Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  archidiecezja gnieźnieńska
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Rubrycele i schematyzmy archidiecezji gnieźnieńskiej (1532-2019)

100%
Krucki Ł.
Roczniki Teologiczne
|
2020
|
vol. 67
|
issue 4
5-39
EN
From the 16th century onward, ordos, later referred to as directoria, began to be developed in the Archdiocese of Gniezno for liturgical and pastoral purposes. The oldest known publication dates back to 1532 and is connected with the rule of Archbishop Maciej Drzewicki. In the following centuries, the ordos evolved. In the 18th century, they started to come with annuals. Initially, an annual consisted only of a list of canons of the Metropolitan Chapter in Gniezno and a list of priests deceased in the year preceding the printing of the given rubric. From the 19th century onward, the annuals were developed and extended so much that they became an important compendium of knowledge on the ecclesial situation of the Archdiocese of Gniezno at that time. In 1929, the publication was divided into two parts – a liturgical calendar and a diocesan annual. This state of affairs has continued to this day. As these publications cover administrative information, in addition to liturgical and pastoral contents, they have become a primary historical source over time.
PL
W archidiecezji gnieźnieńskiej od XVI w. zaczęto opracowywać dla celów liturgicznych i pastoralnych rubrycele, zwane później dyrektoriami. Najstarszy znany druk pochodzi z 1532 r. i wiąże się z rządami abpa Macieja Drzewickiego. W następnych stuleciach rubrycele przechodziły ewolucję. W XVIII w. zaczęto do nich dodawać część schematyzmową. Początkowo był to jedynie spis kanoników Kapituły Metropolitalnej w Gnieźnie i spis zmarłych kapłanów w roku poprzedzającym druk rubryceli. Od XIX w. zaczęto rozbudowywać schematyzm, tak że stał się do dziś istotnym kompendium o ówczesnej sytuacji eklezjalnej archidiecezji gnieźnieńskiej. W 1929 r. nastąpił rozdział druku na dwie publikacje – kalendarz liturgiczny i rocznik diecezjalny. Stan ten utrzymał się do dziś. Jako że w omawianych drukach oprócz treści liturgicznych i pastoralnych z czasem zaczęto dodawać informacje administracyjne, stąd też druki te stanowią pierwszorzędne źródło historyczne.
2
Publication available in full text mode
Content available

[Recenzja]: Krzysztof Rafał Prokop, Gnieźnieńscy wikariusze in pontificalibus, sufragani i biskupi pomocniczy. Szkice biograficzne, Gniezno-Kraków 2012, ss. 317, ISBN 978-83-6180-657-8

99%
Walkusz ks. J.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2022
|
vol. 118
543-546
3
Publication available in full text mode
Content available

Księża warmiacy w archidiecezji gnieźniejskiej w XVIII wieku ( do 1763 r.)

71%
Zabraniak S.
Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
|
2015
|
vol. 123
186- 196
PL
W okresie przedrozbiorowym dość częste były przypadki migracji kandydatów do kapłaństwa poza granice rodzimej diecezji. Specyficzną grupę z nich stanowili duchowni pochodzący z terenów dawnej diecezji warmińskiej. Pracowali oni w wielu diecezjach Rzeczypospolitej i wstępowali do zakonów. Część z nich podejmowała pracę duszpasterską i formacyjną w seminariach na terenie dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej. Warmiacy byli tam chętnie widziani, gdyż znali język niemiecki, pomocny zwłaszcza w pracy duszpasterskiej wśród mniejszości niemieckojęzycznej napływającej licznie zza zachodniej granicy Rzeczypospolitej. Informacje o nich zawierają akta seminaryjne, wizytacyjne i księgi czynności biskupich.
EN
Cases of migration of candidates for the priesthood from their native dioceses were quite frequent in the pre-partition period. Priests from the former diocese of Warmia constituted a specific group among them. They worked in many dioceses of the Re-public of Poland and entered monastic life. Some of them engaged in pastoral and formation work in seminaries in the former Archdiocese of Gniezno. Priests from Warmia were willingly received there because of their knowledge of German, which was helpful in pastoral work among the German speaking minority arriving in great numbers from behind the western border. Information about the priests can be found in seminary records, visitation records as well as in bishops’ books of duties.
4
Publication available in full text mode
Content available

Inwentarz zespołu „Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie” z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie

71%
Krucki ks. Ł., Mizerka J.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2022
|
vol. 119
143-178
EN
Founded in 1960 by Primate Stefan Wyszynski, the Gniezno Archdiocesan Archive was assigned with the role of collecting, preserving, processing and providing access to archival materials related to the history of the Archdiocese and Metropolis of Gniezno. The ‘Ecclesiastical Seminary in Gniezno’ fond, which reflects the complicated history of one of the oldest seminaries functioning in the Polish lands, occupies an important place in its collection. The Gniezno Seminary was founded by Archbishop Stanisław Karnkowski in 1602. However, its erection witnessed unfavourable times, and consequently proved unsustainable. In 1718, Archbishop Stanisław Szembek re-established the seminary and entrusted its administration to the missionaries of St Vincent à Paulo. It survived in that form until 1835. After the dissolution of the congregation under the Prussian partition, Archbishop Marcin Dunin decided to transform the Gniezno seminary into a practical education facility for seminarians. This form of institution survived until 1927, although the seminary was closed in 1875–1886 as a result of the kulturkampf. In 1927, Cardinal August Hlond reorganized the seminary’s studies. In Gniezno, he established a full philosophical study for seminarians from the archdioceses of Gniezno and Poznań. During World War II, the Germans set up a police school in the building. Seminar classes did not resume until April 1945. In 1953, Cardinal S. Wyszyński managed to consolidate philosophical and theological studies in Gniezno. Since 1998, the Gniezno seminary has been part of the Faculty of Theology of the Adam Mickiewicz University in Poznań, while retaining its own legal personality and organizational distinctiveness. The rich tradition of the Gniezno seminary has resulted in a preservation of extensive archival resource concerning its activities. It includes 376 units that refer to documentation produced after 1718. This is because the earlier documents produced by the seminary’s registry have not survived, as evidenced by the printed inventory report accompanying this study. It includes archives with distinguishable thematic groups of files: alumni; regulations and curricula; library; income and expenditure; contracts and accounts; Braciszewo estate; inventories; correspondence; archbishop’s boarding school; foreign seminary; priestly retreats; construction records.
PL
Założone w 1960 roku przez prymasa Stefana Wyszyńskiego, Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie zostało zobowiązane do gromadzenia, przechowywania, opracowywania oraz udostępniania archiwaliów związanych z dziejami archidiecezji i metropolii gnieźnieńskiej. W jego zasobie ważne miejsce zajmuje zespół „Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie”, który odzwierciedla skomplikowane dzieje jednego z najstarszych seminariów funkcjonujących na ziemiach polskich. Seminarium duchowne w Gnieźnie zostało założone przez abp. Stanisława Karnkowskiego w 1602 roku. Erekcja ta przypadła jednak na niesprzyjające czasy, stąd też okazała się nietrwała. W 1718 roku abp Stanisław Szembek dokonał ponownego ustanowienia seminarium i powierzył jego zarząd misjonarzom św. Wincentego à Paulo. W tej formie przetrwało ono do 1835 roku. Po kasacie zgromadzenia w zaborze pruskim abp Marcin Dunin postanowił przekształcić seminarium gnieźnieńskie w zakład kształcący kleryków w zakresie praktycznym. Rozwiązanie to przetrwało do 1927 roku, mimo iż w latach 1875-1886 seminarium było zamknięte na skutek kulturkampfu. W 1927 roku kard. August Hlond dokonał reorganizacji studiów seminaryjnych. W Gnieźnie ustanowił pełne studium filozoficzne dla kleryków z archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. W trakcie II wojny światowej w gmachu uczelni Niemcy urządzili szkołę policyjną. Zajęcia seminaryjne wznowiono dopiero w kwietniu 1945 roku. W 1953 roku kard. S. Wyszyński doprowadził do scalenia w Gnieźnie studiów filozoficznych i teologicznych. Od 1998 roku gnieźnieńskie seminarium stanowi część Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przy zachowaniu własnej osobowości prawnej i odrębności organizacyjnej. Bogata tradycja gnieźnieńskiego seminarium sprawiła, że z jego działalności zachował się okazały zasób archiwalny. Obejmuje on 376 jednostek, które odnoszą się do dokumentacji wytworzonej po 1718 roku. Nie zachowały się bowiem wcześniejsze dokumenty wytwarzane przez kancelarię seminaryjną, co uświadamia drukowany inwentarz dołączony do niniejszego opracowania. Uwzględnia on archiwalia, z których można wyodrębnić następujące tematyczne grupy aktowe: wychowankowie; regulaminy i programy nauczania; biblioteka; dochody i rozchody; kontrakty i rachunki; majątek Braciszewo; inwentarze; korespondencja; konwikt arcybiskupi; seminarium zagraniczne; rekolekcje kapłańskie; akta budowlane.
5
Publication available in full text mode
Content available

Repertorium akt wizytacji kanonicznych dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej: część 3: akta przechowywane w Częstochowie, Łodzi, Łowiczu, Pelplinie, Poznaniu i Warszawie

71%
Librowski S.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
1977
|
vol. 34
5-150
EN
-
6

Stan archidiecezji gnieźnieńskiej w świetle Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarum archidioecesis gnesnensis et posnaniensis Jana Korytkowskiego z 1888 r.

71%
Krucki Ł.
Roczniki Historii Kosciola (Annals of Church History)
|
2013
|
vol. 5(60)
195-218
EN
This article is an analysis of Jan Korytkowski’s work entitled Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarium archidioecesis gnesniensis et posnaniensis of 1888. This work is still a valuable resource for research in the organization and the estate structure of the oldest Polish dioceses of Gniezno and Poznań at the time after the Kulturkampf. The work under analysis is not confined to basic data of the sort available from ecclesiastical schematisms. Instead, the work also presents short histories of each parish and with its church, schools, orphanages and ecclesiastical fraternities. Moreover, it lists villages and towns that territorially belonged to each parish. Thanks to the data in Brevis descriptio, it is possible to precisely determine that in 1888, the oldest Polish Archdiocese had 16 deaneries, 207 parishes, 32 filial churches, 36 altarages, 54 oratories and public chapels, 389 parish schools and 28 hospitals. The Archdiocese gathered 354815 souls. Pastoral and state offices were occupied by 211 priests.
7
Publication available in full text mode
Content available

Stan archidiecezji gnieźnieńskiej w świetle Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarum archidioecesis gnesnensis et posnaniensis Jana Korytkowskiego z 1888 r.

71%
Krucki Ł.
Roczniki Historii Kościoła
|
2013
|
vol. 5
195-218
EN
This article is an analysis of Jan Korytkowski’s work entitled Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarium archidioecesis gnesniensis et posnaniensis of 1888. This work is still a valuable resource for research in the organization and the estate structure of the oldest Polish dioceses of Gniezno and Poznań at the time after the Kulturkampf. The work under analysis is not confined to basic data of the sort available from ecclesiastical schematisms. Instead, the work also presents short histories of each parish and with its church, schools, orphanages and ecclesiastical fraternities. Moreover, it lists villages and towns that territorially belonged to each parish. Thanks to the data in Brevis descriptio, it is possible to precisely determine that in 1888, the oldest Polish Archdiocese had 16 deaneries, 207 parishes, 32 filial churches, 36 altarages, 54 oratories and public chapels, 389 parish schools and 28 hospitals. The Archdiocese gathered 354815 souls. Pastoral and state offices were occupied by 211 priests.
8
Publication available in full text mode
Content available

Filadelfia duchowieństwa pięciu dekanatów: gnieźnieńskiego (śś. Piotra i Pawła), żnińskiego, łekneńskiego, kcyńskiego i rogowskiego z 1801 r.

57%
Krucki Ł.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2014
|
vol. 102
67-99
EN
In 1801 on the initiative of Andrzej Pesaliński, a parish priest in Juncewo, clergy philadelphia was organized in fi ve deaneries: Gniezno (Sts. Peter and Paul), Żnin, Łekno, Kcynia and Rogów. It was the successor of the earlier confraternities, established in 1743 and including three deaneries: Gniezno (Sts. Peter and Paul), Żnin and Łekno. The basic objectives of the renewed association was to encourage confreres in systematic religious practices, mutual concern and care during illness, and after the death of each of the brothers to celebrate as many Masses as specifi ed by the statute. In addition, each member received a copy of a philadelphia book titled: The inseparable association of fi ve deaneries: Sts. Apostles Peter and Paul Gniezno, Żnin, Łekno, Kcynia and Rogów or close philadelphia of these deaneries(…). Apart from the devotional texts, the book included the list of all members – clergy and laity who resided in the deaneries mentioned in the title. This publication constitutes an important source of information about families of Greater Poland and Pałuki (not only the noble ones), their social position and religious commitment.
9
Publication available in full text mode
Content available

Ślub kościelny. Jak przygotować? Pastoralne działania formacyjne wobec narzeczonych w archidiecezji gnieźnieńskiej.

57%
Jabłoński F.
Teologia i Moralność
|
2012
|
vol. 7
|
issue 2(12)
157-172
EN
The aim of the study was to present proven forms of preparation to the sacrament of matrimony used in the archdiocese of Gniezno and discuss their merits and defects. The point of departure for the reflections on the church wedding is the teaching of the Church on preparation to marriage contained in the documents of the Papal Council for the Family and in the addresses of Benedict XVI. The following forms are described: “pedagogization of parents in the parish”, renewal of the marriage vows, prayer of the whole parish for spouses and for future callings to the sacrament of matrimony, promotion of blessed spouses, parish catechesis for secondary school graduates and direct preparation. An optional offer for engaged couples in the archdiocese of Gniezno, namely the so-called “Weekends for engaged couples” are also discussed.
PL
Celem niniejszego opracowania było ukazanie sprawdzonych form przygotowania do sakramentu małżeństwa w archidiecezji gnieźnieńskiej oraz przedstawienie ich mocnych i słabych stron. Punktem wyjścia do rozważań na temat ślubu kościelnego jest nauka Kościoła o przygotowaniu do ślubu zawarta w dokumentach Papieskiej Rady ds. Rodziny oraz w wypowiedzi Benedykta XVI. Omówiono zarówno: „parafialną pedagogizację rodziców”, odnowienie przyrzeczeń małżeńskich, modlitwę całej wspólnoty parafialnej za małżonków oraz o przyszłe powołania do sakramentu małżeństwa, promocję błogosławionych małżonków, jak i katechezę parafialną dla młodzieży ponadgimnazjalnej oraz przygotowanie bezpośrednie. Jako fakultatywną propozycję dla narzeczonych w archidiecezji przedstawiono tzw. „Weekendy dla narzeczonych”.
10
Publication available in full text mode
Content available

Źródła do dziejów kongregacji dziekanów archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej w latach 1866-1918

57%
Walachowicz T.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
1969
|
vol. 19
31-44
EN
-
11
Publication available in full text mode
Content available

Źródła rękopiśmienne z archiwów polskich do dziejów kulturkampfu w archidiecezjach gnieźnieńskiej i poznańskiej

57%
Zieliński Z.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
1969
|
vol. 18
47-64
EN
-
12
Publication available in full text mode
Content available

Zespół Archiwum Prymasa Polski w zasobie Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie

57%
Krucki Ł., Mizerka J.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2018
|
vol. 110
231-256
EN
The Archdiocesan Archive in Gniezno, which was created in 1960, includes, among others,  the Primate of Poland Archive from the period of the interwar, war and post-war (until 1948). The Primate of Poland Archive is divided into three sections. Section I (The Primate of Poland) encompasses the issues connected with the broadly understood church and state activity of two primates, Edmund Dalbor and August Hlond and it includes 228 archival units. Section II (the Gniezno and Poznań Ordinaries)  focuses on the issues connected to the activity of Archbishops Edmund Dalbor and August Hlond as the Gniezno and Poznań ordinaries and includes 105 archival units. Section III (The Protector of Emigration Affairs) refers to various issues connected with the primates’ activity among the Polish community abroad (also among seasonal workers) during the interwar period; it has 120 archival units. In addition, Section IV (The war period) was created, which includes 40 archival units. The Primate of Poland Archive is a valuable source for the history of the Church, Poland and the Polish community abroad in the years 1919-1948.
PL
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, które zostało powołane do istnienia w 1960 r., skupia w swoim zasobie m.in. Archiwum Prymasa Polski z okresu międzywojennego, wojennego oraz powojennego (do 1948 r.). Archiwum Prymasa Polski w swojej strukturze dzieli się na trzy działy. Dział I (Prymas Polski) obejmuje sprawy związane z szeroko pojmowaną aktywnością kardynałów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda na polu kościelnym i państwowym i w swoim zasobie skupia 228 jednostek archiwalnych. Dział II (Ordynariusz gnieźnieński i poznański) skupia się na sprawach odnoszących się do działalności arcybiskupów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda jako ordynariuszy gnieźnieńskich i poznańskich i obejmuje 105 jednostek archiwalnych. Dział III (Protektor Spraw Wychodźstwa) podejmuje różnorodne kwestie związane z aktywnością prymasów okresu międzywojennego wśród Polonii oraz wśród polskich emigrantów i robotników sezonowych, licząc 120 jednostek archiwalnych. Dodatkowo został wyodrębniony dział IV – „okres wojenny”, który liczy 40 jednostek archiwalnych. Archiwum Prymasa Polski stanowi zatem cenne źródło do poznania historii Kościoła, Polski i Polonii w latach 1919-1948.
13

Reorganizacja archidiecezji gnieźnieńskiej na podstawie bulli cyrkumskrypcyjnej Vixdum Poloniae unitas z 1925 roku

57%
Krucki Ł.
Roczniki Teologiczne
|
2015
|
vol. 62
|
issue 4: Historia Kościoła
179-195
EN
The Patritions of Poland introduced a demarcation line within the historically united territory of the Archdiocese of Gniezno. Some of its was incorporated into Russia, while the other into Prussia. Gniezno - the bishop's seat - was located in the Hohenzollerns' state, along with its canonical area consisting of 3 separate districts. When Poland reached for independence, the Catholic Church found itself in an urgent need to reorganize its territorial structure, so as to become effective in its pastoral mission in the new circumstances. This problem was scrutinized by the Polish Episcopate in the years 1919-1924. A number of conceptions were developed for how to redefine the borders of the particular dioceses. Some of these reflections are visible in the Bull of Circumscription issued by Pius XI Vixdum Poloniae Unitas as of 28 October 1925.This document announced the emergence of two new metropolises: of Cracow and Lviv; and of four new dioceses: of Częstochowa, Katowice, Łomża and Pinsk. Of considerable import were also papal decisions as for the structure and organization of the Archdiocese of Gniezno. The pope decreed that two Poznań deaconries − of Miłosław and Jarocin − be integrated within the Archdiocese of Gniezno (with 23 parishes altogether). At the same time, the deaconries of Ołobok and Krotoszyn (24 parishes) were separated from Gniezno, and integrated within the Poznań archdiocesan structure. This reorganization eliminated enclaves in the Archdiocese of Gniezno and produced a structurally coherent ecclesiastic unit, which covered about 12000 sq.km. The resultant territorial organization remained valid until 1992, that is untilJohn Paul II's Bull Totus Tuus Poloniae Populus.
XX
Na skutek zaborów historyczne terytorium archidiecezji gnieźnieńskiej zostało podzielone między Rosję i Prusy. Na terenie państwa Hohenzollernów znalazła się stolica archidiecezji – Gniezno wraz z obszarem kanonicznym, który składał się z 3 odrębnych enklaw. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości ważnym problemem okazało się zreorganizowanie struktur Kościoła, aby mógł on właściwie wypełniać swoją misję duszpasterską. Kwestią tą zajął się Episkopat Polski, który w latach 1919-1924 przedstawił kilka koncepcji dokonania nowych rozgraniczeń pomiędzy diecezjami. Niektóre z nich wpłynęły na tenor bulli cyrkumskrypcyjnej Piusa XI Vixdum Poloniae unitas z 28 X 1925 r., która ustanowiła dwie nowe metropolie: krakowską i wileńską, a także cztery diecezje: częstochowską, katowicką, łomżyńską i pińską. Nie mniej ważne okazały się zawarte w niej wytyczne odnoszące się do ustroju i organizacji archidiecezji gnieźnieńskiej. W ich świetle przyłączono do archidiecezji świętowojciechowej dwa poznańskie dekanaty: miłosławski i jarociński (23 parafie), choć jednocześnie odłączono na rzecz Poznania dekanaty ołobocki i krotoszyński (24 parafie). Zamiana ta zlikwidowała istniejące w archidiecezji gnieźnieńskiej enklawy, a jej ujednolicony obszar objął ok. 12.000 km2. Uzyskany na mocy bulli Vixdum Poloniae unitas kształt terytorialny utrzymał się do 1992r., czyli momentu ogłoszenia przez papieża Jana Pawła II bulli Totus Tuus Poloniae populus.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.