Search results

1

Polski panslawizm jako idea geopolityczna

100%

Ebrhardt P.

Przegląd Geopolityczny

|

2014

|

vol. 7

61-84

PL

W artykule przedstawiono dokonania polskiego słowianofilstwa i panslawizmu. Była to idea polityczna, która ma w Polsce blisko dwieście lat tradycji. Jego orędownikami byli początkowo wielcy koryfeusze polskiej nauki, tacy jak Stanisław Staszic lub literatury pięknej jak Adam Mickiewicz. W późniejszym czasie koncepcje panslawistyczne były przyjmowane w Polsce z coraz większą nieufnością a nawet wrogością, gdyż widziano w nich ideologie renegacką i moskalofilską. Niemniej panslawiści odegrali istotną rolę w polskiej myśli geopolitycznej. Kwestie te zostały opisane i skomentowane.

EN

The paper presents the history of the Polish Pan-Slavic movement, along with the views of its most important representatives, concerning the position and the geopolitical future of the Polish territories. The supporters of Pan-Slavism aimed at the establishment of the political community of the Slavonic nations. Such a community could have been established only after the normalisation of the Polish- Russian relations, which had a character of a confrontation. That is why the primary task of the Polish Pan-Slavic movement was the assessment of the Polish-Russian relations and the tendency towards its improvement, since this was the condition of the Slavic unity. The beginnings of the Polish Pan-Slavic movement are linked with the first decades of the 19th century, and especially with the political decisions that were taken during the Vienna Congress. It was then that the autonomous Polish Kingdom was established within the confines of the Russian Empire. This had an important influence on the attitudes of the Polish intellectual elite with respect to Russia. They hoped for the more partnership-like Polish-Russian relations and for the extension of the territory of the Polish Kingdom. In the years 1815-1830 numerous projects and programs appeared, in which it was demonstrated that the community of Slavs would bring positive political repercussions and shall contribute to the improvement of the living conditions of the western and southern Slavs. As an example, the views of Stanisław Staszic are presented, whose opinions were shared by many Polish political activists. In the subsequent part of the article the influence is considered of the Polish- Russian war of 1830-1831 and the anti-Russian uprising of 1863 on the ideological evolution of the Polish Pan-Slavic movement. The Polish-Russian antagonism exerted an influence on the attitudes of Poles towards their eastern neighbour. The views of the activists of the Pan-Slavic movement underwent differentiation. Some of them took with respect to Russia an attitude of giving in (like, for instance, Adam Gurowski). At the same time, numerous Polish political activists tried to use the Pan-Slavic argumentation in the development of various political and geopolitical programs. It is in this context that the work of such authors as Henryk Kamieński, Kazimierz Krzywicki, Karol Mikoszewski, as well as that of some others, is presented in the article. The second part of the article refers already to the Pan-Slavic concepts, which developed in the 20th century. At the beginning of the 20th century the Neo-Slavic movement appeared on the Polish territories, attempting to get in close touch with all of the Slavonic nations. To a certain extent this movement had an anti-Russian character. And it did not really play any important political role. It was only during the World War II that an activation of the circles, representing the Pan-Slavic orientation, took place. Aggression of the Germanic Nazi troops called for the unity and solidarity of the Slavs. In this period, both among the Polish emigration in the United Kingdom and on the occupied Polish territories a group of numerous supporters of the Pan-Slavic idea started to actively work, preparing diverse programs calling for the establishment of a Slavonic community, with differentiated proposals for its geographical reach. Of these, the designs of Edmund Romer and Mieczysław Gliszczyński are commented upon in the paper. It should be noted that at the same time, the Soviet Union was heralding the unity of the Slavonic nations, this, however, being an ad hoc, politically motivated manoeuvre. In the final part of the paper the situation is presented in the contemporary Pan- Slavic movement in Poland. This movement reappeared after a long absence after 1989. The opinions and the stances are presented of the so-called Polish Slavic Committee. This body cooperates with similar organisations in other Slavonic countries. Its significance, though, is marginal and political, as well as social influence is very feeble. The summary of the article presents an assessment of the achievements of the Polish Pan-Slavic movements and their significance for the development of the Polish geopolitical thought.

2

Koncepcje geopolityczne Iwana Dusińskiego

100%

Eberhardt P., Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2012

|

vol. 1

EN

The paper presents the achievements of one of the pioneers of the Russian geopolitics, Ivan Dusinski. He was the author of the book, published in 1910 in Odessa, entitled Fundamental problems of the foreign politics of Russia in connection with the program of its military and maritime policies. This book was brought back to the public memory and published again in Moscow in 2003 under a mode adequate title of Geopolitics of Russia. The paper tries to demonstrate that this book, in view of the novelty of ideas and interesting interpretations is indeed worth considering and deserves a critical assessment. The contemporary Russian analysts consider Dusinski, side by side with Ratzel, Kjellén, Mackinder or Haushofer, among the great founders of the modern geopolitics. The paper presents the biography of Ivan Dusinski, as well as his political and philosophical views. He was a representative of the extreme nationalist and imperialist views. He aimed at the establishment of a great Russian empire through military conquests and territorial annexations. In order to render the ideological views of Dusinski and his territorial program only two most essential substantive questions were subject to analysis. The first of these is associated with the concept of Dusinski, stipulating the necessity of establishment of the great Slavonic community. The next one concerns the proposal and the program of annexations with respect to the Russia’s neighbours. The territorial reach of this program, along with its geographical and political consequences, are shown. Further, the opinion of Dusinski, concerning the future of Poland and Poles, has also been outlined. It is also indicated in the final remarks that the foundations of the modern Russian geopolitics have been established in the same period with the bases of the geopolitics in the world

PL

W treści artykułu przedstawiono dokonania twórcze rosyjskiego myśliciela Iwana Dusińskiego. Był on autorem interesującej książki opublikowanej w 1910 r. w Odessie, poświęconej problematyce geopolitycznej Cesarstwa Rosyjskiego. To prekursorskie dzieło naukowe zostało zaprezentowane i poddane interpretacji. Zwrócono uwagę na jego propozycję związaną z utworzeniem imperium słowiańskiego pod patronatem i zwierzchnictwem Rosji. Wymagało to opracowania zaprogramowanej i celowej polityki aneksyjnej, określono jej zakres terytorialny i konsekwencje geograficzne i polityczne. W zakończeniu zawarto stanowisko autora dotyczące przyszłości Polski.

3

Between Honesty, Forgery and Abundance of Fantasy. The Ethic Foundations of Nineteenth Century Researches of the Early History of Slavic People

100%

Boroń P.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2004

|

vol. 34

4

Татьяна И. Вендина, Типология лексических ареалов Славии. – Москва : Институт славяноведения РАН; Санкт-Петербург: Нестор-История, 2014. – 692 с.

100%

Siatkowski J.

Rocznik Slawistyczny

|

2015

|

vol. 64

217-228

5

Koncepcje geopolityczne Iwana Dusińskiego

100%

Eberhardt P.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2012

|

vol. 1

39-59

EN

The paper presents the achievements of one of the pioneers of the Russian geopolitics, Ivan Dusinski. He was the author of the book, published in 1910 in Odessa, entitled Fundamental problems of the foreign politics of Russia in connection with the program of its military and maritime policies. This book was brought back to the public memory and published again in Moscow in 2003 under a mode adequate title of Geopolitics of Russia. The paper tries to demonstrate that this book, in view of the novelty of ideas and interesting interpretations is indeed worth considering and deserves a critical assessment. The contemporary Russian analysts consider Dusinski, side by side with Ratzel, Kjellén, Mackinder or Haushofer, among the great founders of the modern geopolitics. The paper presents the biography of Ivan Dusinski, as well as his political and philosophical views. He was a representative of the extreme nationalist and imperialist views. He aimed at the establishment of a great Russian empire through military conquests and territorial annexations. In order to render the ideological views of Dusinski and his territorial program only two most essential substantive questions were subject to analysis. The first of these is associated with the concept of Dusinski, stipulating the necessity of establishment of the great Slavonic community. The next one concerns the proposal and the program of annexations with respect to the Russia’s neighbours. The territorial reach of this program, along with its geographical and political consequences, are shown. Further, the opinion of Dusinski, concerning the future of Poland and Poles, has also been outlined. It is also indicated in the final remarks that the foundations of the modern Russian geopolitics have been established in the same period with the bases of the geopolitics in the world.

PL

W treści artykułu przedstawiono dokonania twórcze rosyjskiego myśliciela Iwana Dusińskiego. Był on autorem interesującej książki opublikowanej w 1910 r. w Odessie, poświęconej problematyce geopolitycznej Cesarstwa Rosyjskiego. To prekursorskie dzieło naukowe zostało zaprezentowane i poddane interpretacji. Zwrócono uwagę na jego propozycję związaną z utworzeniem imperium słowiańskiego pod patronatem i zwierzchnictwem Rosji. Wymagało to opracowania zaprogramowanej i celowej polityki aneksyjnej, określono jej zakres terytorialny i konsekwencje geograficzne i polityczne. W zakończeniu zawarto stanowisko autora dotyczące przyszłości Polski.

6

Image of the Slavs inhabiting the Habsburg Monarchy in Voyage en Autriche by Marcel de Serres

84%

Sajkowski W.

Historia Slavorum Occidentis

|

2021

|

issue 4 (31)

50-67

EN

This paper focuses on the depiction of the Slavs in a work by a French naturalist Marcel de Serres, published in 1814 and entitled Voyage en Autriche. This work is an example of the analysis including a very detailed reflection on Slavdom, made in time of the increasing political engagement of Napoleonic France in Southeastern and Central Europe. The author of the work deliberated on the character of the Slavs and their presumed national unity, simultaneously searching for the ways to explain very apparent differences between various Slavic populations. According to Marcel de Serres the Slavs of the Habsburg Monarchy formed two geographical branches (western and oriental) and were divided into seven principal races, and twenty-seven “secondary branches”. Voyage en Autriche depicted regularities, which were supposed to characterize all of the Slavs, but Marcel de Serres devoted much attention to some details which were considered as exotic and later were described by the writers of the Romantic period fascinated with the Slavic culture.

7

Historia, kreacja i opowieść, która je łączy. Sposoby funkcjonowania wątków słowiańskich we współczesnej rodzimej fantasy

84%

Mazurkiewicz A.

Polonistyka. Innowacje

|

2022

|

issue 16

35-54

EN

The article is a case study devoted to the way Slavic themes are present in contemporary Polish fantasy work. The texts quoted here are also representatives of the two artistic strategies dominant in the native Slavic fantasy: focus on exposing the historical dimension of the plot; emphasizing the creative aspect of the described adventures. The confrontation of Christa’s comics and Terakowska’s novel make us aware of the extent to which the image of Slavicness functioning in the imaginarium communis is situated between what is reconstructed thanks to the findings of historians and archaeologists, and what is created for the needs of the story by the power of artistic imagination. The dividing line runs not so much between individual cultural texts as across them. Both artistic visions of the Slavic region are united by the search for spiritual community (this applies especially to the Loneliness of the Gods) in the reality of rejecting its hitherto, established by tradition, institutionalized formula

PL

Artykuł jest studium przypadku poświęconym sposobowi uobecniania wątków słowiańskich we współczesnej polskiej twórczości fantasy. Przywołane tu teksty są zarazem reprezentatywne dla dwu dominujących w rodzimej fantastyce słowiańskiej strategii artystycznych:• nastawienia na eksponowanie historycznego wymiaru fabuły;• uwypuklenia kreacyjnego aspektu opisywanych przygód.Konfrontacja komiksów Christy i powieści Terakowskiej uświadamia, do jakiego stopnia funkcjonujące w imaginarium communis wyobrażenie słowiańskości sytuuje się między tym, co rekonstruowane dzięki ustaleniom historyków i archeologów, a tym, co zostaje kreowane na potrzeby opowieści mocą artystycznej wyobraźni. Linia podziału przebiega przy tym nie tyle między poszczególnymi tekstami kultury, co w poprzek nich. Obie artystyczne wizje Słowiańszczyzny łączy poszukiwanie wspólnoty duchowej (dotyczy to zwłaszcza Samotności Bogów) w realiach odrzucenia jej dotychczasowej, utrwalonej tradycją, zinstytucjonalizowanej formuły.

8

Moc Słowiańszczyzny, siła fantazmatu

84%

Brzóstowicz-Klajn M.

Polonistyka. Innowacje

|

2022

|

issue 16

5-16

EN

Article presents the phenomenon of the popularity of Slavic motifs in the latest Polish popular culture. Its aim is to show the changes in the approach to Slavism after 1989. The starting point is the concept of phantasmatic criticism by Maria Janion and a reflection on the contemporary change in the approach to the Romantic tradition in order to create new narratives about Polish identity, in which Slavism is understood as a phantasm which may be important. Therefore, in addition to the forms of historical writing, various types of fantasy work play an increasingly important role. Two positions are crucial: skeptical about the possibility of creating Slavic fantasy (Andrzej Sapkowski) and creative, inspired by Slavic heritage (Maria Janion). The article ends with a proposal to interpret the fashion for the Slavs in relation to research in the field of spectral theory.

PL

Artykuł przedstawia zjawisko popularności motywów słowiańskich w najnowszej polskiej kulturze popularnej. Jego celem jest pokazanie zmian w podejściu do Słowiańszczyzny po 1989 roku. Punktem wyjścia jest koncepcja krytyki fantazmatycznej Marii Janion i refleksja nad zmianą współcześnie podejścia do tradycji romantycznej, by stworzyć nowe narracje o polskiej tożsamości, w których ważna może być Słowiańszczyzna pojęta jako fantazmat. Dlatego obok form pisarstwa historycznego coraz większą rolę odgrywają różne rodzaje twórczości fantastycznej. Kluczowe są dwa stanowiska: sceptyczne wobec możliwości stworzenia słowiańskiej fantastyki (Andrzeja Sapkowskiego) oraz kreatywne, zafascynowane słowiańskim dziedzictwem (Marii Janion). Artykuł kończy propozycja interpretacji mody na Słowiańszczyznę w odniesieniu do badań z kręgu teorii widmologii.

9

Koncepcja Rzeszy Słowiańskiej według Karela Kramara

84%

Eberhardt P.

Przegląd Geopolityczny

|

2016

|

vol. 18

19-37

PL

Przedstawiono w artykule propozycję geopolityczną opracowaną w 1914 r. przez wybitnego polityka czeskiego Karela Kramářa mającą na celu zjednoczenie wszystkich narodów słowiańskich w jednym wspólnym państwie, tzw. Rzeszy Słowiańskiej. Miało to się odbyć pod egidą imperatora rosyjskiego. Przed skomentowaniem tej koncepcji przedstawiono biografię, działalność polityczną i dokonania twórcze tego wybitnego męża stanu i pierwszego premiera Czechosłowacji. Reprezentował on poglądy panslawistyczne i filorosyjskie. Starano się również zrozumieć i wyjaśnić jego postawę wobec Polski i Polaków.

EN

The paper presents the geopolitical proposal, elaborated by the outstanding Czech politician, Karel Kramář (1860-1937), and made public in 1914. The doctrinal intention of this proposal was the unification of all the Slavonic nations in one common statehood, the so-called “Slavonic Realm”. This would take place under the auspices of the Russian emperor, after he tsarist Russia would have defeated the German Empire and the Austrian-Hungarian Empire in the approaching war. In the introductory part of the article the political biography of the statesman and the advocate of the alliance of the Slavic countries is outlined. Kramář represented the pan-Slavic and the philo-Russian views. He visited many times Russia, where he got acquainted with the intellectual elite, including the personal encounter with Lev Tolstoy (1890). Before the outbreak of the World War I he demanded federalisation of Austria-Hungary, and granting of the civil, as well as national freedoms to the Czechs. During the period of war he was condemned to death for his patriotic activity, but after a year in prison he was acquitted. After Czechoslovakia gained sovereignty, to which he also contributed in a certain degree, he took the position of the Prime Minister. Then, he participated in the Paris Conference, in Versailles, as the leader of the Czech delegation. He was the author of numerous books and articles, in which he would touch upon the historical, political, geopolitical, social and legal issues. In the further course of the paper the design for the creation of the Slavonic Realm, mentioned before, and the principles of its functioning, are presented. This would consist in the incorporation into the Russian Empire of five autonomous provinces, namely: Poland, Czechia, Serbia, Bulgaria, and Montenegro. Each of the five countries would enjoy the autonomy in the domain of national language and culture. Each of these provinces would be headed by the viceroy, nominated by the Emperor of Russia. The geographical boundaries of these five provinces were delineated, and the design for the constitution was presented and commented upon, developed by Kramář, meant to become the foundation for the future basic law for the territory of the Slavonic community and its constituent parts. The subsequent portion of the article is devoted to the position of Kramář’s regarding Poles and to his attempts, aiming at normalising the Polish-Russian relations. The Czech politician was aware of the fact that without the participation of Poles the entire geopolitical design may end up as failure. Despite numerous efforts, the attempts of Kramář’s were not bringing the expected results in this domain. This was, additionally, due to the fact that the political events, associated with the defeat of tsarist Russia in World War I, made the federalist design obsolete. In the concluding section the author evaluates the concept, forwarded by Kramář, from the point of view of its pragmatism and the capacity of implementation. It is also noted that the communist block, which took shape after World War II, even though pronouncing different principles and ideological doctrine, reminded in territorial terms the area delineated by Kramář and communicated by him in May 1914 to the Russian authorities.

10

Czy istnieje muzyka słowiańska?

84%

DZIADEK M.

Edukacja Muzyczna

|

2014

|

issue 9

9–18

PL

Artykuł jest poświęcony przeglądowi historycznych ujęć problematyki dotyczącej muzyki słowiańskiej. Zasadniczy wątek rozważań dotyczy różnic w traktowaniu pojęcia muzyki słowiańskiej w zależności od przyjętych przez autorów kryteriów geograficznych i geopolitycznych, a dalej – ich stosunku do tzw. ideologii słowiańskiej, jako ruchu wspólnotowego, który jednoczył rozmaite projekty politycznej, ekonomicznej i kulturalnej unii słowiańskiej wewnątrz regionu środkowoeuropejskiego. Tytułowe pytanie: „czy istnieje muzyka słowiańska?”, prowokuje do wyeksponowania w historii owej muzyki momentów, które utrudniały, czy wręcz uniemożliwiały, jej rozwój. Zasugerowane zostały przyczyny owych opóźnień, wynikające głównie z głębokich różnic postaw charakteryzujących poszczególne narody – członków mitycznej słowiańskiej wspólnoty.

EN

The article is devoted to the review of historical approaches to the issue of Slavic music. The basic thread of the analysis concerns differences in perception of the idea of Slavic music depending on the adopted geographic and geopolitical criteria, and also – their relation to a so-called Slavic ideology as a community movement, which integrated various projects of political, economical and cultural Slavic union within Central Europe. The title question: “Does Slavic music exist” is a provocation to expose the moments in the history of this music that inhibited, or even precluded, its development. The article suggests reasons for those retardations, which mainly resulted from deep differences in attitudes characterizing particular nations – members of the mythical Slavic community.

11

Slavdom as Christendom’s colony – Slavonic identity according to Zadruga

84%

Bielawski P.

Przegląd Narodowościowy – Review of Nationalities

|

2017

|

issue 7

7-28

EN

&e topic of this article is Slavonic identity according to the Zadruga movement. Zadrugians believed that normal cultural and civilizational development of a nation is possible only if there is harmony between the ethnos and spirituality. &e believed that Christianity not only alienated Slavs from their native culture and spirituality but also subjugated them to the (German) Holy Roman Empire and Papacy – prime powers of Christendom – through symbolic power. Zadrugians saw the creation of a new, Slavonic-Pagan identity (as opposed to the Christian one) as the only way of breaking what they perceived as “cultural paralysis”. Only through a fundamental change in their national character and mentality, Poles and Slavs will be able to cease being Western civilization’s cultural periphery.

PL

Tematem artykułu jest tożsamość słowiańska w ruchu Zadruga. Zadrużanie uważali, że normalny rozwój kulturowo-cywilizacyjny jest możliwy wyłącznie, gdy istnieje harmonia pomiędzy warstwą etniczną a duchową w danym narodzie. Sądzili oni, że chrześcijaństwo nie tylko wyobcowało Słowian z ich własnej, rodzimej kultury i duchowości, ale również uczyniło ich podległymi wobec Świętego Cesarstwa Rzymskiego (Narodu Niemieckiego) i Papiestwa – czołowych sił chrystianizmu – poprzez przemoc symboliczną. Zadrużanie uważali wytworzenie nowej słowiańsko- pogańskiej tożsamości (w przeciwieństwie do chrześcijańskiej) jako jedyny sposób na wyłamanie się z tego, co postrzegali jako „paraliż kulturowy”. Jedynie fundamentalna zmiana mentalności i charakteru narodowego pozwoliłaby Polakom i Słowianom na wyrwanie się ze statusu peryferii kulturowej zachodniej cywilizacji.

12

Muzyka jugosłowiańska – idea i jej realizacja do 1941 roku

84%

ANDRZEJEWSKI M.

Edukacja Muzyczna

|

2014

|

issue 9

35–48

PL

Zalążki muzyki jugosłowiańskiej tkwią w iliryzmie – pierwszym ruchu postulującym zjednoczenie kulturowe i polityczne południowych Słowian. W kręgu kompozytorów i muzyków związanych z iliryzmem (Vatroslav Lisinski, Ferdo Livadić) pojawiły się pierwsze inicjatywy zdążające do zbliżenia muzycznych kultur południowej Słowiańszczyzny. Drugi etap (ok. 1860–1918) został zdominowany działalnością Franja Kuhača. Ten chorwacki uczony jako pierwszy sformułował koncepcję wspólnego stylu jugosłowiańskiego (Narodna glazba Jugoslavena, 1869). Pomysły Kuhača stanowiły przygotowa- nie pod trzeci, właściwy etap rozwoju muzyki jugosłowiańskiej – zaczynający się z chwilą powstania Królestwa Jugosławii (1918). Od tego momentu kultura muzyczna krajów południowej Słowiańszczyzny podporządkowana została państwowej idei jugoslawizmu, wyrażającej się w dążeniu do stworzenia jednolitego „narodu jugosłowiańskiego”. Idea ta odzwierciedliła się w pismach czołowych ideologów muzyki jugosłowiańskiej – Antona Dobronicia, Petara Konjovicia i Miloje Milojevicia oraz w utworach kompozytorów czerpiących inspirację z folkloru różnych regionów Jugosławii.

EN

The beginnings of Yugoslav music are set in illyrism – the first movement postulating cultural and political unification of the South Slavs. The composers and musicians of illyrism (Vatroslav Lisinski, Ferdo Livadić) came up with the first initiatives to bring together musical cultures of the South Slavs. The second phase (about 1860–1918) was dominated with the output of Franjo Kuhač. This Croatian scholar was the first to create the conception of the common Yugoslav style (Narodna glazba Jugoslavena, 1869). Kuhač’s ideas were the preparation for the third, the actual phase of the development of Yugoslav music – which begun with the creation of the Kingdom of Yugoslavia (1918). Since that moment, the musical culture of the south Slavic countries was subordinate to the national idea of Yugoslavism, expressed by pursue to create unilateral “Yugoslav nation”. This idea reflected in the letters of the main ideologists of Yugoslav music – Antun Dobronić, Petar Konjović and Miloje Milojević and in the works of composers drawing inspiration from the folklore of the various regions of Yugoslavia.

13

Polish and Slavic dialectal culturemes: Outline of issues

84%

Rak M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2021

|

vol. 33

EN

This article surveys Polish publications on culturemes and discusses the research procedure for identifying them. The following units have been recognized as dialectal culturemes: robota ‘work’, ziymia ‘earth’, biyda ‘poverty’, głód ‘hunger’, śleboda ‘freedom’, honór ‘honour’, krzyz ‘cross’, Pán Bóg ‘God’, Pán Jezus ‘Lord Jesus’, Matka Boská ‘Mother of God’, ksiondz ‘priest; father’, pán ‘lord, master’, gorzáłka ‘vodka’, and chlyb ‘bread’. Polish culturemes include: Pan Bóg ‘God’, Pan Jezus ‘Lord Jesus’, Matka Boska ‘Mother of God’, krzyż ‘cross’, praca ‘work’, honor ‘honour’, bohaterstwo ‘heroism’, odwaga ‘courage’, prawość ‘righteousness’, wolność 'freedom', Polska ‘Poland’, Wisła ‘the Vistula river’, Częstochowa ‘the city of Częstochowa’, Kraków ‘the city of Cracow’, Warszawa ‘the city of Warsaw’, bieda ‘poverty’, chleb ‘bread’, and wódka ‘vodka’. Slavic culturemes are the least numerous: Pan Bóg, Pan Jezus, Matka Boska, krzyż, praca, wolność, honor, chleb, Słowianin ‘Slav’ and wódka.

PL

We wstępnej części artykułu przybliżono polskie prace dotyczące kulturemów i wskazano procedurę badawczą umożliwiającą typowanie tych jednostek etnolingwistycznych. W pierwszej części jako kulturemy gwarowe wskazano: robotę, ziymię, biydę, głód, ślebodę, honór, krzyz, Pana Boga, Pana Jezusa, Matkę Boską, ksiyndza, pana, gorzáłkę i chlyb. Do kulturemów ogólnopolskich zaliczono: Pana Boga, Pana Jezusa, Matkę Boską, krzyż, pracę, honor, bohaterstwo, odwagę, prawość, wolność, Polskę, Wisłę, Częstochowę, Kraków, Warszawę, biedę, chleb i wódkę. Jeśli idzie o kulturemy słowiańskie, to jest to zasób najuboższy: Pan Bóg, Pan Jezus, Matka Boska, krzyż, praca, wolność, honor, chleb, Słowianin i wódka.

14

Kobiety-ryby: ludowe wyobrażenia syren

84%

Walęciuk-Dejneka B.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2018

|

vol. 16

|

issue 2

585-592

PL

Artykuł przedstawia i omawia ludowy wzorzec żeńskiego demona - syrenę, stanowiący z jednej strony ucieleśnienie wizji i marzeń kultury tradycyjnej, z drugiej – epatujący władczością uosabiającą niezależną, dziką kobiecość, chcącą przejąć całkowitą kontrolę nad uwiedzionym mężczyzną. Podania i wierzenia o syrenach były bardzo dobrze znane na płaszczyźnie tradycyjnej kultury ludowej. Znała je również literatura. Wystarczy wspomnieć legendę o warszawskiej syrenie, która stała się symbolem stolicy Polski i została wpisana w jej herb. W prowadzonych rozważaniach postaram się pokazać owe ludowe wizerunki syren oraz wierzenia z nimi związane. W analizach i interpretacjach zastosuję perspektywę antropologiczną, wykorzystywaną w badaniach folklorystycznych (kulturowych) i literackich, przenosząc w ten sposób wysiłki dociekań naukowych na obszar symbolu, mitu czy rytuału. Nie są mi obce także procedury strukturalno-semiotyczno-funkcjonalne.

EN

This article is showing the folk images of the mermaids. It is estblishing to both to beliefs, and to myths or literature which these images functioned in. In conducted analyses and interpretations I use the methodology of the foreign-language description. I am using the anthropological method in folk and anthropological researches, also. I am appealing to the symbol, the myth and the ritual. The mermaids are nymphs, who lives in water, have a fishtail bit and a beautiful voice. They seduce men, above all of fishermen and sailors. Their features considerably influenced the image which it survived in literature, in legends of the Warsaw’s mermaid. These images got through underwent their transformations.

15

Ryszard Berwiński’s Studia o literaturze ludowej and Historiographical Concepts of the Early Slavic World in the Nineteenth Century

67%

Raczyńska S.

Literatura Ludowa

|

2020

|

issue 1

EN

The aim of the article is to show how, in his Studia o literaturze ludowej (Studies on folkliterature), Ryszard Berwiński evaluated the nineteenth-century historiographical concepts ofthe Slavic world and ancestry. The first part of the article discusses Berwiński’s approach tothe general theory of “folk element/energy”, whose influence manifested itself for examplein discussions of the history of literature as divided into Slavic-Polish and Latin-Polish. Thesecond part briefly introduces the nineteenth-century theories of the origin of the Polishnation and their assessment in contemporary research. The third part of the article presentshow Ryszard Berwiński commented on those concepts, on the historiography of his time,and on the ideas about the early Slavic world.

PL

Celem artykułu było wykazanie, w jaki sposób Ryszard Berwiński odnosił się w Studiach o literaturze ludowej do funkcjonujących w I połowie XIX wieku koncepcji historiograficznych dotyczących dawnej Słowiańszczyzny. W pierwszej części omówiono stosunek autora do ogólnej teorii „żywiołu/pierwiastka” ludowego (przejawiającej się np. w dzieleniu literatury w ówczesnych rozprawach historycznoliterackich na słowiańsko-polską i łacińsko-polską), w drugiej wprowadzono w zarysie funkcjonujące w tym okresie koncepcje pochodzenia narodu wraz z ich oceną we współczesnych badaniach; na tym tle, w części trzeciej, zaprezentowano stosunek Ryszarda Berwińskiego do ówczesnej historiografii oraz wyobrażeń na temat dawnej Słowiańszczyzny.

16

Norwidowski wariant tematu słowiańskiego na romantycznym tle

67%

Halkiewicz-Sojak G.

Studia Norwidiana

|

2013

|

vol. 31

17-39

EN

The Slavonic theme was one of the important motifs in the reflection present in the Polish literature of the 19th century. It appeared in literary works, in journalism, and in literary criticism – taken up in several contexts: historiosophical, esthetic and political ones. Questions and controversies connected with it were formulated as early as the beginning of Romanticism in Kazimierz Brodziński’s and Zorian Dołęga Chodakowski’s treatises, and the Paris lectures on Slavic literature delivered by Adam Mickiewicz (1840-1844) were the most complete development of the subject. The motif can be found in works of every Polish writer belonging to the Romantic epoch. The present article both outlines the whole panorama and points to particular aspects of the Polish thought about Slavism and attempts to give an answer to the question about what position Norwid’s reflection has against this background, as in his works Slavic motifs with different intensity are present from the end of the 1840s to the last years of his life (the poem The Slav written in 1882). It points to both similarities to Brodziski’s, Mickiewicz’s, and Krasiński’s thought, and to an original character of Norwid’s reflection resulting first of all from the ever present in Norwid’s works tendency to confront Slavism with the Christian universalism. The values from the perspective of which Norwid takes up the subject are: freedom and hope understood not only in the political meaning, but also in the existential and religious sense. Such a view allowed the poet to avoid Slavophil tones and to maintain distrust of Pan-Slavism as a political doctrine. Analyses of Norwid’s works listed in the chronological order reveal the evolution of the poet’s ideological position: from hopes of a philosopher of history to doubts of an ironist. They also emphasized a multitude of aspects of this subject that are connected with the variety of ways to talk about it. Slavic motifs appear in dramatic mysteries (Wanda, Krakus) and in poems (e.g. The Song of Our Land, Chopin’s Piano, The Slav), in poetic treatises (Bondage, About Freedom of Speech), in discussions and letters.

17

Figury politycznej niepoprawności – socjopolityczne mity i symbole w twórczości Miodraga Bulatovicia

67%

Szukalska A.

Porównania

|

2013

|

vol. 12

139-152

EN

‘Figures of Political Incorectness – Sociopolitical Myths and Symbols in Miodrag Bulatović’s work’ this is an article dedicated to literary output of the Serbian author with Montenegrin background and in particular to his individual symbolism from so called exile trilogy which comprises of three novels: Men of four fingers, Gullo Gullo, Peti Prst. With their help the author is dealing with the Mideast sociopolitical myths and also the myth of ‘The Great Slavism’. Vampire Dracula, Pig Josephine, Eagle Georg, Dog Zdeniek and animal Gullo Gullo are from one end symbols invented by the author and intentionally intruding political correctness and from the other they are allowing him to create new myths which are explaining the fatalism of Slavic people’s history.

PL

„Figury politycznej niepoprawności – socjopolityczne mity i symbole w twórczości Miodraga Bulatovicia”, to artykuł poświęcony dziełom serbskiego pisarza czarnogórskiego pochodzenia, a w szczególności jego indywidualnej symbolice z tzw. emigranckiej trylogii, na która składają się trzy powieści: Ludzie o czterech palcach, Gullo Gullo, Peti Prst. Autor za jej pomocą rozprawia się z środkowoeuropejskimi mitami socjopolitycznymi, a także z mitem „wspaniałej Słowiańszczyzny”. Wampir Dracula, świnia Josephine, orzeł Georg, pies Zdeniek i zwierzę Gullo Gullo, to z jednej strony symbole wymyślone przez pisarza i świadomie naruszające polityczną poprawność, z drugiej zaś – pozwalające na stworzenie nowych mitów wyjaśniających fatalizm historii Słowian.

18

Norwidowski wariant tematu słowiańskiego na romantycznym tle

67%

Halkiewicz-Sojak G.

Studia Norwidiana

|

2013

|

vol. 31

17-39

EN

The Slavonic theme was one of the important motifs in the reflection present in the Polish literature of the 19th century. It appeared in literary works, in journalism, and in literary criticism – taken up in several contexts: historiosophical, esthetic and political ones. Questions and controversies connected with it were formulated as early as the beginning of Romanticism in Kazimierz Brodziński’s and Zorian Dołęga Chodakowski’s treatises, and the Paris lectures on Slavic literature delivered by Adam Mickiewicz (1840-1844) were the most complete development of the subject. The motif can be found in works of every Polish writer belonging to the Romantic epoch. The present article both outlines the whole panorama and points to particular aspects of the Polish thought about Slavism and attempts to give an answer to the question about what position Norwid’s reflection has against this background, as in his works Slavic motifs with different intensity are present from the end of the 1840s to the last years of his life (the poem The Slav written in 1882). It points to both similarities to Brodziński’s, Mickiewicz’s, and Krasiński’s thought, and to an original character of Norwid’s reflection resulting first of all from the ever present in Norwid’s works tendency to confront Slavism with the Christian universalism. The values from the perspective of which Norwid takes up the subject are: freedom and hope understood not only in the political meaning, but also in the existential and religious sense. Such a view allowed the poet to avoid Slavophil tones and to maintain distrust of Pan-Slavism as a political doctrine. Analyses of Norwid’s works listed in the chronological order reveal the evolution of the poet’s ideological position: from hopes of a philosopher of history to doubts of an ironist. They also emphasized a multitude of aspects of this subject that are connected with the variety of ways to talk about it. Slavic motifs appear in dramatic mysteries (Wanda, Krakus) and in poems (e.g. The Song of Our Land, Chopin’s Piano, The Slav), in poetic treatises (Bondage, About Freedom of Speech), in discussions and letters.

19

MIĘDZY CZŁOWIEKIEM A BESTIĄ: Archetypiczni kapłan i wojownik oraz wizerunki zwierząt w twórczości wschodniosłowiańskich muzyków neopogańskich

67%

Lysiuk I.

Miscellanea Anthropologica et Sociologica

|

2014

|

vol. 15(1)

PL

W przedstawionym artykule badane są rozpowszechnione na wschodniosłowiańskiej scenie muzyki neopogańskiej podstawowe archetypy społeczeństwa indoeuropejskiego, zdefiniowane przez G. Dumézila. W twórczości odpowiednich zespołów pełnią one kluczową rolę, przeżywają odrodzenie i re-definicję, adaptację do czasów współczesnych. Szczegółową uwagę poświęcono archetypom wojownika oraz kapłana, podkreślono ich wzajemny związek i współdziałanie, kreację wizerunku pogańskiego kapłana-wojownika, który walczy z przejawami niszczącej dla układu tradycyjnego współczesności nie tylko w świecie fizycznym, ale także w świecie duchowym. Owe archetypy, biorąc pod uwagę naturocentryczny charakter twórczości neopogańskich zespołów muzycznych, są często manifestowane przez wizerunki poszczególnych zwierząt, kluczowych w kosmosie pradawnych Słowian i ściśle związanych z wojną i magią – wilka, kruka, niedźwiedzia, sokoła, a także niektórych innych. Szczegółowo zbadano ich miejsce w twórczości rosyjskich, ukraińskich i białoruskich wyznawców „rodzimej wiary”, a mianowicie – w tekstach piosenek, wypowiedziach, elementach wizualnych.

20

BETWEEN A HUMAN AND A BEAST: Archetypical priest and warrior in the images of animals in the works of Eastern Slavic neo-pagan musicians

67%

Lysiuk I.

Miscellanea Anthropologica et Sociologica

|

2014

|

vol. 15(1)

EN

In a given article studied are common for the Eastern Slavic neo-pagan music scene basic archetypes of ancient Indo-European society, defined by G. Dumézil. These archetypes in the works of the described musicians play a key role, are revived and re-defined, adapted for contemporary times. Special attention is given to the archetypes of warrior and priest, emphasized is their interconnection and interaction, creation of an image of pagan warrior priest, fighting the manifestations of pernicious for traditional world modern – and post-modern – values not only in the physical, but also in spiritual realm. These archetypes, taking into account the nature-centric character of works of neo-pagan musicians, are often manifested through the images of special animals, having an important place in the cosmos of ancient Slavs and closely tied to war and magic – wolf, raven, bear, falcon, as well as several other. Detailed study is given to their place in the works of Russian, Ukrainian, and Belarusian followers of “native faith”, namely – in lyrics, interviews, visual elements.

Refine search results

Polski panslawizm jako idea geopolityczna

Koncepcje geopolityczne Iwana Dusińskiego

Between Honesty, Forgery and Abundance of Fantasy. The Ethic Foundations of Nineteenth Century Researches of the Early History of Slavic People

Татьяна И. Вендина, Типология лексических ареалов Славии. – Москва : Институт славяноведения РАН; Санкт-Петербург: Нестор-История, 2014. – 692 с.

Koncepcje geopolityczne Iwana Dusińskiego

Image of the Slavs inhabiting the Habsburg Monarchy in Voyage en Autriche by Marcel de Serres

Historia, kreacja i opowieść, która je łączy. Sposoby funkcjonowania wątków słowiańskich we współczesnej rodzimej fantasy

Moc Słowiańszczyzny, siła fantazmatu

Koncepcja Rzeszy Słowiańskiej według Karela Kramara

Czy istnieje muzyka słowiańska?

Slavdom as Christendom’s colony – Slavonic identity according to Zadruga

Muzyka jugosłowiańska – idea i jej realizacja do 1941 roku

Polish and Slavic dialectal culturemes: Outline of issues

Kobiety-ryby: ludowe wyobrażenia syren

Ryszard Berwiński’s Studia o literaturze ludowej and Historiographical Concepts of the Early Slavic World in the Nineteenth Century

Norwidowski wariant tematu słowiańskiego na romantycznym tle

Figury politycznej niepoprawności – socjopolityczne mity i symbole w twórczości Miodraga Bulatovicia

Norwidowski wariant tematu słowiańskiego na romantycznym tle

MIĘDZY CZŁOWIEKIEM A BESTIĄ: Archetypiczni kapłan i wojownik oraz wizerunki zwierząt w twórczości wschodniosłowiańskich muzyków neopogańskich

BETWEEN A HUMAN AND A BEAST: Archetypical priest and warrior in the images of animals in the works of Eastern Slavic neo-pagan musicians