Search results - CEJSH

1

Profesor Stanisław Kurnatowski (1929-2015). Interdysciplinarny wymiar archeologii

100%

Mamzer H.

Slavia Antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim

|

2015

|

issue 56

9-27

PL

In this farewell speech for Professor Kurnatowski, I would like to emphasize that he was a master and a teacher, the epitome of a researcher and a model to follow. Professor Kurnatowski was a reflexive researcher, or rather a thinker, close to a philosopher. He would go far beyond conventional archaeology, focusing on the historical process, starting in the early bronze age until the Middle Ages. The attempt at presenting Professor Stanisław Kurnatowski as a researcher is an attempt at showing “the way we could be”.

2

Powstanie i dzieje zbiorów archeologicznych i Muzeum Archeologicznego AU i PAU

80%

Skrzyński T.

Materiały Archeologiczne

|

2010

|

vol. 38

205-218

EN

To properly present the fate of the collection and the Museum one should go back to the times of the Krakow Scientific Society within which the Museum of State Antiquities was established in 1850. Altogether during the period when the Society existed, the Museum acquired several thousand coins, medals, commemorative objects and archaeological artefacts from all annexed territories. After World War II ended, the Museum operated in the area of southern Poland. The majority of incoming artefacts came from excavations conducted on behalf of the Museum. Among donations were e.g. numerous artefacts from Egypt.

3

Statystyka w archeologii, czyli dlaczego nie trzeba bać się liczb

80%

Rajpold W.

Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego

|

2021

|

issue 42

113-139

EN

The great motorway research and construction investments have brought and are still bringing a huge set of new data. In 2019 alone, one million new archaeological artefacts were sourced. Therefore, there is a problem of systematic and comprehensive development of the obtained sources, in which statistics may be helpful. The article introduces selected statistical methods and shows examples of their use. It focuses on their usefulness in archaeological research, and thus it may become a boost for their wider use in the development of archaeological sources.

4

150 years of prehistoric archaeology at the Jagiellonian University

80%

Chochorowski J.

Recherches Archéologiques Nouvelle Serie

|

2015

|

vol. 7

7-36

EN

The credit for establishing archaeology as an academic discipline at the Jagiellonian University goes to Józef Łepkowski (1826-1894), an antiquarian, art historian, and archaeologist, who obtained his habilitation there in 1863 in the field of “medieval archaeology with application to Slavic and Polish monuments” and, as a private docent, was granted the right to lecture. After his appointment as an associate professor in 1867, Józef Łepkowski became the head of the newly created JU Chair of Archaeology. The Chair, initially provisional, gained the status of a permanent one in 1874. In 1867 Łepkowski organised Gabinet Archeologiczny (the Archaeological Collection), with a wealth of archaeological finds from all over Polish lands, and with objects of art as well, which provided necessary basis for his teaching. After Łepkowski’s death, lectures in prehistoric archaeology did not resume until 1905, when Włodzimierz Demetrykiewicz (1859-1937) obtained his habilitation in the field of “prehistoric archaeology”. Demetrykiewicz, who attended Łepkowski’s lectures, was an educated lawyer but chose a career as a conservationist of monuments and prehistorian. Until 1933 he remained the main organizer of education in archaeology and prehistory at the Jagiellonian University. Later, the fate of the academic prehistoric archaeology was bound up with the research and organisational activity of Józef Żurowski (leader of academic prehistoric archaeology from 1933 to 1936), Tadeusz Sulimirski (from 1936, in fact till 1936, nominally till 1950), and the creator of the JU Institute of Archaeology, Rudolf Jamka (1950–1971).

PL

Nauczanie archeologii prehistorycznej na ziemiach polskich zostało zapoczątkowane w Uniwersytecie Jagiellońskim, w roku akademickim 1863/1864 za sprawą Józefa Łepkowskiego, który w 1863 roku habilitował się w zakresie archeologii i sztuki średniowiecznej, uzyskał tytuł docenta i prawo wykładania. W swoich pierwszych wykładach z cyklu „Archeologia sztuki średniowiecznej”, mówił m.in.: „O zabytkach słowiańskich i polskich, przedchrześcijańskich”, wprowadzając do nurtu kształcenia uniwersyteckiego tematykę najdawniejszych dziejów, wyprzedzających czasy historyczne. Informacji w tym zakresie dostarczały gromadzone wówczas przez różnych „miłośników starożytności”, zbiory znalezisk archeologicznych i podejmowane coraz częściej – dla ich pozyskania – prace wykopaliskowe. Ta swoista „moda” na gromadzenie materialnych pamiątek i źródeł wiedzy o najdawniejszej przeszłości była popularna zwłaszcza wśród inteligencji oraz wykształconego i patriotycznie nastawionego ziemiaństwa. Łepkowski, aktywny również w tym zakresie, już w 1867 roku zorganizował tzw. „Gabinet Archeologiczny UJ”, z bogatymi zbiorami znalezisk archeologicznych ze wszystkich ziem polskich a także zabytkami z dziedziny sztuki, stanowiący zaplecze dydaktyczne dla prowadzonych wykładów. W Gabinecie, który w 1871 roku został ulokowany w Collegium Maius UJ, tj. ówczesnym Kolegium Jagiellońskim przy ul. św. Anny, powstała również specjalistyczna biblioteka. Po uzyskaniu w 1866 roku stanowiska profesora nadzwyczajnego, w 1867 roku Józef Łepkowski obejmuje też utworzoną dla niego Katedrę Archeologii UJ; początkowo tymczasową, a w roku 1874 przemianowaną na stałą. Józef Łepkowski, świetny organizator (w 1886 roku rektor UJ), działacz społeczny, konserwator zabytków Krakowa, a przede wszystkim znakomity uczony cieszący się uznaniem wśród archeologów krajowych i europejskich, nie wykształcił jednak podobnego sobie następcy. Stąd też po jego śmierci w 1894 roku, wykłady z archeologii prehistorycznej podjął dopiero po 10-letniej przerwie (i po habilitowaniu się w 1905 roku), jeden z słuchaczy wykładów Łepkowskiego, a z wykształcenia prawnik – Włodzimierz Demetrykiewicz. Jego wykłady, ujęte w cykle trzyletnie, uporządkowane były chronologicznie, z zastosowaniem najnowszych wówczas koncepcji w zakresie periodyzacji pradziejów. To właśnie działalność Demetrykiewicza spina klamrą archeologię prehistoryczną w Uniwersytecie Jagiellońskim z czasów przed i po I wojnie światowej. Starania Włodzimierza Demetrykiewicza o odrębność kształcenia w zakresie archeologii prehistorycznej, zaowocowały uchwaleniem w 1925 roku przez Wydział Filozoficzny UJ, projektu odrębnych, 4-letnich studiów zakończonych magisterium z prehistorii. Projekt ten został zaaprobowany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i wprowadzony do oferty kształcenia uniwersyteckiego. Program studiów z prehistorii zaproponowany przez Demetrykiewicza, przewidywał wykłady kursowe obejmujące całokształt prehistorii, z trzema egzaminami cząstkowymi (epoka kamienia, epoki metali przed narodzeniem Chrystusa i epoki metali po narodzeniu Chrystusa), ćwiczenia oraz seminarium, na którym słuchacz miał przygotować pracę pisemną. Dochodziły do tego przedmioty uzupełniające z dziedziny nauk przyrodniczych i humanistycznych. Demetrykiewicz wielką wagę przykładał też do naukowej aktywizacji studentów. To z jego inicjatywy w 1929 roku zorganizowane zostało Koło Naukowe Słuchaczy Prehistorii Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego spadkobiercą jest dzisiejsze Koło Naukowe Studentów Archeologii UJ. W niepodległej Polsce Włodzimierz Demetrykiewicz – podobnie jak Józef Żurowski, jego uczeń i (od 1933 roku) następca na stanowisku kierownika Katedry Archeologii Przedhistorycznej UJ – włączył się aktywnie w organizację służby ochrony zabytków, wchodząc w skład utworzonego w 1920 roku (według wzorców galicyjskiego Grona Konserwatorów), Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych. Józef Żurowski (doktorat w 1922, habilitacja w 1928 roku), prehistoryk, muzealnik i aktywny badacz terenowy, z racji własnych doświadczeń i kompetencji badawczych, w szerokim zakresie wprowadził do programu kształcenia uniwersyteckiego zagadnienia metodyki badań wykopaliskowych, wspierając ten nurt obowiązkowym udziałem studentów w praktykach terenowych. Istotne znaczenie w kształtowaniu warsztatu naukowego prehistoryków krakowskich w tym czasie miała też współpraca z Muzeum Archeologicznym PAU, kierowanym od 1937 roku przez historyka z wykształcenia ale też archeologa i wybitnego muzealnika – Tadeusza Reymana. To z tego pokolenia uczniów Demetrykiewicza i młodych współpracowników Żurowskiego, rekrutowało się grono znakomitych prehistoryków i praktyków w zakresie konserwatorstwa, muzealnictwa i metodyki badań terenowych w osobach m.in.: Gabriela Leńczyka (doktorat u Demetrykiewicza w 1929 roku), Rudolfa Jamki (mgr w 1930, dr w 1932), Kazimierza Salewicza (mgr w 1932), zamordowanego później w Katyniu Jana Fitzke (mgr 1932) i Józefa Marciniaka (mgr w 1933). W 1934 roku, już u Józefa Żurowskiego uzyskali też m.in. magisteria: Jan Bartys – również zamordowany w Katyniu i Stefan Nosek. To na barkach tego pokolenia archeologów spoczęły w dużej mierze losy krakowskiej archeologii w trudnych czasach końca lat 30-tych, wojny i okupacji niemieckiej oraz wczesnych lat powojennych. Po nagłej śmierci Żurowskiego w 1936 roku, Katedrę Prehistorii na Uniwersytecie Jagiellońskim obejmuje jednak wychowanek szkoły lwowskiej, uczeń m.in. Leona Kozłowskiego – Tadeusz Sulimirski, który rok później uzyskuje też stanowisko profesora nadzwyczajnego UJ. Sulimirski, po uzyskaniu habilitacji z prehistorii na Uniwersytecie Jana Kazimierza, w 1931 roku (w zastępstwie profesora Leona Kozłowskiego pełniącego w tym czasie funkcje rządowe), obejmuje Katedrę Prehistorii na macierzystej uczelni. Po powrocie Kozłowskiego przenosi się do Krakowa, z ugruntowaną pozycją badacza o wielkiej aktywności pisarskiej i terenowej (do września 1939 roku Sulimirski podejmował badania wykopaliskowe w 35 miejscowościach). Rozszerza też wówczas swoją działalność badawczą na zachodnią Małopolskę i pełni różne funkcje, m.in. w Polskiej Akademii Umiejętności, w tym funkcję sekretarza Komisji Prehistorycznej. To postać Tadeusza Sulimirskiego symbolizuje w pewnym sensie dramatyczne losy archeologii prehistorycznej na Uniwersytecie Jagiellońskim w tych czasach. Sulimirski, mający piękną, patriotyczną kartę udziału w walkach o niepodległość z lat 1918–1920, po klęsce wrześniowej jako kapitan wojsk pancernych przedostaje się przez Rumunię do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii i – w okresie organizacji Polskich Sił Zbrojnych na zachodzie – kontynuuje służbę wojskową na różnych stanowiskach. Później urlopowany z armii w 1941 roku, zostaje mianowany na stanowisko Sekretarza Generalnego w Ministerstwie Oświaty polskiego rządu emigracyjnego w Londynie. Sławę i uznanie zyskuje jednak jako wybitny, europejskiej rangi archeolog, przede wszystkim znawca prehistorii Europy Wschodniej i wczesnohistorycznych ludów koczowniczych; Kimmerów, Scytów i Sarmatów – niestrudzony społecznik i organizator aktywności naukowej polskiej emigracji, wieloletni rektor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie. W Uniwersytecie Jagiellońskim, w latach okupacji, odpowiedzialność za losy archeologii prehistorycznej spadła na barki młodszego pokolenia uczniów i współpracowników Włodzimierza Demetrykiewicza i Józefa Żurowskiego. Należał do nich przede wszystkim Rudolf Jamka, który już w 1941 roku wraz z Albinem Jurą podjął tajne nauczanie w zakresie prahistorii, zorganizowane następnie (za zgodą rektora Władysława Szafera), w ramach Tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, bazując na własnym księgozbiorze oraz bibliotece i zbiorach Muzeum Archeologicznego PAU. Lokal, biblioteka i zbiory Zakładu Archeologii Przedhistorycznej UJ, zostały bowiem zarekwirowane przez okupantów. To właśnie słuchacze tych zajęć, m.in. Maria Trzepacz-Cabalska i Stanisław Buratyński, tworzyli wraz z Rudolfem Jamką, zręby uniwersyteckiej archeologii prahistorycznej po zakończeniu okupacji. Istotną rolę odegrał tu też (po powrocie z Oflagu), Tadeusz Reyman, dyrektor Muzeum Archeologicznego PAU, prowadzący zajęcia z muzealnictwa, a przez jakiś czas również Stefan Krukowski. Rudolf Jamka położył też ogromne zasługi w budowie polskiej archeologii na Śląsku po zakończeniu II wojny światowej. W bardzo trudnych warunkach, borykając się z chorobą płuc, której nabawił się w latach okupacji, Jamka zorganizował Muzeum Prehistoryczne we Wrocławiu, którego został dyrektorem i już w czerwcu 1946 r. otworzył pierwszą na terenie polskiego Wrocławia wystawę poświęconą pradziejom Śląska. Równolegle z organizacją Muzeum Prehistorycznego przystąpił do tworzenia Zakładu Prehistorii na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie zajęcia dydaktyczne z tego przedmiotu rozpoczęto w początkach grudnia 1945 roku. Kiedy w 1950 roku Tadeusz Sulimirski z powodów politycznych zdecydował się ostatecznie na pozostanie w Anglii, to właśnie Rudolf Jamka obejmuje kierownictwo Katedry Archeologii Przedhistorycznej UJ, przemianowanej następnie na Katedrę Archeologii Polski. W kierowanej przez niego placówce, wypracowane zostały wówczas zasady kształcenia i strategii prowadzenia badań, które w pewnej mierze kontynuowane są po dziś dzień przez pokolenia jego starszych i młodszych uczniów. W 1971 roku profesor Rudolf Jamka, przy wsparciu swoich uczniów, profesorów Marka Gedla, Kazimierza Godłowskiego i Janusza Krzysztofa Kozłowskiego, doprowadza do powstania – w efekcie połączenia uniwersyteckich Katedr; Archeologii Polski i Archeologii Śródziemnomorskiej – dzisiejszego Instytutu Archeologii UJ. Profesor Rudolf Jamka został też mianowany pierwszym dyrektorem nowo powstałego Instytutu, ulokowanego już w samodzielnej siedzibie, uniwersyteckim budynku Collegium Minus (przy ul. Gołębiej 11). Zapoczątkowało to proces konsolidacji dwóch głównych specjalności archeologii w polskich uniwersytetach.

5

Pole-weapons in the Sagas of Icelanders: a comparison of literary and archaeological sources

80%

Orkisz J. H.

Acta Periodica Duellatorum

|

2016

|

vol. 2016

|

issue 1

177-212

EN

The Icelandic sagas are a major source of information on the Vikings and their fighting prowess. In these stories, several mysterious pole-weapons appear, which are often called “halberds”, for lack of a better word. In order to better identify what these weapons could have been, and to provide a better understanding of how the sagas relate to the Viking-age events they describe, we confront textual and archaeological evidence for several of these weapons (the höggspjót, the atgeirr, the kesja, the krókspjót, the bryntroll and the fleinn), keeping in mind the contextualisation of their appearances in sagas. The description of the use of each weapon allows to pick several candidates likely to correspond to the studied word. Without a perfect knowledge of what context the authors of the sagas wanted to describe, it appears to be impossible to give a final answer. However, we show that some specific types of spears are good candidates for some of the studied weapons.

6

Wystawa „Kajko i Kokosz - komiksowa archeologia” z perspektywy czasu

80%

Pogodziński P. M.

Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej

|

2019

|

issue 6

PL

The article deals with issues related to the exhibition „Kayko and Kokosh - Comic Archeology”, which presents comic frames and archaeological artifacts. The organizational, substantive and visual character of the exhibition was different from the nature of the exhibitions previously presented at the Archaeological Museum in Gdańsk. The exhibition was very well received by visitors. Presented in eleven museums in Poland, it has been seen by over 200,000 people. Part of the museum environment took it negatively, and the main accusation was „frivolity”, i.e. the fact that the nature of the exhibition allegedly does not match the seriousness of the place, which is the museum. Two main arguments were formulated against the exhibition: that the subject of the presentation was a comic, and that the character was „childish” and therefore devoid of seriousness.

7

Reprezentacje archeologiczne jako transgresje ludzi i rzeczy

80%

Zalewska A.

Rocznik Antropologii Historii

|

2013

|

issue 1(4)

85-100

EN

The starting point for the deliberations presented in that article was L. Olivier’s diagnosis that archeology is contaminated by the mutations of contemporaneity in its relations with the material remnants from the past and in their methods of representation of the past. The principal object of deliberations in this article focuses on the problem(atic) admissibility of treating archeology as a field predestined to ensure the relevance, importance, uniqueness and power of things in the processes of re-presenting and ‘transferring’ past into present; conditions under which representations become a replacement (représentance) and causes and consequences of people and things transgressions in the processes of re-presentations of the past.

8

Włodzimierz Demetrykiewicz (1859-1937): pierwszy prehistoryk z Krakowa

80%

Woźny M.

Materiały Archeologiczne

|

2010

|

vol. 38

175-192

EN

At the turn of the 19th and 20th century, modern archaeology was created in the partitioned lands of Poland. One of its creators was Włodzimierz Demetrykiewicz who worked in Kraków. Initially he was involved in conservation activity and took up archaeology at a later period. In the times when the legal framework concerning monument protection was merely being shaped in Europe, he was one of the first scientists to devote a scientific work to the issue. He was also involved in organization of the preservation of archaeological monuments. He conducted archaeological excavation and was the author of numerous publications on the issue of prehistory. He was a pioneer in addressing numerous issues, used modern research methods and was acquainted with European collections and professional literature. For many years he was the curator of the Archeological Museum in Kraków.

9

Badania bazyliki i mol w Marei w Egipcie

80%

Babraj K., Szymańska H.

Materiały Archeologiczne

|

2013

|

vol. 39

169-194

EN

During the two-month excavation season, the space of the south pastophorium of the basilica was examined. Excavations in the north part of utility rooms were related to the previous season, and focused mainly on searching for the proper entrance to the “cellar” located below those rooms (# 30, # 33, # 34, # 35), where the deposit of jugs discovered in 2009 (124 items), coins, glass and terracotta were found. Because of annually increasing considerable deterioration of the piers, caused mainly by weather conditions and environment pollution, during the discussed season we made the effort of inventorying the above mentioned structures. In Marea, which used to be a lake port, there are four piers which may have been used for loading and unloading cargo ships and river boats of shallow draught, as well as taking and serving the incoming passengers.

10

The ethnographic ambitions of seven Polish archaeologists

80%

Kozłowski S. K.

Światowit

|

2020

|

vol. 59

225-235

EN

The article recalls the ethnographic interests of a few Polish archaeologists and one historian.

11

O ewaluacji czasopism naukowych uwag kilka, czyli dlaczego „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego” będą nadal wydawane

80%

Czopek S.

Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego

|

2019

|

issue 40

295-304

EN

Since 2018, Polish science has been in a state of change (reform), together with the evaluation of scientific disciplines which is the most important element of it. Its result depends on the scoring achievements assigned to the publication. That is why, the list of journals and scores assigned to them are so important . The list was introduced by the decision of the Minister of Science and Higher Education. Journals that received 20, 40, 70, 140 and 200 points were presented on this list. The „Materials and Reports of the Rzeszów Archaeological Centre”, published since 1961, have not been included in this catalogue. This means that the articles published in it can be scored only 5 points in the evaluation. This paper emphasizes the enormous achievements of this journal and presents its systematic transformation towards a high scientific and editorial level. It also argues with the criteria that were adopted in the evaluation of journals. Moreover, it strongly disputes with the statement that „Materials and Reports of the Rzeszów Archaeological Centre” is a regional journal, noting that it is no more regional publication than many others, with up to 70 points assigned. The presented considerations have a more general dimension. The attention has been paid to fundamental changes in Polish archaeology that have taken place in recent years. Therefore, against this background, the elimination of titles, whose mission is primarily to publish archaeological sources, from the set of scored journals is a very large institutional threat.

12

The PCMA UW Research Centre in Cairo: 60 years in the field

80%

Kucharczyk R.

Polish Archaeology in the Mediterranean

|

2019

|

vol. 28(2)

15-20

EN

Essay celebrating the 60th anniversary of the Research Centre in Cairo, founding branch of the Polish Centre of Mediterranean Archaeology of the University of Warsaw, founded by Professor Kazimierz Michałowski in 1959.

13

Комплексне дослідження митрополичого саду києво-печерської лаври

80%

Тараненко С.

Slavia Antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim

|

2021

|

issue 62

49-70

EN

Modern urban development in Ukraine can hardly be called controlled. Irrational, uncomfortable and even aggressive housing development poses a threat to historic buildings and urban ecology. The territories of the national preserves are legally protected from any arbitrary actions of developers. The Metropolitan Garden of the “Kyiv-Pechersk Lavra” National Reserve may serve as a striking example of a comprehensive study and a basis for sustainable development of the urban environment. For decades, this location has been the subject of interdisciplinary research. An archaeological study in this area began in the 1950s and, intermittently, has been continued. During that time, many archaeological monuments of different types and from different historical periods have been discovered. Some of them are researched more than others, but together they mirror the main stages of the Metropolitan Garden’s historical development and reflect the changes in the way it has been used. As a result of many years of research, more than 700 square meters have been surveyed; they can be divided into four main cultural and chronological layers: 1) the Early Iron Age (6th-5th centuries BC), 2) the period of Kievan Rus’ (9th-13th centuries), 3) the Russo-Lithuanian period of the 14th-16th centuries, 4) modern times (17th-19th centuries). The archaeological research has resulted in data on the Metropolitan Garden’s primary relief and identification of two periods of natural and anthropogenic development of the location. This was accompanied by an archaeological study, historical studies of the Archimandrit’s Garden and its transformation into the Metropolitan Garden as well as the peculiarities of its planning structure. The article also presents reconstructions of all the types of the flora that could have grown in the Pechersk Monastery since Kievan Rus’ and a the study of the vegetation of the existing garden since the 17th century. Today the authorities are considering creation of an Archaeological Park within the Metropolitan Garden of the National Reserve “Kiev-Pechersk Lavra”.

PL

Сучасний урбаністичний розвиток, надто в українських реаліях, навряд можна назвати контрольованим. Місцями хижацька, нераціональна та некомфортна забудова – дамоклів меч не тільки історичної забудови, а й екологічних проблем. Території заповідників є гарантовано захищені державою від будь-якого свавілля забудовників. Митрополичий сад Національного заповідника „Києво-Печерська лавра” як яскравий приклад комплексного вивчення та збереження – основа сталого розвитку міського середовища. Ця локація протягом десятків років є об’єктом багатовекторного дослідження. Археологічне вивчення цієї території розпочалося в середині минулого століття і, з певними перервами, продовжується до сьогодні. За цей час тут виявлено і повністю або частково досліджено низку різних за типом та хронологією археологічних пам’яток, комплекс яких доволі точно віддзеркалює основні етапи історичного розвитку зазначеної території та епохальні зміни в характері її використання. У результаті багаторічних досліджень тут розкрито понад 700 м2 і встановлено наявність чотирьох основних культурно-хронологічних горизонтів, а саме: пам’яток ранньозалізного віку (VI-V ст. до н.е.), періоду Київської Русі (XI-XIII ст.), Русько-Литовського періоду (XIV-XVI ст.), доби Модерну та Нового часу. Завдяки археологічним дослідженням ми отримали дані про первинний рельєф території Митрополичого саду та змогли виділити два періоди природно-антропогенного розвитку цієї локації. Паралельно з археологічним вивченням проходили історичні студії Архімандричого саду з його трансформацією в Митрополичий, визначалися особливості його планувальної структури. У статті представлені реконструкції всіх типів флори, які могли рости у Печерському монастирі, починаючи з періоду Київської Русі, та дослідження рослинності вже існуючого саду з XVII ст. до наших днів. Сьогодні розглядається ідея створення Археологічного парку на території Митрополичого саду Національного заповідника „Києво-Печерська лавра”.

14

Etnografia/etnologia/antropologia a nauki historyczne wobec koncepcji społeczeństwa pierwotnego

80%

Sokolewicz Z.

Rocznik Antropologii Historii

|

2015

|

issue 8, Antropologia i historia

17–26

XX

The concept of primitive society was an anthropological response to theories by Darwin and Lyell as well as archeological studies of Paleolithic cultures. It also resulted from the 19th century search for the source of human cultural diversity and the issue of equality vis-à-vis diversity of human cultures. The concept of primitive society covered also uncivilized strata of civilized societies, i.e. peasant cultures. At the same time, it allowed to build a link between archeology, anthropology and ethnology. These three disciplines considered the “primitive society” as a common research subject. In Poland, Stanisław Poniatowski was the main proponent of this concept, but it can be also found in writings of Jan Czekanowski, Adam Fischer, Eugeniusz Frankowski and Kazimierz Moszyński. The concept of primitive society was abandoned in the mid 20th century as a result of the critique of colonialism, in Poland, also because of the development of the theory of social development, structuralism, phenomenology and the influence of the thought of Jan Stanisław Bystoń and Cezaria Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczowa.

15

Państwowe grono konserwatorów zabytków przedhistorycznych: ważny etap starań o opiekę nad zabytkami archeologicznymi

80%

Blombergowa M. M.

Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki

|

2015

|

vol. 24

|

issue 1(46)

45-84

EN

In the independent Polish state, conservation of archaeological monuments, as well as the works of art, architecture, nature or, generally speaking, national mementoes, was recognized as one the most important issues requiring urgent institutional and legal settlement. scientists and researchers from every annexed territory and numerous institutions, all shaped by university studies and long-standing experience, became involved in the work. In the field of care and conservation of monuments, quite important was the enactment of the decree “On Care of Monuments of Arts and Culture” by the Regency Council of the Kingdom of Poland, on October 31 1918. This decree contained a statement related to the state care of all monuments and description of the type of monuments being subject to protection. Afterwards it became a basis for appointment of a special institution responsible for monuments care in February 22 1920 – Temporary Presidium of the National Circle of Conservators of Prehistoric Monuments. The article discusses the organisation and rules of operation of the National Circle on the basis of legal acts and discussions taking place in the papers at that time. The importance of the activities of this small group of archaeologists for the history of conservation was demonstrated in the statement of Konrad Jażdżewski, author of the work Protection of Archaeological Monuments. A Historical Outline, Warsaw 1966: “Apart from the mentioned Presidium, it [The National Circle of Conservators of Prehistoric Monuments] was composed of 9 honorary conservators, 7 district conservators and several correspondents. Activities of this Circle during not so many years of its existence were extremely fruitful and were of fundamental significance, not only for the development of archaeological conservation in Poland but for the whole Polish archaeology in general. In addition to building from scratch a modern conservation service, which covered the territory of the whole state, and protection of prehistoric monuments on the areas until now mostly neglected in terms of their conservation, the Circle managed to bring about the creation of a central inventory of prehistoric monuments in Poland, to prepare legal acts concerning protection of these monuments, and to build the foundations of future state Archaeological Museum, as well as to publish ‘Archaeological news’ as the Circle’s organ.”

16

Z dziejów polskiej archeologii. Fałszywe zabytki runicznego pisma słowiańskiego

80%

Szczerba A.

Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki

|

2015

|

vol. 24

|

issue 1(46)

7-44

EN

The purpose of this article is to present the development of studies on the problem of Slavonic runes in the Polish 19th-century archaeology. According to the currently prevailing opinion, the oldest Slavonic writing is glagolica from the 2nd half of the 9th century and that before its introduction old Slavs had not developed any sufficiently advanced and universal system of signs that could be called writing. Despite that, in the 19th century many polish researchers were certain of the existence of Slavonic runes. In the period between the end of the 18th century and the beginning of the 20th century, a series of artefacts with this writing appeared. not all of them were fake. except for entirely fabricated specimens (bałwanki prylwickie – Prillwitz idols), we also have: original relics that were incorrectly interpreted (e.g. bronze helmets from Ptuj in Styria; inscription on the baptismal font from St. John’s Church in Toruń). Original archaeological relics that had counterfeit inscriptions and drawings (two stones of quern from Mikorzyn in Wielkopolska province), as well as mistakes made by researchers, who discerned runes where there weren’t any (e.g. two stone lions from the cathedral in Bamberg). The authenticity of Slavonic runes was questioned by some researchers from the beginning, but with the state of knowledge and available means of technology at that time it was difficult to verify it, while political pressure and also patriotism of many scientists resulted in accepting them as authentic. The credibility of that evidence was gradually questioned by more and more scientists, especially after the 1st World War when with gained independence by almost all Slavonic nations there was no political reason anymore to retain these theses on the authenticity of the runes.

17

Maria Butrymówna - "Zamiłowana w archeologii" badaczka cemtarzysk na Litwie i jej kontakty z Erazmem Majewskim

80%

Krajewska M.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2019

|

issue 1 (303)

25-56

EN

Maria Butrymówna was born on February 26, 1875 in Jodkan. Her father was Nicodemus Butrym of the Topór family, and her mother Teresa de domo Wiszniewska of the Prussians from Żybortan. She was interested in ethnography: she wrote down Lithuanian songs and prose which she then published in ethnographic journals. However, her true passion was archaeology: discovering and exploring archaeological sites. As an amateur, however, she needed consultation and advice, especially concerning excavation methodology. At the end of the 19th century, E. Majewski was the authority in archeology and he became her adviser. M. Butrymówna and E. Majewski corresponded with each other (the correspondence kept in PMA covers the years 1899-1902), and they also knew each other personally. E. Majewski published M. Butrymówna’s ethnographic notes in the pages of „Wisła” and the results of her archaeological research in „Światowit”. Archaeological finds acquired by M. Butrymówna during the course of her own research or in the form of donations resulted in a collection. Part of the collection was handed over to the Erazm Majewski Museum and the rest to the Museum of the Society of Friends of the Sciences in Vilnius.

18

Archaeological heritage in forested areas – challenges, problems and solutions

80%

Zapłata R., Stereńczak K.

Raport

|

2018

|

vol. 13

217-227

EN

The paper is meant as a springboard for a discussion on the issue of archaeological finds in forested areas, with regard to the situation in Poland. Firstly, the issue of identifying cultural heritage in forested areas will be discussed, with a particular emphasis on the role and significance of the latest non-invasive technologies, especially laser scanning (LiDAR). Another element of the paper is the issue of protecting cultural and environmental heritage, therefore, the issue requiring an interdisciplinary approach, the necessity to work out optimal solutions, at the same time recognising the two aforementioned groups of historic objects that require integrated activities, as well as large-scale and long-term strategies. Examples of current activity will be presented by referring to the work that is being / has been realised, using the experience gained from scientific projects or institutional activities in Poland. The paper is directed towards “preventive activities to save archaeological objects in forested areas” and answering the question – how to effectively and optimally identify, examine, protect, manage and present historic heritage in forested areas. The paper fits in with tasks related to “Inventorying cultural heritage“, which are carried out within the assignment commissioned by the State Treasury – the State Forests National Forest Holding - General Forest Management.

19

Stone Houses, Glazed Jugs And Pilgrim Badges. An Archaeological Contribution to the Problem of the Cultural Unity of the Hanseatic Towns in the Baltic Region

80%

Rębkowski M.

Studia Maritima

|

2014

|

vol. 27/I

5-24

EN

Archaeological research on the Hanseatic towns established in the Middle Ages in the Baltic region has been conducted on a large scale since the 1980’s. Discoveries made since then allow to formulate a thesis about the cultural unity among the inhabitants of towns situated on the South Baltic coast between the 13th and 15th centuries. Based on selected instances of the urban culture, widely discussed in archaeological sources, the paper is an attempt to prove that a number of similarities can be revealed in various spheres of life led by the inhabitants of towns located in the Baltic region, often situated far away from one another. The analysis covered the following aspects: architecture – quoting the example of tenements with entrance halls which in the 14th century became a common element of the cultural landscape in towns located in the Baltic region; pottery – quoting the example of popular in this part of Europe stoneware and red glazed jugs; and, last but not least, devotional objects – quoting the example of pilgrim badges that revealed evident preferences demonstrated by the pilgrims as to their pilgrimage destinations, paying special attention to supra-regional sanctuaries located in German-speaking area, particularly on the Rhine and the Moza rivers.

PL

Badania archeologiczne nadbałtyckich miast należących w średniowieczu do Hanzy rozpoczęto na większą skalę dopiero w latach 80. XX wieku. Odkrywane w ich trakcie źródła pozwalają postawić tezę o istnieniu wspólnoty kulturowej mieszczan południowego wybrzeża Bałtyku w XIII–XV wieku. W artykule, na wybranych przykładach różnych elementów kultury materialnej dobrze czytelnych w źródłach archeologicznych, podjęto próbę wykazania podobieństw istniejących w odległych od siebie miastach nadbałtyckich w różnych sferach życia mieszczan. Analizę przeprowadzono w odniesieniu do: budownictwa – na przykładzie tzw. kamienic sieniowych, które w XIV wieku stały się wspólnym dla wielu miast nadbałtyckich elementem krajobrazu kulturowego; zestawów naczyń stołowych – na przykładzie popularnych w tej części Europy dzbanów kamionkowych oraz czerwonych naczyń szkliwionych, jak również dewocjonaliów religijnych – na przykładzie znaków pielgrzymich, wskazujących na istnienie wyraźnych preferencji w wyborze celów pielgrzymek, koncentrujących się na ponadregionalnych sanktuariach pielgrzymkowych położonych w niemieckim kręgu kulturowym, zwłaszcza w rejonie nadreńsko-nadmozańskim. Przyczyny wytworzenia wspólnoty kulturowej miast upatrywane są w podobnych uwarunkowaniach prawnych i gospodarczych ich rozwoju, podobnym pochodzeniu kulturowo- etnicznym dominującej części mieszczan, wywodzących się z terenów niemieckich, jak też w intensywnych kontaktach handlowych, których skutkiem była przecież nie tylko wymiana towarów, ale również idei.

20

Research orientations in Polish archeology

80%

Mamzer H., Ostoja-Zagórski J.

Nauka

|

2007

|

issue 1

EN

The position of Polish archaeology within the context of generally exercised practices in the investigated areas is presented. It has been claimed, that the practice which is generally applied, is culture-historical archaeology paradigm. This paradigm was shaped in the field of ethnology within German-language area, during the period in-between wars. Till not long ago it was practiced in the field of European continental archaeology. There have appeared, in the second half of 20th century, some elements of processual archaeology in Poland. Soon those elements, inspired by V.G. Childe’s theory, were given up. Nowadays we observe second turn in the direction of culture-historical archaeology. This orientation is dominated by ethnocentric perspective and is characterized by cultural values, serving national “self-confirmation”. This culture-historical archaeology is situated on the pole opposing to post-processual archaeology, which accepts theoretical pluralism.

Refine search results