Search results - CEJSH

1

REVIEWS: The anthropology of the Kashubian and Pomeranian Districs. Gdańsk 1992, 125 p. (Cezary Obracht-Prondzyński)

100%

Borzyszkowski J.

Miscellanea Anthropologica et Sociologica

|

1993

|

vol. 2(1)

277-277

2

RECENZJE: Antropologia - filozofia - etyka. Słownik podstawowych terminów i znaczeń

75%

Pikus S.

Miscellanea Anthropologica et Sociologica

|

1998

|

vol. 6(1)

3

RECENZJE: Antropologia - filozofia - etyka. Słownik podstawowych terminów i znaczeń

75%

Pikus S.

Miscellanea Anthropologica et Sociologica

|

1998

|

vol. 6(1)

4

Epistemiczne nieposłuszeństwo i dekolonialna opcja: Manifest

63%

Mignolo W.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 4 (331)

15-30

EN

Decolonial thinking emerged at the very foundation of modernity/coloniality, as its counterpoint in the Americas: in Indigenous and Afro-Caribbean thinking. The decolonial epistemic shift is a consequence of the formation and founding of the colonial matrix of power, a point that Aníbal Quijano pioneered in an article summarizing the platform of the modernity/coloniality project. Waman Puma de Ayala is the first case of the decolonial turn in the viceroyalty of Peru (as seen in his work: New Chronicle and Good Government, sent to Phillip III in 1616); the second case being that of Otabbah Cugoano, an emancipated slave who published his Thoughts and Sentiments on the Evil of Slavery in London in 1787. Both works are decolonial political treatises that, thanks to the coloniality of knowledge, were unable to share the discussion with the likes of Machiavelli, Hobbes, and Locke. To re-inscribe them today in the genealogy of decolonial thinking is an urgent project. Waman Puma and Cugoano opened the way to border thinking by way of the experience and memory of Tawantinsuyu in the former, and the experience and memory of brutal African slavery of the Atlantic in the latter.

5

Bóg – ludzkie igrzysko. Teodramatyka według Teatru Wierszalin

63%

Bednarek-Bohdziewicz A., Bohdziewicz J.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 3 (330)

123-132

PL

Celem eseju jest refleksja nad religijnym wymiarem twórczości Teatru Wierszalin w Supraślu. Szkic dotyczy kilku wybranych spektakli grupy (Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim, Dziady – Noc Pierwsza i Druga oraz Bóg Niżyński), interpretowanych w odniesieniu do całokształtu działań tego zespołu oraz w kontekście myśli społecznej i estetycznej Adama Mickiewicza; praca koresponduje też z dziełem teologicznym Hansa Ursa von Balthasara oraz teoriami estetycznymi George’a Steinera i Hansa Ulricha Gumbrechta. Wierszalin prezentuje się jako mocno zanurzony w tradycji miejsca swego działania oraz dziejów sztuk scenicznych teatr antropologiczny, który z wielką wnikliwością podejmuje problem ludzkiej duchowości poróżnionej z cielesnością oraz relacji między tym pierwotnym, ludzkim doświadczeniem egzystencjalnym a doktrynami i instytucjami kościołów chrześcijańskich. Problematyka ta znajduje na scenie wyraz przede wszystkim w intensywnym sposobie rozgrywania różnicy między realną cielesnością aktora a wielowarstwowym przekazem znaczeń, płynących z przeszłości: obecność aktora jest tu ważniejsza niż tekst – wszelki sens może być odczytywany tylko dzięki energii konkretnych osób, które go aktualizują w spotkaniu z publicznością. Poetyka opisanych tu przedstawień niesie w sobie możliwość interpretacji chrześcijaństwa jako wymiennej gry ról między Bogiem a człowiekiem.

EN

The objective of this essay is to reflect on the religious dimension of the activity of Teatr Wierszalin in Supraśl. The presented sketch deals with several selected spectacles (Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim / History of the Glorious Resurrection of Our Lord, Dziady – Noc Pierwsza i Druga / Forefathers’ Eve – First and Second Night and Bóg Niżyński / God Nijinsky), interpreted in reference to all the efforts of the ensemble and within the context of the social and aesthetic thought of Adam Mickiewicz; the study also corresponds with the theological works of Hans Urs von Balthasar and the aesthetic theories of George Steiner and Hans Ulrich Gumbrecht. Wierszalin appears to be an anthropological theatre deeply immersed in the tradition of the place of its activity and the history of staged plays, which with great acuteness undertake the problems of human spirituality at odds with corporeality, and relations between that primary human existential experience and the doctrines and institutions of Christian Churches. On stage this problem range is expressed predominantly by an intense presentation of differences between the actor’s actual corporeality and the multi-strata message of meanings from the past: the presence of the actor is more important than the text, and all meaning can be deciphered only thanks to the energy of concrete persons, who bring it up to date in the course of a meeting with the public. The poetics of spectacles described in the article carries a possible interpretation of Christianity as an interchangeable part played by God and man.

6

Amereida: archiwa wyjścia

63%

Barbaruk M.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 4 (331)

10-14

PL

Artykuł jest wprowadzeniem do problematyki Amereidy i tzw. Szkoły z Valparaíso, która została przedstawiona w niniejszym numerze „Kontekstów”. Polska badaczka Amereidy przedstawia specyfikę wybranych przez siebie tekstów: są to tłumaczenia najważniejszych tekstów archiwalnych (poemat Amereida, dziennik wyprawy z 1965 roku tzw. travesía de Amereida, opis założenia Miasta Otwartego) oraz współczesnych powstających w tej tradycji (Manuel Sanfuentes), a także przeprowadzone przez nią wywiady z kontynuatorami idei Amereidy (François Fédier, Victoria Jolly, Javier Correa, Sebastian de Larraechea). Barbaruk pokazuje, w jaki sposób historia tego utopijnego nurtu poetycko-architektonicznego została na nowo „przepisana” przez aktualną sytuację społeczno-polityczną w Chile i Ameryce Łacińskiej.

EN

An introduction to the question of Amereida and the so-called Valparaíso School discussed in this issue of “Konteksty”. The Polish researcher dealing with Amereida presents the specific features of selected texts: translations of the most significant archival texts (the poem Amereida, the travel-log of the 1965 expedition – travesía de Amereida, a description of the establishment of the Open City) as well as contemporary works originating within this tradition (Manuel Sanfuentes), together with interviews conducted with the continuators of the Amereida conception (François Fédier, Victoria Jolly Mujica, Javier Correa, Sebastian de Larraechea). Barbaruk demonstrates the way in which the history of this utopian poetic-archival current was “rewritten” by the present-day socio-political situation in Chile and Latin America.

7

Gradiva – Magdalena. Problem archiwów

63%

Klinger M.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 1-2 (328-329)

18-30

PL

Problem postawiony w trójkącie: Jensen–Freud–Derrida w odniesieniu do Gradivy jest skonfrontowany z podobnym przedstawionym niegdyś w Ewangelii w odniesieniu do Magdaleny. Wnioski prowadzą do granicy Archiwum i „życia”, problemu relacji Archiwum do niepowtarzalnego wydarzenia. Zjawisko Archiwum w ujęciu Derridy wydaje się odróżniać od hermeneutyki intertekstualności. Wykazuje na swych granicach potencjał odbudowania starożytnych metod hermeneutycznych – typologicznej i werbalnej. Nie podejmując wyzwań zachowania „idiomu” wobec potęgi semiozy i mitu poddawalibyśmy się „Wielkiemu Inkwizytorowi”.

EN

The problem posed within the Jensen–Freud–Derrida triangle in reference to Gradiva is confronted with a similar one presented in the Gospel regarding Mary Magdalene. Conclusions lead to the border between Archive and “life”, the problem of the relation of the Archive towards a unique event. The phenomenon of the Archive as interpreted by Derrida appears to differ from the hermeneutics of intertextuality. Along its borders it indicates a potential for recreating ancient hermeneutic methods – typological and verbal. Without tackling the challenges of preserving the “idiom” in the face of the force of semiosis and myth we would surrender to the “Grand Inquisitor”.

8

Władza i bunt

63%

Jarzębski J.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

75-79

PL

Esej poświęcony wątkom władzy, posłuszeństwa wobec niej oraz buntu w prozie Brunona Schulza – od figury Ojca, przez postacie Boga, kończąc na władzy politycznej z czasów, w których Schulz pisał swe teksty.

EN

An essay dedicated to the motifs of power, obedience, and rebellion against the latter in the prose of Bruno Schulz – from the Father character and that of God to political authority from the period in which Schulz wrote his texts.

9

Planeta Schulz w kosmosie SchulzFestu. Rozmowa o Międzynarodowym Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu

63%

Benedyktowicz Z., Próchniak P., Meniok W., Józefczuk G.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 1-2 (324-325)

6-18

PL

„Kiedy myślę Bruno Schulz, myślę Drohobycz. Kiedyś nie wiedziałem, jaką rangę na mapie mitów kultury i literatury ma Drohobycz. Schulza po prostu «się znało», nawet bez dokładnego czytania jego opowiadań, albo udawało się, że się go zna, że wie się o co chodzi w jego twórczości, bo taki był kanon intelektualny drugiej połowy XX wieku w Polsce, a dodatkowo Schulz wpisywał się atrakcyjnie w indywidualną i elitarną potrzebę otwartości na to, co inne i odmienne, co pochodzi ze świata innego niż zafałszowywana przez lata rzeczywistość, w jakiej żyliśmy. (Grzegorz Józefczuk z rozmowy z Wierą Meniok , Pawłem Próchniakiem i Zbigniewem Benedyktowiczem). Numer poświęcony twórczości Brunona Schulza i Międzynarodowemu Festiwalowi Bronona Schulza w Drohobyczu zawiera teksty wybitnych Schulzologów, antropologów kultury, literaturoznawców, pisarzy, poetów, artystów z całego świata poruszonych zainspirowanych twórczością autora Sklepów cynamonowych i Sanatorium pod Klepsydrą. SchulzFest w Drohobyczu obok pasma artystycznego, jest też wydarzeniem literackim i naukowym. Numer opowiada także o Drohobyczu tym niezwykłym – jak mówił o nim Hemar – „póltoramieście” – „ Teraz myślę, że może powinniśmy ten numer zatytułować „Kosmos Schulz” albo przynajmniej „galaktyka Schulz” (śmiech).” (Paweł Próchniak w rozmowie z Wierą Meniok, Grzegorzem Józefczukiem, i Zbigniewem Benedyktowiczem). Numer 1-2/ 2019 pt. „Planeta Schulz” zadedykowany jest pamięci wybitnych Schulzologów i intelektualnych fundatorów Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu, naszym Przewodnikom po Republice Marzeń – Małgorzacie Kitowskiej-Łysiak, Władysławowi Panasowi, Igorowi Meniokowi.

10

Ocena zniszczeń. Spojrzenie dronów i militaryzacja wyobraźni wizualnej

63%

Nahirny R.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 3 (326)

279-286

PL

Tomas van Houtryve wykorzystując ogólnie dostępnego cywilnego drona przeprowadził w 2013 r. szeroko zakrojony rekonesans fotograficzny nad terytorium Stanów Zjednoczonych. Przez kilka miesięcy latał nad amerykańskimi parkami, placami i szkołami przyglądając się życiu codziennemu mieszkańców współczesnej Ameryki. W efekcie powstał szereg bardzo niejednoznacznych zdjęć, w przypadku których nietrudno jest się pomylić i uznać, że zostały wykonane w Jemenie, czy też na pograniczu afgańsko-pakistańskim. Autor artykułu analizując fotografie van Houtryve z cyklu Blue Sky Days zastanawia się nad wpływem, jaki mają na naszą wizualną wyobraźnię obrazy przenikające z szarej strefy toczącej się wciąż wojny z terroryzmem.

EN

In 2013 Tomas van Houtryve used a universally available civilian drone to conduct an extensive planned photographic reconnaissance of US territory. For several months the drone flew over American parks, squares, and schools, taking a look at the daily life of the inhabitants present-day America. Consequently, there emerged a series of extremely ambiguous photographs in whose case it is easy to make a mistake and acknowledge that they were taken in Yemen or along the Afghan-Pakistan borderland. While analysing the van Houtryve photographs from the Blue Sky Day series the author of the article deliberated on the impact exerted upon visual imagination by images infiltrating from the grey zone of the still conducted war against terrorism.

11

Akty otwarcia. Wynalezienie Ameryki

63%

Szerszeń T.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 4 (331)

4-9

EN

The essay opening the issue presents the contexture of modernity and coloniality, fundamental for decolonial thought, and associated concepts – “1492” (conceived as the beginning of “our history”), “invention” (and not “discovery”), and epistemic disobedience. The “invention of America” – similarly to successive philosophical, existential, political, and artistic gestures repeating it and performed in Latin America – could be understood as “opening acts” (Actos de apertura). From this vantage point the mythical founding act of America does not belong to history but is continually actualized anew by opening towards a perspective of utopia. In this sense, consecutive Latin American “opening acts” symbolically “establish America” upon each occasion: they comprise a transformation (albeit in an opposite direction) of the voyage of Christopher Columbus. It is also in this meaning, i.e. as epistemic courage, that the “learning from Latin America” formula – which could be the motto of the presented issue – can be comprehended.

12

Ptasie metamorfozy: Suibhne, Pikus i Tristan

63%

Gorecka-Kalita J.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 3 (326)

209-226

PL

Artykuł podejmuje kwestię awiantropicznej przemiany w średniowiecznej starofrancuskiej Powieści o Tristanie (XII w.), analizując tę ostatnią na tle dwóch tekstów, przynależących do odrębnych epok bądź kultur: anonimowej sagi należącej do tzw. cyklu historycznego mitologii irlandzkiej, opowiadającej historię wojownika irlandzkiego Subihne, który za sprawą swego grzechu i wynikłej stąd klątwy świętego Ronana został skazany na „ptasią” egzystencję w koronach drzew, oraz opisywanej przez Owidiusza i Wergiliusza historii mitycznego Pikusa, syna Saturna i króla Lacjum, zamienionego przez zazdrosną Kirke w dzięcioła. Choć w starofrancuskich utworach cudowność została mocno zredukowana i poddana istotnej racjonalizacji (w optyce chrześcijańskiej, dominującej od czasów patrystycznych, możliwość przemiany człowieka w zwierzę jest zdecydowanie odrzucana i relegowana do domeny diabelskich iluzji), to jednak przeprowadzona analiza ukazuje frapujące podobieństwa, świadczące o przetrwaniu mitycznego substratu pod warstwą dwornej narracji. Tym samym wątek ptasiej przemiany uzyskuje tutaj inny wymiar: odmiennie niż w średniowiecznych lais, naznaczonych baśniową cudownością, nie jest to poetycki ornament, lecz ślad mrocznej, tabuicznej kary, zmuszający do stawiania pytań o naturę i granice człowieczeństwa.

EN

This article embarks upon aviantropistic transformation in the Old French poem: Folie Tristan (twelfth century), analysed against the background of two texts belonging to different epochs or cultures: an anonymous saga from the so-called historical cycle of Irish mythology, telling the story of the warrior Suibhne, who due to his sin and the resultant curse cast by St. Ronan was condemned to a “bird’s” existence in tree tops, and the tale of the mythical Picus, recounted by Ovid and Virgil, in which the son of Saturn and king of Latium was changed by jealous Circe into a woodpecker. Although in Old French texts the miracle factor was conspicuously reduced and subjected to essential rationalisation (in the Christian approach dominating from the Patristic era the possibility of a transformation of man into an animal is decidedly rejected and relegated to the domain of diabolical illusions) the conducted analysis shows fascinating similarities - evidence of the survival of a mythical substrate below the stratum of courtly narration. In this way, the motif of transformation into a bird gains a different dimension: unlike the mediaeval lais, marked with elfin miraculousness, it is not a poetic ornament but a trace of ominous, taboo-based punishment forcing to pose questions about the nature and limitations of humanity.

13

Animizm maszynistyczny fragment, przeł. Piotr Mierzwa

63%

Lazzarato M., Melitopoulos A.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 4 (331)

72-79

EN

It is within this framework of a search for a new definition of subjectivity, one that could escape the capitalist enterprise, that reference to animism is often made. In Guattari’s work subjectivity loses the transcendent and transcendental status that characterizes the Western paradigm in the same manner as in animist societies. Guattari’s thought and that of animist societies can find common ground in such an understanding of subjectivity. But, just as in archaic societies, one cannot imagine the ecology of nature without simultaneously considering the ecology of the mind and of the social. One must then update cosmic thinking, in which “soul” and “machine” exist everywhere concurrently – in the infinitely small as well as in the infinitely large. The three ecologies of Guattari, leaving behind the parcelling of reality and subjectivity, reacquaint us with the conditions of the possibility of cosmic thinking and politics.

14

Spokój, Bezruch, Cisza

63%

Krupa M.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 3 (326)

193-196

PL

Chodzenie jest słabszą formą aktywności niż jeżdżenie, wszystko jedno czym – konno, samochodem, tramwajem, pociągiem. Jeżeli chodzenie jest jakąś słabością, to czy jest coś, co jest słabsze od chodzenia? Wydaje się, że tylko bezruch. Synonimy bezruchu to nieruchomość, statyczność, ale także spoczynek i martwota. Może więc nie-chodzenie, zatrzymanie. Ale to nie-chodzenie, bez-ruch, mają w sobie pewną negatywność. A tu chodzi o coś pozytywnego. Po angielsku wystarczyłoby jedno słowo – stillness. Po polsku, by adekwatnie oddać pole znaczeniowe angielskiego stillness, musimy użyć co najmniej trzech słów – „spokój”, „bezruch”, „cisza”. Przysłówek still znaczy między innymi „nieruchomo”. Przymiotnik still to „nieruchomy”, „spokojny”, „cichy”, także „martwy”. Dom należy tu do sfery bezruchu i spokoju; prawnicze określenie domu, budynku, działki to „nieruchomość”. A ruchomość to bezdomność, która wiąże się z przemieszczaniem, brakiem zakorzenienia, ruchem. Homo viator to podróżny, pielgrzym, tułacz, człowiek w drodze. Chodzenie to słaba forma podróżowania, ma bowiem daleko idące ograniczenia – prędkość, zmęczenie, konieczność zatrzymania.

EN

Walking is a weaker form of activity than driving or riding, regardless whether on horseback, a car, or in a tram or a train. If this is true then what is weaker than walking? Apparently, the answer is: only motionlessness. Its synonyms are immobility and a certain static quality, but also rest and numbness. Perhaps then the terms we seek are: non-walking, stopping. But non-walking and motionlessness posses a certain negative quality, while we are concerned with something positive. In English a single word: stillness would suffice. In Polish we are compelled to use at least three words: calmness, motionlessness, and silence in order to render the meaning of stillness. The adverb still means, i.a. “motionlessly”. The adjective still denotes “immobile”, ”quiescent”, “silent”, and “dead”. Here the home belongs to the sphere of immobility and stillness; the legal definition of a home, a building, and a lot is “real estate/immobility”. Mobility denotes homelessness associated with changing places, the absence of enrootment, motion. Homo viator is a traveller, a pilgrim, a wanderer, a man on his way. Walking is a weak form of travelling due to its far-reaching limitations – speed, exhaustion, and the need to rest.

15

Latający antropolog. Refleksja nad miastem

63%

Darmach K.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 3 (326)

247-250

PL

Prezentowany tekst jest próbą przewrotnego użycia metafory „spojrzenia z lotu ptaka” w odniesieniu do miasta jako kategorii geograficznej i przede wszystkim antropologicznej. Miasta jako tworu ideowego, ideologicznego, społecznego i pojęciowego, umocowanego jednak w konkretnej materii, jej układach, urbanistycznym planie, którego składowe części dopiero w metarefleksji ukazują swe współzależne relacje, wzajemne uwikłanie, determinacje osadzone w warstwie symbolicznej, życiu społecznym czy uwarunkowaniach gospodarczych. W locie centrum jestem „ja”. Spoglądam z oddali. Jestem punktem widzenia a miasto punktem odniesienia. Jestem aplikacją miasta. W złudnej chmurze obiektywności, lecz zyskując jednak świadomość ciała, hierarchii, materii, współzależności, przestrzeni dialogu z miastem. Wyzwalając się ze zwyczajowych sensorycznych interakcji, by je zauważyć i przemyśleć. Zauważyć i zreflektować się wobec różnych poziomów obiektywności. Wobec różnych poziomów w świat uwikłania, przede wszystkim umocowania w sensie psychofizycznym, ale także tym pojęciowym, nadbudowanym i cokolwiek to znaczy: naukowo zorientowanym. Wrażenia, wrażliwość i refleksja w uścisku, jako dwie strony medalu, monety pokazującej swe pełne oblicze właśnie w locie.

EN

An attempt at a contrary use of the ”bird’s eye view” metaphor in reference to the town conceived as a geographical and, predominantly, anthropological category. The town is perceived as an ideological, social, and conceptual product, albeit secured in concrete matter and its configuration and town-planning project, whose components ultimately reveal only in meta-reflection their co-dependent relations, mutual embroilment, and purposes embedded in the symbolic stratum, social life or economic determinants. In flight ”I” am the centre. I gaze from afar. I am a point of view and the town is a point of reference. I am an application of the town. In an illusory cloud of objectivity, although gaining an awareness of the body, hierarchy, matter, co-dependence, and space of a dialogue with the city. By setting myself free from customary sensory interactions in order to notice and rethink them. To take note and reflect in the face of assorted levels of objectivity. Vis a vis various levels of involvement in the world, primarily secured in the psycho-physical meaning of the word but also the conceptual, added, and scientifically oriented one, whatever that may mean. Impressions, sensitivity, and reflection bound together as two sides of a medal /coin showing us their full appearance precisely in flight.

16

Kilka uwag na temat historycznych początków współczesnej nawigacji –od statków morskich do statków powietrznych

63%

Gąsiorczyk P. K.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 3 (326)

210-218

PL

Od wieków ludzie marzyli, aby oderwać się od ziemi, wznieść się i poczuć się wolnym. Realizacja tych odwiecznych marzeń nie byłaby możliwa, gdyby nie ciągły rozwój myśli ludzkiej wyrażający się w nieustannym rozwoju nauki i techniki. Postęp opierał się na solidnym podstawach nauki, praktyki i dążeniach wielu pokoleń. Od początku awiatyki istniała konieczność wyznaczenia kursu w celu ustalenia kierunku przemieszczania się. Z tego powodu korzystano z dorobku żeglarzy i marynarzy, pierwszych odkrywców Ziemi. W artykule autor przedstawia kilka uwag na temat rozwoju współczesnej nawigacji. Zaznacza, iż jej początki sięgają czasów antycznych, gdy pierwsi ludzie rozpoczęli żeglugę po morzach i oceanach, a ówcześni badacze zainteresowani astronomią zaczęli konstruować pierwsze instrumenty służące do obserwacji ciał niebieskich. Następnie autor przedstawia dzieje takich urządzeń, jak kompas, tzw. laska Jakuba, astrolabium, sekstant, log burtowy czy chronometr. Wspomniane instrumenty znacząco przyczyniły się do lepszego ustalania pozycji statku, a także wyznaczaniu kursu. Szczególną rolę w rozwoju nawigacji odegrały również mapy morskie, tzw. portolany powstające już od XIII wieku. Na kolejnych stronach artykułu autor ukazuje dalszy postęp w astronomii i kartografii, a także podkreśla fakt, iż wraz z powstaniem awiatyki czerpano z wielowiekowych doświadczeń nautyki. Na przykład zaczęto twórczo przekształcać posiadaną wiedzę m.in. konstruując latarnie lotniskowe i trasowe wykorzystywane w długodystansowych lotach. Było to szczególnie istotne w lotach nocnych. Następne zmiany przyniosło zastosowanie radionawigacji, a kamieniem milowym stało się twórcze użycie fal elektromagnetycznych oraz powstanie radiolokacji. Zaś ostatnim etapem jest rozwój nawigacji satelitarnej. W tym krótkim artykule autor starał się przedstawić kilka uwag na temat początków współczesnej nawigacji. Na przykładzie ich dziejów starał się, również ukazać niezmienne dążenie człowieka do ujarzmienia sił natury i użycia ich dla własnych celów.

EN

For centuries people have dreamed of leaving the Earth, of soaring and feeling free. It would have been impossible for those eternal dreams to come true had it not been for the constant progress of human thought expressed in the incessant progress of science and technology based on the solid foundations of science, praxis, and the strivings of numerous generations. From the onset of aviation it was necessary to delineate the course in order to determine the direction of motion. This is the reason why use was made of the achievements of sailors, the first navigators and explorers of the Earth. In this article the author presented several remarks on the development of modern navigation, stressing that its beginnings go back to antiquity, when sea and ocean navigation was inaugurated and scholars interested in astronomy started to construct first instruments for the observation of celestial bodies. Next, he discussed the history of such devices as the compass, so-called Jacob’s staff, the astrolabe, the sextant, the logbook or the chronometer. All made a significant contribution to a better establishment of the ship’s position and determination of its course. A special role in the progress of navigation was performed by nautical charts – so-called portolan charts – created already in the thirteenth century. Successive pages of the article focus on the further advancement of astronomy and cartography, additionally accentuating the fact that together with the emergence of aviation use was made of the centuries-old experiences of nautics. By way of example, possessed knowledge is creatively transformed by, i.a. constructing airway beacons used in long-distance flights, particularly essential for night fights. Subsequent changes were the outcome of the application of radio navigation, while the use of electromagnetic waves and the beginnings of radiolocation proved to be a true milestone. The latest stage involves the development of satellite navigation. In his brief article the author attempted to present several remarks on the beginnings of contemporary navigation. By basing himself on the example of their history he also endeavoured to demonstrate man’s unwavering striving towards taming the forces of Nature and their use for his own purposes.

17

Anioły, demony czy może człowiek? Uwagi o lataniu w średniowieczu

63%

Szymborski W.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2019

|

vol. 73

|

issue 3 (326)

251-263

EN

The aim of the article is to show the medieval attempts to fly in the air. It describes both the authors of theoretical works (f.e. Roger Bacon) and the most known people who tried their luck in flying with the wings attached to their backs. The author mentions also the concept of airships floating in the sky. He tries to explain what the motives of such dangerous attempts could have been. To achieve that he evokes legends – about Daedalus and Icarus, Alexander the Great, king Bladud, Gerbert of Aurillac and Albert the Great.

18

Guślarz z Wierszalina

63%

Majchrowski Z.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 3 (330)

113-122

PL

Wbrew przewidywaniom o zmierzchu „paradygmatu romantycznego” w procesie transformacji po 1989 roku nadal można mówić o „długim trwaniu” romantyzmu we współczesnym polskim teatrze. Teatr Wierszalin w Supraślu ma swoją geopoetykę, a w dwuczęściowym przedstawieniu Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Piotra Tomaszuka (Noc pierwsza - 2016, Noc druga - 2017) pograniczność „ducha miejsca” jest słyszalna w synkretycznej oprawie muzycznej, w której współbrzmią stylizacje cerkiewne i żydowskie. Mimo to muzyka raczej uniwersalizuje przekaz, bo Tomaszuk unika folkloryzowania, nie kreuje aury ludowego autentyku czy etnograficznego apokryfu. W jego Dziadach nie ma w ogóle gromady ludowej. Ten brak ludu – nawet jeśli wymuszony ograniczoną liczebnością zespołu – musi być znaczący, bo kim jest Guślarz bez gromady? Reżyser przyjmuje, że nie ma prostego powrotu do dawnych obrzędów, gdyż integracyjną funkcję kultury ludowej przejęła kultura masowa. Jak widz ma uwierzyć w duchy teatralne, skoro w ogóle nie wierzy już w duchy, a jedynie ogląda horrory? – zdaje się pytać Tomaszuk. Co to zatem znaczy w dzisiejszym teatrze: „Przywróć nam Dziady”, skoro powrót do wspólnoty obrzędowej nie wydaje się możliwy? Guślarz, jeżeli nie ma być archaicznym guru ludowym, musi się przemienić. Ze wszystkich postaci w Dziadach to właśnie sceniczne ucieleśnienie Guślarza najczęściej podlegało reinterpretacji i to w jego scenicznym wizerunku najsilniej odbija się dynamika przebudowy społecznej oraz przemiany zbiorowego imaginarium. W kolejnych inscenizacjach Guślarz bywał upostaciowiony rozmaicie: jako kloszard, jako prowodyr społecznych wyrzutków, jako psychoterapeutka (w żeńskiej obsadzie roli), a nawet przypominał komiksowego Jokera. W Teatrze Wierszalin u podstaw roli Guślarza w reżyserskiej i aktorskiej interpretacji Tomaszuka leży koncepcja artysty jako medium pamięci. Guślarz/Poeta odprawia swój obrzęd sam, bez udziału gromady. Inscenizacyjny zamysł reżysera odczytuję jako rezygnację z próby restytucji obrzędu i afirmację teatru właśnie – być może jedynego już miejsca dla „święta pamiątek”, rozumianego nie muzealnie i nie etnograficznie, lecz na podobieństwo „seansu pamięci” wykreowanego przez Tadeusza Kantora w Umarłej klasie w Teatrze Cricot 2 (1975). Dziady w Teatrze Wierszalin to prywatny, osobisty rytuał – nie na cmentarzu, ale w krypcie życia wewnętrznego: spotkanie z widmami, jakie nawiedzają pamięć.

EN

Contrary to predictions about the twilight of the “Romantic paradigm” in the process of the post-1989 transformation it is still possible to speak about the “long duration” of Romanticism in the contemporary Polish theatre. Teatr Wierszalin in Supraśl has its own geo-poetics, and in the two-part production of Dziady (Forefathers’ Eve) by Adam Mickiewicz, directed by Piotr Tomaszuk (Noc pierwsza / First Night – 2016, Noc druga / Second Night – 2017) the borderline nature of genius loci is to be heard in the syncretic music setting, harmonising with Eastern Orthodox and Jewish stylisations. Nevertheless, music rather universalises the message since Tomaszuk avoids folklorisation and does not create an aura of folk authenticity or an ethnographic epigraph. There is no peasant group in his Dziady. This absence of peasants – even if enforced by the limited size of the ensemble – has to be significant; otherwise what would the Soothsayer be without them? The director assumes that there is no simple return to rituals of the past, because the integrative function of folk culture has been taken over by mass culture. How is the spectator to believe in theatrical phantoms if he does not believe in ghosts and only watches horror movies? – Tomaszuk appears to be asking. What is the meaning of “Restore Dziady to us” in the present-day theatre if a return to a ritual community does not appear to be possible? The Soothsayer has to change if he is not to be an archaic folk guru. Among all the dramatis personae in Dziady it is precisely the stage embodiment of the Soothsayer that most often underwent re-interpretation, and it is in his stage image that the dynamics of social reconstruction and the transformation of the collective imaginarium were reflected the strongest. In successive stagings the Soothsayer was shown in assorted ways: as a clocharde, a leader of social outcasts, a female psychotherapist, and a semblance of the comic-book Joker. In Teatr Wierszalin the foundation of the part of the Soothsayer according to the director’s and actor’s interpretation proposed by Tomaszuk is composed of a conception of the artist as a memory medium. The Soothsayer / Poet performs his ritual alone, without the participation of the gathered peasants. The author of this article interprets the director’s staging intention as a resignation from an attempt at a restitution of the ritual and an affirmation precisely of the theatre – quite possibly the only place for the celebration of Forefathers’ Eve comprehended not in museum-ethnographic terms but as a semblance of the “memory sense” created by Tadeusz Kantor in Umarła klasa (Dead Class) shown by Teatr Cricot 2 (1975). Dziady at Teatr Wierszalin is a private, personal ritual – no longer held in a cemetery but in a crypt of inner life: a meeting with the sort of phantoms that haunt memory.

19

Tożsamość wydobyta z archiwum

63%

Krajewski S.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 1-2 (328-329)

54-59

PL

Swoiste archiwum może być ukryte wewnątrz organizmu – jak pamięć lub DNA. Ukryte archiwum, jakim jest wiedza o przodkach, czasem wpływa na przemianę tożsamości. U niektórych Polaków świadomość żydowskich korzeni prowadzi do dezasymilacji, która jest odwrotnością asymilacji. Z reguły nie oznacza to depolonizacji. Teza: praktycznie wszyscy obecni polscy Żydzi istnieją jako Żydzi dzięki procesowi dezasymilacji. W artykule przedstawione są czynniki, które wspomagają ten proces.

EN

An archive of sorts can exist within one’s body, cf. memory or DNA. Hidden archive containing the knowledge of one’s ancestors can sometimes induce a change of identity. Some Poles with Jewish roots have gone the way of de-assimilation, or the reversal of assimilation. Almost never does it lead to de-Polonization. At present, virtually all Polish Jews exist as Jews due to the process of de-assimilation. In the paper, a list of circumstances facilitating the process is presented.

20

Archiwizacja archiwum. Tworzenie nowego kontekstu archiwizacji na przykładzie cyfrowego repozytorium fotografii – Robotnicy w XIX i XX wieku

63%

Darmach K.

Konteksty - Polska Sztuka Ludowa

|

2020

|

vol. 74

|

issue 1-2 (328-329)

206-209

PL

Tekst opowiada o nietypowej historii powstania archiwum i charakterystyce zdygitalizowanych materiałów z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego tworzących cyfrowe repozytorium fotografii. Opowieść o powstaniu zbiorów i formach ich udostępnienia będzie przyczynkiem do refleksji na temat powstawania nowych kontekstów odbioru i interpretacji zgromadzonych artefaktów. Od archiwum rodzinnego, poprzez archiwum Instytucji (IEiAK UŁ) do cyfrowego repozytorium dostępnego w internecie. Na każdym z tych poziomów dochodzi do transformacji treści oraz zakresów oddziaływania i dostępu do materiałów. Chciałbym przyjrzeć się owym re-figuracją, transformacjom, sposobom korzystania z zasobów, odczytać zmieniającą się formułę archiwizacji m.in. w perspektywie teorii-aktora sieci Bruno Latoura, potraktować archiwum/ repozytorium jako laboratorium źródeł i badawczych działań, a serwery na przykład jako heterotopię.

EN

The text is about the unusual history of the creation of the archive and the characteristics of digitized materials from the Institute of Ethnology and Cultural Anthropology of the University of Łódź creating a digital photo repository. The story of the creation of the collection and the forms of its sharing will be a reflection on the emergence of new contexts for the reception and interpretation of collected artifacts. From the family archive, through the Archives of Institutions (IEiAK UŁ) to the digital repository available on the Internet. At each of these levels, there is a transformation of content and ranges of impact and access to materials. I would like to look at these re-figurations, transformations, ways of using resources, read the changing formula of archiving, among others in the perspective of the Bruno Latour network theory-actor, treat the archive, repository as a laboratory of sources and research activities and servers, for example, as heterotopy.

Refine search results