Search results

1

„Po to góra, żeby myślała, a doły, żeby słuchały” Materiały odprawy kierowników urzędów wojewódzkich, marzec 1948. Obraz niższych kadr aparatu bezpieczeństwa widziany oczyma kierownictwa Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w latach 1947–1956

100%

Stępniewska-Holzer B.

|

2020

|

vol. 74

|

issue 3 (330)

79-85

PL

Badanie dokumentów z archiwum aparatu bezpieczeństwa w latach 1944-1954, daje obraz relacji kierownictwa ministerstwa z aparatem w terenie; wojewódzkim, powiatowymi i gminnymi organami bezpieczeństwa. Podejmowane próby reorganizacji systemu funkcjonowania najniższych ogniw służb nie budziły zadowolenia kierownictwa ministerstwa. Aparat uznawano za niesprawny, a jego liczba systematycznie rosła. Mimo to machina terroru spełniała swoje zadania kreowania nowego systemu politycznego i społecznego. W tej dialektyce „niesprawny” aparat nie przeszkadzał w wypełnianiu nakładanych na niego zadań, był więc w pełni funkcjonalny i użyteczny. Kreowanie o nim negatywnych opinii „na górze ” resortu było formą bodźców i nacisku zwierzchników.

EN

Research focused on documents in the Security apparatus archive from the 1944–1954 period offers a depiction of relations between the Ministry and the local apparatus: voivodeship, county, and commune Security organs. Attempts at a reorganisation of the system of the functioning of the lowest links did not meet with the approval of the heads of the Ministry. The apparatus was regarded as inefficient and its size grew systematically. Nonetheless, the terror machine carried out its tasks of creating a new political and social system. Within this dialectic the “faulty” apparatus did not hamper the fulfilment of tasks imposed upon it, and thus was fully functional and useful. The creation of negative opinions about it “at the top” of the Ministry was a form of stimuli and pressure applied by superiors.

2

Ustalanie i opracowanie wodzirejów – organizatorów wrogiej działalności na wsi

80%

Piwko R.

Komunizm: system – ludzie - dokumentacja

|

2014

|

issue 3

117-143

3

Z działalności Jana Kruczka ps. „Nurt” (1898–1965), funkcjonariusza przedwojennej Policji Państwowej, szefa Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa i Straży Samorządowej w powiecie rzeszowskim, działacza Stronnictwa Narodowego

70%

Krzysztofiński M.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2018

|

vol. 6

216-233

PL

Article presents life path of Jan Kruczek – during the Second Polish Republic – police officer battling common banditism and actions of communist groups, during the World War II Kriminalpolizei officer and also a co-worker of the Government Delegation to the country, commander of the State Security Corps in the Rzeszów district. After Red Army invaded Rzeszów district, Kruczek was engaged in the structure of the National Party, providing distribution ofthe illegal press and performing intelligence activities. For his exemplary service to the Polish State during the Second Republic of Poland, as well as his underground activities during the German occupation and the Lublin Committee he faced undeserved repressions during Polish People’s Republic. After the fall of communism, Jan Kruczek “Nurt” should be a model tothe current officers protecting the nation’s safety. Undertaking underground activities at the expense of the personal happiness places him in the pantheon of people who for the sovereignty and independence of the Republic of Poland. Based on the acts created by the communist security apparatus, this article brings closer the realities of the functioning of the independence conspiracy in the period of the People’s Republic of Poland, taking into account – so difficult to grasp – personal relations.

4

Pierwsi sekretarze komitetu partyjnego Polskiej Partii Robotniczej/Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy WUBP/WUdsBP w Gdańsku w latach 1945–1956

61%

Czerwiński D.

Komunizm: system – ludzie - dokumentacja

|

2013

|

issue 2

27-64

EN

The Communist Party has played a pivotal role in Polish politics after World War II. Her branches were set up in every workplace, including the security apparatus. This text describes eleven silhouettes of people in charge of party structures in Voivodship Department of Public Security i Gdansk (in the period 1955–1956 as Voivodship Department for Public Security). They had different education, different biographies, but they had the most important feature – the confidence of the Party authorities. The first party secretaries were shown as a group. The author described the most important features of their biographies and juxtaposed them together. The article also explains the details of the selection of each of them, the most important events of every term and the circumstances of their dismissal from a position.

5

Towarzystwo Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i jego funkcjonowanie w powojennych realiach

61%

Sychowicz K.

Roczniki Humanistyczne

|

2018

|

vol. 66

|

issue 2: Historia. Zeszyt specjalny

307-320

PL

Założone w 1922 r. Towarzystwo Przyjaciół KUL (wpisane do rejestru stowarzyszeń 1 grudnia) w celu „szerzenia idei wyższych szkół katolickich i niesienia pomocy KUL” przyczyniło się do włączenia osób świeckich do pracy na rzecz utrzymania i pogłębiania kultury religijnej. Powstałe w okresie II Rzeczypospolitej Towarzystwo, skupiające początkowo przede wszystkim absolwentów, w okresie powojennym stało się jedyną organizacją społeczną o charakterze masowym wspierającą Kościół rzymskokatolicki w Polsce. Wraz z upływem czasu rosło zainteresowanie aparatu bezpieczeństwa działalnością uczelni i związanego z nią Towarzystwa. Kulminacyjnym momentem ingerencji władz komunistycznych w życie KUL-u i związanego z nim Towarzystwa stało się aresztowanie 1 kwietnia 1952 r. rektora uczelni ks. Antoniego Słomkowskiego. Organizując tygodnie kultury chrześcijańskiej, sesje i sympozja, Towarzystwo Przyjaciół KUL przyczyniało się do intelektualnego pogłębiania katolicyzmu, stanowiąc jednocześnie przeciwwagę dla brutalnej ekspansji komunizmu w Polsce. Zarówno w tym okresie, jak i później jeden z najważniejszych problemów związanych z funkcjonowaniem KUL-u stanowiły finanse. Dzięki pracy Towarzystwa przetrwał KUL najcięższe lata.

EN

The Society of Friends of the Catholic University in Lublin was set up in 1922 ( it was added to the register of associations on 1st December, 1922) in order to propagate the ideas of catholic universities and give support to the Catholic University in Lublin. It caused that secular people were implemented to preserve and intensify the religious culture. The Society was established in the period of the II Rzeczypospolita, it was the association mainly for alumnus but in the period after the war it was the only one organisation of social nature, giving support for the Roman Catholic Church in Poland. In the meantime, the Security apparatus was showing interest of the Society and its activity. The most cumulative moment of interference the communistic authorities into Catholic University in Lublin and the association connected with it was on the 1st April 1952 when the rector of the university priest Antoni Słomkowski was arrested. Different events were organised: weeks of Christian culture, sessions and symposiums; it was done to stop the brutal expansion of communism in Poland. Meanwhile and late, the funds were the main problem connected with functioning the Catholic University in Lublin. Thanks to the working the University in Lublin was able to outlast and continue its activity.

6

Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Łucjana Jankowskiego (1901-1958) – harcerza i społecznika z Grodziska Wielkopolskiego.

51%

Bartkowiak P.

Studia Zachodnie

|

2014

|

vol. 16

131-142

PL

Artykuł prezentuje osobę grodziskiego harcerza i społecznika Łucjana Jankowskiego urodzonego w 1901 roku w Poznaniu. W tekście ukazane zostały także losy grodziskiego harcerstwa w latach 1945-1949. Podobnie jak w całym kraju również i na terenie Grodziska Wielkopolskiego harcerze oraz harcerki płacili wysoką cenę za udział w tworzeniu ZHP a później za działalność w nim w drugiej połowie lat 40. XX wieku. Jednym z prześladowanych przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa był Ł. Jankowski, który w okresie 1946-1949 pełnił funkcję Hufcowego Powiatowego Hufca Harcerzy w Grodzisku Wielkopolskim. Za swoją działalność harcerską doświadczył ze strony funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa różnego rodzaju represji między innymi wielomiesięcznego aresztu połączonego z przesłuchaniami a po jego opuszczeniu utraty stanowiska prezesa Spółdzielni Spożywców „Zgoda”. W toku śledztwa zarzucono mu także przynależność do konspiracyjnej organizacji. Z powodu braku dostatecznych dowodów śledztwo wobec Ł. Jankowskiego zostało umorzone. Opuszczenie w 1952 roku aresztu nie zakończyło jednak represji prowadzonych przez aparat bezpieczeństwa. Powyższe szykany stały się przyczyną wylewu krwi do mózgu, co doprowadziło do śmierci 21 lutego 1958 roku. Pogrzeb Ł. Jankowskiego stał się ważnym wydarzeniem, w którym uczestniczyła liczna rzesza mieszkańców Grodziska Wielkopolskiego w tym znaczna grupa harcerzy.

EN

This paper introduces a person from Grodzisk, a scout and social activist Łucjan Jankowski who was born in 1901 in Poznań. The text also presents the lot of scouting in Grodzisk in the years 1945-1949. In Grodzisk Wielkopolski, like in the rest of the country, Boy and Girl Scouts paid a high price for their participation in the creation of the Polish Scouting Association (Polish abbr. ZHP) as well as for the activity in ZHP in the second half of the 40s of the twentieth century. One of the persecuted by the security apparatus officers was Ł. Jankowski, who in the years 1946-1949 served as a Troop Leader of District Scout Troop in Grodzisk Wielkopolski. For his scouting activity Jankowski was subjected to various kinds of repression on the part of the security apparatus officers, including many months of custody interrogation. After being released, he was deprived of the post of president of the Consumer Cooperative “Zgoda”. In the course of the investigation, he was accused of belonging to a clandestine organization. Due to the lack of sufficient evidence investigation against Jankowski was discontinued. Leaving prison in 1952 did not end the repression carried out by the security apparatus. This harassment led to a stroke, which resulted in death on 21 February 1958. Burial of Ł. Jankowski was an event of great importance, attended by a numerous crowd of inhabitants of Grodzisk Wielkopolski including a large group of scouts.

7

Działalność prymasa Stefana Wyszyńskiego w perspektywie aparatu bezpieczeństwa

51%

Dziurok A.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2022

|

vol. 29

|

issue 1

258-269

EN

The functionaries of the security apparatus, who kept Primate Stefan Wyszyński under surveillance throughout his term in office, drew a simplified vision of his activities, reduced to the political and social sphere. They emphasized his anti-communist attitude, noting at the same time systematically “hostile” speeches. Attention was paid to his centralism and autocratic management of the Church, but at the same time he was perceived as a personality of great format, completely devoted to the Church. At the very end of his life, the security apparatus painted a slightly different picture of the Primate, pointing to his patriotism, ability to reach agreement and political sense.

PL

Funkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa, którzy inwigilowali prymasa Stefana Wyszyńskiego przez cały okres jego urzędowania, kreślili uproszczoną wizję jego działalności, zredukowaną do aktywności na płaszczyźnie politycznej i społecznej. Podkreślali jego antykomunistyczne nastawienie, odnotowując przy tym systematycznie „wrogie” wystąpienia. Zwracano uwagę na centralizm i autokratyzm w zarządzaniu Kościołem, ale równocześnie dostrzegano w nim osobowość wielkiego formatu oraz człowieka oddanego bez reszty Kościołowi. Pod sam koniec życia prymasa aparat bezpieczeństwa kreślił już nieco inny jego obraz, wskazując na jego patriotyzm, zdolność do porozumienia i polityczny rozsądek.

8

Hezbollah oraz jego Aparat Militarny i Bezpieczeństwa.

51%

Domeracki K.

Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego

|

2017

|

vol. 9

|

issue 16

131-156

PL

Artykuł stanowi analizę struktury organizacji Hezbollah oraz funkcjonowania jednego z jej najbardziej zakonspirowanych elementów – Aparatu Militarnego i Bezpieczeństwa. Zawiera także między innymi analizę funkcjonowania wywiadu i kontrwywiadu organizacji. W pracy określono znaczenie Aparatu Militarnego i Bezpieczeństwa oraz jego wpływ na kształt organizacji.

EN

The paper analyses the structure of Hezbollah and its Military and Security Apparatus, which is the most covert element of the Party of God. The author focuses on Apparatus functioning and attempts to describe its modus operandi. The paper also contains information about a few selected intelligence and counterintelligence operations as well as the attempt to determine the significance of the Apparatus and its influence on Hezbollah.

9

Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986) – ksiądz, publicysta, działacz Stowarzyszenia PAX, tajny współpracownik i major Służby Bezpieczeństwa na etacie niejawnym

51%

Krzysztofiński M.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2022

|

issue 20

481-522

EN

The article shows the creation and functioning of the periodical Ancora. Pismo katolików poświęcone zagadnieniom odnowy soborowej Kościoła in personal and structural terms. Father Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986), a priest of the Przemyśl diocese since 1943, a personal information source of the Security Service, and finally its clandestine officer, played a major role in this endeavour. The text is a contribution to further in-depth research into the disintegration activities carried out by various structures of the repressive apparatus in the Polish People’s Republic, with particular emphasis on the significance of Department IV of the Security Service of the Ministry of the Interior in this field.

PL

Artykuł ukazuje powstanie i funkcjonowanie periodyku „Ancora. Pismo katolików poświęcone zagadnieniom odnowy soborowej Kościoła” w ujęciu personalnym i strukturalnym. W tym przedsięwzięciu główną rolę odegrał ks. Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986), kapłan diecezji przemyskiej od 1943 r., osobowe źródło informacji SB, wreszcie jej funkcjonariusz na etacie niejawnym. Tekst jest przyczynkiem do dalszych pogłębionych badań nad działalnością dezintegracyjną prowadzoną przez różne struktury aparatu represji w PRL ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia na tym polu Departamentu IV SB MSW.

10

Przez wodę i ogień. Alians Andrzeja Wiercińskiego ze Służbą Bezpieczeństwa – zarys problematyki

51%

Łagosz Z.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2022

|

issue 20

463-480

EN

The article is an attempt to show the cooperation of an undeniably outstanding scientist, Andrzej Wiercinski (1930–2003), with the security apparatus of the Polish People’s Republic. The text is based on documents deposited in the Archive of the Institute of National Remembrance which make up the job dossier of a secret collaborator alias “Alik”.

PL

Artykuł stanowi próbę ukazania współpracy wybitnego naukowca, jakim bezsprzecznie był Andrzej Wierciński (1930–2003), z aparatem bezpieczeństwa PRL. Tekst oparty jest na zdeponowanych w Archiwum IPN dokumentach składających się na teczkę pracy TW ps. „Alik”.

11

Informacja Wojska Polskiego wobec andersowców w latach 1944-1956.

51%

Machniak A., Draus J., Ostasz G.

Prace Historyczno-Archiwalne

|

2022

|

vol. Tom XXXIV

207-220

EN

The article describes the activities of one of the communistic public security agencies in Poland in the years 1944-1956. Polish Army’s Counterintelligence was a public security agency formed in 1943 in USSR, following the organizational structure of its Soviet counterparts. It was supposed to be a counterintelligence unit, in practice however, it was a communistic apparatus that sowed fear and controlled the Polish Army created at the side of the Red Army. The military secret police investigated and fought both real and fictitious enemies of the state present in the rank and file of the Polish Army. One of these so-called enemies were the soldiers who fought under gen. Władysław Anders during World War II.

PL

W artykule przedstawiono działalność jednej z formacji komunistycznego aparatu bezpieczeństwa działającego w Polsce w latach 1944-1956. Informacja Wojska Polskiego powstała w 1943 roku na terenie ZSRR. Zorganizowana została i działała na wzór sowieckich organów bezpieczeństwa. Teoretycznie miała być formacją kontrwywiadowczą. W praktyce była jednak organem terroru komunistycznego, który kontrolował i zniewolił Wojsko Polskie utworzone o boku Armii Czerwonej. Wojskowy aparat bezpieczeństwa zwalczał faktycznych lub wyimaginowanych wrogów Polski działających w szeregach Wojska Polskiego. Wśród tych rzekomych wrogów byli żołnierze wywodzący się z jednostek Wojska Polskiego dowodzonych podczas II wojny światowej przez gen. Władysława Andersa.

12

Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

51%

Dziurok A.

Roczniki Humanistyczne

|

2018

|

vol. 66

|

issue 2: Historia. Zeszyt specjalny

37-57

PL

Katolicki Uniwersytet Lubelski w okresie Polski Ludowej znajdował się nieustannie pod kontrolą aparatu bezpieczeństwa. Rozpracowanie uczelni prowadzono w ramach spraw obiektowych o kryptonimie „Olimp”, a następnie „Ciemnogród”. Z uwagi na ponadregionalną rangę uniwersytetu działania operacyjne podejmowały nie tylko lubelskie struktury UB/SB, ale także centrala pionu antykościelnego. Niektóre zadania angażowały jednostki regionalne aparatu bezpieczeństwa na terenie całego kraju. UB/SB utrudniało awans naukowy pracownikom KUL-u uważanym za wrogów systemu, wspierało zaś lojalnych wykładowców. W ramach działań dezintegracyjnych skłócano kadrę profesorską ze sobą, pogłębiano niepewność co do dalszych losów szkoły, prowadzono działania kompromitujące niektórych wykładowców itd. Od 1949 r. systematycznie rozbudowywano sieć agenturalną, która w latach 80. liczyła kilkudziesięciu tajnych współpracowników (zarówno wykładowców, jak i studentów). Mimo długoletnich intensywnych działań aparatu bezpieczeństwa nie udało mu się podporządkować i spacyfikować środowiska KUL.

EN

The Catholic University of Lublin (KUL) in the period of People’s Republic of Poland was constantly under the control of the security apparatus (UB/SB). The surveillance on the university was conducted in frame of the object case code-named “Olimp” and then “Ciemnogród”. Due to supra-regional importance of the university, operational activities were undertaken not only by Lublin’s UB/SB structures but also by the headquarters of the anti-church division. Some tasks got regional units of the security apparatus involved in throughout the country. The UB/SB hindered scientific advancement of the KUL employees considered enemies of the system and supported loyal lecturers. As part of the disintegration efforts, university staff members were played off against professors, uncertainty surrounding further school fate was intensified, some teachers were compromising, etc. Since 1949, an agent network was systematically expanded, which in the 1980s included dozens of secret collaborators (both lecturers and students). Despite many years of intense security measures, the security apparatus failed to subdue and pacify the KUL environment.

13

Duchowieństwo Kościoła katolickiego na Warmii i Mazurach wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji z 26 października 1952 r. w ocenie aparatu bezpieczeństwa

51%

Syrwid R.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2022

|

vol. 318

|

issue 3

434-460

EN

This article presents an assessment by the security apparatus of the attitudes of the clergy of the Catholic Church in the Olsztyn province towards the election campaign and the elections to the Sejm of the Polish People’s Republic of the first term of 26 October 1952. The analysis was made on the basis of a document prepared by the employees of Department V of the Voivodeship Office of Public Security in Olsztyn for the needs of Department V of the Ministry of Public Security in Warsaw. It contains selected characteristics of lay and religious clergy, as well as general characteristics of female and male religious orders – drawn up in terms of their attitude to participation in the electoral act. In the presented material – with its dichotomous division into “positive” and “hostile” clergy – the information on the behavior of the so-called “patriotic priests” and on the repressions applied to the clergy contesting the progressing process of Stalinisation of the state system is of particular importance.

PL

W artykule przedstawiono ocenę postaw duchownych Kościoła katolickiego na terenie województwa olsztyńskiego wobec kampanii wyborczej i wyborów do Sejmu PRL I kadencji z 26 października 1952 r., dokonaną przez aparat bezpieczeństwa. Analizie został poddany dokument opracowany przez pracowników Wydziału V Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Olsztynie na potrzeby Wydziału V Departamentu V Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. Zostały w nim zamieszczone wybrane charakterystyki duchownych świeckich i zakonnych, jak i ogólne zakonów żeńskich i męskich – sporządzone pod kątem ich stosunku do udziału w akcie wyborczym. W prezentowanym materiale – przy zastosowanym w nim dychotomicznym podziale na kler „pozytywny” i „wrogi” – istotne znaczenie posiadają zwłaszcza informacje o zachowaniach tzw. księży-patriotów oraz dotyczące represji zastosowanych wobec duchownych kontestujących postępujący proces stalinizacji systemu ustrojowego państwa.

14

Represje o charakterze personalnym wymierzone w duchownych Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeszowskiem w latach 1944-1968

41%

Rak A.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2016

|

issue 23

247-273

EN

This article presents the array of methods which was used by communists in order to break the power and decrease the rank and role of Catholic Church in Rzeszów voivodship. Communists did it in special way like attacking directly into individuals-priests (there were personal repressions against them) who shaped the Catholic Church. This is an outline which includes selected forms of repressions, for example: legal case and imprisonment caused by priestly activity, attempt of discrediting as well as the fol-lowing cases: battery, intimidations and blackmail. An outline is based on records which are held in archive of Institute of National Remembrance in Rzeszow (reports, infor-mation, some notes, some studies, dispatches and reports which come from substructures of security apparatus and others materials which are developed by security service (pro-ceedings, investigative dossiers, and different kinds of characteristics etc.) The inquiry carried out in archive of Institute of National Remembrance in Rzeszow complement ma-terials which are held in State Archive in Rzeszow (documents developed by different Religious Departments).

15

Zeznanie Ewarysta Zwierzewicza - pierwszego komendanta Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych jako źródło do badań nad historią konspiracji związanej z ruchem narodowym

41%

Resel P.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2023

|

vol. 41

|

issue 1

380-400

EN

After the end of World War II, the security apparatus took action against the soldiers of the Polish independence underground. From 1947, Ewaryst Zwierzewicz, who during the German occupation carried out the duties of the commander of District IX Łódź of the National Armed Forces, was subjected to investigation by the Voivodeship Office of Public Security in Łódź. Communist repressions against the hero of the above article culminated in his arrest and conviction by the Voivodeship Court in Zielona Góra in 1954. The aim of this article is to analyse Zwierzewicz’s testimony, which was written during the investigation conducted against him by officers of the Voivodeship Office of Public Security in Zielona Góra. The testimony constitutes noteworthy archival material, as the hero of the article played a special role in both the pre-war and wartime history of Łódź. The source reveals a lot of hitherto unknown information about the soldiers of the national underground, which opens up a wide range of new research possibilities. Apart from the analysis of the testimony’s structure, the subject of this article was also the comparison of its content with other archival materials and with the literature on the subject. As a result of the research carried out, on the basis of Zwierzewicz’s testimony it was possible to reconstruct the life of the hero of the article, as well as three selected stories from his life.

PL

Po zakończeniu II wojny światowej komunistyczny aparat bezpieczeństwa skierował działania przeciwko żołnierzom polskiego podziemia niepodległościowego. Od 1947 r. Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi rozpracowywał m.in. Ewarysta Zwierzewicza. Odgrywał on szczególną rolę zarówno w przedwojennej, jak i wojennej historii Łodzi, gdyż w czasie okupacji niemieckiej był komendantem Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych. Kulminację represji wobec niego stanowi aresztowanie i skazanie go przez Sąd Wojewódzki w Zielonej Górze w 1954 r. na karę więzienia, utratę praw publicznych i grzywnę. Przedmiotem artykułu jest analiza zeznania Zwierzewicza, które zostało sporządzone podczas śledztwa prowadzonego przeciwko niemu przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Zielonej Górze. Źródło to zawiera wiele nieznanych dotąd informacji na temat żołnierzy konspiracyjnego podziemia narodowego, które otwierają nowe możliwości badawcze. Poza omówieniem struktury i zawartości zeznania, autorka porównała jego treść z innymi materiałami archiwalnymi oraz literaturą przedmiotu. W wyniku przedstawionych w artykule badań, na podstawie zeznania Zwierzewicza udało się zrekonstruować losy bohatera artykułu, a także trzy wybrane historie z jego życia: udział, w charakterze oskarżonego, w procesie z 1936 r. w sprawie napaści na przedsiębiorstwa będące własnością Żydów, zdekonspirowanie przez Gestapo łódzkich struktur Narodowej Organizacji Wojskowej oraz kontakty ze Stanisławem Dowborem, działaczem lewicy, związanym w czasie wojny z konspiracją narodową.

16

Karmelici Bosi w kręgu zainteresowań aparatu bezpieczeństwa PRL na terenie województwa krakowskiego w świetle zachowanych sprawozdań kierowanych do MBP i MSW w latach 1947-1970

41%

Marecki J.

Folia Historica Cracoviensia

|

2004

|

vol. 10

EN

In the times of the Polish People’s Republic, national security issues and, at the same time, surveillance of the society and suppression of many institutions – the Catholic Church included - were in the hands of appropriate services, modelled on the Soviet NKVD. At first this was the Ministry of Public Security and since 1956 the Security Police. The first part of the article presents the organization of security units in the voivodship of Cracow and the distribution of monastic communities, while the second throws light on the activities of these units uh the basis of preserved reports sent from Cracow to the Ministry of Public Security and the Ministry of Internal Affairs. Officials of the Security Police who worked in the voivodship and district departments took a close interest in the Discalced Carmelite monks, taking account of their wartime past, pastoral activity and connections with the Church hierarchy. To ensure influence upon the life of the Discalced Carmelite Province as well as access to information on monastic internal issues they gained several secret collaborators within the congregation itself and its lay associates. The article is the first attempt at showing the methods of the Security Police (SB) and the Security Office (UB) activities directed at monastic orders; methods aiming at subjugating to the authorities not only the orders themselves, but the whole Catholic Church in Poland.

PL

W dniu 21 lipca 1944 roku ustawą wydaną przez Krajową Radę Narodową o utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego został powołany Resort Bezpieczeństwa Publicznego. Jego zadania i działalność były w całej rozciągłości wzorowane na radzieckim NKWD. Resort ten - wszelkimi środkami – miał chronić „władzę ludową”, zlikwidować opozycję polityczną i zbrojne podziemie, utrwalić nowy system polityczno-społeczno-gospodarczy, rozbić Kościół katolicki i inne związki wyznaniowe. Resortowi podlegała Milicja Obywatelska, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, więzienia oraz obozy pracy. Z dniem 1 stycznia 1945 roku został przekształcony w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W jego ramach działał w Departamencie V Wydział V, który zajmował się inwigilowaniem Kościoła katolickiego. Reorganizacja Ministerstwa w 1949 roku doprowadziła do utworzenia Departamentu XI, którego zadaniem był nadzór nad Kościołem katolickim. Kolejna reorganizacja MBP miała miejsce w grudniu 1954 roku. Powstał wówczas Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Sprawami Kościoła zajmował się Departament VI Komitetu oraz Wydział V (od 1962 roku Departament IV) Ministerstwa. W listopadzie 1956 roku dokonano kolejnej reorganizacji aparatu bezpieczeństwa, zmieniając nazwę „Urząd Bezpieczeństwa” (UB) na „Służbę Bezpieczeństwa” (SB). Dotychczasową działalność Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przejęło zreorganizowane Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Departament IV zakończył działalność w 1990 roku.

17

Działalność organów bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec wybranych zakonów męskich w województwie koszalińskim w latach 1950-1975

41%

Konkol K.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2020

|

issue 3

67-98

PL

Po zakończeniu II wojny światowej Polska znalazła się w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Druga połowa lat 40. upłynęła pod znakiem sankcjonowania władzy komunistycznej, starającej się podporządkować sobie wszelkie dziedziny życia. Jednym z najtrudniejszych założeń do realizacji była laicyzacja społeczeństwa polskiego. Światopogląd katolicki znacząco wpływał na postępowanie i tok myślenia ludności, co zderzyło się z propagowanym przez komunistów ateizmem. Dlatego jednym z priorytetów organów bezpieczeństwa była inwigilacja duchowieństwa zakonnego, którego autorytet nieustannie podważano w oczach wiernych.

EN

After the World War II Poland was included in the Soviet Union zone of influence. The second half of the 1940s was marked by the sanctioning of the communist power, which attempted to gain control of all the spheres of life. One of the most difficult assumptions to be implemented was laicization of the Polish society. The Catholic worldview significantly affected their conduct and way of thinking, which clashed with the atheism promoted by the communists. This is why one of the security organs’ priorities was surveillance of the monastic clergy, whose prestige was continuously being undermined in the eyes of the faithful.

18

W poszukiwaniu porównawczej syntezy aparatu represji w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1954. Uwagi na temat pracy Molly Pucci, "Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe", New Haven–London: Yale University Press 2020, ss. 378

41%

Bułhak W.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2021

|

issue 19

943-975

EN

The text is a review article of Molly Pucci’s work, Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe published in 2020 by Yale University Press. The reviewer critically discusses the main theses of the analysed work. He states that the author’s main research objective was a comparative description of the role of the coercive apparatus in the seizure of power by communists in Poland, Czechoslovakia and East Germany (i.e. in the north-western part of the Soviet sphere of influence in Europe established as a result of World War II), and an answer to the question to what extent the course of these parallel processes, as well as the manner of reproducing the imposed Soviet model, was in fact similar in individual countries, until the emergence of the ‘common international security space’, composed of ‘almost identical police states’. Thus, as the reviewer states, the book is an attempt to synthesise the first phase of the security apparatuses in the three countries. The reviewer emphasises with appreciation that the author discusses the processes mentioned in a systemic manner, as an important, if not the key part of the forced, top-down construction of a communist-type state. That objective required a powerful coercive apparatus in all the countries mentioned, although not to the same extent. He also considers it rational to focus on those units of the respective national repressive apparatuses which played a key role first in the seizure and "consolidation" of power by the pro-Moscow communists, and then became their pillar of powers both in organisational and operative terms; not forgetting the cells involved in searching for the imaginary enemy within their own ranks, that is, the quintessence of a proper "security service". Above all, however – according to the reviewer – the work offers a whole range of important, though sometimes debatable, interpretative ideas and research questions strongly anchored in the researched, diverse literature on the subject and in Polish, Czech and German archives. Consequently, it will become an important point of reference not only for Polish researchers of the security apparatus, also for critical approaches or those undermining the findings and interpretations proposed by the author. In conclusion, the reviewer states that the discussed book by Molly Pucci, although imperfect in several minor details, undoubtedly fully meets the academic criteria, which make it possible to consider this book as one of the first serious comparative syntheses of the security (repression) apparatus in relation to the periods of the system’s implementation and mature Stalinism. Thus, the book can also be given the title of a pioneering work (next to Nikita Petrov’s texts). The reviewer also suggests that this work should be published in Polish by the IPN.

PL

Autor artykułu recenzyjnego książki Molly Pucci Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe, wydanej w 2020 r. przez Yale University Press, krytycznie omawia główne tezy analizowanej pracy. Konstatuje przy tym, że podstawowy cel badawczy Autorki stanowiło porównawcze opisanie roli aparatu przymusu w przejmowaniu władzy przez komunistów w Polsce, Czechosłowacji i w Niemczech Wschodnich, a także odpowiedź na pytanie, na ile przebieg tych równoległych procesów oraz sposób odwzorowania narzucanego modelu sowieckiego były w poszczególnych krajach podobne, aż do powstania „wspólnej międzynarodowej przestrzeni bezpieczeństwa” (common international security space) złożonej z „niemal identycznych państw policyjnych”. Tym samym – jak stwierdza recenzent – książka stanowi próbę syntezy pierwszej fazy istnienia aparatów bezpieczeństwa w trzech wymienionych krajach. Recenzent z uznaniem podkreśla, że Autorka widzi przywołane procesy w ujęciu systemowym jako ważną, o ile nie kluczową część wymuszonej, odgórnej budowy państwa typu komunistycznego. Do tego niezbędny był – we wszystkich wymienionych krajach, choć nie w takim samym stopniu – potężny aparat przymusu. Za racjonalne uznaje też skupienie się przez Autorkę na tych pionach, służbach czy wydziałach odpowiednich krajowych aparatów represji, które odegrały zasadniczą rolę najpierw w przejęciu i „utrwalaniu” władzy przez promoskiewskich komunistów, aby potem stać się ich kluczową częścią zarówno w sensie organizacyjnym, jak i operacyjnym; nie zapominając przy tym o komórkach zajmujących się poszukiwaniem wyimaginowanego wroga we własnych szeregach, czyli na kwintesencji właściwej „bezpieki”. Przede wszystkim jednak – zdaniem recenzenta – praca oferuje cały szereg ważnych, choć bywa, że i dyskusyjnych pomysłów interpretacyjnych i pytań badawczych silnie zakotwiczonych w przebadanej, różnorodnej, literaturze przedmiotu i w archiwaliach polskich, czeskich i niemieckich. Dzięki temu stanowić będzie ważny punkt odniesienia, także do ujęć krytycznych, czy podważających ustalenia i interpretacje proponowane przez Autorkę. W konkluzji recenzent stwierdza, że książka Molly Pucci, jakkolwiek niedoskonała w rozmaitych drobnych szczegółach, bez wątpienia całkowicie spełnia naukowe parametry pozwalające uznać ją za jedną z pierwszych poważną porównawczych syntez aparatu bezpieczeństwa (represji) w odniesieniu do okresów implementacji systemu i dojrzałego stalinizmu. Tym samym też można jej nadać tytuł pracy pionierskiej i umieścić obok prac Nikity Pietrowa). Recenzent sugeruje też wydanie tej pracy w języku polskim przez IPN.

19

Koegzystencja – nadzór – rywalizacja. Aparat bezpieczeństwa wobec kadr zarządzających gospodarką w pierwszych trzech dekadach Polski Ludowej

41%

Klementowski R.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2023

|

issue 21

225-254

EN

The subject of the article is the relationship between civilian secret service officers and personnel managing economic entities in the first three decades of the Polish People’s Republic. By discussing the tasks of the security apparatus carried out in enterprises and various institutions providing services to the economy, the author shows the context of this relationship which took place amidst Poland’s systemic transformations in Poland after World War II, namely: the formation of a totalitarian system and the fiasco of this project, followed by the construction of the foundations of an authoritarian system with all its consequences for the functioning of the people involved in both the economy and the special services.

PL

Tematem artykułu są relacje między funkcjonariuszami cywilnych służb specjalnych a kadrami zarządzającymi podmiotami gospodarczymi w trzech pierwszych dekadach PRL. Omawiając zadania aparatu bezpieczeństwa realizowane w przedsiębiorstwach i różnych instytucjach zajmujących się obsługą gospodarki, autor ukazuje kontekst tytułowych relacji – przekształcenia systemowe w Polsce po II wojnie światowej: kształtowanie się ustroju totalitarnego i fiasko tego projektu, a następnie budowanie zrębów systemu autorytarnego ze wszelkimi tego konsekwencjami dla funkcjonowania osób związanych zarówno z gospodarką, jak i służbami specjalnymi.

20

„Więzień skryty i obcy obecnemu ustrojowi” - komunistyczny aparat bezpieczeństwa wobec pułkownika Franciszka Studzińskiego „Rawicza”, „Kotliny ” (1893-1964)

36%

Rogut D.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2021

|

issue 2

579-602

PL

Franciszek Studziński wstąpił w 1914 r. na ochotnika do Legionów Polskich, gdzie służył w 1 pułku piechoty, z którym przeszedł cały jego szlak bojowy. Działał także w konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. W niepodległej Polsce służył w 25 pułku piechoty, z którym przeszedł całą wojnę polsko-bolszewicką. Za bohaterstwo na polu walki został odznaczony Krzyżem Srebrnym V Klasy Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Służył w Korpusie Ochrony Pogranicza na stanowisku dowódcy 6 Batalionu Granicznego w Iwieńcu, a następnie w innych jednostkach Wojska Polskiego. Jesienią 1939 r. przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Latem 1941 r. zbiegł z obozu i przedostał się do Warszawy. Od 9 grudnia 1941 r. pełnił obowiązki komendanta Okręgu Tarnopol ZWZ-AK. W sierpniu 1944 r. został aresztowany przez sowiecki kontrwywiad i osadzony w więzieniu w Kijowie. Później przewieziono go do obozów dla jeńców wojennych i internowanych NKWD 174-454 w Diagilewie koło Riazania, a w lipcu 1947 r. do obozu nr 150 w Griazowcu. 4 listopada 1947 r. wrócił do Polski. Pomimo niepowodzenia prowokacji ubeckiej, przeprowadzonej w październiku 1952 r. (propozycja przystąpienia do rzekomego Zrzeszenia WiN), został aresztowany w grudniu 1952 r. i skazany na prawie 5 lat więzienia. Wyszedł na wolność w 1955 r. na fali odwilży politycznej. Schorowany, żyjąc skrajnej biedzie, zmarł 23 maja 1964 r. Jego losy w okresie drugiej okupacji sowieckiej i kolaboracyjnych rządów komunistycznych stanowią egzemplifikację historii tysięcy jemu podobnych żołnierzy i oficerów WP, AK, Zrzeszenia WiN oraz innych organizacji niepodległościowych, którzy poświęcili swoje życie dla Ojczyzny.

Refine search results

„Po to góra, żeby myślała, a doły, żeby słuchały” Materiały odprawy kierowników urzędów wojewódzkich, marzec 1948. Obraz niższych kadr aparatu bezpieczeństwa widziany oczyma kierownictwa Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w latach 1947–1956

Ustalanie i opracowanie wodzirejów – organizatorów wrogiej działalności na wsi

Z działalności Jana Kruczka ps. „Nurt” (1898–1965), funkcjonariusza przedwojennej Policji Państwowej, szefa Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa i Straży Samorządowej w powiecie rzeszowskim, działacza Stronnictwa Narodowego

Pierwsi sekretarze komitetu partyjnego Polskiej Partii Robotniczej/Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy WUBP/WUdsBP w Gdańsku w latach 1945–1956

Towarzystwo Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i jego funkcjonowanie w powojennych realiach

Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Łucjana Jankowskiego (1901-1958) – harcerza i społecznika z Grodziska Wielkopolskiego.

Działalność prymasa Stefana Wyszyńskiego w perspektywie aparatu bezpieczeństwa

Hezbollah oraz jego Aparat Militarny i Bezpieczeństwa.

Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986) – ksiądz, publicysta, działacz Stowarzyszenia PAX, tajny współpracownik i major Służby Bezpieczeństwa na etacie niejawnym

Przez wodę i ogień. Alians Andrzeja Wiercińskiego ze Służbą Bezpieczeństwa – zarys problematyki

Informacja Wojska Polskiego wobec andersowców w latach 1944-1956.

Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Duchowieństwo Kościoła katolickiego na Warmii i Mazurach wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji z 26 października 1952 r. w ocenie aparatu bezpieczeństwa

Represje o charakterze personalnym wymierzone w duchownych Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeszowskiem w latach 1944-1968

Zeznanie Ewarysta Zwierzewicza - pierwszego komendanta Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych jako źródło do badań nad historią konspiracji związanej z ruchem narodowym

Karmelici Bosi w kręgu zainteresowań aparatu bezpieczeństwa PRL na terenie województwa krakowskiego w świetle zachowanych sprawozdań kierowanych do MBP i MSW w latach 1947-1970

Działalność organów bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec wybranych zakonów męskich w województwie koszalińskim w latach 1950-1975

W poszukiwaniu porównawczej syntezy aparatu represji w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1954. Uwagi na temat pracy Molly Pucci, "Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe", New Haven–London: Yale University Press 2020, ss. 378

Koegzystencja – nadzór – rywalizacja. Aparat bezpieczeństwa wobec kadr zarządzających gospodarką w pierwszych trzech dekadach Polski Ludowej

„Więzień skryty i obcy obecnemu ustrojowi” - komunistyczny aparat bezpieczeństwa wobec pułkownika Franciszka Studzińskiego „Rawicza”, „Kotliny ” (1893-1964)