Search results

1

Podmioty „intensywne” w powieściach Stanisława Przybyszewskiego („De profundis”, „Synowie ziemi”, „Krzyk”)

100%

Mrówka A.

Pamiętnik Literacki

|

2016

|

vol. 107

|

issue 2

19-46

PL

Autora artykułu interesuje, po pierwsze, postać Przybyszewskiego, którą doskonale objaśniają określenia „homo viator” oraz „homo irrequietus”, tj. tułacz i człowiek gnany niepokojem. Po drugie, autor próbuje badać przypadki tożsamościowe, które wyszły spod pióra „genialnego Polaka”. Sięga po trzy powieści: „De profundis”, „Synowie ziemi” oraz „Krzyk”. Bohaterów powieści, wedle ustaleń autora artykułu, łączy podobna konstrukcja podmiotowa, którą określa on mianem „intensywnej”. Okazuje się bowiem, iż bohaterowie powieści Przybyszewskiego bez stawiania jakiegoś większego oporu popadają w „nadmierne” miotanie się, co oznacza, że próbują – jak gdyby mimowolnie, acz usilnie – „wymykać się” językowi, który chciałby ich „nazwać”, „przyszpilić”, „zmerkantylizować”. Po trzecie, autora artykułu zajmuje kategoria podmiotu pisania, która wyłania się z tekstów Przybyszewskiego, a którą, jak zakłada, konstytuuje „pamięć krótka” – zapomnienie jako proces – łącząca się nierozdzielnie z kłączem zbiorowym, czasowym i nerwowym (według teorii Gilles’a Deleuze’a i Félixa Guattariego).

EN

The author of the article is interested, first of all, in the figure of Przybyszewski, which is perfectly described by the terms “homo viator [wanderer]” and “homo irrequietus [man driven by anxiety].” Second of all, the author attempts to study the cases of identity produced by “the brilliant Pole.” Mrówka analyses Przybyszewski’s three novels: “De profundis”, “Synowie ziemi (Sons of the Earth)”, and “Krzyk (Scream)”. The novels’ protagonists, as Mrówka ascertains, are linked by a common subject construction which he calls “intensive.” It is proven that the protagonists without any special resistance toss and turn, which means that they try, as if unwittingly but persistently, to “slip out of” language that strives to “name,” “pin” and “mercantilize” them. Third of all, the author is curious about the category of the writing subject revealed from Przybyszewski’s texts which, as he acknowledges, is constituted by “short memory” – forgetting as a process – inseparable from nervous, collective and temporal rhizome (according to Gilles Deleuze and Félix Guattari’s theory).

2

Stanisława Przybyszewskiego kontakty z polskimi wydawcami

100%

Lubińska A.

Studia o Książce i Informacji

|

2017

|

vol. 36

125-149

EN

In the article the author discusses the presence of the oeuvre of Stanisław Przybyszewski (1868–1927) on the Polish publishing market. Stanisław Przybyszewski is a representative of Polish modernism. At the turn of the 19th and 20th centuries as well the readers as the literary critics were very interested in his prose, poetic and dramatic creation. This article characterizes the publishing history of Przybyszewski’s literary works in Poland from his debut in 1892 to the end of his life in the light of the cooperating with Przybyszewski’s publishing companies such as Księgarnia Polska, Gebethner and Wolff and Lektor, and Polish publishers, e.g. Stefan Demby.

3

Requiem aeternam, Fryz życia i Piekło. Przybyszewski, Munch, Vigeland i preekspresjonistyczna teoria sztuki.

100%

Głuchowska L.

Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego

|

2010

|

issue 2(16)

26-54

EN

Celebrated in Berlin for his ambiguous fame of ‘a genious Pole’ and ‘a King of Bohemia’, a Polish-German writer Stanisław Przybyszewski was the first to promote consistently the work of Edvard Munch and his native sculptor Gustav Vigeland. His essays Das Werk des Edvard Munch (1894) and Auf den Wegen der Seele/On the Roads of the Soul (1897/ 1900) indicated the starting point for their artistic successes, becoming at the same time the first theory of Expressionism. Also in the initial sentence of a rhapsody Totenmesse/Requiem Aeternam (1893/1904) – ‘In the beginning was the lust’ – by replacing ‘word’, Logos with ‘lust’/’kind’ Przybyszewski indicated despondency in the overall power of language and rationality together with belief in the prime of irrational sources of existence and creation. The literary and biographical legend pushed him into a cabinet of curiosities, muf- fling the objective judgment of his achievements. Sometimes the critics treated his interpretations of works by Norwegian authors as an anticipation of their creative development, or even as compensation of some shortages in their works. Some others claimed that he allowed himself an over-interpretation by popularising views which were more relevant to his own ideology – a mythology of sex struggle, theory of a na- ked soul or satanism – than to the artists’ visions. The very artists, however, con- firmed rightness of the writer’s interpretational intuition. Przybyszewski played also the role of a strategic impresario of both of the Norwegians, soliciting to sell their works in Berlin and to organise Munch’s exhibitions in Warsaw (1903) and Prague (1905). He promoted their achievements as well as fashion for Scandinavia as a correspondent-advisor of ‘Moderní Revue’ – a journal edited in Prague, and later as an editor-in-chief of ‘Życie’ journal issued in Cracow. Przybyszewski’s essays on Munch and Vigeland’s works, translated into many languages, enabled their successes in all Central and Eastern Europe. Przybyszewski’s Requiem aeternam/ Totenmesse, just like Munch’s Frieze of Life or Vigeland’s Hell are catalysts of tragic, catharsis-like experiences of the epoch. The common feature of all these works is their narrative, Proto Expressionist and Proto Avant-Garde character. Regarding their style and the motifs which they made common, the artists create a synesthetic Gesamtkunstwerk, which breaks borders between genres, one of the most important aesthetic-ideological manifestoes of the turn of the 19th century. Przybyszewski’s playwriting and literary oeuvre, both in Polish and German, has been praised in the recent years. However, the reconstruction of his achievements in the field of art theory and critics, as well as his role of a mediator in the cultural dialogue from Scandinavia to the Balkans, still deserve thorough international and interdisciplinary research.

4

Ojczyzna – obczyzna. Stanisław Przybyszewski o swej niemieckiej przeszłości w kręgu berlińskiej bohemy

89%

Badowska K.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2022

|

vol. 22

89-110

EN

This article explores the Berlin period in the life and work of Stanisław Przybyszewski (1889-1898), one of the most famous writers of Young Poland, particularly focusing on why Przybyszewski - a writer debuting works in German and considered by scholars a Polish-German writer - came to increasingly depreciate his participation in the literature of his Western neighbors. In his memoirs, published before his death, he categorically stated: „I owe German literature - absolutely nothing”. In this essay, the researcher examines the circumstances in which Przybyszewski shone as a writer in the Berlin bohemian circle. Next, she shows how he discredited the entire cultural life of Jung-Deutschland, and renounced his artistic ties established in Germany. Finally, she speculates on why Przybyszewski created an unfavorable image of the German community at the end of the 19th century, and indicates that this process went hand in hand with the self-creation of a Polish writer.

5

On wraca!... Proza poetycka Stanisława Przybyszewskiego w wydaniu krytycznym. Rec.: Stanisław Przybyszewski, Proza poetycka. Pentalogia: Requiem aeternam. – Z cyklu Wigilii. – De profundis. – Androgyne. – Nad morzem. Wstęp, edycja, komentarze i dodatek krytyczny Gabriela Matuszek-Stec. (Kraków 2022). Dzieła literackie. Edycja krytyczna w jedenastu tomach. T. 1

89%

Sobieraj T.

Pamiętnik Literacki

|

2022

|

vol. 113

|

issue 4

251-256

PL

Pierwszy tom edycji krytycznej pism Stanisława Przybyszewskiego, zawierający jego prozę poetycką, stanowi wybitne osiągnięcie polskiego edytorstwa naukowego. Tom opracowała Gabriela Matuszek-Stec. Recenzja podkreśla merytoryczne i tekstologiczne wartości edycji. Na treść tomu składa się pięć poematów Przybyszewskiego: „Requiem aeternam”, „Z cyklu Wigilii”, „De profundis”, „Androgyne” i „Nad morzem”. Edycja zawiera teksty wersji polskojęzycznych oraz fragmenty wersji w języku niemieckim. Matuszek-Stec opatrzyła tom obszernym wstępem historycznoliterackim oraz licznymi komentarzami, uwzględniła też i szczegółowo zrekonstruowała warianty tekstu wszystkich poematów. Poematy prozą Przybyszewskiego ukazują się tutaj w postaci kompleksowej jako dzieła o wielkich walorach poznawczych i niemałej wartości artystycznej.

EN

The first volume of critical edition of Stanisław Przybyszewski’s writings, which includes poetic prose, is an exceptional achievement of Polish scientific editorship prepared by Gabriela Matuszek-Stec. The review highlights the content matter and textological significance of the edition. The book contains Przybyszewski’s five epic poems: “Requiem aeternam”, “Z cyklu Wigilii” (“Vigils”), “De profundis”, “Androgyne”, and “Nad morzem” (“At the Seaside”), and is composed of Polish language texts and fragments of their versions in German. Matuszek-Stec foreworded the text with a comprehensive introduction and authored numerous commentaries, as well as considered and carefully reconstructed textual variants of the poems. Przybyszewski’s pieces are presented here in their full complexity as pieces of great cognitive valour and high artistic values.

6

Arlekin zza kordonu: Z recepcji Nikołaja Jewreinowa w Polsce (1921–1932)

75%

Masłowski M.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

issue 1(273)

71-144

EN

For Nikolai Evreinov, a Russian playwright, director, and theatre thinker, author of the theory of the “theatralisation of life”, the Polish theatre culture of the 1920s became a real window to Europe. This article presents selected contexts for the Polish reception of his manifesto play, Самое главное (The Chief Thing), from the first stagings at Teatr im. Juliusza Słowackiego (Juliusz Słowacki Theatre) in Kraków and Teatr Polski (Polish Theatre) in Warsaw, through the discussions about the theoretical message of the work, to attempts at assimilating the Russian author’s whole output. It discusses the influence of Stanisław Przybyszewski’s work on the theory and practice of Evreinov’s monodrama. It compares Evreinov’s understanding of naturalism and his views on the art of acting and theatre with those of his friend Stanisława Wysocka, the Polish actress. It presents the balance of the Russian director’s guest appearances in Warsaw in 1925: the legal regulations concerning his works and his new contacts with representatives of the art world, but also negative reviews. The appendix features a selection of Evreinov’s correspondence with Polish theatre figures: Zofia Nałkowska, Julian Tuwim, Emil Zegadłowicz, Stanisława Wysocka, and Eugeniusz Świerczewski, from the turn of the 1930s.

7

Gdzie rozgrywa się akcja Dzieci szatana Stanisława Przybyszewskiego? Destrukcja i rekonstrukcja świata przedstawionego

75%

Wedemann M.

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka

|

2021

|

issue 41

351-392

EN

One of the characteristics that make Stanisław Przybyszewski’s novels stand out from other contemporary works is the deliberately limited description of the outside world up to the point of blurring the identity of the location where the plot of a given work takes place. In the case of Dzieci Szatana (Satan’s Children), (German Satans Kinder, 1897; Polish edition 1899), one may even talk about ‘a total destruction of the represented world’ (Gabriela Matuszek). At the same time, the author’s numerous comments apparently allow for translating this ‘destruction’ happening in the course of the creative process into a ‘reconstruction’ that corresponds to it in the process of reading. It is through reviewing in more detail and combining various pieces of information included in Dzieci Szatana that directly or indirectly refer to the place of action, as well as confronting them with the biographical, historical and geographic contexts that one may identify with surprising precision the exact place represented in the text and, as a result, to uncover an entirely new aspect of novel axiology.

8

Lesya Ukrainka as а Critic of Polish Literature

75%

Radyszewśkyi R.

Slavia Orientalis

|

2021

|

vol. LXX

|

issue 2

9

Wczesny modernizm w demonicznej odsłonie. Rec.: Gabriela Matuszek, Maski i demony wczesnego modernizmu. (Kraków 2014)

75%

Legutko G.

Pamiętnik Literacki

|

2016

|

vol. 107

|

issue 2

240-246

PL

Recenzja omawia książkę Gabrieli Matuszek „Maski i demony wczesnego modernizmu” (Kraków 2014), stanowiącą zbiór 13 szkiców monograficznych, publikowanych wcześniej w tomach zbiorowych, wydaniach pokonferencyjnych i czasopismach naukowych. Jest to ciekawa pozycja wśród ostatnich opracowań historycznoliterackich i kulturoznawczych dotyczących aury myślowej i dokonań artystycznych przełomu XIX i XX wieku, trafnie rozpoznająca trudną samowiedzę twórców na temat skrywanych fobii, lęków i obsesji człowieka „progu nowoczesności”, które odważnie odsłaniają to, co do tej pory było wypierane ze świadomości albo w zamierzony sposób maskowane. Szkice Matuszek poświęcone są interpretacji twórczości ważnych pisarzy młodopolskich (m.in. Stanisława Wyspiańskiego, Stefana Żeromskiego, Stanisława Przybyszewskiego i Stanisława Brzozowskiego), a także analizie charakterystycznych zjawisk polskiego premodernizmu, takich np. jak mizoginizm, incest, neuroza, histeria, artystowski narcyzm, nihilizm, emancypacja kobiet. W swoich rozważaniach autorka korzysta z narzędzi psychoanalizy, psychiatrii, antropologii kulturowej, feministycznej teorii literatury i badań nad płcią kulturową.

EN

The review discusses Gabriela Matuszek’s book “Maski i demony wczesnego modernizmu (Masks and demons of early modernism)” (Cracow 2014), an assortment of 13 monographic sketches published earlier in collective volumes, conference proceedings and scholarly periodicals. It is an interesting edition among the recent literary historical and cultural studies analyses about the strand of thought and artistic achievements of the turn of 19th and 20th centuries which rightly recognises the writers’ self-knowledge about the hidden phobias, anxiety and obsessions of a man at the “threshold of modernity” - all of which so far either rejected from awareness or intentionally dissembled. Matuszek’s sketches are devoted to the interpretation of important Young Poland’s writers’ creativity (inter alia Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski, Stanisław Przybyszewski and Stanisław Brzozowski) as well as to the analysis of Polish premodernism phenomena as, e.g. misogyny, incest, neurosis, hysteria, formalistic narcissism, nihilism, emancipation of women. In her considerations the author employs the tools used in psychoanalysis, psychiatry, cultural anthropology, feminist literary theory and gender studies.

10

Aniela Pająkówna – malarka z Medyki (w 150. rocznicę urodzin)

71%

Jakubowski B.

Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej

|

2014

|

vol. 64

47-64

PL

W roku bieżącym przypada 150. rocznica urodzin Anieli Pająkówny (1864–1912), córki stangreta w majątku Pawlikowskich w Medyce, artystki zapomnianej, która dzięki wielkiemu talentowi i opiece Heleny i Mieczysława Pawlikowskich dostąpiła awansu społecznego, na stałe weszła do historii polskiego malarstwa, a poprzez związek ze Stanisławem Przybyszewskim – polskiej literatury. Paradoksalnie postać Pająkówny jest bardziej znana w innych miejscach niż w rodzinnej Medyce, gdzie jeszcze do niedawna mało kto o niej słyszał. Autor artykułu przybliża sylwetkę artystki w oparciu o fragmenty jej korespondencji z Heleną z Dzieduszyckich Pawlikowską i o listy Stanisława Przybyszewskiego. Motyw przewodni artykułu koncentruje się na dwóch zagadnieniach: mecenacie rodziny Pawlikowskich, który umożliwił Pająkównie edukację malarską, ugruntował jej pozycję w polskim środowisku artystycznym przełomu XIX i XX wieku i zapewnił godne warunki egzystencji, oraz związku Anieli z pisarzem – dekadentem Stanisławem Przybyszewskim. Cytowane fragmenty korespondencji ukazują Pająkównę jako osobę skromną i wrażliwą, zarazem naiwną i łatwowierną, co skrzętnie wykorzystywał Przybyszewski, podsycając uczucia artystki w celu wyciągania od niej pieniędzy. W artykule świadomie pominięto przedstawienie biografii artystycznej Anieli Pająkówny, koncentrując się jedynie na uwzględnieniu jej prac związanych bezpośrednio z mecenasami – Pawlikowskimi, bliskimi jej osobami oraz rodzinną Medyką.

EN

This year is the 150th anniversary of the birth of Aniela Pająkówna (1864–1912), the daughter of a coachman in the estate of the Pawlikowski family in Medyka, and a forgotten artist. Thanks to her talent as well as to the care of Helena and Mieczysław Pawlikowscy, she managed to ascend the social ladder and earned herself a permanent record in the history of Polish art, and thanks to her relationship with Stanisław Przybyszewski, also in the history of Polish literature. Paradoxically, the figure of Pająkówna is more known in other places than in her home village Medyka, where until recently hardly anyone had ever heard of her. The author of this article gives a broad outline of the artist's life and work on the basis of her exchange of letters with Helena Pawlikowska née Dzieduszycka and Stanisław Przybyszewski. The article has two main themes. The first of these is the patronage of the Pawlikowski family, which allowed Pająkówna to get educated as a painter, established her position in the Polish artistic environment at the turn of the nineteenth century, as well as ensured her equitable living conditions. The second one is Pająkówna’s relationship with the decadent writer Przybyszewski. The fragments of their letters quoted in this article show Pająkówna as a modest, sensitive, and at the same time naïve and ingenuous person. Przybyszewski made the most of these features of her character by stirring the painter’s feelings towards himself in order to extract money from her. The author has intentionally left out the artistic biography of Pajakówna and discussed only those of her works which are directly connected with her patrons, i.e. the Pawlikowski family, her own family and friends, and her home village Medyka.

11

Василь Стефаник і Станіслав Пшибишевський: на перехресті життєвих і творчих доріг

71%

Jaremczuk A.

Studia Ukrainica Posnaniensia

|

2022

|

vol. 10

|

issue 2

175-188

EN

This paper is devoted to a comparative study of some aspects of the life and creative paths of two outstanding modernist writers: Vasyl Stefanyk and Stanisław Przybyszewski. On the basis of selected scientific works dedicated to the Ukrainian novelist and the Polish writer, poet and playwright, an attempt is made to find common life, worldview and creative features between them. One of the reasons for the origin of this connection was Stefanyk’s trip to Krakow and his acquaint- ance with Przybyszewski, respectively. That was the time when Przybyszewski had a considerable influence on Stefanyk’s work and vice versa. In other words, in the course of the research, a search is made for “common roads” between these Ukrainian and Polish writers, as well as specific parallels in the worldviews reflected in their work.

PL

Artykuł poświęcony jest komparatystycznemu badaniu wybranych aspektów życia i twórczości dwóch słynnych pisarzy okresu modernizmu: ukraińskiego nowelisty Wasyla Stefanyka i polskiego poety, prozaika oraz dramaturga Stanisława Przybyszewskiego. Autorka próbuje odnaleźć cechy wspólne w biografii, światopoglądzie i aktywności twórczej obu pisarzy. Łącząca tych artystów przyjaźń dotyczy okresu krakowskiego. Stefanyk przez dziewięć lat studiował w Krakowie, natomiast Przybyszewski właśnie w tym czasie zostaje jednym z liderów ruchu artystycznego Młodej Polski. Dowiedziono, iż Przybyszewski wywarł znaczny wpływ na aktywność literacką ukraińskiego nowelisty w zakresie światopoglądu, a także psychologii twórczości.

12

Arlekin zza kordonu: Z recepcji Nikołaja Jewreinowa w Polsce (1921–1932)

71%

Masłowski M.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 1

71-144

EN

For Nikolai Evreinov, a Russian playwright, director, and theatre thinker, author of the theory of the “theatralisation of life”, the Polish theatre culture of the 1920s became a real window to Europe. This article presents selected contexts for the Polish reception of his manifesto play, Самое главное (The Chief Thing), from the first stagings at Teatr im. Juliusza Słowackiego (Juliusz Słowacki Theatre) in Kraków and Teatr Polski (Polish Theatre) in Warsaw, through the discussions about the theoretical message of the work, to attempts at assimilating the Russian author’s whole output. It discusses the influence of Stanisław Przybyszewski’s work on the theory and practice of Evreinov’s monodrama. It compares Evreinov’s understanding of naturalism and his views on the art of acting and theatre with those of his friend Stanisława Wysocka, the Polish actress. It presents the balance of the Russian director’s guest appearances in Warsaw in 1925: the legal regulations concerning his works and his new contacts with representatives of the art world, but also negative reviews. The appendix features a selection of Evreinov’s correspondence with Polish theatre figures: Zofia Nałkowska, Julian Tuwim, Emil Zegadłowicz, Stanisława Wysocka, and Eugeniusz Świerczewski, from the turn of the 1930s.

PL

Polska kultura teatralna lat dwudziestych XX wieku stała się prawdziwym oknem na Europę dla Nikołaja Jewreinowa, rosyjskiego dramatopisarza, reżysera, teatralnego myśliciela, autora teorii „teatralizacji życia”. Artykuł prezentuje wybrane konteksty polskiej recepcji jego sztuki-manifestu – To, co najważniejsze, od pierwszych inscenizacji w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie i Teatrze Polskim w Warszawie, poprzez dyskusję nad teoretycznym przesłaniem utworu, aż do prób przyswojenia całości dorobku artystycznego rosyjskiego twórcy. Omawia wpływ twórczości Stanisława Przybyszewskiego na teorię i praktykę gatunku monodramatu Jewreinowa. Porównuje rozumienie naturalizmu oraz poglądy na sztukę aktorską i teatr polskiej aktorki, Stanisławy Wysockiej i Nikołaja Jewreinowa, jej przyjaciela. Przedstawia bilans gościnnych występów rosyjskiego reżysera w Warszawie w 1925: uregulowania prawne, dotyczące jego utworów i nowe kontakty z przedstawicielami świata sztuki, ale też negatywne recenzje. W aneksie ogłoszono wybór korespondencji ludzi polskiego teatru: Zofii Nałkowskiej, Juliana Tuwima, Emila Zegadłowicza, Stanisławy Wysockiej i Eugeniusza Świerczewskiego z Jewreinowem z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku.

13

Stanisław Przybyszewski’s Vigils

63%

Matuszek-Stec G., Matuszek-Stec G.

Ruch Literacki

|

2021

|

issue 2

Refine search results

Podmioty „intensywne” w powieściach Stanisława Przybyszewskiego („De profundis”, „Synowie ziemi”, „Krzyk”)

Stanisława Przybyszewskiego kontakty z polskimi wydawcami

Requiem aeternam, Fryz życia i Piekło. Przybyszewski, Munch, Vigeland i preekspresjonistyczna teoria sztuki.

Ojczyzna – obczyzna. Stanisław Przybyszewski o swej niemieckiej przeszłości w kręgu berlińskiej bohemy

Arlekin zza kordonu: Z recepcji Nikołaja Jewreinowa w Polsce (1921–1932)

Gdzie rozgrywa się akcja Dzieci szatana Stanisława Przybyszewskiego? Destrukcja i rekonstrukcja świata przedstawionego

Lesya Ukrainka as а Critic of Polish Literature

Wczesny modernizm w demonicznej odsłonie. Rec.: Gabriela Matuszek, Maski i demony wczesnego modernizmu. (Kraków 2014)

Aniela Pająkówna – malarka z Medyki (w 150. rocznicę urodzin)

Василь Стефаник і Станіслав Пшибишевський: на перехресті життєвих і творчих доріг

Arlekin zza kordonu: Z recepcji Nikołaja Jewreinowa w Polsce (1921–1932)

Stanisław Przybyszewski’s Vigils