Search results

1

Wojna polsko-bolszewicka w nauczaniu historii w szkołach podstawowych i średnich w latach 1944–1989

100%

Przybysz M.

Przegląd Wschodnioeuropejski

|

2011

|

vol. 2

77-91

EN

The article is devoted to presenting the 1919–1921 Polish-Bolshevik conflict in history teaching at primary and secondary schools in the period between 1944 and 1989. It includes the times of the communist rule in Poland. It contains an analysis of school textbooks and curricula in terms of propaganda and hypocrisy used by the Communists. The article shows distinct periods in which presentation of the Polish conflict with Bolshevik Russia changed. The first period lasted from 1944 to 1948, when the Communists only strengthened their authority in Poland. It is characterized by a relatively small amount of political propaganda in textbooks and avoiding sensitive topics. The next period are the years of Stalinism (1948–1956) characterized by sharp comments about the Polish participants of the 1920 war, often called fascists. Some normalization of the situation occurs in 1956–1970. This is a period of negative presentation of the war against the Bolsheviks, but without aggressive vocabulary. The years 1970–1980 are the time when textbooks were enriched with facts, although a tendency to criticize the eastern policy of the Second Republic of Poland still remains. The last highlighted period includes the years between 1980 and 1989, in which the collapsing communist system enabled more objective teaching about the war of 1920. The article is an attempt to present the impact of authority on the teaching system at schools, an example of which may be the presentation of Polish-Bolshevik War in the People’s Republic of Poland.

2

Russian Revolution: the Word of Friends or the World of Foes – Polish Feature Film on the Year 1917

86%

Guzek M.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2011

|

vol. 41

3

Uwarunkowania polityczne formowania się wschodniej granicy II Rzeczypospolitej

86%

Eberhardt P.

Przegląd Geopolityczny

|

2018

|

vol. 26

9-31

PL

W artykule przedstawiono uwarunkowania polityczno-militarne i ich wpływ na uformowanie się po I wojnie światowej wschodniej granicy odrodzonej Polski. Była ta granica uzależniona od końcowego rezultatu wojny polsko-bolszewickiej, która trwała z różnym nasileniem w latach 1918-1920. W pierwszej fazie tego konfliktu zbrojnego przewaga była po stronie polskiej. Projektowano wówczas, że przyszła granica będzie przebiegała stosunkowo daleko na wschodzie. Miała mieć ona tradycyjnie układ południkowy i rozciągać się w przybliżeniu między rzeką Berezyną na północy i Dniestrem na południu. W sytuacji zbliżania się Armii Czerwonej do Wisły w sierpniu 1920 istniało prawdopodobieństwo likwidacji państwa polskiego. Dopiero pokonanie Armii Czerwonej w Bitwie Warszawskiej umożliwiło rozpoczęcie rokowań na tematy graniczne. W końcowej części artykułu zreferowano przebieg i wyniki Konferencji Pokojowej w Rydze. Ustalono na niej granicę między Polską a bolszewicką Rosją. Trwała ona od 12 października 1920 do 17 września 1939 roku, kiedy to została unicestwiona w rezultacie agresji sowieckiej na Polskę.

EN

The article presents the political and military conditions and their impact on the formation of the eastern border of the reborn Poland after World War I. This border was dependent on the final result of the Polish-Bolshevik war, which lasted with varying intensity in the years 1918 - 1920. In the first phase of this armed conflict, the advantage was on the Polish side. It was then planned that the future border would run relatively far to the east. It was supposed to have a longitudinal layout and spread approximately between the Berezina River in the north and the Dniester River in the south. In the situation of approaching the Red Army to the Vistula in August 1920, there was a likelihood of liquidation of the Polish state. It was only the defeat of the Red Army in the Battle of Warsaw that enabled the commencement of equivalent negotiations on border issues. In the final part of the article, the course and results of the Peace Conference in Riga were reported. A border was established between Poland and Bolshevik Russia. It lasted from October 12, 1920 to September 17, 1939, when it was annihilated as a result of Soviet aggression against Poland.

4

Starszy żandarm Ignacy Nowogórski odznaczony Krzyżem za męstwo i odwagę oraz Krzyżem walecznych za ewakuację mienia państwowego z Sierpca w 1920 r.

72%

Gołębiewski G.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2021

|

issue 1(266)

39-45

EN

In August 1920, immediately before the occupation of Sierpc by the Bolshevik army, senior gendarme Ignacy Nowogórski with two gendarmes evacuated the treasury property from the city, for which he was awarded cross for fortitude and courage and the cross of valor.

PL

W sierpniu 1920 r. bezpośrednio przed zajęciem Sierpca przez wojska bolszewickie st. żand. Ignacy Nowogórski z dwoma żandarmami ewakuował mienie państwowe z miasta, za co w 1921 r. otrzymał Krzyż za Męstwo i Odwagę i Krzyż Walecznych.

5

Funkcjonowanie harcerskiego ośrodka w Łącku k/Płocka w 1920 r.

72%

Gołębiewski G.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2022

|

issue 1(270)

17-32

EN

In 1920, the palace in Łąck near Płock and the surrounding area were used by the Polish Scouting Association. The intention of the Headquarters of the Polish Scouting Association was to be a scout work center and a material base for the organized scout courses. In July 1920, a scout instructor course for teachers took place there. In August 1920, refugees were accommodated in the palace and there was a military hospital. Due to the damage done by the hospital staff and refugees in 1921, the palace was returned to the management of the Ministry of Agriculture and State Goods and in 1923 it was handed over to the State Stud Farm in Łąck.

PL

W 1920 r. pałac w Łącku koło Płocka wraz z otaczającym go terenem był użytkowany przez Związek Harcerstwa Polskiego. W zamierzeniu Naczelnictwa ZHP miał to być ośrodek pracy harcerskiej i baza materialna dla organizowanych kursów harcerskich. W lipcu 1920 r. odbył się tam harcerski kurs instruktorski dla nauczycielek. W sierpniu 1920 r. w pałacu byli zakwaterowani uchodźcy oraz mieścił się szpital wojskowy. Z powodu zniszczeń, dokonanych przez obsługę szpitala i uchodźców w 1921 r. pałac wrócił pod zarząd Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych i w 1923 r. został przekazany Państwowemu Stadu Ogierów w Łącku.

6

Rok 1920 w zapiskach kronikarskich klasztorów karmelitów bosych w Lublinie i Berdyczowie

72%

Marosz M.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2020

|

vol. 27

181-195

PL

Kronikarze z poszczególnych klasztorów karmelitów bosych, nie tylko opisywali to, co się wydarzyło, ale też chętnie dzielili się swoimi opiniami na temat poszczególnych wydarzeń. Czasem są to relacje niezwykle rozbudowane, świadczące o dużej wiedzy i dobrej znajomości bieżącej polityki, czasem krótkie i zdawkowe. Zawsze jednak pisane z punktu widzenia osoby duchownej, pokazujące spojrzenie zakonnika na sprawy zarówno wielkiej polityki, jak i na drobne, codzienne wydarzenia bezpośrednio dotyczące danego klasztoru, lokalnej społeczności, najbliższej okolicy. Wielu karmelitów bosych było wcześniej kapelanami, służąc najpierw w armiach państw zaborczych (rosyjskiej, niemieckiej, austro-węgierskiej), a następnie w Wojsku Polskim. Wiele zabudowań klasztornych było wykorzystywanych jako szpitale, koszary, więzienia dla jeńców wojennych. Karmelici bosi mieli także częsty i żywy kontakt zarówno z władzami państwowymi i wojskowymi, jak i z ludnością cywilną. Ich również dotykały te wszystkie sprawy i problemy, które były wówczas codziennością: radość z odzyskania Niepodległości, niepewność granic państwa, konflikty narodowościowe, nieporozumienia z sąsiednimi państwami, kwestie ustrojowe, wojny z Ukraińcami i bolszewikami. Ale także problemy aprowizacyjne, drożyzna, niedogodności wynikające ze stacjonowania wojska na terenie klasztorów. Wszystkie te wydarzenia, ich opisy i komentarze do nich znajdziemy w zapiskach zakonników.

EN

The chroniclers from various Discalced Carmelites’ monasteries not only described the events that transpired, but also willingly shared their opinions about those events. Sometimes these reports are extraordinarily extensive, testifying to a great deal of knowledge and good understanding of current politics; sometimes short and casual. However, they are always written from the point of view of a clergyman, showing the friar’s view on the matters of both great politics and small, everyday events directly concerning the particular monastery, the local community, and the immediate vicinity. Many of the Discalced Carmelites were formerly chaplains, serving first in the armies of the partitioning powers (Russian, German, Austro-Hungarian), and then in the Polish Army. Many monastery buildings were used as hospitals, barracks, prisons for prisoners of war. The Discalced Carmelites also had frequent and lively contact with both the state and military authorities, as well as with the civilian population. They were also affected by all those issues and problems that were everyday life at the time: the joy of regaining Independence, the uncertainty of state borders, nationality conflicts, misunderstandings with neighbouring countries, political issues, wars with Ukrainians and Bolsheviks. But also the problems with victualling, high prices, the inconvenience of stationing the army in the monasteries. All these events, their descriptions and comments to them can be found in the friars’ records.

7

Bitwa Warszawska 1920 r. w opiniach i komentarzach zachodnich uczestników i obserwatorów

72%

Morozova O., Mikołajczak M.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2022

|

vol. 39

|

issue 1

PL

Wojna polsko-bolszewicka, a w szczególności obrona Warszawy w roku 1920 miały zasadnicze znaczenie dla procesu odbudowy niepodległej Polski po zakończeniu I wojny światowej. Ewentualna przegrana w najlepszym przypadku oznaczałaby zapewne włączenie ziem polskich do państwa bolszewików. Istniał też znacznie gorszy scenariusz − opanowanie przez bolszewików całej Europy. Taką możliwość brali pod uwagę zachodni dyplomaci i oficerowie przebywający w Polsce w roku 1920, którzy pozostawili po sobie oficjalne dokumenty, osobiste zapiski i listy. Przedstawili w nich nie tylko przebieg samej wojny, ale również starali się oddać nastroje społeczne oraz sytuację polityczną kraju stojącego w obliczu śmiertelnego zagrożenia. Artykuł pokazuje, w jaki sposób przedstawiciele państw zachodnich opisywali przebieg wojny polsko-bolszewickiej w kluczowym dla niej momencie − podczas obrony Warszawy; odpowiada także na pytanie, na ile relacje bezpośrednich obserwatorów i uczestników wydarzeń związanych z tą wojną miały wpływ na politykę ich rządów wobec Polski, w szczególności na gotowość niesienia przez nie pomocy Polakom oraz prezentuje w oparciu o analizowane źródła nastroje społeczne, które w czasie wojny 1920 r. ulegały gwałtownym zmianom.

8

Rok 1920 w zapiskach kronikarskich klasztorów karmelitów bosych w Lublinie i Berdyczowie

72%

Marosz M.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2020

|

vol. 27

181-195

EN

The chroniclers from various Discalced Carmelites’ monasteries not only described the events that transpired, but also willingly shared their opinions about those events. Sometimes these reports are extraordinarily extensive, testifying to a great deal of knowledge and good understanding of current politics; sometimes short and casual. However, they are always written from the point of view of a clergyman, showing the friar’s view on the matters of both great politics and small, everyday events directly concerning the particular monastery, the local community, and the immediate vicinity. Many of the Discalced Carmelites were formerly chaplains, serving first in the armies of the partitioning powers (Russian, German, Austro-Hungarian), and then in the Polish Army. Many monastery buildings were used as hospitals, barracks, prisons for prisoners of war. The Discalced Carmelites also had frequent and lively contact with both the state and military authorities, as well as with the civilian population. They were also affected by all those issues and problems that were everyday life at the time: the joy of regaining Independence, the uncertainty of state borders, nationality conflicts, misunderstandings with neighbouring countries, political issues, wars with Ukrainians and Bolsheviks. But also the problems with victualling, high prices, the inconvenience of stationing the army in the monasteries. All these events, their descriptions and comments to them can be found in the friars’ records.

PL

Kronikarze z poszczególnych klasztorów karmelitów bosych, nie tylko opisywali to, co się wydarzyło, ale też chętnie dzielili się swoimi opiniami na temat poszczególnych wydarzeń. Czasem są to relacje niezwykle rozbudowane, świadczące o dużej wiedzy i dobrej znajomości bieżącej polityki, czasem krótkie i zdawkowe. Zawsze jednak pisane z punktu widzenia osoby duchownej, pokazujące spojrzenie zakonnika na sprawy zarówno wielkiej polityki, jak i na drobne, codzienne wydarzenia bezpośrednio dotyczące danego klasztoru, lokalnej społeczności, najbliższej okolicy. Wielu karmelitów bosych było wcześniej kapelanami, służąc najpierw w armiach państw zaborczych (rosyjskiej, niemieckiej, austro-węgierskiej), a następnie w Wojsku Polskim. Wiele zabudowań klasztornych było wykorzystywanych jako szpitale, koszary, więzienia dla jeńców wojennych. Karmelici bosi mieli także częsty i żywy kontakt zarówno z władzami państwowymi i wojskowymi, jak i z ludnością cywilną. Ich również dotykały te wszystkie sprawy i problemy, które były wówczas codziennością: radość z odzyskania Niepodległości, niepewność granic państwa, konflikty narodowościowe, nieporozumienia z sąsiednimi państwami, kwestie ustrojowe, wojny z Ukraińcami i bolszewikami. Ale także problemy aprowizacyjne, drożyzna, niedogodności wynikające ze stacjonowania wojska na terenie klasztorów. Wszystkie te wydarzenia, ich opisy i komentarze do nich znajdziemy w zapiskach zakonników.

9

Obrona niepodległości Polski a bolszewicki projekt "permanentnej rewolucji"

72%

Baziur G.

Przegląd Geopolityczny

|

2019

|

vol. 30

47-69

PL

W artykule wyjaśniono sytuację geopolityczną i sprzeczności interesów odrodzonej Polski i bolszewickiej Rosji w pierwszych latach po zakończeniu I wojny światowej. Autor ukazał z jednej strony dążenia Polski do zapewnienia sobie bezpieczeństwa w obliczu zamętu panującego w Rosji wstrząsanej wojną domową oraz doświadczającej bolszewickiego terroru, a z drugiej zamierzenia władz komunistycznych wynikające z przyjęcia doktryny „permanentnej rewolucji”. Analiza interesów i dążeń Polski oraz bolszewickiej Rosji przybliża do zrozumienia okoliczności, dzięki którym jeden z najgroźniejszych dla zachodniej cywilizacji projektów geopolitycznych mógł zostać udaremniony przez Polskę, broniącą świeżo odzyskanej niepodległości.

EN

The article explains the geopolitical situation and conflicts of interests of reborn Poland and Bolshevik Russia in the first years after the end of World War I. The author showed, on the one hand, Poland's aspirations to ensure security in the face of the turmoil in Russia, shaken by civil war and experiencing Bolshevik terror, and on the other, the intentions of the communist authorities resulting from the adoption of the doctrine of "permanent revolution". Analysis of the interests and aspirations of Poland and Bolshevik Russia brings us closer to understanding the circumstances thanks to which one of the most dangerous geopolitical projects for Western civilization could have been thwarted by Poland, defending newly regained independence.

10

Maturzyści małopolskich szkół średnich z 1920 roku. Przyczynek do dziejów szkolnictwa średniego w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym

72%

Ochenduszko T., Świętoń M.

Kultura – Przemiany – Edukacja

|

2021

|

vol. Tom IX

58-74

EN

Since 1850, education in middle schools and real schools ended with Matura exams. The Matura exam was a pass into adult life, an important event for the local community and lists of graduates were published in school reports, as well as in the national and local press. This custom was successful in times of peace, but it was impossible to implement during hostilities. The most difficult year to recreate is 1920 due to the ongoing Polish-Bolshevik war. The article is a contribution to the organisation of information on secondary school graduates who passed the exam in this difficult year for Poland.

PL

Od 1850 r. naukę w gimnazjach i szkołach realnych kończył egzamin dojrzałości. Matura była przepustką w dorosłe życie, ważnym wydarzeniem dla społeczności lokalnej, a listy abiturientów publikowano w sprawozdaniach szkolnych oraz stołecznej i lokalnej prasie. Zwyczaj ten sprawdzał się w czasach pokoju, jednak był niemożliwy do zrealizowania podczas działań wojennych. Najtrudniejszy do odtworzenia jest rok 1920 ze względu na trwającą wojnę polsko-bolszewicką. Artykuł jest przyczynkiem do uporządkowania informacji na temat maturzystów, którzy zdawali egzamin w tym trudnym dla Polski roku.

11

Rola Policji Państwowej w systemie obronnym Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej udział w działaniach wojennych w latach 1920-1939

72%

Pawłowski J.

Zagadnienia społeczne

|

2019

|

vol. 1

|

issue 11

51-70

EN

The period of formation of the State Police (Policja Państwowa) and its unification coincided with the difficult time of the Polish-Bolshevik war. The experience of the Polish-Bolshevik war meant that it was treated as a significant force that could be used in a possible future armed conflict. Therefore, in the interwar period, various initiatives were undertaken to properly use the State Police in case of an armed conflict. Despite this, in September 1939, the participation of the State Police was not particularly commendable, and it should be emphasized that it was not the fault of the police themselves, but of the authorities, who did not know how to use it. At the end of September 10, 1939, when the decision to militarize the State Police was made, it had already ceased to exist as a compact force, partly seized by the attacking enemy units, and partly destroyed and lost in the chaos of evacuation. At the same time, it should be noted that despite the fact that the State Police did not meet expectations, the example of the Coast and Warsaw proves that in favourable conditions the cooperation between the army and the police could bring positive effects.

PL

Okres formowania Policji Państwowej i jej unifikacji przypadł na trudny okres, jakim była wojna polsko-bolszewicka. Doświadczenia z wojny polsko-bolszewickiej spowodowały, że zaczęła być traktowana jako istotna siła, która mogła być wykorzystana w ewentualnym przyszłym konflikcie zbrojnym. W związku z tym, w okresie międzywojennym, podejmowano różne inicjatywy, które miały na celu właściwe wykorzystanie Policji Państwowej na wypadek konfliktu zbrojnego. Pomimo tego we wrześniu 1939 roku, udział Policji Państwowej nie należał do szczególnie chlubnych, przy czym należy podkreślić, że nie była to wina samej policji, a władz, które nie za bardzo wiedziały, jak ją wykorzystać. Gdy w końcu 10 września 1939 roku podjęto decyzję o militaryzacji PP, w zasadzie nie istniała ona już jako zwarta siła, częściowo zagarnięta przez nacierające jednostki wroga, a częściowo rozbita i zagubiona w chaosie ewakuacji. Jednocześnie należy zaznaczyć, że pomimo tego, iż Policja Państwowa nie spełniła oczekiwań, to przykład Wybrzeża i Warszawy świadczy o tym, że w sprzyjających warunkach współdziałanie wojska i policji mogło przynosić pozytywne efekty.

12

Zaciąg do armii ochotniczej w Okręgu Generalnym Wojska Polskiego nr IV Łódź latem 1920 roku

58%

Jarno W.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 2

165-191

EN

The subject of the article is the enlistment for the Volunteer Army in District General No. IV Lodz in the summer of 1920. It was run by the Regional Inspectorate of the Volunteer Army in Lodz (its commander was Colonel Michał Zienkiewicz), who cooperated in this regard with social organizations and local structures of political parties. This Inspectorate oversaw the conduct of agitation, recruitment and the process of forming volunteer troops. The Volunteer Army strengthened the Polish Army at the most difficult moment of the Polish-Bolshevik war, when the Red Army tried master the capital of Poland. Recruitment to the Volunteer Army in District General No. IV Lodz gave the Polish army almost 13,400. volunteers, including scouts – almost 14 thousand. Initially, military authorities was planned to create eight volunteer infantry regiments, but eventually were formed only two incompletely regiments (No. 229 and 231) and 21 independent companies consisting of volunteers. Apart from volunteer infantry units, was formed in Kalisz a volunteer 203 Uhlan Regiment, created by the Reserve Squadron of the 3rd Uhlan Regiment. The recruitment to volunteer troops – given its short duration from July to September - was a success for the Polish military authorities, as the volunteers strengthened the regular army at a critical moment of the war. Also the society of the Lodz region has shown that in the most important moments for Poland it is capable of making great sacrifices in the name of defending the independence of the country.

PL

Tematem artykułu jest zaciąg do Armii Ochotniczej w Okręgu Generalnym nr IV Łódź latem 1920 r. Prowadził go Okręgowy Inspektorat Armii Ochotniczej w Łodzi (jego komendantem był płk Michał Zienkiewicz), który współpracował w tym zakresie z organizacjami społecznymi oraz lokalnymi strukturami partii politycznych. Inspektorat nadzorował prowadzenie agitacji i werbunku oraz proces formowania oddziałów ochotniczych. Armia Ochotnicza miała wzmocnić siłę polskiej armii w najtrudniejszym momencie wojny polsko-bolszewickiej, gdy Armia Czerwona próbowała zająć stolicę Polski. Akcja zaciągu do Armii Ochotniczej w Okręgu Generalnym nr IV Łódź dała polskiej armii niemal 13,4 tys. ochotników, zaś wliczając harcerzy – niemal 14 tys. Początkowo planowano utworzyć osiem ochotniczych pułków piechoty, lecz ostatecznie udało się sformować jedynie dwa niepełnie pułki (nr 229 i 231) oraz 21 samodzielnych kompanii złożonych z ochotników. Poza ochotniczymi oddziałami piechoty, sformowano również ochotniczy 203 Pułku Ułanów w Kaliszu utworzony przez Szwadron Zapasowy 3 Pułku Ułanów. Przebieg zaciągu – biorąc pod uwagę krótki czas jego trwania od lipca do września – był sukcesem polskich władz wojskowych, gdyż ochotnicy wzmocnili regularną armię w krytycznym momencie wojny. Również społeczeństwo województwa łódzkiego pokazało, iż w chwilach najważniejszych dla Polski zdolne jest do wielkich poświęceń w imię obrony niepodległości kraju.

13

3 Żelazna Dywizja Strzelecka Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 r. Zarys szlaku bojowego w wojnie polsko-bolszewickiej

58%

Kozubel M. B.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2020

|

vol. XXI (LXXII)

|

issue 3 (273)

120-162

EN

The subject of the article is the battle route of the 3rd Iron Rifle Division of the Ukrainian People’s Republic Army in the last year of the Polish-Soviet war. This formation was the strongest and most numerous in the Ukrainian armed forces in 1920. It was commanded by Oleksandr Udovychenko, a famous and very talented officer. It should be noted that the 3rd Iron Rifle Division was initially formed at the Polish Army as the 2nd Rifle Division, but due to the presence of many veterans of the 3rd Iron Division of 1919 in its ranks, which was also commanded by Udovychenko, it was decided to rename the formation. The 3rd Iron Rifle Division took an active part in the Kiev expedition in the spring of 1920. It fought on the southern section of the front in the Mohyliv-Podilskyi area. Later, in the summer of 1920, it took part in the defense of Eastern Galicia against the Red Army. It succeeded in several fights against the Bolsheviks there, among others at Sydoriv and Horodenka. Then it participated in further combat activities in Podolia. After 18 October 1920, the Ukrainian People’s Republic Army had to continue fighting on its own due to the signing of a ceasefire between Poland and Soviet Russia. The warfare conducted until the second half of November 1920 ended in defeat for the Ukrainians, whose armed forces withdrew to the Polish territory, where they were interned. In this group there were also soldiers of the 3rd Iron Rifle Division.

RU

Предметом статьи является боевой путь 3-й стрелковой дивизии Украинской Народной Республики в последний год польско-большевистской войны. Данное подразделение было самым сильным и многочисленным в украинских вооруженных силах в 1920 году. Командовал им Олександр Удовиченко, известный и очень талантливый офицер. Следует добавить, что 3-я железная стрелковая дивизия изначально была сформирована при польской армии как 2-я стрелковая дивизия, но из-за присутствия в ней многих ветеранов 3-й железной дивизии с 1919 года, которой также руководил Удовиченко, было решено изменить название подразделения. Весной 1920 года 3-я стрелковая дивизия принимала активное участие в Киевской операции. В то время она воевала на южном участке фронта в районе Могилева-Подольского. Позже, летом 1920 года, она участвовала в обороне Восточной Галиции от Красной Армии. Там она добилась ряда успехов в борьбе с большевиками, в т.ч. под Сидоровым и Городенкой. После этого дивизия участвовала в дальнейших боевых действиях на Подолье. После 18 октября 1920 года Армия УНР была вынуждена продолжать борьбу самостоятельно из-за подписания соглашения о прекращении огня между Польшей и большевистской Россией. Боевые действия, которые велись до второй половины ноября 1920 г., закончились поражением украинцев, вооруженные силы которых отошли на территорию Польского государства, где и были интернированы. В их число входили также солдаты 3-й Железной стрелковой дивизии.

PL

Tematem artykułu jest szlak bojowy 3 Żelaznej Dywizji Strzeleckiej Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej w ostatnim roku wojny polsko-bolszewickiej. Wspomniana formacja była najsilniejszą i najliczniejszą w ukraińskich siłach zbrojnych w 1920 r. Dowodził nią Ołeksander Udowyczenko, słynny i bardzo utalentowany oficer. Należy dodać, że 3 Żelazna Dywizja Strzelecka została początkowo sformowana u boku Wojska Polskiego jako 2 Dywizja Strzelecka, ale z uwagi na obecność w jej szeregach wielu weteranów 3 Dywizji Żelaznej z 1919 r., którą również dowodził Udowyczenko, zdecydowano się na zmianę nazwy formacji. 3 Żelazna Dywizja Strzelecka wzięła aktywny udział w wyprawie kijowskiej wiosną 1920 r. Walczyła wtedy na południowym odcinku frontu w rejonie Mohylewa Podolskiego. Później, latem 1920 r., brała udział w obronie Galicji Wschodniej przed Armią Czerwoną. Odniosła tam szereg sukcesów w walce z bolszewikami, m.in. pod Sidorowem i Horodenką. Następnie uczestniczyła w dalszych działaniach bojowych na Podolu. Po 18 października 1920 r. Armia URL musiała kontynuować walkę samodzielnie z uwagi na podpisanie zawieszenia broni pomiędzy Polską a Rosją bolszewicką. Prowadzone do drugiej połowy listopada 1920 r. działania wojenne zakończyły się porażką Ukraińców, których siły zbrojne wycofały się na terytorium państwa polskiego, gdzie zostały internowane. W tej grupie znaleźli się również żołnierze 3 Żelaznej Dywizji Strzeleckiej.

14

Postawy żydowskich mieszkańców Mińska Mazowieckiego i Kałuszyna wobec wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku

58%

Gontarek A.

Studia Żydowskie. Almanach

|

2012

|

vol. 2

|

issue 2

63-85

EN

The author discusses attitudes of the Jewish population residing in Mińsk Mazowiecki and Kałuszyn (Mińsk Mazowiecki district, Warsaw Province) towards the Polish-Bolshevik War of 1920. These attitudes took various forms and divided the Jews into three basic groups. The first group included collaborators and supporters of implementation of the new political system, with the help of the Red Army, mainly the communists and the leftwing Jewish youth participating in works of revolutionary committees. The second group included people uninterested in political issues, people showing indifferent attitudes towards these issues, who focused on the protection of their life and property. The third group consisted of all Jewish representing a patriotic attitude or showing solidarity with the attacked country, displaying an anti-Bolshevik attitude – mainly the orthodoxy and the assimilators, the so-called Poles of Mosaic faith. These groups divided in such a way, also differed in terms of their number within a particular city, which resulted from political tradition and the professional structure of the Jewish population residing there.

PL

Autor omawia postawy ludności żydowskiej zamieszkałej w Mińsku Mazowieckim i Kałuszynie (pow. Mińsk Mazowiecki, woj. warszawskie) wobec wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Postawy te przybierały różne formy i dzieliły Żydów na trzy podstawowe grupy. Do pierwszej należeli kolaboranci i zwolennicy wprowadzania nowego ustroju z pomocą Armii Czerwonej, głównie komuniści oraz lewicowa młodzież żydowska uczestnicząca w pracach komitetów rewolucyjnych. Druga grupa obejmowała osoby niezainteresowane sprawami politycznymi, osoby wykazujące obojętny stosunek do tych spraw, które skupiały się na ochronie swojego życia i mienia. Trzecią grupę stanowili wszyscy Żydzi reprezentujący postawę patriotyczną lub solidaryzujący się z napadniętym krajem, przejawiający postawę antybolszewicką – głównie ortodoksi i asymilatorzy, tzw. Polacy wyznania mojżeszowego. Tak podzielone grupy różniły się także liczebnością w obrębie danego miasta, co wynikało z tradycji politycznej i struktury zawodowej zamieszkującej je ludności żydowskiej.

15

Polska hierarchia katolicka w czasie wielkiej wojny 1914-1918 i wojny z bolszewicką Rosją

58%

Wysocki W. J.

Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL

|

2023

|

vol. 5

111-163

EN

This short study presents attitudes of the hierarchs of the Catholic Church in the areas of Russian, Prussian and Austrian Partitions at the beginning of the Great War of 1914-1918 and the changes that occurred under the influence of external circumstances and changes in public awareness during the world conflict in relation to the issue of Polish statehood. The vast majority of bishops were in favor of supporting the reborn Polish state and actively participated in this process, expressing this in the public, civic and church life. The year 1920, crowned with Polish military successes, was the finale of the Polish-Bolshevik War, started in 1919, in which the involvement of both Catholic hierarchs and the communities they led was seen on many levels. There are many indications that never before had the Church shown a greater commitment than in 1920.

PL

Szkic prezentuje postawy hierarchów Kościoła katolickiego w zaborze rosyjskim, pruskim i austriackim na początku wielkiej wojny 1914-1918 i zmiany, jakie nastąpiły pod wpływem okoliczności zewnętrznych oraz przemian świadomościowych w trakcie konfliktu światowego wobec kwestii państwowości polskiej. Zdecydowana większość biskupów opowiedziała się za perspektywą wspierania odradzającego się państwa polskiego i aktywnie w tym procesie uczestniczyła, dając temu wyraz zarówno w sferze życia publicznego, obywatelskiego, jak i kościelnego. Rok 1920, uwieńczony polskimi sukcesami militarnymi, był finałem wojny polsko-bolszewickiej, rozpoczętej w 1919 r., w której ujawniło się na wielu płaszczyznach zaangażowanie zarówno hierarchów katolickich, jak i wspólnot, którym przewodzili. Wiele wskazuje na to, że w żadnym wcześniejszym okresie Kościół nie wykazał się większym zaangażowaniem, jak miało to miejsce w 1920 r.

16

Waga dziedzictwa historii najnowszej w stosunkach francusko-polskich

58%

Orłowski T.

Krakowskie Studia Międzynarodowe

|

2022

|

issue 2

117-137

PL

Francuska Misja Wojskowa w Polsce powstała bezpośrednio po I wojnie światowej, z zadaniem pomocy w organizacji i szkoleniu Wojska Polskiego. Wpisała się w szerszy projekt polityczny zainteresowania Francji państwami Europy Środkowej, które szybko okazało się nietrwałe. Jednak w trakcie wojny bolszewickiej jej zadania zasadniczo wzrosły, gdy żołnierz francuski stanął po raz pierwszy do walki w obronie terytorium niepodległej Polski. Było to udziałem kapitana Charles’a de Gaulle’a, co głęboko zaważyło na roli i miejscu, jakie przypisywał Polsce jako prezydent V Republiki w swojej wizji Europy. Uznanie przez niego nienaruszalności granicy na Odrze i Nysie, jako pierwszego przywódcę zachodniego już w 1959 r., było jednym z jej głównych elementów.

EN

The French Military Mission in Poland was established immediately after World War I, with the task of helping organize and train the Polish Army. It was part of a broader political project of French interest in Central European countries, which quickly proved unsustainable. However, during the Bolshevik War, its tasks fundamentally increased when a French soldier fought for the first time to defend the territory of independent Poland. This was then-Captain Charles de Gaulle’s experience, and deeply affected the role and place he assigned to Poland as President of the Fifth Republic in his vision of Europe. His recognition of the inviolability of the Oder-Neisse border, as the first Western leader as early as 1959, was one of its main elements.

17

Pod sztandarem z Orłem Białym. Walka z bolszewikami w świetle afiszy, druków ulotnych, odezw i jednodniówek

51%

Kuba G.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2020

|

issue 1(13)

63-77

EN

The article presents the image of the White Eagle as a propaganda symbol during the war with the Bolsheviks. It was used in the creation of posters, leaflets, appeals and one-day papers. The author’s reflections are accompanied with examples of social life documents from the collections of the Central Military Library.

PL

Autor w artykule przedstawia wizerunek Orła Białego jako symbolu propagandowego w okresie walk z bolszewikami, który wykorzystywany był między innymi przy projektowaniu afiszy, druków ulotnych, odezw i jednodniówek. Rozważania autora zostały zilustrowane przykładami dokumentów życia społecznego znajdującymi się w zbiorach Centralnej Biblioteki Wojskowej.

18

Kieleccy Katyńczycy – weterani wojny polsko-bolszewickiej

51%

Jończyk M.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2020

|

issue 1(13)

125-160

EN

The Katyn Massacre, which was a war crime, crime of genocide and crime against humanity, took at least 21 857 victims. The murdered were Polish citizens captured or arrested after the Soviet Union’s invasion of Poland on 17 September 1939. They were held in the NKVD camps in Kozelsk, Ostashkov and Starobelsk and in prisons in Western Ukraine and Belarus. In the spring of 1940 they were murdered by the Soviets. Among the victims were 2354 people connected with the pre-war Kielce voivodeship. The paper presents the biographical notes of twenty victims connected with the Kielce region. Fifteen of them were imprisoned in the above mentioned camps. Another five are victims of crimes from the so-called Ukrainian Katyn List. Apart from officers in the regular service and policemen, the murdered included representatives of the social elite. Among them were civil servants, educators, physicians, pharmacists, engineers, members of the landed gentry, lawyers, foresters, merchants and clergymen.All of them, as reserve officers, defended Poland against the Soviets in 1939. They paid the highest price for it. The paper analyses the material which shows that veterans of the Polish-Bolshevik war constituted a high percentage among the victims of the Soviet crime.

PL

Zbrodnia Katyńska, będąca zbrodnią wojenną, zbrodnią ludobójstwa i zbrodnią przeciwko ludzkości, pochłonęła co najmniej 21 857 ofiar. Zamordowanymi byli obywatele polscy wzięci do niewoli lub aresztowani po agresji ZSRS na Polskę rozpoczętej 17 września 1939 roku. Osadzono ich w obozach NKWD w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oraz w więzieniach na zachodniej Ukrainie i Białorusi. Zostali zamordowani przez Sowietów wiosną 1940 roku. Wśród ofiar znajdowały się 2354 osoby związane z przedwojennym województwem kieleckim. Wysoki odsetek wśród ofiar stanowili weterani wojny polsko-bolszewickiej. Wśród jeńców wymienionych obozów związanych z Kielecczyzną było co najmniej 383 żołnierzy walczących z Sowietami w 1920 roku. Z liczby tej 114 osadzonych w Kozielsku zabito i pogrzebano w Katyniu, 115 ze Starobielska zamordowano i pochowano w Charkowie, a 154 z Ostasz-kowa zabito w Kalininie i pogrzebano w Miednoje. W artykule zaprezentowano biogramy dwudziestu ofiar związanych z Kielecczyzną, w tym piętnastu jeńców wymienionych obozów. Kolejnych pięciu to ofiary zbrodni z Ukraińskiej Listy Katyńskiej. Wśród zamordowanych obok oficerów służby stałej i policjantów znaleźli się przedstawiciele szeroko pojętej polskiej inteligencji: urzędnicy, nauczyciele, lekarze, farmaceuci, inżynierowie, ziemianie, prawnicy, leśnicy, kupcy oraz duchowni. Wszyscy oni jako oficerowie rezerwy bronili Polski przed Sowietami w 1939 roku. Zapłacili za to cenę najwyższą. Jednym z powodów skazania ich na śmierć było prawdopodobnie zaangażowanie w walkę przeciwko bolszewikom w 1920 roku.

19

Lubelskie Orlątko spod skrzydeł ojca wileńskiej pediatrii. Wspomnienie o doktorze Wacławie Jasińskim i jego synu Zbyszku

44%

Surmacz M., Sztal G.

Bibliotekarz Lubelski

|

2022

|

issue 65

59-71

EN

The stories of Poland's struggles for independence are strongly rooted in the space of collective memory. They concern not only political events but also individual, dramatic stories. One of them, set in the realities of Lublin, forms the content of this article. Its protagonists are doctor Wacław Jasiński and his son Zbyszek, a little scout. Doctor Jasiński was the head of the Children's Hospital in Lublin, a scouting sympathiser, and an independence activist. There is an anecdote of a conversation between the bright Zbyszek and Józef Piłsudski, commander of the Polish Legions, who was visiting the town on the Bystrzyca River. Soon, in the shadow of great historical events, a family tragedy unfolded. During the Polish-Bolshevik War, the boy was on courier duty. Wounded in the leg, he died of a blood infection in the summer of 1920, aged just 11. He was buried in the military cemetery. The epitaph on the Lublin Eaglet's grave, illegible with time, has become a symbol of the fading memory of the young hero and his father, one of the pioneers of Polish paediatrics. This article is an attempt to recall both figures.

RU

История борьбы за независимость Польши глубоко укоренена в массовой народной памяти. Это касается не только политических событий, но и отдельных драматических историй. Одной из них, разворачивавшейся в люблинских реалиях, и посвящена данная статья. Её героями являются врач Вацлав Ясинский и его сын Збышек – маленький мальчик-скаут. Доктор Ясинский был ординатором детской больницы в Люблине, поклонником скаутинга и борцом за независимость. Анекдотами оброс разговор ловкого Збышка с комендантом польских легионов Юзефом Пилсудским, посещавшим город на Быстрице. Вскоре в тени великих исторических событий разыгралась семейная трагедия. Во время польско-большевистской войны юноша служил курьером. Раненный в ногу он умер от заражения крови летом 1920 года в возрасте 11 лет. Похоронен на военном кладбище. Эпитафия на могиле Люблинского орлёнка, неразборчивая со временем, стала символом угасающей памяти о малолетнем герое и его отце – одном из предтеч польской педиатрии. Статья – попытка вспомнить обоих героев.

PL

Dzieje walk o niepodległość Polski są silnie zakorzenione w przestrzeni pamięci zbiorowej. Dotyczą one nie tylko zdarzeń politycznych, ale też jednostkowych, dramatycznych historii. Jedna z nich, osadzona w realiach lubelskich, stanowi treść powyższego artykułu. Jej bohaterami są lekarz Wacław Jasiński oraz jego syn Zbyszek, mały harcerz. Doktor Jasiński był ordynatorem Szpitala Dziecięcego w Lublinie, sympatykiem skautingu oraz działaczem niepodległościowym. Anegdotą obrosła rozmowa rezolutnego Zbyszka z odwiedzającym miasto nad Bystrzycą Józefem Piłsudskim, komendantem Legionów Polskich. Wkrótce, w cieniu wielkich wydarzeń historycznych, rozegrała się rodzinna tragedia. Podczas wojny polsko-bolszewickiej chłopiec pełnił służbę kurierską. Ranny w nogę, zmarł w skutek zakażenia krwi latem 1920 roku, mając zaledwie 11 lat. Pochowano go na cmentarzu wojskowym. Nieczytelne z czasem epitafium na grobie Lubelskiego Orlątka stało się symbolem zacierającej się pamięci o małoletnim bohaterze i jego ojcu, jednym z prekursorów polskiej pediatrii. Artykuł jest próbą przypomnienia obu postaci.

20

Górny Śląsk a wojna polsko-bolszewicka na łamach „Gwiazdki Cieszyńskiej”. Relacje i komentarze

44%

Janeczek Z.

Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL

|

2020

|

vol. 17

EN

Based in the analysis of press materials, mainly from Gwiazdka Cieszyńska (The Cieszyn Starlet), from 1920-1921, the article presents the links between Upper Silesia and the Republic during the Polish-Bolshevik war, especially in the summer of 1920, when the battle of Warsaw took place. The outcome of “the Miracle of the Vistula” was “the Miracle of the Oder”. The military success of the battle of Warsaw and the third Silesia uprising resulted in the incorporation of Upper Silesia, the second most industrialized region in Europe, into the Republic. The event significantly changed the economic structure of agricultural Poland, making it more similar to capitalist states. Due to its industrial and military potential, incorporating this historical region, which Jan Długosz counted among the parts of “the body of the Polish Crown,” was an important political, economic, and military event. Upper Silesia was the biggest industrial region in the country. This fact was emphasized by Gwiazdka Cieszyńska in the article O znaczeniu Górnego Śląska (“On the importance of Upper Silesia”) published in issue 215 from 1920.

PL

Autor na podstawie kwerendy prasy, głównie „Gwiazdki Cieszyńskiej” z lat 1920-1921, zaprezentował zależności, jakie łączyły Górny Śląsk i Rzeczpospolitą w okresie wojny polsko-bolszewickiej, a w szczególności latem 1920 r., gdy rozegrała się bitwa warszawska. Pokłosiem „cudu nad Wisłą” był „cud nad Odrą”. Powodzenie militarne bitwy warszawskiej i trzeciego powstania śląskiego skutkowało włączeniem w granice II Rzeczypospolitej wschodniej części Górnego Śląska, która była drugim zagłębiem przemysłowym Europy. Wydarzenie to zmieniło w znaczący sposób strukturę gospodarczą rolniczej Polski, upodobniając stosunki polskie do krajów o kulturze kapitalistycznej. Przyłączenie części tej historycznej prowincji, którą Jan Długosz zaliczał do części „ciała Korony Polskiej”, ze względu na wielkość potencjału przemysłowego i wojskowego tego obszaru było dużym wydarzeniem nie tylko politycznym, ale i gospodarczym, a także wojskowym. Górny Śląsk był największym okręgiem przemysłowym w kraju. Fakt ten podkreślała „Gwiazdka Cieszyńska” w artykule O znaczeniu Górnego Śląska opublikowanym w numerze 215 z 1920 r.

Refine search results

Wojna polsko-bolszewicka w nauczaniu historii w szkołach podstawowych i średnich w latach 1944–1989

Russian Revolution: the Word of Friends or the World of Foes – Polish Feature Film on the Year 1917

Uwarunkowania polityczne formowania się wschodniej granicy II Rzeczypospolitej

Starszy żandarm Ignacy Nowogórski odznaczony Krzyżem za męstwo i odwagę oraz Krzyżem walecznych za ewakuację mienia państwowego z Sierpca w 1920 r.

Funkcjonowanie harcerskiego ośrodka w Łącku k/Płocka w 1920 r.

Rok 1920 w zapiskach kronikarskich klasztorów karmelitów bosych w Lublinie i Berdyczowie

Bitwa Warszawska 1920 r. w opiniach i komentarzach zachodnich uczestników i obserwatorów

Rok 1920 w zapiskach kronikarskich klasztorów karmelitów bosych w Lublinie i Berdyczowie

Obrona niepodległości Polski a bolszewicki projekt "permanentnej rewolucji"

Maturzyści małopolskich szkół średnich z 1920 roku. Przyczynek do dziejów szkolnictwa średniego w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym

Rola Policji Państwowej w systemie obronnym Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej udział w działaniach wojennych w latach 1920-1939

Zaciąg do armii ochotniczej w Okręgu Generalnym Wojska Polskiego nr IV Łódź latem 1920 roku

3 Żelazna Dywizja Strzelecka Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 r. Zarys szlaku bojowego w wojnie polsko-bolszewickiej

Postawy żydowskich mieszkańców Mińska Mazowieckiego i Kałuszyna wobec wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku

Polska hierarchia katolicka w czasie wielkiej wojny 1914-1918 i wojny z bolszewicką Rosją

Waga dziedzictwa historii najnowszej w stosunkach francusko-polskich

Pod sztandarem z Orłem Białym. Walka z bolszewikami w świetle afiszy, druków ulotnych, odezw i jednodniówek

Kieleccy Katyńczycy – weterani wojny polsko-bolszewickiej

Lubelskie Orlątko spod skrzydeł ojca wileńskiej pediatrii. Wspomnienie o doktorze Wacławie Jasińskim i jego synu Zbyszku

Górny Śląsk a wojna polsko-bolszewicka na łamach „Gwiazdki Cieszyńskiej”. Relacje i komentarze