circles. Even in the earliest sociologically based studies in the field of comparative literature, one can discern a postulate of functional connection between literature and what sociologists call “the social bond” and what in the debate of the time is often figured as “social sympathy.” The article reconstructs this line of reasoning and discusses the factors that led to its disappearance in the subsequent history of the discipline.

3

Wpływy rosyjskie w socjologii Ludwika Krzywickiego

89%

Głuszkowski M.

Przegląd Socjologiczny

|

2009

|

vol. 58

|

issue 2

53-69

PL

Myśl socjologiczna Ldwika Krzywickiego rozwijała się w czasach, kiedy terytorium Polski było rozdzielone między sąsiednie mocarstwa, a jej znaczna część znajdowała się pod rosyjską dominacją. Było kilka możliwych kanałów, poprzez które rosyjska socjologia oddziaływała na polską w II połowie XIX i na początku XX wieku: polskie tłumaczenia rosyjskich prac socjologicznych, odwołania do prac rosyjskich socjologów w dziełach polskich uczonych, odbiór rosyjskich przekładów zachodnich prac socjologicznych w Polsce, Polacy studiujący na rosyjskich uniwersytetach i osobiste kontakty z rosyjskimi socjologami. Rosyjska socjologia wpływała na kształt myśli społecznej Krzywickiego od samego początku jego zainteresowań naukowych. Uczył się w rosyjskiej szkole średniej, a nastepnie studiował na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Były mu znane rosyjskie prace socjologiczne i socjalistyczne. Kiedy został wydalony z uniwersytetu i wyemigrował, współpracował z rosyjskimi socjologami, m.in. z Piotrem Ławrowem. W swoich pracach Krzywicki odwoływał się do twórczości wielu rosyjskich socjologów, filozofów, antropologów i etnologów. Współpracował także z kilkoma czasopismami w Paryżu i Warszawie, w których rosyjska socjologia była obecna w wielu artykułach, nie tylko autorstwa Krzywickiego, ale również wielu innych uczonych.

EN

Ludwik Krzywicki’s sociological thought developed when the territory of Poland was divided by surrounding powers and a considerable part of which was under Russian dominance. There were several examples of Russian influence on Polish Sociology in the second half of the 19th century and in the beginning of the 20th century: Polish translations of Russian sociological works, citations of Russian sociologists in Polish works, the reception of Russian editions of Western sociological works in Poland, Poles studying at Russian universities and personal contact with Russian sociologists. Russian Sociology influenced Krzywicki’s thought from its very beginning. He studied at a Russian secondary school and then at the Imperatorial University of Warsaw. Krzywicki was familiar with Russian sociological and socialist works. When he was dismissed from the university and emigrated, he cooperated with Russian sociologists such as Peter Lavrov. In his works, Krzywicki referred to numerous Russian sociologists, philosophers, anthropologists and ethnologists. He also cooperated with several periodicals in Paris and Warsaw, where Russian Sociology was present in many articles, written not only by Krzywicki, but also by other authors.

4

Rola i funkcje rodziny w pismach polskich ekonomistów na przełomie XIX i XX wieku

89%

Bołdyrew A.

Wychowanie w Rodzinie

|

2015

|

vol. XII

|

issue (2/2015)

105-119

EN

The changes in the social and economic life in Poland at the turn of the XIXth century changed and influenced also the functioning of the family, marked new norms, influenced the modification of the values connected with family life and also determined the transformations of the functions and tasks fulfilled by the family. Still, the role of the family which functioned according to the law, was to fulfill numerous tasks serving the family itself and the whole of society. A family was prescribed not only intrinsic values but also utilitarian values which were to serve the country and society. At the turn of the XIXth century the family became the object of interest to intellectuals, publicists and social activists which resulted in a number of normative, descriptive and theoretical publications. In social discourse on the family an important role was played by economists who wrote about complex family functions concentrating on economic stratification and educational and protective aspects. The issues were taken up by Galician (Eastern Europe) scientists: Stanisław Głąbiński and Adam Krzyżanowski and intellectuals from the Kingdom of Poland who dealt with social and economic issues: Ludwik Krzywicki, Zofia Daszyńska-Golińska, Aleksander Wóycicki. The aim of the discussion was a diagnosis of the described situation and pointing to the right support of poor and neglected families. Some experts in the reborn Poland researched theoretically and practically the issues of social and educational policy. The solutions described in scientific magazines, in expert and social magazines could, therefore, be introduced in life. During the times of the Second Republic the ideas frequently influenced the policy of the country concerning the support of families in their basic functions.

PL

Przemiany w życiu społeczno-gospodarczym na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku zmieniły funkcjonowanie rodzin, wyznaczyły nowe normy, wpłynęły na modyfikację wartości związanych z życiem rodzinnym, a także determinowały przeobrażenia funkcji i zadań, pełnionych przez rodziny. Niezmiennie jednak funkcjonującej w majestacie prawa rodzinie przypisywano szereg powinności, służących jej samej i całemu społeczeństwu. Rodzinie przypisywano nie tylko wartości autoteliczne, ale także utylitarne wobec państwa i społeczeństwa. Na przełomie XIX i XX wieku rodzina stała się przedmiotem zainteresowania intelektualistów, publicystów i działaczy społecznych, co zaowocowało szeregiem publikacji o charakterze normatywnym, opisowym, teoretycznym. W społecznym dyskursie na temat rodziny istotną rolę odegrali ekonomiści, którzy pisali o złożonych funkcjach rodziny, koncentrując się na aspektach ekonomicznych, stratyfikacyjnych, prokreacyjnych oraz opiekuńczo-wychowawczych. Zagadnienia te podejmowali galicyjscy uczeni – Stanisław Głąbiński i Adam Krzyżanowski oraz zajmujący się problematyką społeczno-ekonomiczną intelektualiści pochodzący z Królestwa Polskiego – Ludwik Krzywicki, Zofia Daszyńska-Golińska, Aleksander Wóycicki. Celem tych rozważań była diagnoza opisywanej sytuacji i wskazanie koncepcji wsparcia rodzin ubogich i zaniedbanych. Część specjalistów w Odrodzonej Polsce zajmowała się w wymiarze teoretycznym i praktycznym zagadnieniami polityki społecznej i oświatowej. Omawiane na łamach opracowań naukowych, w prasie specjalistycznej i społecznej rozwiązania mogły zatem być wprowadzone w życie. W okresie II Rzeczypospolitej wielokrotnie widać wpływ tych koncepcji na politykę państwa w aspekcie form wspierania rodzin w realizacji ich podstawowych funkcji.

5

Na początku był zachwyt. Młody Krzywicki czyta Morgana

71%

Gomóła A.

Laboratorium Kultury

|

2014

|

vol. 3

83-113

PL

W artykule zrekonstruowano wybrane konteksty sporządzenia i wydania polskiego przekładu Ancient Society Lewisa Henry’ego Morgana. Tłumaczenie dokonane przez Aleksandrę Bąkowską wydane zostało w roku 1887 nakładem, redagowanego przez Aleksandra Świętochowskiego, tygodnika „Prawda”. Korygował je Ludwik Krzywicki, który twórczość Morgana znał co najmniej od 1883. Bliżej zaznajomił się z nią za sprawą pracy Fryderyka Engelsa Der Ursprung der Familie, des Privateigenthums und des Staats. Im Anschluss an Lewis H. Morgan’s Forschungen (1884) – Krzywicki spolszczył i wydał tę książkę (pod pseudonimem J.F. Wolski) w 1885 r. pod tytułem Początki cywilizacyi. Na zasadzie i jako uzupełnienie badań Lewisa H. Morgana (dzieło Engelsa jest lepiej znane w Polsce pod tytułem Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa. W związku z badaniami Lewisa H. Morgana – tak brzmi tytuł późniejszego tłumaczenia). Od 1885 w pracach naukowych Krzywickiego poświęconych antropologii odwołania do Morgana zdarzają się coraz częściej. W artykułach odnaleźć można skrystalizowane wyobrażenie Morgana jako badacza terenowego, który spędził czterdzieści lat wśród Indian i dzięki temu mógł stworzyć wybitne dzieło podważające dorobek antropologii gabinetowej. Morgan przedstawiany jest jako ten, który dokonał przewrotu w nauce. Krzywicki także, przyjmując za Engelsem przeświadczenie, że twórczość Morgana jest celowo pomijana, czuje się w obowiązku, by ją popularyzować i bronić przed jakąkolwiek krytyką. Dopiero w latach 90. znajdziemy w pismach Krzywickiego fragmenty, które świadczą o narastającym dystansie do ustaleń amerykańskiego antropologa.

EN

Article reconstructs chosen context and editions of Polish translation Lewis Henry Morgan’s Ancient Society. Aleksandra Bąkowska’s translation was first published in 1887, printed in “Prawda” magazine, which senior editor at the time was Aleksander Świętochowski. It was edited by Ludwik Krzywicki, who knew Morgan’s work since estimated 1883. He got closely acquainted with it due to Frederic Engels’ Der Ursprung der Familie, des Privateigenthums und des Staats. Im Anschluss an Lewis H. Morgan’s Forschungen (1884) – Krzywicki translated and published this book (under alias J.F. Wolski) in 1885 and entitled it Początki cywilizacyi. Na zasadzie i jako uzupełnienie badań Lewisa H. Morgana – Beginnings of civilization. Investigation and reinvigoration of work by Lewis H. Morgan (in Poland Engels’ work is better known as Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa. W związku z badaniami Lewisa H. Morgana – Origins of family, private property and the State. Investigation into the works of Lewis H. Morgan – which is the title of the book’s latter translation). From 1885, in his scientific research, Krzywicki references Morgan more often. In articles one can find crystallized idea of Morgan as a field researcher, who spent forty years among Native Americans, thus making him able to create a masterpiece that undermined achievements of cabinet anthropology. Morgan is portrayed as the one who revolutionized science. Also, Krzywicki, taking in Engels’ conviction that Morgans work is deliberately omitted, feels obliged to propagate it and defend it from criticism. Only in Krzywicki’s writings from the nineties we find fragments that show his detachment from Morgans’ conclusions.

6

Benedykt Dybowski i Włodzimierz Popiel, albo o pewnym dyskursie profeministów polskich przełomu XIX i XX wieku

63%

Skucha M.

Pamiętnik Literacki

|

2016

|

vol. 107

|

issue 2

47-65

PL

Artykuł jest poświęcony zagadnieniu udziału mężczyzn w polskim ruchu emancypacji kobiet na przełomie XIX i XX wieku. W tym czasie wyróżnić można kilka strategii, jakie stosowali profeminiści – dyskurs pedagogiczny (A. Świętochowski, A. Wiślicki), ekonomiczny (L. Biliński, L. Krzywicki) i prawniczy (E. Prądzyński, J. Lange, L. Petrażycki). Przedmiotem artykułu jest analiza dyskursu „biologistycznego”. Benedykt Dybowski i Włodzimierz Popiel w swoich książkach próbowali argumenty na rzecz równouprawnienia kobiet odnajdywać w zjawiskach przyrodniczych i medycznych. Pierwszy przyjął strategię mizoandryczną, bo uważał, że kobiety są lepsze od mężczyzn, na co dowody odnalazł w świecie przyrody oraz w kulturach egalitarnych. Drugi zaś zastosował strategię mizoginiczną, ponieważ – mimo deklarowanego poparcia dla ruchu kobiet – prowadził argumentację w sposób dyskryminujący kobiety. Niezaprzeczalnie obaj byli orędownikami emancypacji kobiet i przyznania im pełni praw, ale nie do końca potrafili odpowiednio uargumentować swoje racje. Dlatego też oba teksty traktuję jako reprezentatywne dla pewnego ogólniejszego zjawiska, a mianowicie – próby włączania się mężczyzn w kobiecy dyskurs feministyczny przełomu XIX i XX wieku oraz szukania odpowiedniego języka do uzasadnienia praw kobiet.

EN

The article is devoted to the participation of males in Polish women emancipation movement at the turn of 19th century. At that time we may distinguish several strategies used by male profeminists, namely pedagogical movement (A. Świętochowski, A. Wiślicki), economical (L. Biliński, L. Krzywicki) and legal (E. Prądzyński, J. Lange, L. Petrażycki). The subject of the article is an analysis of “biologial” discourse. Benedykt Dybowski and Włodzimierz Popiel in their papers wanted to find arguments for women equality in natural and medical phenomena. The first one adopted the strategy of misandry in that he claimed women to be better than man, and which he evidenced in the world of nature and in egalitarian cultures. The second resorted to the strategy of misogyny as, in spite of his declarative support for women, he lead his argumentation in the way that discriminated women. Undoubtedly, they advocated women anticipation and granted them full rights, though they were unable to properly argument their views. As a result, Skucha sees both texts as a representative of a more general phenomenon, i.e. as an attempt of including males into women feminist movement of the turn of 19th century and as a mode of striving for a proper language to validate the rights of women.

Refine search results

2 Pamiętnik Literacki

1 Laboratorium Kultury

1 Przegląd Humanistyczny

1 Przegląd Socjologiczny

1 Wychowanie w Rodzinie

1 Bołdyrew A.

1 Gomóła A.

1 Głuszkowski M.

1 Herlth J.

1 Makuch D. W.

1 Skucha M.

1 2023

1 2018

1 2016

1 2015

1 2014

1 2009

Kłopoty z „rasą” – przypadek Ludwika Krzywickiego

Literatura a sympatia społeczna. „Wędrówka idei” Ludwika Krzywickiego na tle rozwoju teoretycznych paradygmatów literatury porównawczej pod koniec XIX wieku

Wpływy rosyjskie w socjologii Ludwika Krzywickiego

Rola i funkcje rodziny w pismach polskich ekonomistów na przełomie XIX i XX wieku

Na początku był zachwyt. Młody Krzywicki czyta Morgana

Benedykt Dybowski i Włodzimierz Popiel, albo o pewnym dyskursie profeministów polskich przełomu XIX i XX wieku