Search results

1

Salvator Mundi: a painting from Cracow after the lost Early-Netherlandish image. A suggested new dating and possible identification of the donor

100%

Łanuszka M.

Folia Historica Cracoviensia

|

2017

|

vol. 23/2

241-276

EN

The image of Christ as Salvator Mundi was painted with tempera on canvas without ground; it comes from the Cracow Cathedral and is currently kept in the Cracow Cathedral Museum. The painting had long been regarded as modern; it was only restoration and research prior the Wawel 1000–2000 exhibition which led to the conclusion that it is a late Gothic work and, at the same time, the only surviving medieval canvas painting from Lesser Poland. The findings of conservation studies were published by Małgorzata Schuster-Gawłowska, and the analysis of style and iconography by Helena Małkiewiczówna, who reported that the painting was probably inspired by the Netherlandish original. It seems that the image of Christ as Salvador Mundi, popular all over late 15th century Europe, in different variants, may originate from non-extant originals from the workshops of Jan van Eyck and Rogier van der Weyden – and it is on the basis of the latter one that the Cracow work had probably been painted. So far it has been dated back to around 1480–1490. It seems, however, that such dating is slightly too early. The dating of Christ’s figure and robes as modelled after the older origi-nal does not seem to be reliable (still, it is worth noting that Christ’s facial features are akin to the face of a figure in another Lesser Poland image, i.e. the Annunciationfrom Cięcina from the National Museum in Cracow), whilst stylistic analysis of the figure of the donor suggests early 16th centu-ry. Unidentifiable amongst Cracow clergymen, the founder, a 50 to 60 year old canon of the Jasieńczyk coat of arms, could simply have come from an-other centre – the fact that the picture was painted on canvas suggests, with high probability, that it had been earmarked for transport. Presumably, the donor could be identified as Jakub Karczewski of the Jasieńczyk coat of arms, a Płock canon and, since 1509, a canon custos of Warsaw Chapter, born ca. 1450, who studied in Cracow and who died after 1521. The painting might have been commissioned in Cracow with the aid of Erazm Ciołek, Bishop of Płock, that is before Karczewski left for Warsaw; the year 1509 seems justified anyway by the stylistic analysis of the picture. The wherea-bouts of the work until the second half of the 17th century are unknown; at that point the work was repainted (the coat of arms was corrected) and hung on new hooks – for it is in this context that it was mentioned for the first time in the Cracow Cathedral in the years 1680–1681. Perhaps, in contrary to what was previously assumed, the painting was brought to the Cracow Cathedral for the first time as late as in the second half of the 17th century – it was then that Stanisław Karczewski Jasieńczyk was the warden of the castle, and he could have donated the painting inherited from his ancestors. Baptismal certificates registers of Cracow Cathedral contain records of the baptisms of Stanisław Karczewski’s two sons (in 1660 and 1663) and his sec-ond (?) marriage (in 1670) – it is very likely that the touch-ups to the coat of arms performed at that time could be connected to Karczewski’s donation of the painting to the cathedral.

PL

Obraz przedstawiający Chrystusa jako Salvatora Mundi został namalowany temperą na płótnie, bez zaprawy; pochodzi z katedry na Wawelu, a przechowywany jest w krakowskim Muzeum Katedralnym. Obraz ten przez długi czas uważany był za nowożytny; dopiero konserwacja i badania przed wystawą Wawel 1000-2000 pozwoliły na ostateczne stwierdzenie, że jest to dzieło późnogotycke i zarazem jedyny zachowany małopolski średniowieczny obraz na płótnie. Wyniki badań konserwatorskich zostały opublikowane przez Małgorzatę Schuster-Gawłowską, a analiza stylu i ikonografii – przez Helenę Małkiewiczównę, która ustaliła, że krakowski obraz powstał najprawdopodobniej na podstawie niderlandzkiego pierwowzoru. Wydaje się, że popularne w całej Europie w 2 poł. XV w. przedstawienia Chrystusa Salvatora Mundi, występujące w różnych wariantach, mogą wywodzić się z niezachowanych do dziś pierwowzorów z warsztatów Jana van Eycka i Rogiera van der Weydena – to właśnie na podstawie tego ostatniego zapewne skomponowany został obraz z Krakowa. Dotychczas obraz datowany był na lata ok. 1480-90, wydaje się jednak, że datowanie to jest nieco za wczesne. Datowanie postaci i szat Chrystusa, jako wzorowanego na starszym pierwowzorze, nie wydaje się miarodajne (choć warto zauważyć, że sposób kształtowania rysów twarzy Chrystusa wykazuje podobieństwo do twarzy postaci z innego małopolskiego obrazu, tzn. ze Zwiastowania z Cięciny z Muzeum Narodowego w Krakowie), natomiast analiza stylistyczna postaci fundatora wskazuje raczej na początki XVI stulecia. Niemożliwy do zidentyfikowania wśród krakowskich duchownych fundator, kanonik herbu Jasieńczyk w wieku ok. 50-60 lat, mógł po prostu pochodzić z innego ośrodka – namalowanie obrazu na płótnie z dużym prawdopodobieństwem wskazuje na to, że dzieło od początku było przeznaczone do transportu. Niewykluczone zatem, że fundatora można jednak zidentyfikować jako Jakuba Karczewskiego (h. Jasieńczyk), kanonika płockiego i od 1509 kustosza w Warszawie, który ur. się ok. 1450, studiował w Krakowie i zmarł po 1521. Obraz mógł zostać przez niego zamówiony w Krakowie przy wykorzystaniu kontaktów biskupa płockiego Erazma Ciołka, a zatem przed wyjazdem Karczewskiego do Warszawy; datowanie ok. 1509 r. wydaje się zresztą uzasadnione analizą stylistyczną obrazu. Nie wiadomo, co działo się z obrazem aż do drugiej połowy XVII wieku, gdy został przemalowany (poprawienie herbu) i powieszony na nowych hakach – jest on bowiem w tym kontekście po raz pierwszy wzmiankowany w katedrze na Wawelu w l. 1680-81. Być może zatem, wbrew dotychczasowym założeniom, dopiero w 2 poł. XVII wieku obraz ten trafił po raz pierwszy do krakowskiej katedry – to właśnie w tym czasie klucznikiem na zamku był Stanisław Karczewski Jasieńczyk, który mógł podarować do katedry odziedziczony po przodkach obraz. Metryki z katedry na Wawelu notują chrzty dwóch synów Stanisława Karczewskiego (w 1660 i w 1663) oraz jego drugie (?) małżeństwo (w 1670) – uczytelnienie herbu, które w tym czasie wykonano, z dużym prawdopodobieństwem mogło wiązać się właśnie z przekazaniem obrazu do katedry przez Karczewskiego Jasieńczyka.

2

Księdza Mariana Ignacego Morawskiego posługa myślenia

100%

Piech S.

Folia Historica Cracoviensia

|

2000

|

vol. 7

EN

Rev. Marian Ignacy Morawski was born on 15th August 1845 in Freiwald (today's Jesenik) in Austrian Silesia. He died in Krakow in the year 1901. The article reminisces on his life. The polychromy in the treasury of the Wawel Cathedral by Józef Mehoffer, 1900-1902. The article concerns the polychromy in the Wawel Cathedral painted by Józef Mehoffer (1900-1902).

PL

Ksiądz Marian Ignacy Morawski urodził się 15 sierpnia 1845 r. w Freiwaldzie (dziś Jesenik) na Śląsku austriackim. Zmarł w roku 1901 w Krakowie. Artykuł przypomina jego postać.

3

Dokumentacja rysunkowa sarkofagów królewskich z katedry na Wawelu ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego i jej wykorzystanie podczas prac konserwatorskich

100%

Kolendo-Korczak K.

Opuscula Musealia

|

2020

|

vol. 27

23-37

EN

In the 1870s, during renovation works in the crypts under the Wawel Cathedral, which were carried out in order to adapt them for visitors, a detailed inventory was created of the sarcophagi from the Royal Tombs. This documentation, which is now stored in the collections of the Jagiellonian University Museum, was initiated by Prof. Józef Łepkowski, a researcher of exceptional merit in the inventory and documentation of historical objects. Pencil drawings, watercolors and pencil frottages were made by Kraków painters and students of the School of Fine Arts. Each of the renovated coffins was meticulously documented in every detail and it also includes reproductions and frottages of memorial plaques. These materials constitute an invaluable base, both as an iconographic source for the art historian and for the conservator during conservation activities. They were used during the recent restoration and conservation of the metal royal sarcophagi carried out by the monument conservation workshop of Agnieszka and Tomasz Trzos. Analysis of the preserved iconographic sources collected by an art historian and of the material research performed by restorers permitted not only the reconstruction of the original color scheme of the royal sarcophagi, but also allowed the restoration of Sigismund II Augustus’ coffin to its primary form. The effects of this conservation work attest to the crucial role of a meticulously prepared documentation.

4

Uroczystości pięćsetlecia kanonizacji św. Stanisława w Krakowie w r. 1753 okiem historyka sztuki

100%

Walczak M.

Folia Historica Cracoviensia

|

2003

|

vol. 9

EN

On September 8, 1753 a celebration took place in the Wawel Cathedral to commemorate the five-hundredth anniversary of the canonisation of St. Stanislaus. The main element of a specially prepared decoration was a structure of considerable size as sembled in the middle of the nave, opposite the martyr’s tomb. It served as a throne on top of which a late Gothic reliquary, made by a Cracovian goldsmith Marcin Marciniec, for Stanislaus’ head was placed. The structure was embellished with the Saint’s coats of arms and candelabras and over it a canopy with wings spread to the sides was hung. On both sides of the reliquary two eagles were placed. Two more, holding a mitre and a crosier, stood underneath. In the four comers of the structure four obelisks adorned with candelabras were placed, while the sides of the altar of St. Stanislaus had two more with lights and bishop’s insignia painted on them. Among various forms of relics veneration propagated by the Church after the Council of Trent, one was their solemn presentation to the congregation. The article analyses different examples of decorations connected with such presentations. As a close analogy to Cracow’s celebrations a jubilee of the nine-hundredth anniversary of the translation of St. Liborius from Le Mans to Paderbom celebrated in 1736 was chosen. The analysis includes annual celebrations inhonour of St. Florian at Sackingen and customs connected with the translations of relics from the catacombs in Rome to churches in the Habsburg countries. The examples listed and the analysis of the written sources about Cracow allowed a hypothetical reconstruction of occasional architecture and an interpretation of its symbolic contents.

PL

W 1753 roku w katedrze wawelskiej świętowano obchody kanonizacji św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Rocznicę celebrowano w dniu 8 września, w święto Narodzenia Matki Boskiej. Dzień wcześniejw udekorowanym i dobrze oświetlonym wnętrzu katedry obchody rozpoczęto od uroczystych nieszporów. Po ich zakończeniu oddano salwy z 36 dział ustawionych w różnych częściach miasta leżących poza murami. Tuż po godzinie trzeciej po południu zaczął bić Zygmunt, a za nim wszystkie krakowskie dzwony. Podobnie stało się o godzinie siódmej wieczorem, a następnego dnia o godzinie siódmej rano i o szóstej po południu na zakończenie uroczystości. Główną mszę świąteczną celebrował gościnnie biskup inflancki Antoni Ostrowski, a ordynariusz krakowski czytał mszę przy grobie świętego. W czasie mszy głównej kazanie wygłosił profesor świętej teologii Antoni Krzanowski, kanonik kolegiaty św. Floriana. Na zakończenie obchodów, w których uczestniczyłcały krakowski kler oraz bractwa, odśpiewano Te Deum, a biskup udzielił zgromadzonym błogosławieństwa. Po nim uformowała się procesja, która przy wtórze antyfony Vir inclyte Stanislae wyruszyła od ołtarza głównego w stronę tronu w nawie głównej, gdzie od początku uroczystości spoczywała głowa świętego. Wraz z relikwią procesja przeszła obok grobu męczennika, a zakończyło ją odśpiewanie Gaudę Mater Polonia. Po zakończeniu uroczystości w katedrze biskup przeszedł do kościoła Franciszkanów, gdzie odczytano bullę beatyfikacyjną Józefa z Kupertynu.

5

Mikołaj z Chrzanowa. Nowe ustalenia w sprawie losów organisty i kompozytora

100%

Żurek D.

Muzyka

|

2018

|

vol. 63

|

issue 1

75-86

EN

This article represents an attempt to review the biography of Mikołaj of Chrzanów – a famous composer and organist of Kraków Cathedral active in the first half of the sixteenth century. Analysis of previous academic findings revealed gaps and contradictory information. Further preliminary research in the Archives of Kraków Cathedral Chapter and the Metropolitan Curia in Kraków, as well as the Municipal Records of both Kraków and, most importantly, Chrzanów, not previously studied from this perspective, resulted in the discovery of new records concerning Mikołaj and his family. Adding the new findings to the previously available information has made it possible to systematise the current state of knowledge and to offer new insights. It has been established that Mikołaj came from the minor nobility, and not from the peasantry or townsfolk, as was believed. In the late fifteenth century, his father, Mikołaj Gądek, became a burgher of Chrzanów, where he settled permanently. Analysis of the sources has made it possible to retrace the biography of Mikołaj Gądek, mining overseer of Chrzanów and holder of other offices in the town. His son, also Mikołaj, after completing his studies, became organist of Wawel Cathedral in Kraków and remained associated with the cathedral and the city for the rest of his life. He moved home several times: he initially lived in the psalm singers’ house on Wawel Hill, then moved to an estate in Kazimierz, near Kraków, before eventually settling on Grodzka Street in Kraków. In all likelihood, the new findings confirm the hypothesis according to which Mikołaj of Chrzanów and Mikołaj Bętkowski were in fact the same person. Also, it has been discovered that the organist was married twice and had at least three children, a daughter and two sons. It is probable that additional preliminary research in the vast municipal archives in Kraków would reveal information about his widow and children. Providing for his family required considerable financial outlay, which forced Mikołaj to continuously seek new sources of income. On several occasions, he complained to the Chapter about his difficult financial situation. Held in great esteem by the Cathedral milieu, he died in 1563.

PL

W artykule podjęta została próba ponownego rozpatrzenia losów Mikołaja z Chrzanowa- słynnego kompozytora i organisty katedry krakowskiej działającego w pierwszej połowie XVI wieku. Zebranie i poddanie analizie dotychczasowych ustaleń badaczy ukazało, że zawierają one pewne luki i sprzeczne informacje. Przeprowadzona na nowo kwerenda archiwalna w zasobach Archiwum Kapituły Katedralnej na Wawelu, Kurii Metropolitalnej w Krakowie oraz w Aktach miasta Krakowa i przede wszystkim w niebadanych wcześniej szczegółowo pod tym kątem Aktach miasta Chrzanowa, zaowocowała odnalezieniem nowych wpisów dotyczących życia Mikołaja i jego rodziny. Dodanie ich do już posiadanych informacji pozwoliło na uporządkowanie stanu wiedzy oraz wysunięcie nowych spostrzeżeń. Ustalono, że Mikołaj wywodził się z drobnej szlachty, nie zaś jak przypuszczano z rodziny chłopskiej czy mieszczańskiej. Jego ojciec Mikołaj Gądek przyjął u schyłku XV w. prawo miejskie w Chrzanowie, z którym to miastem związał się na stałe. Analiza materiału źródłowego pozwoliła na ustalenie losów Mikołaja Gądka – żupnika chrzanowskiego, pełniącego urzędy w tym mieście, ojca słynnego organisty. Jego syn, również Mikołaj po ukończeniu studiów podjął pracę na stanowisku organisty w Katedrze Wawelskiej, z którą związany był do końca życia, podobnie jak z Krakowem. Kilkakrotnie zmieniał miejsce zamieszkania – począwszy od domu psałterzystów na Wawelu, przez nieruchomość w podkrakowskim mieście Kazimierzu, wreszcie osiadł przy ul. Grodzkiej w Krakowie. Wszystko wskazuje na to, że potwierdzić należy postawioną niegdyś hipotezę o identyczności Mikołaja z Chrzanowa z Mikołajem Bętkowskim. Jak udało się ustalić, organista był dwukrotnie żonaty, z których to małżeństw doczekał się co najmniej trojga dzieci – córki i dwóch synów. Zapewne dalsza kwerenda w bardzo bogatych zbiorach krakowskiego archiwum miejskiego przyniosłaby wiadomości o losach wdowy i dzieci. Utrzymanie rodziny wymagało sporych nakładów finansowych, co zmuszało Mikołaja do ciągłego poszukiwania nowych możliwości zarobkowania. Niejednokrotnie skarżył się przed kapitułą na swoją ciężką sytuację materialną. Ciesząc się poważaniem w środowisku katedralnym zmarł w 1563 roku.

6

The School of Patriotism in the Sermons of Karol Wojtyła

85%

Radej M.

Poznańskie Studia Teologiczne

|

2020

|

issue 36

197-215

PL

Patriotyzm jest wartością, która wciąż wywołuje wiele polemik. Pisząca z pozycji feministycznych Magdalena Środa stwierdza, że: „słowo patriotyzm kojarzy się z agresją lub ze śmiertelną nudą”. Dyskutantów rozważających ten problem dzieli nie tylko meritum sprawy, lecz także nawet liczba patriotyzmów. Tymczasem „patriotyzm jest jeden, tak jak uczciwość jest jedna, moralność jest jedna, godność jest jedna, honor jest jeden […]. Patriotyzm jest jeden, patriotyzm - czyli stosunek do ojczyzny. Stosunek do wartości. Stosunek do narodu. Stosunek do państwa” (Władysław Bartoszewski). Wobec wielu pytań, jakie nasuwa patriotyzm i jego rozumienie w XXI wieku, warto przyjrzeć się nauczaniu Karola Wojtyły, który był niekwestionowanym wielkim Polakiem i patriotą. Skłania do tego także przypadające w roku 2020 stulecie jego urodzin. Na podstawie kazań Karola Wojtyły sprzed wyboru na Stolicę Piotrową można wskazać, że jego patriotyzm kształtowały zabytki materialne historii Polski, przykłady wielkich, bohaterskich postaci i miłość do swojego narodu, jego języka, tradycji i kultury.

EN

Patriotism is a value which continues to lead to numerous polemics. Writing from a feminist perspective, Magdalena Środa claims that she associates the word “patriotism” with aggression or great boredom. Among those who have discussed this topic, there is a lack of consensus not only on the substance of the matter but even regarding how many kinds of patriotism there are. “There is but one patriotism, just as there is one honesty, one morality, one dignity, and one honor […]. There is but one patriotism, or one’s attitude towards his or her fatherland, one’s attitude towards values, one’s attitude towards the nation, and one’s attitude towards the state” (Władysław Bartoszewski). Among the many questions that patriotism and its understanding give rise to in the twenty-first century, it is worth recalling the teaching of Karol Wojtyła, who was unquestionably a great Pole and patriot. The centenary of the Polish Pope’s birth in 2020 is conducive to such an effort. On the basis of the sermons that Karol Wojtyła preached before his election to the Chair of St. Peter, we can indicate that his patriotism was shaped by the material monuments of Polish history, the figures of great national heroes, and love of one’s nation, language, tradition, and culture.

7

„Jawne wyznawanie wiary jest obowiązkiem każdego chrześcijanina”. Kazanie ks. prof. Władysława Chotkowskiego wygłoszone w uroczystość św. Stanisława 8 V 1901 r. katedrze na Wawelu

80%

Urban J.

Folia Historica Cracoviensia

|

2003

|

vol. 9

EN

Priest Wtadysla'w Chotkowski, professor at the Faculty of Theology of the Jagiellonian University, was one of the most outstanding Polish preachers at the turn of the 20th century. The article presents one of Chotkowski’s sermons on the feast day of St. Stanislaus, Bishop and Martyr, which was preached on May 8, 1901 in the Wawel Cathedral. The published material is meritorious for its up-to-date ecclesiology, open treatment of the subject of martyrdom of St. Stanislaus and excellent reference to the contemporary situation. The text of the sermon is included in the volume devoted to the history of the worship of St. Stanislaus, Bishop and Martyr.

PL

W zbiorze spuścizn przechowywanych w Archiwum Kapitulnym na Wawelu jest licząca kilkanaście tek kolekcja po ks. prof. Władysławie Chotkowskim. W jednej z tek umieszczone zostały kazania ks. Profesora. Działalność kaznodziejska ks. Chotkowskiego jest ogromnym tematem. W artykule zawężono go więc do kwestii jego kaznodziejstwa w katedrze krakowskiej i to jedynie w odniesieniu do św. Stanisława Biskupa i Męczennika, a właściwie tylko do jednego kazania pt. Jawne wyznawanie wiary jest obowiązkiem każdego chrześcijanina zostało wygłoszonego 8 V 1901 r. Na Wielkanoc 1901 r. katedra krakowska po wieloletniej, żmudnej restauracji została ponownie otwarta dla służby Bożej. Było to więc jedno z pierwszych kazań po otwarciu katedry.

Refine search results

4 Folia Historica Cracoviensia

1 Muzyka

1 Opuscula Musealia

1 Poznańskie Studia Teologiczne

1 Kolendo-Korczak K.

1 Piech S.

1 Radej M.

1 Urban J.

1 Walczak M.

1 Łanuszka M.

1 Żurek D.

2 2020

1 2018

1 2017

2 2003

1 2000

Salvator Mundi: a painting from Cracow after the lost Early-Netherlandish image. A suggested new dating and possible identification of the donor

Księdza Mariana Ignacego Morawskiego posługa myślenia

Dokumentacja rysunkowa sarkofagów królewskich z katedry na Wawelu ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego i jej wykorzystanie podczas prac konserwatorskich

Uroczystości pięćsetlecia kanonizacji św. Stanisława w Krakowie w r. 1753 okiem historyka sztuki

Mikołaj z Chrzanowa. Nowe ustalenia w sprawie losów organisty i kompozytora

The School of Patriotism in the Sermons of Karol Wojtyła

„Jawne wyznawanie wiary jest obowiązkiem każdego chrześcijanina”. Kazanie ks. prof. Władysława Chotkowskiego wygłoszone w uroczystość św. Stanisława 8 V 1901 r. katedrze na Wawelu