Search results

1

Nieznane drobiny epistolarne Stanisława Wyspiańskiego

100%

Bourkane M.

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka

|

2018

|

issue 33

351-357

EN

The work concerns two short letters by Stanisław Wyspiański, which haven’t been published before. The letters, adressed to Maria Siedlecka and Eliza Pareńska, seem to be important in context of the artist’s biography.

2

O pierwszych niemieckojęzycznych przedstawieniach „Wesela” Wyspiańskiego w Wiener Neustadt i Wiedniu

98%

Taborski R.

Pamiętnik Teatralny

|

2005

|

vol. 54

|

issue 1/2

267-270

EN

This article is a contribution to research on the reception of Polish drama in German speaking countries. The author discusses the performances of Stanisław Wyspiański’s The Wedding by an amateur ensemble in Wiener Neustadt and Vienna in 1994 and 1995, initiated and directed by Tadeusz Krzeszowiak. The drama, translated by Karl Dedecius, was prepared for the jubilee of Wiener Neustadt and performed by students of the Höhere Technische Bundes- Lehr- und Versuchsanstalt. The performance was also shown in Kraków and Vienna. The Vienna performance was accompanied by an exhibition and a publication dedicated to Wyspiański. The author discusses the artistic premise and the reception of the performance. The background of the presentation is a brief discussion of the Viennese reception of Wyspiański's work (mainly paintings and the 1910 staging of Judges at the Intimes Theater) at the turn of the 20th century.

PL

Artykuł stanowi przyczynek do badań nad recepcją polskiego dramatu za granicą. Autor omawia przedstawienia Wesela Stanisława Wyspiańskiego w wykonaniu zespołu amatorskiego w Wiener Neustadt i w Wiedniu w 1994 i 1995 roku, zainicjowane i wyreżyserowane przez Tadeusza Krzeszowiaka. Dramat w przekładzie Karla Dedeciusa przygotowano z okazji jubileuszu Wiener Neustadt, wystąpili w nim studenci Höhere Technische Bundes- Lehr- und Versuchsanstalt. Inscenizację pokazywano także w Krakowie i Wiedniu. Pokazom wiedeńskim towarzyszyła wystawa i publikacja poświęcona Wyspiańskiemu. Autor charakteryzuje artystyczne założenia i recepcję spektaklu. Tłem prezentacji jest krótkie omówienie wiedeńskiej recepcji twórczości Wyspiańskiego (głównie malarstwa oraz inscenizacji Sędziów w Intimes Theater w 1910 roku) na przełomie XIX i XX wieku.

3

"Speculum Peccatoris" w kościele św. Krzyża w Krakowie

92%

Fejklowa E.

Ochrona Zabytków

|

1976

|

issue 4

305-310

EN

The author describes the history of the mural in the parish church of the Holy Cross, Cracow. The original painting, dating from the late 16th century, was revealed in the course of renovation of the church in 1896. The notable degree of moistness of the wall was responsible for the mural being destroyed past restoration. Under the circumstances Stanisław Wyspiański made a copy of the painting discussed and on its basis a new polichromy was applied. That way of conservation proceeding was criticized, however, at the time. The following part of the article deals with the origin of the ideological substance of the mural. According to the author’s supposition its prototype was a Netherlandian drawing referring to the texts by Ignatius Yoyola and the verses of the Bible. The present mural, dating from the end of the 19th century is a copy without the original layer. Nevertheless, in the auhor’s opinion it is worth being recognized as a historical object, on account of the 16th century substance preserved therein and the value of a restored dating from late 19th century monument.

4

Stanisław Wyspiański – a hermit and a host

92%

Tomkowski J.

Nauka

|

2019

|

issue 2

EN

Stanisław Wyspiański (1869–1907) was the Polish dramatist, the poet, besides the illustrator and the painter, one of the best known artist of the Young Poland movement. His journey to Europe (particulary to Paris) became very important experience in his life. He discovered the value of loneliness, he had to be alone – as an artist and as a man. He was called “a hermit from Cracow” and for this reason his genius was not always appreciated. However, at the end of life, Wyspiański undergoes a significant transformation: he feels a strong connection to community, as a member of the nation and society, as well as a host.

5

Two to Achieve a Visible Alliance: On the Choreography of Stanisław Wyspiański’s Vision

92%

Markowska A.

Ikonotheka

|

2015

|

vol. 25

145-165

EN

Stanisław Wyspianski’s tragedy, Protesilaus and Laodamia (1899), is about the toxicity of excessive illusiveness and constitutes the artist’s elucidation of a lethal image. The magic that linked Laodamia with the wax simulacrum of Protesilaus sentenced both lovers to death; she would have to die when her husband died or even earlier, when the statue became damaged. Making such “identical”, illusionistic images is therefore extremely dangerous for those who yearn for their adored one – not only for Laodamia, but also for Poles dreaming of a proud Poland peopled by marvellous heroes. As Jan Matejko’s apprentice, Wyspiański saw his master introduce models who looked as if they had come straight from some theatre’s costume storage to illusionistic scenes resurrecting bygone events of Polish military glory. Perhaps Matejko’s historicism is just as ineffective as Laodamia’s imago, and his art was a deceptively “instead” thing: perhaps a wretched and harmful substitute? Wyspiański determined that the avoidance of any spectacle of illusion would bring us to the artist’s dream – to an image perceived as a derivative of the life that is dedicated to it; an image which aids the conversio morum, inciting action to be an antidote to the disturbing and harmful “dreamy visions”.

6

Stanisław Wyspiański i dawna polska historia

92%

Biołczew B.

Postscriptum Polonistyczne

|

2013

|

issue 2(12)

101-111

EN

The article draws on a chapter from Boyan Biolchev’s book Stanisław Wyspiański – Encyclopaedist of Neoromanticism (2003). It studies the following contextual aspects of Wyspiański’s plays Bolesław the Brave (Bolesław Śmiały) and Skałka: Wyspiański‘s defining creative relationship with his native Krakow; the playwright’s englobing vision of the two works and intention to stage them as a single play; the historical sources and the literary and historical genesis of the theme of conflict between the king and the bishop-saint; Słowacki‘s influence; critical evalu-ations of the two-play cycle.

7

Dramat i teatr na granicy światów. Spotkanie Piotra Tomaszuka i teatru Wierszalin ze Stanisławem Wyspiańskim

92%

Nalewajk Ż.

|

2020

|

vol. 74

|

issue 3 (330)

205-214

PL

Głównym celem tego artykułu jest prezentacja studiów porównawczych poświęconych Sędziom, tragedii autorstwa Stanisława Wyspiańskiego, jednego z najwybitniejszych dramatopisarzy polskiego modernizmu, i dramatowi Teatr, którego nie było Piotra Tomaszuka (inspirowanemu wspomnianym tekstem) oraz jego wystaweniu w teatrze Wierszalin. Autorka koncentruje się na formie i najważniejszych problemach tych utworów dramatycznych i dzieła teatralnego wyreżyserowanego przez Tomaszuka, omawiając ich metadramatyczne i metateatralne aspekty dotyczące zagadnień winy i współwiny w odniesieniu do Biblii i tragedii greckiej, ukazuje je też jako wciąż aktualny model mechanizmów ludzkiego działania.

EN

The main goal of this article is to present a comparative study on the tragedies Sędziowie / Judges written by Stanisław Wyspiański, one of the most famous playwrights of Polish modernism, and Teatr, którego nie było / Theatre That Never Was by Piotr Tomaszuk (inspired by the Wyspiański drama) and its production by the Wierszalin Theatre. The author focuses on the form and most important problems of these dramatic and theatrical works by discussing their metadramatical and metatheatrical aspects, and considering the issue of guilt and co-guilt referred to in the Bible and Greek tragedy while showing it as a current model exposing the mechanisms of human action.

8

Dramat imaginacyjny Wyspiańskiego: O niedrukowanej pracy Ireny Sławińskiej

92%

Kaczmarek W.

Pamiętnik Teatralny

|

2021

|

vol. 70

|

issue 1(277)

113-129

EN

This article presents an unpublished text by Irena Sławińska: Dramat imaginacyjny Stanisława Wyspiańskiego [Stanisław Wyspiański’s Drama of Imagination], probably dating from 1938. It discusses Sławińska’s possible sources of inspiration and her most important research steps in reconstructing the imaginative poetics of Wyspiański’s dramas (Protesilas i Laodamia, Legion, Wesele [The Wedding], Noc listopadowa [November Night], Wyzwolenie [Liberation], Akropolis, Sędziowie [The Judges]). Based on an analysis of Wyspiański’s concept of space, character construction, dialogue, and the function of the choruses and stage directions, Sławińska argues that a constitutive feature of his poetics of imagination was the principle of blurring the border between the world of vision and the real world by interlinking them structurally, while at the same time emphasizing their fundamental separateness. Sławińska also reassesses the chronology of the formation of Wyspiański’s vision of new theater, proposing that it should be dated from 1895. The article indicates the elements of the unpublished text that today may serve as an inspiration for further research on Wyspiański’s work.

9

Kontekst medialny fotografii mortualnej na przykładzie zdjęć pośmiertnych Stanisława Wyspiańskiego i Adama Mickiewicza

82%

Łarionow D.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2018

|

vol. 61

|

issue 1

265-282

EN

The article shows on the example of the history of the cultural presence of dead bodies of two national poets: Stanisław Wyspiański and Adam Mickiewicz – the story of the development of the press debate around death. In Wyspiański’s case: the departure of the poet, the funeral became a stand-alone media event in Cracow. Mentioned in this context, Miciewicz became the first Polish national bard, who photographed a corpse entered the general circulation. The author shows that in the modern world the presence of death in the media is limited to press releases. Current culture has marginalized death. The text provokes the question whether such a way is right?

PL

Artykuł pokazuje na przykładzie historii obecności kulturowej ciał zmarłych dwóch wieszczów narodowych: Stanisława Wyspiańskiego i Adama Mickiewicza historię rozwoju prasowego dyskursu wokół śmierci. W wypadku Wyspiańskiego: odejście poety i pogrzeb stały się samodzielnymi faktami medialnymi, które po stu latach doczekały się osobnej wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie. Przywołany w niniejszym kontekście Mickiewicz stał się pierwszym polskim wieszczem, którego zdjęcie zwłok weszło do obiegu powszechnego. Obecna kultura dokonała marginalizacji zagadnień funeralnych. Tekst prowokuje do postawienia pytania: czy taka droga jest słuszna?

10

Staropolska tytulatura grzecznościowa w dramatach Stanisława Wyspiańskiego

82%

Bobrowski J.

Język Polski

|

2014

|

vol. 94

|

issue 3

265-272

PL

Artykuł poświęcony jest staropolskim tytułom grzecznościowym występującym w utworach dramatycznych Stanisława Wyspiańskiego. Pojawiają się one w dziesięciu spośród trzydziestu dwóch sztuk pisarza. Przeprowadzone analizy dowiodły, że pisarz bardzo starannie odtworzył w swoich tekstach reguły socjolingwistyczne dotyczące ich użycia. Dawne zwroty adresatywne pisarz wprowadzał przede wszystkim do dzieł o tematyce historycznej w celu archaizacji językowej wypowiedzi postaci. Występują jednak również w dramatach współczesnych, w których służą aluzyjnemu przywołaniu polskiej kultury szlacheckiej.

EN

The article is concerned with Old Polish courtesy titles which occur in Stanisław Wyspiański’s dramas. They are found in ten out of thirty two works of the writer. The conducted analyses have proved that the writer recreated carefully the sociolinguistic rules concerning the use of courtesy titles in his texts. He also introduced the old expressions of addressing others mainly in historical texts in order to obtain archaic stylization of the characters’ expressions. However, they also occur in contemporary dramas in which they are used as allusive references to the Polish aristocratic culture.

11

Muzyka Artura Malawskiego do krakowskiej inscenizacji „Wyzwolenia” Stanisława Wyspiańskiego (1957) na tle wydarzeń odwilży

82%

Muras W.

Muzyka

|

2020

|

vol. 65

|

issue 3

41-68

EN

In the period of socialist realism, creative freedom was particularly restricted in the field of theatre, where the use of the spoken word had the greatest potential impact on the audience. Theatre administration was centralised; a pre-defined style was imposed; staging the national classics was forbidden; censorship was omnipresent. These are just a few of the factors that hampered the functioning of theatres. The political thaw triggered by Stalin’s death, which lasted several years, saw the gradual shedding of the yoke of censorship and imposed programmes. One of the symbolic works to be staged after a lengthy absence from the Polish stage was Stanisław Wyspiański’s ‘Wyzwolenie’ (Liberation), premiered on 28 November 1957 at the Juliusz Słowacki Theatre in Kraków, directed by Bronisław Dąbrowski, with music by Artur Malawski. The function, scope and symphonic forces of Malawski’s interesting musical setting indicate that it was an important element of the production. The score consists of 25 sections, most of which (referred to by the composer as ‘motifs’) are linked to individual characters in the drama. At the director’s suggestion, Malawski composed colourful music abounding in sarcastic and mocking elements, with a twofold aim: to undermine the status of the protagonists’ words and to introduce an unreal and mysterious atmosphere in the scenes with masks. The composer combined folk elements (rhythmic, melodic and sound idioms), song quotations, a hint of orientalism and harmonic-rhythmic ‘spice’ in the form of strongly dissonant sonorities and sudden changes of metre and rhythm. The music that Malawski composed for the theatre corresponded with the works from the main strand of his compositional work. While writing his incidental music to Liberation, the composer was battling cancer, which ultimately led to him dying less than a month after the premiere. This music was therefore his swan song.

PL

Lata socrealizmu krępowały swobodę twórczą przede wszystkim w dziedzinie teatru, gdzie operowanie słowem mówionym miało najsilniejszy potencjał oddziaływania na odbiorców. Centralizacja placówek, narzucanie określonej stylistyki, zakaz wystawiania dzieł narodowej klasyki, i wszechobecna cenzura, to tylko kilka z czynników, które utrudniały pracę teatrów. Odwilż, której początki upatruje się po śmierci Stalina, to kilkuletni proces wyswabadzania się spod jarzma cenzorskiego i programowego. Wśród dzieł symbolicznych, które po wielu latach nieobecności na polskiej scenie, doczekało się swej inscenizacji było Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego. Premiera odbyła się 28 XI 1957 roku na scenie teatru im. J. Słowackiego w Krakowie w reżyserii Bronisława Dąbrowskiego z muzyką Artura Malawskiego. Inscenizacja ta zyskała interesującą oprawę muzyczną, której funkcja, rozmiary oraz obsada symfoniczna wskazują na ważny element jej całości. Partytura liczy 25 odcinków muzycznych, z czego większość z nich (tzw. przez kompozytora motywy), przyporządkowana jest poszczególnym postaciom. Malawski za sugestią reżysera skomponował muzykę barwną, pełną sarkazmu i drwiny, która miała za zadanie podważać rangę wypowiadanych słów przez bohaterów, z drugiej strony wprowadzać nierzeczywisty i tajemniczy klimat w scenach z maskami. Kompozytor połączył tu elementy ludowe (idiomy rytmiczne, melodyczne, brzmieniowe), cytaty pieśni, nutę orientalizmu z „pikanterią” harmoniczno-rytmiczną w postaci mocno dysonujących brzmień i nagłych zmian metrycznych oraz rytmicznych. Skomponowana dla teatru muzyka korespondowała z dziełami, które tworzył w nurcie zasadniczym. Ciężka choroba nowotworowa, z jaką zmagał się już w trakcie pisania muzyki do Wyzwolenia ostatecznie spowodowała, że kompozytor zmarł w niecały miesiąc po premierze. Muzyka ta stała się tym samym ostatnim dziełem w jego dorobku twórczym. Socrealizm w Polsce był szczególnie trudnym okresem dla funkcjonowania teatrów. Nadejście tzw. „odwilży” wprowadziło więcej swobody, dzięki czemu na scenach mogły pojawić się wcześniej zakazane sztuki Stanisława Wyspiańskiego. Premiera Wyzwolenia w reżyserii Bronisława Dąbrowskiego miała miejsce w teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie 28 listopada 1957 roku. Barwną i obszerną warstwę muzyczną skomponował Artur Malawski. Muzyka pełniła tu znaczną rolę dramaturgiczną, towarzysząc poszczególnym postaciom (jako drwina) bądź współtworząc nierealną rzeczywistość.

12

O książkach rysunkowych Stanisława Wyspiańskiego

82%

Łopatkiewicz T.

Studia Pigoniana

|

2022

|

vol. 5

|

issue 5

125-145

EN

Young Stanisław Wyspiański’s sketchbooks from the period between 1876–1891 are a valuable source of information on the artist’s art education and early works. 14 folders of drawings and notes preserved to this day document the development of Wyspiański’s talent - from early sketches, to copies of masterpieces of Polish and foreign art, studies of Dürer’s and Schongauer’s works, to field inventories of monuments in the Ukraine, in the Opoczno region and in Lesser Poland, to the results of his research and artistic journeys across Southern and Western Europe. Due to the handy, provisional character of Wyspiański’s sketchbooks, a number of them did not stand the test of time, whereas others are incomplete or in a poor shape. The two best preserved sets of drawing folders are the ones saved by Janina Stankiewiczowa, the artist’s aunt, and the ones bought by Stanisław Tomkowicz, a Galician conservator-restorer. The complicated history of the archives resulted in their dispersion in the collections of a number of museums and private persons: the National Museum in Kraków, the Jagiellonian University Museum, or the National Museum in Warsaw. The article is a review of Wyspiański’s sketchbooks available in the public domain, it presents how the drawing folders emerged and places them in the context of the artist’s activity.

PL

Młodzieńcze szkicowniki Stanisława Wyspiańskiego z lat 1876–1891 stanowią cenne źródło w badaniach nad edukacją artystyczną i wczesną twórczością artysty. Czternaście tek rysunków oraz notatek, zachowanych do dziś, dokumentuje rozwój talentu Wyspiańskiego – od dziecięcych szkiców, poprzez kopiowanie wartościowych dzieł sztuki polskiej i obcej, studia nad twórczością Dürera i Schongauera, terenowe prace inwentaryzacyjne zabytków na Ukrainie, w okolicach Opoczna i w Małopolsce, aż po naukowo-artystyczne efekty jego podróży po Europie Południowej i Zachodniej. Podręczny i pomocniczy charakter szkicowników Wyspiańskiego spowodował, iż wiele z nich nie dotrwało do dziś, inne zaś są niekompletne i w ogólnie złym stanie. Stosunkowo najlepiej zachowały się dwa zespoły tek rysunkowych – zabezpieczone przez Janinę Stankiewiczową, ciotkę artysty, oraz te, które zakupił Stanisław Tomkowicz, galicyjski konserwator zabytków. Ze skomplikowanych losów tych archiwaliów wynika wprost ich dzisiejsze rozproszenie w zbiorach wielu muzeów i kolekcjach prywatnych: Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowego w Warszawie. Artykuł jest przeglądem szkicowników Wyspiańskiego zachowanych w zbiorach publicznych, przybliża kulisy powstania poszczególnych tek rysunkowych oraz sytuuje je na tle działalności artysty.

13

EKSPONOWANIE WYSPIAŃSKIEGO

81%

Haduch B.

Muzealnictwo

|

2020

|

vol. 61

154-163

PL

Celem artykułu jest ukazanie – z perspektywy projektanta – historii i szerszego kontekstu powstania wystawy monograficznej twórczości Stanisława Wyspiańskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie. Ekspozycja złożona z dwóch głównych części: „Wyspiański” oraz „Wyspiański. Nieznany”, trwająca między 28.11.2017 a 05.05.2019 r., była największą dotychczasową prezentacją prac tego wszechstronnego artysty, a od strony aranżacyjnej była próbą znalezienia współczesnych środków wyrazu, adekwatnych do ukazania wielości i różnorodności jego twórczości. Artykuł prezentuje szerokie spektrum inspiracji – począwszy od starannie wyselekcjonowanych wątków zaczerpniętych ze sztuki Wyspiańskiego, aż po pośrednie nawiązania do działań wybranych artystów, głównie związanych z nurtem minimal art. Ta tymczasowa realizacja jest zatem analizowana nie tylko w kontekście lokalnym, ale też szerszym – globalnym, z uwzględnieniem precyzyjnie dobranych dzieł sztuki i architektury światowej. Prezentowany materiał może stać się punktem wyjścia dla dalszych opracowań dotyczących kształtowania przestrzeni ekspozycyjnych, a sam artykuł może być traktowany jako uzupełnienie i utrwalenie nieistniejącej już wystawy.

14

EXPOSING WYSPIAŃSKI

81%

Haduch B.

Muzealnictwo

|

2020

|

vol. 61

154-163

EN

The purpose of the paper is to show the designer’s perspective on the story and a broader context of the creation of a monograph exhibition dedicated to the oeuvre of Stanisław Wyspiański at the National Museum in Cracow. Composed of two parts: ‘Wyspiański’ and ‘Wyspiański. Unknown’, the Exhibition held between 28 November 2017 and 5 May 2019 was the largest to-date presentation of the works of the versatile artist, while from the point of view of its arrangement, it served as an attempt at finding adequate contemporary expression means to show the multiple and varied character of his oeuvre. A wide range of inspirations are presented: beginning with carefully selected motifs derived from Wyspiański’s art, up to indirect echoing of the activity of some selected artists, mainly affiliated with minimal art. That temporary implementation is thus not analyzed merely in the local context, but also a broader, global one, taking into account carefully selected pieces of world art and architecture, while the paper itself can be regarded as a completion and perpetuation of the no longer existing Exhibition.

15

Underneath the Wedding Veil: Class Conflicts in Wyspiański’s "Wesele"

80%

Szczygiel V.

Tematy i Konteksty

|

2020

|

vol. 15

|

issue 10

495-506

PL

Artykuł omawia konflikty klas społecznych ujęte lecz zamaskowane w fabule i kreacjach postaci sztuki Wesele Stanisława Wyspiańskiego. Jak wskazuje autorka artykułu, sceny portretujące obyczaje i przyjęcie weselne stanowią w istocie fasadę, za którą ukrywają się zatargi klasowe. Napięcia między przedstawicielami różnych klas społecznych pojawiają się we fragmentach dialogów konsekwentnie w obrębie całej sztuki (ze szczególnym uwzględnieniem jej partii kulminacyjnej) i dotyczą różnych bohaterów dramatu. W ich kreacjach dokonuje się odwrócenie odgrywanych ról, bowiem zewnętrzne atrybuty klasowej przynależności nie pasują do ich zachowań. W rezultacie symbole, którymi postacie posługują się, są jedynie kostiumami maskującymi ich właściwe pochodzenie, wyznaczając dla czytelników lub widzów dramatu Wyspiańskiego granicę między pozorem a rzeczywistością. Tekst jest przykładem pracy pisanej przez studentów studiujących literaturę polską na amerykańskim uniwersytecie.

EN

The article discusses the descriptions of social class strife included but masked in the plot and characters’ construction in the famous Polish play Wesele(The Wedding) by Stanisław Wyspiański. According to the author of the article, the scenes depicting the wedding customs and party are inherently a façade that attempts to mask class conflicts. The class tensions appear consequently in dialogues throughout the play (especially in its climax) and with regard to several different characters. Their role reversals consist of extrinsic signs, which suggest that they are playing the roles and not actually fulfilling them. Thus, the symbols they use in the play are merely costumes that mask their actual backgrounds, drawing for the readers or audience of Wyspiański’s drama the line between appearance and reality.

16

Powrót z zaświatów – ewolucja motywu w twórczości Stanisława Wyspiańskiego

70%

Wedemann M.

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka

|

2016

|

issue 28

167-181

EN

The article concerns the question of the ghost, which runs through the oeuvre of Stanislaw Wyspianski (1869-1907) from his school translation of G. A. Bürger`s Lenora until the last, unfinished drama Zygmunt August .

17

„O! posągu Komandora, wejdź nareszcie za mój próg!” – uwagi na temat „Don Juana” Jana Lechonia

70%

Jęcz J.

Pamiętnik Literacki

|

2016

|

vol. 107

|

issue 2

97-111

PL

Celem artykułu jest próba zinterpretowania wiersza Jana Lechonia „Don Juan” z tomu „Lutnia po Bekwarku” przede wszystkim pod kątem obecności Komandora – głównego antagonisty don Juana, a zarazem ożywionego posągu, bez którego postać najsłynniejszego uwodziciela w historii nie osiągnęłaby swej pełni znaczeniowej. Autorka starała się również odnaleźć możliwie jak najwięcej odniesień kulturowych, wskutek czego znaczną część pracy zajęły rozważania na temat postaci Casanovy (symbolizowanego przez posąg Bartolomea Colleoniego), a także omówienie relacji między mitami don Juana i Casanovy. W artykule podjęto też próbę zinterpretowania Don Juana w kontekście całości zbioru „Lutnia po Bekwarku”, ze szczególnym uwzględnieniem intertekstualnych gier z tradycją, takich jak np. wykorzystanie motywu ożywionych posągów, nawiązujących do „Akropolis” Stanisława Wyspiańskiego.

EN

The aim of the article is an attempt at interpretation of Jan Lechoń’s poem “Don Juan” from the collection “Lutnia po Bekwarku (The Lute after Bekwark)” mainly from the angle of the presence of Commander – Don Juan’s main antagonist and also animated statue without whom the figure of most famous seducer in history would not have reached complete meaning. The author also strove to find possibly greatest number of cultural references, due to which a marked part of the paper is occupied by the figure of Casanova (symbolized by the statue of Bartolomeo Colleoni) and by a description of relations between the myths of Don Juan and Casanova. An attempt is also made to interpret “Don Juan” in the context of the whole collection of “Lutnia po Bekwarku” with special attention paid to intertextual plays with tradition, such as e.g. the use of the motif of animated statues referring to Stanisław Wyspiański’s “Acropolis”.

18

Kwiaty Stanisława Wyspiańskiego. Mistyczne doświadczenie dramatu istnienia

70%

Krupiński J.

Estetyka i Krytyka

|

2008

|

issue 13-14

13-46

EN

This essay discusses several motifs derived from Stanisław Wyspiański’s thoughts: the signif icance of category decorative elements in art, critics of ideal ‘pure form’, inquisitive look at the nature of ‘existence’ and ‘being’, existential drama of ‘being a torch’, feelings of compassion in a context of beauty. In Wyspianski’s philosophy of art, ﬂoral elements, such as experience of a ‘ﬂowery lover’, became a crucial element of his works. It includes his view of compassionate, merciful love which allows combining human drama of existence with metaphysical sense of existence. Wyspianski’s ﬂoral ornate monogram SW reﬂects his sense of identity.

19

Stanisław Wyspiański zapomnianym autorem hipotezy o aktywnej roli Władysława Hermana w procesie obalenia władzy królewskiej Bolesława Szczodrego

70%

Kosonowski M.

Pamiętnik Literacki

|

2017

|

vol. 108

|

issue 2

73-97

PL

Kryzys rządów Bolesława Szczodrego oraz tragiczna śmierć biskupa Stanisława ze Szczepanowa (1079) były i wciąż są tematem niezliczonych dociekań naukowych i rozpraw przede wszystkim z dziedziny mediewistyki. Od lat stanowią też osnowę artystycznej kreacji w szeregu dzieł literatury pięknej, wśród których na czoło wysuwają się m.in. dwa dramaty Stanisława Wyspiańskiego, „Bolesław Śmiały” (1903) oraz „Skałka” (1904–1906). Niniejsza rozprawa włącza się do szerszej dyskusji historycznoliterackiej nad tymi utworami, biorąc za punkt rozważań słabo dotąd dostrzegalny problem niebanalnej i zupełnie oryginalnej konstrukcji postaci królewskiego brata – Władysława Hermana. Najpierw przedstawiono okoliczności śmierci biskupa Stanisława i obalenia władzy monarszej Bolesława Szczodrego w świetle aktualnego stanu dyskusji, następnie pokazano, jaki był zasób wiadomości o tych wydarzeniach i jak je interpretowano na progu XX w., gdy zaczynał Wyspiański prace nad swoimi dziełami, by wreszcie opisać komponenty nowatorskiej wizji artystycznej Wyspiańskiego z punktu widzenia wyznawanej przezeń zasady intuicji artystycznej, pozwalającej mu nie tylko prawidłowo odtwarzać procesy dziejowe na podstawie źródeł, ale także – wobec ich milczenia – wypełniać puste miejsca dramatu własnym tworzywem interpretacyjnym. Metoda ta zaprowadziła dramaturga do wysunięcia na czoło wypadków – obok obydwu pomazańców – osoby Hermana, któremu przyznał on niebanalną i ewoluującą rolę jednego z głównych prowodyrów zegnania Bolesława z tronu. Zatem tezę tę, opisaną na gruncie literatury historycznej po raz pierwszy przez Tadeusza Wojciechowskiego (1904), jako pierwszy ogłosił jednak Wyspiański, z czego dotychczas nie w pełni zdawano sobie sprawę.

EN

The crisis of the rule of Boleslas II the Bold and the tragic death of the bishop Stanisław of Szczepanów (1079) have been and still are subjects of numerous academic investigations carried out mainly in the field of medieval studies. They have also for many years formed the fabric of artistic creation in the array of belles-lettres in which, inter alia, two Stanisław Wyspiański’s dramas, namely “Bolesław Śmiały” (“Bolesław the Bold,” 1903) and “Skałka” (“Little Rock,” 1904–1906) take the lead. The present study includes into a broader literary history discussion on the pieces of which the center of consideration is a hardly discernible to date problem of original and unique construction of the King’s brother–Władysław I Herman. The paper firstly presents the circumstances of bishop Stanisław’s death and overthrowing of Boleslas II the Bold’s power in the light of present state of art. Secondly, it insights into the then knowledge accessible about the matter and into how it was interpreted at the dawn of the 20th century when Wyspiański started the composition of his pieces. Ultimately, it describes the components of Wyspiański’s innovative artistic vision from the point of view of his acknowledged principle of artistic intuition, allowing him not only to rightly reproduce the historical processes as based on sources, but also, facing their silence, to fill the drama’s empty places with his own interpretive material. The presented method led the dramatist to give the leading role in the course of action, apart from the two anointed, the figure of Herman whom he granted an original and evolving role of one of the main instigators of Boleslas’ losing his throne. Thus, the thesis first described on the ground of history by Tadeusz Wojciechowski (1904) was earlier put forward by Wyspiański, which until now has been a hardly realizable matter.

20

Wczesny modernizm w demonicznej odsłonie. Rec.: Gabriela Matuszek, Maski i demony wczesnego modernizmu. (Kraków 2014)

70%

Legutko G.

Pamiętnik Literacki

|

2016

|

vol. 107

|

issue 2

240-246

PL

Recenzja omawia książkę Gabrieli Matuszek „Maski i demony wczesnego modernizmu” (Kraków 2014), stanowiącą zbiór 13 szkiców monograficznych, publikowanych wcześniej w tomach zbiorowych, wydaniach pokonferencyjnych i czasopismach naukowych. Jest to ciekawa pozycja wśród ostatnich opracowań historycznoliterackich i kulturoznawczych dotyczących aury myślowej i dokonań artystycznych przełomu XIX i XX wieku, trafnie rozpoznająca trudną samowiedzę twórców na temat skrywanych fobii, lęków i obsesji człowieka „progu nowoczesności”, które odważnie odsłaniają to, co do tej pory było wypierane ze świadomości albo w zamierzony sposób maskowane. Szkice Matuszek poświęcone są interpretacji twórczości ważnych pisarzy młodopolskich (m.in. Stanisława Wyspiańskiego, Stefana Żeromskiego, Stanisława Przybyszewskiego i Stanisława Brzozowskiego), a także analizie charakterystycznych zjawisk polskiego premodernizmu, takich np. jak mizoginizm, incest, neuroza, histeria, artystowski narcyzm, nihilizm, emancypacja kobiet. W swoich rozważaniach autorka korzysta z narzędzi psychoanalizy, psychiatrii, antropologii kulturowej, feministycznej teorii literatury i badań nad płcią kulturową.

EN

The review discusses Gabriela Matuszek’s book “Maski i demony wczesnego modernizmu (Masks and demons of early modernism)” (Cracow 2014), an assortment of 13 monographic sketches published earlier in collective volumes, conference proceedings and scholarly periodicals. It is an interesting edition among the recent literary historical and cultural studies analyses about the strand of thought and artistic achievements of the turn of 19th and 20th centuries which rightly recognises the writers’ self-knowledge about the hidden phobias, anxiety and obsessions of a man at the “threshold of modernity” - all of which so far either rejected from awareness or intentionally dissembled. Matuszek’s sketches are devoted to the interpretation of important Young Poland’s writers’ creativity (inter alia Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski, Stanisław Przybyszewski and Stanisław Brzozowski) as well as to the analysis of Polish premodernism phenomena as, e.g. misogyny, incest, neurosis, hysteria, formalistic narcissism, nihilism, emancipation of women. In her considerations the author employs the tools used in psychoanalysis, psychiatry, cultural anthropology, feminist literary theory and gender studies.

Refine search results

Nieznane drobiny epistolarne Stanisława Wyspiańskiego

O pierwszych niemieckojęzycznych przedstawieniach „Wesela” Wyspiańskiego w Wiener Neustadt i Wiedniu

"Speculum Peccatoris" w kościele św. Krzyża w Krakowie

Stanisław Wyspiański – a hermit and a host

Two to Achieve a Visible Alliance: On the Choreography of Stanisław Wyspiański’s Vision

Stanisław Wyspiański i dawna polska historia

Dramat i teatr na granicy światów. Spotkanie Piotra Tomaszuka i teatru Wierszalin ze Stanisławem Wyspiańskim

Dramat imaginacyjny Wyspiańskiego: O niedrukowanej pracy Ireny Sławińskiej

Kontekst medialny fotografii mortualnej na przykładzie zdjęć pośmiertnych Stanisława Wyspiańskiego i Adama Mickiewicza

Staropolska tytulatura grzecznościowa w dramatach Stanisława Wyspiańskiego

Muzyka Artura Malawskiego do krakowskiej inscenizacji „Wyzwolenia” Stanisława Wyspiańskiego (1957) na tle wydarzeń odwilży

O książkach rysunkowych Stanisława Wyspiańskiego

EKSPONOWANIE WYSPIAŃSKIEGO

EXPOSING WYSPIAŃSKI

Underneath the Wedding Veil: Class Conflicts in Wyspiański’s "Wesele"

Powrót z zaświatów – ewolucja motywu w twórczości Stanisława Wyspiańskiego

„O! posągu Komandora, wejdź nareszcie za mój próg!” – uwagi na temat „Don Juana” Jana Lechonia

Kwiaty Stanisława Wyspiańskiego. Mistyczne doświadczenie dramatu istnienia

Stanisław Wyspiański zapomnianym autorem hipotezy o aktywnej roli Władysława Hermana w procesie obalenia władzy królewskiej Bolesława Szczodrego

Wczesny modernizm w demonicznej odsłonie. Rec.: Gabriela Matuszek, Maski i demony wczesnego modernizmu. (Kraków 2014)