Search results

1

Polityka władz niemieckich na obszarach okupowanych i administrowanych przez Ober-Ost w latach I wojny światowej (na przykładzie Białegostoku i Grodna)

100%

Snopko J.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2021

|

issue 2

125-136

PL

W listopadzie 1918 r. jedynie część ziem polskich mogła cieszyć się niepodległością. Natomiast północno-wschodnie obszary przedrozbiorowej Rzeczypospolitej pozostawały nadal pod okupacją niemiecką i musiały oczekiwać na niepodległość jeszcze kilka miesięcy. Wiązało się to z sytuacją wojskowo-polityczną w tej części Europy, gdzie Niemcy dysponowały poważnymi siłami wojskowymi, ciągle zachowującymi dyscyplinę i zdolność bojową. Należy też zaznaczyć, że system okupacyjny na obszarze podległym dowódcy frontu wschodniego (Oberbefehlshaber Ost – w skrócie Ober-Ost) był dużo bardziej represyjny i uciążliwy dla mieszkańców niż np. w Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim. Władze okupacyjne prowadziły bezwzględną eksploatację gospodarczą okupowanych terytoriów. Mieszkańców poddano ścisłej kontroli. Wprowadzono zakaz działalności politycznej oraz ostrą cenzurę prasy i wszelkich publikacji. Zakazano zgromadzeń publicznych oraz wprowadzono ograniczenia w możliwości przemieszczania się ludności.

2

Obraz zaboru rosyjskiego w oczach żołnierzy i urzędników państw centralnych w latach 1914–1917

80%

Brudek P.

Dzieje Najnowsze

|

2018

|

vol. 50

|

issue 3

PL

Podczas I wojny światowej wojska Niemiec i Austro-Węgier zajęły całe terytorium zaboru rosyjskiego dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pod ich kontrolą znalazły się terytoria całkowicie odmienne pod kątem ludnościowym, kulturowym czy przyrodniczym. Doświadczenie kontaktu z rzeczywistością Królestwa Polskiego, guberni suwalskiej, Białostocczyzny, Litwy, Kurlandii, Białorusi, Polesia i Wołynia w latach 1914–1918 stało się nieodłącznym tematem wspomnień, dzienników, listów, tekstów publicystycznych i naukowych oraz artykułów w prasie żołnierskiej, sporządzanych przez żołnierzy i urzędników administracji okupacyjnej państw centralnych. Poniższy artykuł jest próbą syntetycznego ujęcia obrazu „porosyjskiego Wschodu” w ich oczach. During World War I the German and Austrian troops annexed the whole territory of the Russian partition of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Thus, they took control over the lands that were totally different as regards population, culture or natural environment. Experiences of the reality of the Kingdom of Poland, Guberniya of Suwałki, Region of Białystok, Lithuania, Courland, Belarus, Polesie and Volhynia in 1914–1918 became inseparable part of memories, journals, letters, journalistic or scholarly texts, and articles in the military press, written by soldiers and officials of the administration of Central Powers. The present article attempts at a synthetic presentation of the “pro-Russian East” seen through their eyes.

3

Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim w listopadzie 1918 r.

80%

Centek J.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2018

|

vol. XIX (LXX)

|

issue 1-2 (263-264)

11-43

EN

During the Great War, the German and Austro-Hungarian Armies defeated the Russian forces and the Tsar’s empire collapsed. The Bolsheviks’ regime was not eager to sign a peace treaty on the Middle Power’s conditions. This denial started an offensive, which led Germans and Austro-Hungarians deep into the Russian territory. Their forces, however, were of poor quality, and they were only intended to provide cover for the transport of supplies into their countries as all battleworthy units and soldiers had already been on the Western Front. The Revolution in Germany and the Armistice on the Western Front caused great chaos among the soldiers of the Ober-Ost. Their primary concern was to go home as soon as possible. The German Army on the Eastern Front was in disarray, which gave rise to the formation of soldiers’ councils, intensifying the chaos even more. Things started to improve as late as in January 1919.

RU

Во время Первой мировой войны немецкие и австро-венгерские войска разгромили русскую армию, и царская империя рухнула. Большевистское правительство не было заинтересовано в подписании мирного договора на условиях центральных держав. Этот отказ спровоцировал наступление, которое завело немцев и австрийцев вглубь российской территории. Однако их войска были низкого качества, и должны были лишь обеспечить прикрытие транспортировки снабжения для их государств, в то время как все ценные отряды и солдаты находились уже на западном фронте. Революция в Германии и прекращение огня на западе привело к большому хаосу среди солдат Ober Ost. Их главной проблемой стало как можно более скорое возвращение домой. Немецкая армия на восточном фронте оказалась разобщенной, что поспособствовало появлению солдатских советов, еще более усиливающих хаос. Ситуация начала налаживаться лишь в январе 1919 г.

PL

Podczas I wojny światowej armie niemieckie i austro-węgierskie pokonały wojska rosyjskie i imperium cara runęło w gruzach. Rząd bolszewicki nie był zainteresowany zawarciem pokoju na warunkach państw centralnych. Ta odmowa spowodowała ofensywę, która doprowadziła Niemców i Austriaków w głąb terytorium rosyjskiego. Ich wojska jednakże były słabej jakości i miały jedynie zapewnić osłonę transportu zaopatrzenia do ich państw, gdyż wszystkie wartościowe oddziały i żołnierze znajdowały się już na froncie zachodnim. Rewolucja w Niemczech i zawieszenie broni na zachodzie spowodowały wielki chaos wśród żołnierzy Ober-Ost. Ich głównym zmartwieniem stał się jak najszybszy powrót do domu. Niemiecka armia na froncie wschodnim znalazła się w rozsypce, to zaś ułatwiło pojawienie się rad żołnierskich, powiększających jeszcze chaos. Sytuacja zaczęła się poprawiać dopiero w styczniu 1919 r.

4

Łotewska droga do niepodległości 1917–1921

70%

Materski W.

Dzieje Najnowsze

|

2021

|

vol. 53

|

issue 1

5-40

EN

The article discusses the genesis and formation of the Republic of Latvia – from the 1917 February Revolution in the Russian Empire to the settlements of relations with the Bolsheviks and its de iure recognition by the Entente states. Ample space is devoted to the context of this process, the confrontation in the Baltic region, especially in Latvia, between the policy of Bolsheviks, ‘White’ Russians, Germany, Great Britain, and Poland in particular. The text emphasises the importance of the Polish Army’s victory in the war against the Bolsheviks for the stabilisation of Latvia’s internal position. Its substantial part is made up by the reconstruction based on the preserved documents of the formation of Latvian borders, emphasising the dispute over the south-eastern district of Pytalovo (Abrene).

PL

Artykuł omawia genezę i powstanie Republiki Łotewskiej – od rewolucji lutowej 1917 r. w Imperium Rosyjskim do uregulowania przez nią relacji z bolszewikami i uzyskania uznania de iure przez ententę. Obszerne miejsce poświęcono kontekstowi tego procesu, konfrontacji w regionie bałtyckim, w szczególności na Łotwie, polityki bolszewików, „białych” Rosjan, Niemiec, Wielkiej Brytanii, a w szczególności Rzeczypospolitej. Eksponuje wagę zwycięstwa Wojska Polskiego w wojnie z bolszewikami dla ustabilizowania międzynarodowej pozycji Łotwy. Ważny jego wątek stanowi odtworzony na bazie dokumentów proces kształtowania się granic Republiki Łotewskiej, w szczególności spór o południowo-wschodni okręg Pytałowo (Abrene).

5

Dlaczego nie doszło do Unii, której nie było?

61%

Gierowska-Kałłaur J.

Społeczeństwo i Polityka

|

2019

|

issue 3(60)

75-88

PL

Tekst jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego Wilno zachowało daleko posuniętą rezerwę wobec propozycji reaktywacji unii przedstawionej przez Józefa Piłsudskiego w Odezwie do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego (22 kwietnia 1919 r.) w oswobodzonym od bolszewików mieście. W czasie wojny polsko-sowieckiej J. Piłsudski podejmował liczne działania w celu doprowadzenia do odrodzenia unii lubelskiej w nowoczesnym, XX-wiecznym kształcie. Na niepowodzenie tej polityki federacyjnej miały głównie wpływ konsekwencje niemieckiej polityki specjalnej prowadzonej w latach 1915–1918 na terenie niemieckiej okupacji części ziem byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, tzw. Ober-Ost. Polityka Niemców mająca na celu osiągnięcie własnej dominacji politycznej i gospodarczej na okupowanym terytorium wykorzystywała ambicje polityczne innych niż polska narodowości, starała się o antagonizowanie przedstawicieli różnych grup narodowych z najsilniejszą i najniebezpieczniejszą dla niemieckich interesów na terytorium byłej Rzeczpospolitej Obojga Narodów grupą polską. W tej sytuacji liderzy litewscy i białoruscy pozostający pod okupacją niemiecką nie widzieli korzyści płynących z ewentualnego sojuszu z Polakami, a posunięcia mające wymowę antypolską przynosiły im konkretne dotacje ze strony niemieckich okupacyjnych władz wojskowych. Próby porozumienia się polityków polskich, litewskich i białoruskich kończyły się zatem niepowodzeniem, zwiększały się natomiast sprzeczności interesów spadkobierców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego (16 lutego 1918 r. Litwini ogłosili po raz drugi niepodległość, 25 marca 1918 r. liderzy BRL wydali III Hramotę, 11 listopada 1918 r. proklamowano powstanie pierwszego litewskiego rządu, 11 grudnia 1918 r. członkowie żydowskiej starszyzny weszli do litewskiej Taryby). Wejście bolszewików do Wilna dodatkowo zantagonizowało Polaków i Żydów. Niezależnie od narodowości mieszkańcy Wilna odnieśli się więc nieufnie do idei federacji. Nie była zatem możliwa realizacja projektu systemu (ew. unii) państw buforowych, oddzielających Polskę od Rosji. W wyniku politycznej klęski polityki federacyjnej po podpisaniu traktatu ryskiego na terenie b. Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie było już silnego związku narodów mogącego skutecznie stawić opór różnego rodzaju ekspansji – czy to ze wschodu, czy z zachodu.

EN

The present study is an attempt to answer the question as to why the residents of Vilnius displayed such reluctance towards the idea of reactivating an international union, put forth by Józef Piłsudski in his “Proclamation to the inhabitants of the former Grand Duchy of Lithuania” (22 April 1919) in this city recently liberated from the Bolsheviks. During the Polish-Soviet War, Piłsudski undertook extensive efforts aimed at reviving the Union of Lublin in a modern, 20th-century form. The failure of the federalist concept resulted primarily from the consequences of the German special policy conducted in the years 1915–1918 in the German-occupied portion of the lands of the former Grand Duchy of Lithuania, known as Ober-Ost. The German strategy, aimed at achieving political and economic domination in the occupied territories, exploited the political ambitions of all national circles other than Polish by antagonizing the representatives of various ethnic groups with the strongest and most dangerous group within the former Polish-Lithuanian Commonwealth, i.e. the Poles. In this situation, Lithuanian and Belarusian leaders under German occupation saw no benefi t in a possible alliance with Poles, especially that anti-Polish measures were rewarded with subsidies from the German occupation military authorities. All attempts at a compromise made by Polish, Lithuanian and Belarusian politicians proved unsuccessful, while confl icts of interest between the successors of the former Grand Duchy of Lithuania grew (on 16 February 1918, the Lithuanian side declared independence for the second time; on 25 March 1918 the leaders of the BNR issued their Third Charter; on 11 November 1918 the formation of the fi rst Lithuanian government was proclaimed, and on 11 December 1918 the Jewish elders joined the Lithuanian Taryba). The Bolsheviks’ entry into Vilnius antagonised the Polish and Jewish populations even further. In summary, the citizens of Vilnius were sceptical of the federalist concept regardless of their nationality. Implementing a system (or union) of buffer states separating Poland from Russia was therefore out of the question. Due to the ultimate failure of the federalist policy sealed by the signing of the Peace of Riga, no powerful multinational union would emerge in the territories of the former Polish-Lithuanian Commonwealth to effectively put a halt to any later expansionist attempts, either from the East or from the West.

Refine search results

2 Dzieje Najnowsze

1 Pamięć i Sprawiedliwość

1 Przegląd Historyczno-Wojskowy

1 Społeczeństwo i Polityka

1 Brudek P.

1 Centek J.

1 Gierowska-Kałłaur J.

1 Materski W.

1 Snopko J.

2 2021

1 2019

2 2018

Polityka władz niemieckich na obszarach okupowanych i administrowanych przez Ober-Ost w latach I wojny światowej (na przykładzie Białegostoku i Grodna)

Obraz zaboru rosyjskiego w oczach żołnierzy i urzędników państw centralnych w latach 1914–1917

Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim w listopadzie 1918 r.

Łotewska droga do niepodległości 1917–1921

Dlaczego nie doszło do Unii, której nie było?