Search results

1

Osterwa po wojnie albo Pięknosłużca w Polsce Ludowej

100%

Cymerman J.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 2

179-204

EN

The article discusses Juliusz Osterwa’s activity between 1944 and 1947. The author describes Osterwa’s social and artistic stance towards the new reality and his role in rebuilding Polish theatre after the war. It also addresses his complicated relations with the communist authorities; it is argued that they escape any clear-cut categorisation or evaluation. The article focuses mainly on Osterwa’s stage productions from this period: Stefan Żeromski’s Uciekła mi przepióreczka [My Quail Has Fled] (1945) in Kraków, Juliusz Słowacki's Fantazy in Łódź (1945), Słowacki’s Lilla Weneda (1946) and Kazimierz Korcelli’s Papuga [Parrot] (1946) in Warsaw, and finally Fantazy in Kraków (1946), Osterwa’s last stage performance. Based on the critical reception of these productions in the Polish press, the author reconstructs the picture of the hopes and tensions accompanying the post-war activity of the outstanding actor, director and educator in his final years. Osterwa’s plans that remained unrealised due to his terminal illness are also mentioned. (Transl. Z. Ziemann)

PL

Artykuł jest poświęcony działalności Juliusza Osterwy po II wojnie światowej, w latach 1944–1947. Autor charakteryzuje społeczną i artystyczną postawę Osterwy wobec nowej rzeczywistości i przypomina rolę, jaką odegrał on w odbudowywaniu polskiego teatru po wojnie. Rysuje także obraz jego skomplikowanych relacji z komunistyczną władzą, pokazując, że wymykają się one jednoznacznym klasyfikacjom i ocenom. Tekst koncentruje się w głównej mierze na przedstawieniach zrealizowanych w tym czasie przez twórcę Reduty: Uciekła mi przepióreczka Stefana Żeromskiego (1945) w Krakowie, Fantazy Juliusza Słowackiego (1945) w Łodzi, Lilla Weneda Słowackiego (1946) i Papuga Kazimierza Korcellego (1946) w Warszawie, wreszcie Fantazy w Krakowie (1946) z ostatnią rolą Osterwy. Na podstawie prasowej recepcji tych spektakli tworzy obraz nadziei i napięć towarzyszących powojennej działalności wybitnego aktora, reżysera i pedagoga w ostatnich latach jego życia. Wspomina także o niezrealizowanych pomysłach, których śmiertelnie chory Osterwa nie zdołał urzeczywistnić.

2

Zespół teatralny jako mit: Wokół książki «Czy tylko Reduta?»

100%

Płoski P.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 2

267-276

EN

The electronic publication Czy tylko Reduta? Wspólnota – zespół – spółdzielnia twórcza – kolektyw [Only Reduta? Community – Ensemble – Creative Cooperative – Collective] brings together selected papers from a conference organised as part of the 4th Congress of the Polish Society for Theatre Research in Spała (20–22 Sept. 2019). The article is not so much a review of the edited volume as a record of the author’s reflections inspired by the reading of particular essays. The book constitutes a polyphonic attempt at describing the phenomenon of the theatre collective. Fundamental as it is for theatre life, it has only recently drawn the attention of researchers. In this publication, the phenomenon of Reduta is a starting point for much broader research and analysis that address both general principles of the functioning of theatre ensembles and particular cases of Polish and foreign theatres. The author of the article comments on the analyses contained in the volume, describing various mythologisations of collectivity. (Transl. Z. Ziemann)

PL

Internetowa książka Czy tylko Reduta? Wspólnota – zespół – spółdzielnia twórcza – kolektyw w teatrze zbiera część referatów wygłoszonych na konferencji zorganizowanej w ramach IV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych w Spale (20–22 września 2019). Artykuł jest nie tyle jej recenzją, ile zapisem refleksji, które zrodziła lektura poszczególnych tekstów. Książka stanowi bowiem wielogłosową próbę opisania zespołowości i zespołu. Chociaż jest to podstawowe zjawisko życia teatralnego, dopiero w ostatnich latach stało się przedmiotem namysłu badaczy. Fenomen Reduty jest w publikacji punktem wyjścia do analiz i badań znacznie szerszych, obejmujących ogólne zasady funkcjonowania zespołów oraz studia przypadków teatrów polskich i zagranicznych. Autor artykułu komentuje przeprowadzone w książce analizy, opisując różne sposoby mitologizacji kategorii zespołowości.

3

In Service of the Living Word: Some Thoughts on «Reducie na stulecie: studia i rozpoznania»

100%

Salata K.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 2

259-266

PL

Obszerny tom Reducie na stulecie: studium i rozpoznania, pomyślany jako symboliczny prezent dla uhonorowania setnej rocznicę powstania Teatru Reduta, nie tylko upamiętnia i celebruje: jest kontynuacją studiów nad jednym z najbardziej oryginalnych i wpływowych przedsięwzięć w polskim teatrze. Reduta zajmuje emblematyczne miejsce w historii, ale zasługuje na bliższą analizę z perspektywy współczesnej, a także na upowszechnienie wśród badaczy i praktyków teatru. Czytając tę książkę po drugiej stronie Atlantyku, dodam, że potrzeba ciągłego rewidowania naszego spojrzenia na teatr w dialogu z Osterwą i Limanowskim w aktualnym polskim kontekście kulturowym i politycznym wydaje się być tyleż ważna, ile wymagająca. Z jednej strony religijne i duchowe podstawy Reduty mogą być szczególnie podatne na "zaangażowane” interpretacje, by użyć określenia Adorno. Z drugiej strony związane z Redutą wspomnienia prowokują nostalgię i sentymentalizm, które raczej mitologizują niż pomagają analizować to zjawisko. Czy Reducie na stulecie udało się uwolnić od tych historiograficznych pułapek? Jaką wartość przynoszą nam dziś te lekcje historii?

EN

Conceived as a symbolic gift to honor Teatr Reduta on the 100th anniversary of its inception and dedicated to the memory of recently passed theatre historian, Zbigniew Osinski, this extensive volume does more than commemorate and celebrate. It advances the studies of one of the most original and deeply influential undertakings in Polish theatre, which, despite securing its emblematic place in histry, deserves a closer analysis from the contemporary perspective, and further dissemination among scholars and practitioners. Reading the book from across the Atlantic Ocean, I will add, that this need for continued rethinking of theatre in dialogue with Osterwa and Limanowski in current Polish cultural and political context seems to be as important as challenging. On the one hand, religious and spiritual underpinnings of Reduta may be particularly susceptive to “committed” interpretations, to use Adorno’s term. On the other hand, memories bring the threat of nostalgia and sentimentalism which help to mythologize rather than analyze unique phenomena. Has Reducie na stulecie managed to stay free from these historiographic traps? What value do these history lessons bring to us today?

4

Theatre Education at Reduta

100%

Świątkowska W.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 2

7-48

PL

Artykuł przedstawia historię i założenia edukacji teatralnej w Reducie na różnych etapach funkcjonowania zespołu – od powołanego w 1921 Koła Adeptów, przez Instytut Reduty po Okop, który był ostatnim przedwojennym wcieleniem uczelni. Na podstawie dokumentów oraz wspomnień ukazano wszechstronny i holistyczny model kształcenia, w którym regularnym zajęciom teoretycznym towarzyszyły ćwiczenia praktyczne oraz fizyczne. Zasadniczą część edukacji w Reducie stanowiła praktyka realizowana poprzez udział adeptów w codziennej pracy teatru: w próbach, w przygotowaniu przedstawień, w objazdach Reduty. Celem szkoły było kompleksowe przygotowanie artysty do pełnienia różnych funkcji w teatrze, jak również ideowe wychowanie społecznika, który służbę społeczeństwu poprzez sztukę uważa za swoje podstawowe zadanie i posłannictwo. Porównanie redutowych szkół z innymi inicjatywami pedagogicznymi potwierdza, że pod względem rozmachu, programu nauczania, sposobu pracy, praktyk, jak również tworzonej atmosfery miały one pionierski charakter i wyróżniały się na tle przedwojennego szkolnictwa dramatycznego. Aneksem do artykułu jest materiał źródłowy: Juliusz Osterwa, Okop, ze wstępem i w opracowaniu autorki artykułu.

EN

The article presents the history and principles of theatre education at Reduta in its successive forms: from Koło Adeptów [The Apprentice Circle], established in 1921, through the Reduta Institute, to Okop [The Trench], which was the last pre-war incarnation of the school. Based on documents and memoirs, the article discusses Reduta’s comprehensive and holistic model of education, in which regular theoretical classes were accompanied by practical and physical exercises. A crucial part of the education process was student participation in the theatre’s daily operations: rehearsals, preparation of stage productions, and tours. The aim of the school was to offer future artists comprehensive preparation for various theatre functions, as well as to produce ideologically engaged social activists, who consider serving the society through art as their primary task and mission. A comparison between Reduta’s schools and other educational initiatives confirms that in terms of scope, curriculum, work methods, practices, as well as atmosphere, the former were indeed pioneering and stood out from traditional pre-war drama teaching. Published as an appendix to the article is its source material: Juliusz Osterwa, Okop, edited and with an introduction by the author of the article. (Transl. Z. Ziemann)

5

Genezja – modlitwa i pełnosłowie

100%

Kornaś T.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 2

49-71

EN

During the Second World War, which he saw as a time of cleansing and penance, Juliusz Osterwa planned to establish two acting fraternities: Genezja (Genesia) and Dal (Distance). Dal was envisaged as a secular brotherhood, Genezja as a religious one, specifically Catholic. In his wartime diaries and notebooks, Osterwa elaborated plans for how these associations should operate, envisaging them as a vehicle for a complete transformation of theatre. The article presents the practical solutions Osterwa had in mind for Genezja. Based on unpublished manuscripts from 1941–1944 – a diary, a prayer book for Genezja, and several notebooks analysing the structure of the holy mass – the author argues that Genezja was to be the culmination of Osterwa’s path towards theatre understood as a religious mystery, and practical exercises based on liturgical texts and prayers were to serve as a means of transporting theatre to the spiritual level. The documents also feature concrete solutions concerning stage and workshop space: Genezja’s “temple” was to be the Church of Holy Cross in Kraków, and the site of the laboratory work was to be the “Genezjanum” at the Pieskowa Skała castle, north of the city. However, after the war, with the change of the political system, the fraternities were ultimately not established, and Osterwa continued his work in repertory theatres. (Transl. Z. Ziemann)

PL

Juliusz Osterwa podczas drugiej wojny światowej, którą postrzegał jako czas oczyszczenia i pokuty, planował powołanie dwóch bractw aktorskich – Genezji i Dali. Dal miała być bractwem świeckim, Genezja – religijnym, a dokładniej katolickim. W wojennych dziennikach i zeszytach tematycznych przygotowywał projekty działania tych stowarzyszeń mających służyć całkowitemu przeobrażeniu teatru. W artykule podjęto próbę przedstawienia praktycznych rozwiązań przygotowywanych dla Genezji. Na podstawie niepublikowanych manuskryptów z lat 1941–1944 – dziennika, modlitewnika Genezji oraz kilku zeszytów analizujących strukturę mszy świętej – autor stawia tezę, że praca w Genezji miała być zwieńczeniem drogi prowadzącej do teatru rozumianego jako misterium, a praktyczne ćwiczenia oparte na tekstach liturgicznych i modlitewnych miały stać się wehikułem wynoszącym teatr na poziom duchowy. W dokumentach można również znaleźć konkretne rozwiązania dotyczące przestrzeni scenicznej i przestrzeni warsztatowej: „świętnią” (świątynią) Genezji miał się stać kościół Świętego Krzyża w Krakowie, a miejscem warsztatowej pracy (Genezjanum) – zamek w Pieskowej Skale. Jednak po wojnie, po zmianie ustroju, bractwa się nie ukonstytuowały, a Osterwa kontynuował pracę w teatrach repertuarowych.

6

Koncepcje teatru społecznie zaangażowanego według Juliusza Osterwy

100%

Świątkowska W.

Pamiętnik Teatralny

|

2018

|

vol. 67

|

issue 3

146-168

EN

The author distinguishes three phases in Osterwa’s artistic development: the production of Uciekła mi przepióreczka (My Little Quail Has Run Away) by Stefan Żeromski where the individuality of the creator and his creative idea coupled with the idea presented in the play, the activity of the touring Reduta (1924–1939), and the wartime conceptions of “Social Theatre.” What Osterwa found so compelling in Żeromski’s work was the idea of regionalism and work at grass roots, and the character of Docent Przełęcki, played by the actor for years, became Osterwa’s spiritual patron. Osterwa treated tours with the Reduta, initiated in 1924, as a social mission. The aim was to promote and popularise Polish dramaturgy, to revive the intellectual life of the provinces, to educate and provide high-quality artistic entertainment for communities that did not have any local theatre. Osterwa founded an exemplary touring theatre, which had no precedent in the history of the Polish stage as far as its proportions, ambitions and the regularity of touring were concerned. Statistics cited in the article make one realise the sheer magnitude of the enterprise that stands out in the history of interwar-period theatre in Poland. During the Second World War, Osterwa worked on the conception of Social Theatre, a set ideas on how to organise provincial spectacles in a way that would enable Osterwa to establish a modern theatre for mass audiences. The project has never been realised, but it can be reconstructed based on Osterwa’s surviving notebooks and wartime diaries.

PL

Autorka wyodrębnia trzy najważniejsze punkty w artystycznej drodze Osterwy: realizację dramatu Uciekła mi przepióreczka Stefana Żeromskiego i sprzęgnięcie indywidualności twórcy i jego koncepcji z ideą przedstawioną w dziele, działalność Reduty objazdowej (1924–1939) oraz wojenne koncepcje Teatru Społecznego. Z Żeromskim połączyła Osterwę idea regionalizmu i pracy u podstaw, a docent Przełęcki, grany przez lata przez aktora, stał się jego duchowym patronem. Zainaugurowane w 1924 roku objazdy Reduty po Rzeczpospolitej zespół traktował jak misję społeczną. Celem teatru było upowszechnienie dzieł dramaturgii polskiej, ożywienie życia intelektualnego na prowincji, edukacja i zapewnienia widowisk o doskonałym poziomie artystycznym społecznościom, które pozbawione były miejscowych teatrów. Osterwa zorganizował wzorcowy teatr objazdowy, który pod względem skali, rozmachu i regularności objazdów był wydarzeniem bez precedensu w dziejach polskiej sceny. Przytoczone statystyki obrazują skalę tego zjawiska, które pozostaje fenomenem na mapie teatru dwudziestolecia międzywojennego. W latach wojennych Osterwa pracował nad koncepcjami Teatru Społecznego, czyli projektem reform organizacji widowisk na prowincji i próbą stworzenia nowoczesnego teatru dla masowego odbiorcy. Projekt ten nie został zrealizowany, można go zrekonstruować na podstawie zachowanych raptularzy i dzienników wojennych Osterwy.

7

Felicji Kruszewskiej przygoda z teatrem

100%

Piekut M.

Pamiętnik Teatralny

|

2017

|

vol. 66

|

issue 4

62-82

EN

Felicja Kruszewska was born in Podolia in 1897; she studied literature on her own and taught herself French and English. Then she studied Polish and English philology at the University of Warsaw and journalism at the School of Political Sciences (Szkoła Nauk Politycznych). She was a humanist by education and an active patriot who served as a medical technician near the end of the First World War and was part of the Home Army underground during the Second World War. She died in unknown circumstances in 1943. She debuted in the press as a poet in 1921 and soon afterwards published two volumes of poetry, Przedwiośnie [“First Spring”] (1923) and Stąd – dotąd [“From There to Here”] (1925). She wrote Sen in 1925 (it appeared in print in 1927). In the following years, she published subsequent books of her poetry as well as autobiographical short stories. Her novel for young adults, Bolesław Chrobry, and drama Pożar teatru [“Theater on Fire”] burned during the Warsaw Uprising in 1944. The last part of the publication contains letters written by the playwright to the Edmund Wierciński in 1927–1928. Seven of them have survived, and they are currently held in the Special Collections of the Institute of Art of the Polish Academy of Sciences in Warsaw. In letter from February 1927 Kruszewska discusses what she would want to see on the stage, but her remarks do not go beyond her stage directions in the play. In the first letters, she is both bashful and overjoyed; she is first happy that the theater has taken interest in her play and then satisfied with the effect achieved on stage. In her latest letters she writes about the scene where the Black Army enters the town to take hold of it. She stresses that the crowd should be enthusiastic and not desolate. At the same time, she makes it clear that her comment is limited to interpretation, and where the form is concerned the director is free to do as he pleases.

PL

Felicja Kruszewska urodziła się na Podolu w 1897 roku; samodzielnie studiowała literaturę i uczyła się języka francuskiego i angielskiego. Następnie studiowała filologię polską i angielską na Uniwersytecie Warszawskim oraz dziennikarstwo w Szkole Nauk Politycznych. Była humanistką z wykształcenia, a także aktywną patriotką – pod koniec I wojny światowej służyła jako technik medyczny, a podczas II wojny światowej należała do Armii Krajowej. Zmarła w nieznanych okolicznościach w 1943 roku. Jako poetka zadebiutowała w prasie w 1921, a wkrótce potem wydała dwa tomiki poezji: (1923) i Stąd – dotąd (1925). Sen napisała w 1925 (ukazał się drukiem w 1927). W następnych latach publikowała kolejne tomiki poezji oraz opowiadania autobiograficzne. Jej powieść dla młodzieży Bolesław Chrobry oraz dramat Pożar teatru spłonęły podczas powstania warszawskiego w 1944 roku. Ostatnia część publikacji zawiera listy pisane przez dramatopisarkę do Edmunda Wiercińskiego w latach 1927–1928. Zachowało się siedem z nich, przechowywane są w Zbiorach Specjalnych Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W liście z lutego 1927 roku Kruszewska mówi o tym, co chciałaby zobaczyć na scenie, ale jej uwagi nie wykraczają poza wskazówki sceniczne w sztuce. W pierwszych listach widać nieśmiałość i radość; najpierw cieszy się, że teatr zainteresował się jej sztuką, a potem jest zadowolona z efektu osiągniętego na scenie. W ostatnich listach pisze o scenie, w której Czarne Wojska wkraczają do miasta, by je opanować. Podkreśla, że tłum powinien być entuzjastyczny, a nie zasypiający. Jednocześnie daje do zrozumienia, że jej komentarz ogranicza się do interpretacji, a w kwestii formy reżyser ma wolną rękę.

8

Wspomnienia o Reducie i Juliuszu Osterwie spisane przez Redutowców w latach 1947–1949

100%

Dulna-Rak E., Świątkowska W.

Pamiętnik Teatralny

|

2017

|

vol. 66

|

issue 1/2

226-262

EN

This is an annotated critical edition of memoirs about Reduta and Juliusz Osterwa written by his associates in the years 1947–1949. They are kept in the Historical Museum of the City of Kraków, to which they were donated in 1993 by Jerzy Zajączkowski. The collection contains eight memoirs (in descriptive form and as letters) and three responses to a questionnaire containing twenty-seven questions about Reduta and Osterwa. The authors of the memoirs are: Adam Bunsch, Włodzimierz Chełmicki, Jan Ciecierski, Halszka Kamocka, Aleksandra Rostkowska, Andrzej Rybicki, Alfred Szymański, Irena Netto, and Halina Gallowa. The authorship of one questionnaire could not be established. This collection contains valuable information about work at Reduta, the way the group worked and functioned, Osterwa's direction and the process of preparing performances, as well as everyday life at Reduta. The authors remember Juliusz Osterwa as an artist, pedagogue, director, and actor, but also as a private person, describing his relationships with co-workers, his character, manner and personal preferences. The memoirs collected here are published for the first time and as such are valuable factographic material for research into the history of Reduta and the biography of its founder.

PL

Edycja zbioru wspomnień o Reducie i Juliuszu Osterwie spisanych przez jego współpracowników w latach 1947–1949. Są one przechowywane w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, do którego zostały przekazane w 1993 roku przez Jerzego Zajączkowskiego. Zbiór zawiera osiem wspomnień (w formie opisowej i w formie listów) oraz trzy odpowiedzi na kwestionariusz, zawierający dwadzieścia siedem pytań na temat Reduty i Osterwy. Autorami wspomnień są: Adam Bunsch, Włodzimierz Chełmicki, Jan Ciecierski, Halszka Kamocka, Aleksandra Rostkowska, Andrzej Rybicki, Alfred Szymański, Irena Netto i Halina Gallowa. Autorstwa jednej ankiety nie udało się ustalić. Zbiór ten zawiera cenne informacje dotyczące pracy w Reducie, sposobu pracy i funkcjonowania Zespołu, reżyserii Osterwy i procesu przygotowywania przedstawień, a także życia codziennego w Reducie. Autorzy wspominają Juliusza Osterwę jako artystę, pedagoga, reżysera, aktora, ale także jako osobę prywatną, opisując jego relacje ze współpracownikami, charakter, sposób zachowania czy osobiste preferencje. Zgromadzone tu wspomnienia zostają opublikowane po raz pierwszy i jako takie są cennym materiałem faktograficznym do badań nad dziejami Reduty i biografią jej założyciela.

9

Wokół Przepióreczki. Dyskusje i polemiki

98%

Warońska J.

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka

|

2016

|

issue 27

205-226

EN

The author of the article has recalled Stefan Żeromski’s comedy, its premiere at Juliusz Osterwa and Mieczysław Limanowski’s Reduta and, above all, the discussion which began in the Warsaw press in 1925 and has been continued to this day. The author has identified and discussed some basic threads: the genology of the work, and its theatricality and ideology. Almost all critics of the interwar period got involved in the beginnings of the discussion, regardless of their experience and political orientation. Readers and theatre critics (incidentally, the play Uciekła mi przepióreczka came in literary and theatrical circulation almost at the same time) perceived a call for a new patriotism in the work, which Przełęcki was supposed to spread in the liberated Homeland. The formal shape of the work, too, contributed to calling it a masterpiece, while the quick death of the author transformed the comedy almost in a literary testament.

10

Osterwa na froncie

80%

Hernik Spalińska J.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 2

153-178

EN

The article concerns the years 1919 and 1920, the time of Poland’s newly regained independence and the Polish-Bolshevik war. Due to censorship, this period used to be mentioned only briefly in literature on Juliusz Osterwa and the Reduta theatre even though the director and his ensemble were involved in this war. The author attempts to reconstruct the socio-political conditions in which the founder of Reduta opened his theatre in 1919. She focuses on how Poland’s being at war with all its neighbours had an influence on the discussions about the tasks of the theatre. She also describes Osterwa’s intellectual engagements with Stefan Żeromski and Wincenty Lutosławski, who at the time were close to the philosophy of Roman Dmowski, the ideologist of National Democracy. Based on these facts, she argues that between 1919 and 1920 Osterwa’s thinking about national theatre and the duties of the “modern Pole” was akin to ND ideals, and that in the first months of Reduta’s activity, right-wing circles saw it as a chance for the renewal of Polish theatre. (Transl. Z. Ziemann)

PL

Tekst dotyczy lat 1919–1920, czasu odzyskania przez Polskę niepodległości i wojny polsko-bolszewickiej, który z przyczyn cenzuralnych był skrótowo omawiany w literaturze poświęconej Juliuszowi Osterwie i Reducie, chociaż zarówno Osterwa, jak i jego zespół byli w tę wojnę zaangażowani. Autorka próbuje odtworzyć warunki społeczno-polityczne, w jakich twórca Reduty otwierał teatr w 1919. Skupia się na tym, jak stan wojny ze wszystkimi sąsiadami Polski wpływał na dyskusje na temat zadań teatru. Opisuje również związki intelektualne Osterwy ze Stefanem Żeromskim i Wincentym Lutosławskim, którzy pozostawali wówczas w orbicie myśli Romana Dmowskiego, ideologa Narodowej Demokracji. Na tej podstawie stawia tezę, że w latach 1919–1920 myślenie Osterwy o scenie narodowej i powinnościach „nowoczesnego Polaka” było bliskie endeckim ideom, Reduta zaś – w pierwszych miesiącach swej działalności – była dla środowisk prawicowych nadzieją na odnowienie polskiego teatru.

11

Osterwa – aktor w teatrze życia

80%

Kuraś M.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 2

205-255

EN

The article discusses Juliusz Osterwa’s functioning in the socio-political space. The focus is shifted from the Reduta founder’s theatre activity to his methods of operating within the sphere of public life and to his relations with decision-makers who could determine whether particular artistic undertakings would be carried out or not. Attention is paid to the network of his connections with Freemasonry, which in the interwar period had a significant impact not only on the social or political reality, but also on artistic life. Interested in esotericism, anthroposophy and romantic spiritualism, Osterwa was a member of the first Masonic lodge established in independent Poland; he had extensive contacts in the Freemasonry circles, and he used them to pursue his theatre plans. The article also offers a reflection on Osterwa’s activity as an artist-cum-social activist and a citizen artist, often connected with the ideals of Freemasonry. By linking selected episodes from Osterwa’s biography with their historical and institutional contexts and religious-esoteric inspirations, the article demonstrates various aspects of the artist’s personality and his complicated relations with the authorities in the interwar period and in the first years after the war. (Transl. Z. Ziemann)

PL

Artykuł ukazuje sposób funkcjonowania twórcy Reduty, Juliusza Osterwy, w przestrzeni społeczno-politycznej. Punkt ciężkości przeniesiono z aktywności teatralnej na metody działania w życiu publicznym i na relacje z ludźmi decydującymi o możliwościach realizacji planowanych przedsięwzięć artystycznych. Zwrócono uwagę na sieć powiązań wolnomularskich, mających w dwudziestoleciu międzywojennym znaczny wpływ na rzeczywistość, nie tylko społeczną czy polityczną, ale także artystyczną. Osterwa, zainteresowany ezoteryką, antropozofią i romantycznym spirytualizmem, członek pierwszej założonej w niepodległej Polsce loży masońskiej, miał w środowisku wolnomularskim rozległe kontakty i wykorzystywał je do realizacji planów teatralnych. Przedmiotem refleksji jest też jego działalność jako artysty-społecznika i artysty-obywatela, co niejednokrotnie wynikało z wolnomularskich ideałów. Powiązanie wybranych epizodów z biografii Osterwy z historycznymi i instytucjonalnymi uwarunkowaniami oraz z inspiracjami religijno-ezoterycznymi umożliwiło ukazanie różnych aspektów osobowości artysty i jego skomplikowanych relacji z władzami państwowymi w dwudziestoleciu międzywojennym i w pierwszych latach powojennych.

12

Wincenty Lutosławski i Juliusz Osterwa: Dzieje kontaktów

80%

Jarząbek-Wasyl D.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 2

99-152

EN

Based on epistolary material and diaries, the article attempts a reconstruction of the history of Juliusz Osterwa’s (1885–1947) friendship with the famous philosopher Wincenty Lutosławski (1863–1954). Following chronological order, the author presents the circumstances of their meeting in Vilnius in 1925 and the trajectory of their travels and encounters up until Osterwa’s death. With this reconstruction, there emerges a circle of important places, events, and people that influenced both men, e.g. Krakow and the very first productions of Wyspiański’s plays, or Kosów Huculski and Apolinary Tarnawski’s natural therapy facility. The article focuses on the nature of Lutosławski’s and Osterwa’s mutual influence: through their works (writings, acting), direct, personal contact, and the formation of their views, and joint initiatives (particularly important during the occupation, when they both lived in or around Kraków). The text also discusses little-known examples of Lutosławski’s promoting the Reduta theatre abroad. Published as an appendix to the article are Osterwa’s twenty letters and postcards to Lutosławski, dated 1925–1943, from the philosopher collection in the Archive of Science of the Polish Academy of Sciences (PAN) and the Polish Academy of Arts and Sciences (PAU) in Kraków. (Transl. Z. Ziemann)

PL

Artykuł jest próbą rekonstrukcji historii przyjaźni znanego filozofa Wincentego Lutosławskiego (1863–1954) i Juliusza Osterwy (1885–1947) poprzez zachowane ślady listowe i diarystyczne. Przyjmując porządek chronologiczny, autorka przedstawia okoliczności ich spotkania w Wilnie w 1925 oraz trajektorię podróży i zetknięć aż do śmierci Osterwy. Przy okazji wyłania się krąg ważnych miejsc, wydarzeń i postaci, które wywarły wpływ na obu korespondentów, m.in. Kraków i prapremiery sztuk Wyspiańskiego, Kosów Huculski i zakład przyrodoleczniczy Apolinarego Tarnawskiego. Wśród problemów poruszanych w tekście najważniejsze dotyczą charakteru wzajemnego wpływu Lutosławskiego i Osterwy: poprzez dzieła (słowo pisane, grę aktorską), bezpośredni, osobisty kontakt i formowanie poglądów, wspólne przedsięwzięcia (szczególnie istotne w okresie okupacji, gdy obaj mieszkali w Krakowie lub okolicach). W tekście pojawiają się też mało znane przykłady promowania teatru Reduta za granicą, którego podjął się Lutosławski. W aneksie do artykułu znalazła się edycja dwudziestu listów i kartek od Osterwy do Lutosławskiego z lat 1925–1943 przechowywanych w spuściźnie filozofa w archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie.

13

„Burzliwy i krańcowy protest przeciwko naturalizmowi Reduty”: Debiut reżyserski Edmunda Wiercińskiego w Wilnie 1927

80%

Chojnacka A.

Pamiętnik Teatralny

|

2017

|

vol. 66

|

issue 4

43-61

EN

The premiere of Sen [“A Dream”] by Felicja Kruszewska put on by the Reduta took place on 27 March 1927 in the Na Pohulance Theater. It was Edmund Wierciński’s directorial debut. The artist had been a member of the Reduta company, ran by Osterwa and Limanowski, since 1921. It was where he studied acting and directing. In 1925 the Reduta moved to Vilnius. The company ceased to be a laboratory theater it had been; as the only theater in town it had to attract audiences; the methods of work changed, the number of premiere shows increased while the number of rehearsals and the amounts of time spent on thorough analysis of the dramas decreased; and the repertory now included best selling shows. The level of artistic quality lowered; and the search for novel means of artistic expression was replaced with naturalism. Wierciński would not accept it. His production of Sen was, as he put it, “a tempestuous and radical protest against the naturalism of the Reduta.” Wierciński wrung out the whole emotionally charged meaning of the play, thus putting on an expressionist show that relied heavily on deformation, caricature, mechanic movements, and repetitive gestures and sounds. Nothing looked onstage as it did in reality. Wierciński himself took on the part of Green Clown [Zielony Pajac], the most grotesque character of all. Most of the theater reviewers criticised the drama, but they all agreed in their high appraisal of the theatrical production. Osterwa, however, deemed the show to be contrary to the Reduta values, which led to a split within the company. Wierciński with a group of other artists left the Reduta. Wierciński was known to analyse his works thoroughly and eagerly. He considered Sen to be a necessary step for the development of theater, yet he saw the pitfalls of venturing further in this direction, which might lead to the primacy of director and form over the creative potential of actors that would then be lost and unappreciated.

PL

Premiera wystawionego przez Redutę Snu Felicji Kruszewskiej odbyła się 27 marca 1927 roku w Teatrze Na Pohulance. Był to debiut reżyserski Edmunda Wiercińskiego. Artysta od 1921 roku należał do zespołu Reduty. Tam uczył się aktorstwa i reżyserii. W 1925 roku Reduta przeniosła się do Wilna. Zespół przestał być teatrem laboratoryjnym, jakim był wcześniej; jako jedyny teatr w mieście musiał przyciągać publiczność; zmieniły się metody pracy, wzrosła liczba premier, a zmalała liczba prób i ilość czasu poświęcanego na wnikliwą analizę dramatów; w repertuarze pojawiły się najlepiej sprzedające się spektakle. Obniżył się poziom artystyczny, a poszukiwanie nowatorskich środków wyrazu artystycznego zastąpiono naturalizmem. Wierciński nie chciał się na to zgodzić. Jego Sen był, jak to określił, „burzliwym i radykalnym protestem przeciwko naturalizmowi Reduty". Wierciński wycisnął ze sztuki cały jej emocjonalny ładunek, tworząc ekspresjonistyczny spektakl, który w dużej mierze opierał się na deformacji, karykaturze, mechaniczności ruchów, powtarzalności gestów i dźwięków. Nic nie wyglądało na scenie tak, jak w rzeczywistości. Sam Wierciński zagrał Zielonego Pajaca, najbardziej groteskową postać dramatu. Większość recenzentów skrytykowała dramat, ale wszyscy byli zgodni w wysokiej ocenie jakości spektaklu. Osterwa uznał jednak przedstawienie za sprzeczne z wartościami Reduty, co doprowadziło do rozłamu w zespole. Wierciński wraz z grupą innych artystów opuścił Redutę. Wierciński znany był z wnikliwej i gorliwej analizy swoich prac. Sen uważał za krok konieczny dla rozwoju teatru, ale dostrzegał pułapki dalszego podążania w tym kierunku, mogące prowadzić do przedkładania reżyserii i formy nad twórczym potencjałem aktorów, który zostałby wówczas zaprzepaszczony i niedoceniony.

Refine search results

12 Pamiętnik Teatralny

1 Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka

3 Świątkowska W.

1 Chojnacka A.

1 Cymerman J.

1 Dulna-Rak E.

1 Hernik Spalińska J.

1 Jarząbek-Wasyl D.

1 Kornaś T.

1 Kuraś M.

1 Piekut M.

1 Płoski P.

1 Salata K.

1 Warońska J.

8 2020

1 2018

3 2017

1 2016

Osterwa po wojnie albo Pięknosłużca w Polsce Ludowej

Zespół teatralny jako mit: Wokół książki «Czy tylko Reduta?»

In Service of the Living Word: Some Thoughts on «Reducie na stulecie: studia i rozpoznania»

Theatre Education at Reduta

Genezja – modlitwa i pełnosłowie

Koncepcje teatru społecznie zaangażowanego według Juliusza Osterwy

Felicji Kruszewskiej przygoda z teatrem

Wspomnienia o Reducie i Juliuszu Osterwie spisane przez Redutowców w latach 1947–1949

Wokół Przepióreczki. Dyskusje i polemiki

Osterwa na froncie

Osterwa – aktor w teatrze życia

Wincenty Lutosławski i Juliusz Osterwa: Dzieje kontaktów

„Burzliwy i krańcowy protest przeciwko naturalizmowi Reduty”: Debiut reżyserski Edmunda Wiercińskiego w Wilnie 1927