Search results

1

Financial Crime in Crime Fiction in Socialist Poland

100%

Skotarczak D.

Studia Historiae Oeconomicae

|

2016

|

vol. 34

33-44

EN

Financial crime was one of the recurring themes in crime stories written in the period of socialist Poland. The writer who first undertook this subject was Leopold Tyrmand in his book “The Man with the White Eyes” (1955). The publication of this book is considered one of the symptoms of the cultural “thaw” and the end of real socialism. Tyrmand shows crime which develops when the state, cooperative and private businesses meet, but also the corruption and powerlessness of Citizen’s Militia. During Władysław Gomułka’s administration (1956–1970), this problem often recurred e.g. in the books written by Anna Kłodzińska and Barbara Gordon. Very often the villain was the “fraudulent director”. Both the meat scandal and the leather scandal were described in crime novels. Edward Gierek’s administration (1970–1980) was the time when the theme of financial crime was abandoned, but it returned after the introduction of martial law in 1981. This time, it was pointed out that it was the previous administration that had committed frauds. Crime novels accurately described the economic abnormalities of socialist Poland, the hampering of individual initiatives and the omnipresent corruption, but they also reflected the state’s policy towards the people in power who were illegally gaining wealth.

2

Ile jest kryminału w kryminale? O samoświadomości gatunku na przykładzie Kamiennej nocy Gai Grzegorzewskiej

89%

Pilarska K.

Forum Poetyki

|

2018

|

issue 13

24-39

EN

This article seeks to examine the contemporary crime novel by looking at genre reflexivity in Gaja Grzegorzewska’s novel Stony Night (Kamienna noc). Taking the traditional genre and the work of Agatha Christie as reference points, this article identifies commonalities and divergences between Grzegorzewska’s novel and the traditionally oriented detective novel. The article analyzes fundamental issues of the detective novel, such as: plot, narration, composition, and the employment of conventions to reference the genre tradition along with Grzegorzewska’s experimentation, which is supported by intertextuality – a mode that is becoming increasingly relevant to the Polish variant of this genre.

PL

Celem artykułu jest przyjrzenie się współczesnej polskiej powieści kryminalnej w kontekście samoświadomości gatunku na przykładzie kryminału Gai Grzegorzewskiej Kamienna noc. Wychodząc od tradycji gatunkowej i twórczości Agathy Christie, tekst wskazuje na zbieżności i rozbieżności między powieścią Grzegorzewskiej a tradycyjnie pojmowanym kryminałem. W artykule zostały zanalizowane podstawowe dla powieści kryminalnej kwestie, takie jak: warstwa fabularna, narracja, kompozycja oraz wykorzystanie konwencji jako elementu odwoływania się do tradycji kryminału, a zarazem elementu stanowiącego dla Grzegorzewskiej warstwę eksperymentalną, do której odnieść można, mający coraz większe znaczenie dla polskiej odmiany gatunku, aspekt intertekstualności.

3

W cieniu masek. O problemach tożsamościowych w kryminałach Gai Grzegorzewskiej

88%

Orządała O.

Prace Literaturoznawcze

|

2020

|

issue 8

245-257

EN

The article focuses on presenting identity problems of the main protagonists in Gaja Grzegorzewska’scrime novels. The problems concern personal, gender, and sexual identity. The characterswear various masks, hiding their true “selves”. The paper presents homosexuality, bisexuality, androgynyand the deconstruction of stereotypical female and male characteristics. Finally, the articleraises the problem of creating different masks and the constant identity changing among characters.

4

Gewalt und Irritation: Ein Versuch über den Kameramörder von Thomas Glavinic

75%

Pokrywka R.

Colloquia Germanica Stetinensia

|

2014

|

issue 23

101-117

DE

Der Beitrag ist ein Versuch der komplexen Interpretation des Romans Der Kameramörder von Thomas Glavinic. Der in ihm dargestellte Mord von zwei Kindern und die damit verbundene Ermittlung beeindrucken mit Gewalt und Grausamkeit, wobei die beliebtesten, vom Autor ausgenutzten Mittel Irritation und absurde Anspannung sind. Der Text ist in zwei Teile gegliedert. Im ersten wird die traditionelle, nahe liegende Interpretation aufgenommen, in der Nachdruck auf die Sprache gelegt wird. Im zweiten Teil erscheint eine alternative Auslegung: trotz allem, was die Handlung scheinbar suggeriert, der Erzähler war kein Täter, sondern einer von vielen Schuldträgern. Demzufolge werden soziale und mediale Aspekte der Interpretation betont.

EN

The paper is an attempt for a complex interpretation of Thomas Glavinic’s novel Der Kameramörder. The murder of two children depicted in there impresses with signs of violence and cruelty, while author’s beloved persuasive figures are irritation and absurd intensifying of suspense. The paper is composed of two parts. In the first of them the priority is given to a traditional interpretation who suggests itself at once, a pure literary one, where emphasis is put on language. In the second part an alternative interpretation is underlined: despite the apparent suggestions of the plot the narrator wasn’t the perpetrator but one of many possible offenders. Thus the weight of interpretation is moved towards medial and social aspects.

PL

Artykuł stanowi próbę kompleksowej interpretacji powieści Thomasa Glavinica Der Kameramörder [Morderca z kamerą]. Przedstawione w niej morderstwo dwojga dzieci i związany z nim proces śledczy epatują znakami przemocy i okrucieństwa, przy czym ulubionymi środkami perswazyjnymi wykorzystywanym przez autora są irytacja i absurdalne wzmaganie napięcia. Tekst podzielony jest na dwie części. W pierwszej z nich podjęta zostaje interpretacja tradycyjna, nasuwająca się w pierwszej kolejności, interpretacja czysto literaturoznawcza, w której główny nacisk położony jest na język. W części drugiej do głosu dochodzi wykładnia alternatywna: wbrew temu, co pozornie nasuwa akcja utworu, narrator nie był sprawcą, lecz jednym z wielu możliwych winowajców. Tym samym ciężar interpretacji zostaje przesunięty na aspekty medialne i społeczne.

5

Mróz w Tatrach (o „tatrzańskiej” serii kryminalnej Remigiusza Mroza)

75%

Stępień T.

Świat i Słowo

|

2021

|

vol. 37

|

issue 2

33-52

PL

Remigiusz Mróz jest najbardziej znanym twórcą współczesnej literatury popularnej w Polsce. Przedmiotem artykułu jest sześć powieści kryminalnych, których akcja związana jest z przestrzenią Tatr i Zakopanego. Tekst przedstawia rolę tej przestrzeni w generowaniu fabuły i konstruowaniu bohaterów oraz rekonstruuje poetykę i światopogląd cyklu „tatrzańskiego”.

6

"Qu’attendent les singes" de Yasmina Khadra : genre policier ou coup publicitaire

75%

Pawlicki J.

Kwartalnik Neofilologiczny

|

2018

|

issue 3

7

Trylogia kryminalna Zygmunta Miłoszewskiego

71%

Przerwa J.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2019

|

vol. 7

188-206

EN

The article is an attempt to describe the criminal trilogy by Zygmunt Miłoszewski (Uwikłanie, Ziarno prawdy, Gniew) based on the traditional and modern, obligatory and optional features of the crime novel. In the description the elements of structural analysis were used and the possibilities of studying the crime novel as a narrative about society in the context of everyday life, relations with the place, the sphere of the intertextual and intermedial references were outlined.

PL

Artykuł stanowi próbę opisu trylogii kryminalnej Zygmunta Miłoszewskiego (Uwikłanie, Ziarno prawdy, Gniew) ze względu na tradycyjne i nowoczesne, obligatoryjne i fakultatywne cechy powieści kryminalnej. W opisie tym wykorzystano elementy analizy strukturalnej, zarysowano też możliwości badań nad kryminałem jako narracją o społeczeństwie w kontekście codzienności, związków z miejscem, sferą intertekstualnych i intermedialnych odniesień.

8

Współczesna powieść kryminalna jako wariacja na temat superbohatera. Rozważania wstępne

71%

Darska B.

Forum Poetyki

|

2018

|

issue 13

40-47

EN

In the article “The Contemporary Crime Novel as a Variation on the Superhero Theme. Preliminary Thoughts,” I draw attention to the detective as the key figure of stories narrating the fight against evil. The detective’s behavior, decisions, and mentality all make him a figure quite compatible with the comic book superhero. I attempt to lay out features common to the detective and superhero, placing emphasis on the symbolism of the mask and disguise donned either metaphorically or literally in the confrontation with evildoers. I also discuss the complex nature of ordinariness and weakness as defining features of the contemporary detective, for they allow us to view the crime novel hero as an antihero, a figure that simultaneously (and somewhat paradoxically) is embodied in the role of the superhero.

PL

W artykule zwrócono szczególną uwagę na detektywa jako postać kluczową dla opowieści o walce ze złem. Zachowania detektywa, jego decyzje i sposób myślenia pozwalają na zderzenie tej postaci z komiksowym superbohaterem. Przedstawiono podobieństwa między detektywem a superbohaterem, kładąc nacisk na symbolikę maski oraz stroju wkładanego dosłownie lub metaforycznie wtedy, gdy dochodzi do starcia z tymi, którzy stoją po stronie zła. Jednocześnie zwrócono uwagę na niejednoznaczność zwyczajności i słabości stanowiących część charakterystyki współczesnego detektywa, pozwala ona bowiem na rozpatrywanie bohatera kryminału w kontekście antybohatera, który – nieco paradoksalnie – jednocześnie wciela się w rolę superbohatera.

9

Socjologia a literatura popularna. Problemy społeczne w polskich powieściach kryminalnych – przykłady

63%

Wilk-Suwa I.

Roczniki Nauk Społecznych

|

2017

|

vol. 9(45)

|

issue 4

167-186

PL

Niniejszy artykuł wiąże się z trzema dyscyplinami naukowymi: socjologią, literaturą oraz kryminologią. Na wstępie omówione zostały podstawowe zagadnienia związane z literaturoznawstwem, a następnie zaprezentowano dziedzinę wiedzy, jaką jest socjologia literatury, oraz przybliżono jej podstawowe problemy badawcze i metodologiczne. Dalej zostały przedstawione teoretyczne założenia dotyczące problemów społecznych oraz ich ujęcie w polskich powieściach kryminalnych autorstwa Marka Krajewskiego oraz Mariusza Czubaja. Obecność kwestii społecznych w kryminałach rozpatrywana była z perspektywy metodologii teorii ugruntowanej w opracowaniu Anselma L. Straussa oraz Barneya G. Glasera. Na koniec czytelnik może zaznajomić się ze statystykami dotyczącymi czytelnictwa oraz rolą powieści kryminalnych w kreowaniu rzeczywistości społecznej.

EN

This article is related to three scientific disciplines: sociology, literature and criminology. At the beginning, the author disscuss basic issues related to literary studies, then she presents the sociology of literature and its basic research and methodological problems, and next the theoretical assumptions concerning social problems and their depiction in Polish crime novels by Marek Krajewski and Mariusz Czubaj. The presence of social issues in the crime fiction is considered from the perspective of the grounded theory methodology in the concept of Anselm L. Strauss and Barney G. Glaser. At the end, the reader can become familiar with the statistics on reading and the role of crime novels in creating social reality.

10

Retoryka zakończenia kryminału na przykładzie wybranych powieści Stefana Kisielewskiego

63%

Ryszkiewicz M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

213-245

EN

The primary topic of the article is the analysis of three detective novels by a columnist Kisiel: Zbrodnia w Dzielnicy Północnej (1948), Wszystko inaczej (1986) and Zanim nadejdzie śmierć (1995). The first one represents “a classical crime novel”; the second one – “an open work”, “postmodern”, “anti-crime novel”; the third one – an allegedly uncompleted crime novel. Each of these works, referring to a linear-regressive narrative and a plot scheme of a crime story in a different way, uses the structure of a crime novel for slightly different purposes, which is mostly enhanced by final sequences of events. Hence the title of the article and the adopted method of analysis as both theory of a (crime) novel and theory of (classical) rhetoric as well, emphasize the key importance of the narrative and plot ending, and rhetoric enables to clarify its relevance, i.e. fulfilling various functions, thanks to evoking contexts and con-situations significant in (also literary) communication. The cognitive, educational and aesthetic, and therefore persuasive, functions of a crime novel depend, among other things, on the “open” or “closed” shape of the endings of the narrative and plot. These endings in case of each of the original, unconventional and valuable works are in fact unique.

PL

Zasadniczy przedmiot artykułu stanowi analiza trzech powieści kryminalnych Stefana Kisielewskiego: Zbrodnia w Dzielnicy Północnej (1948), Wszystko inaczej (1986) i Zanim nadejdzie śmierć (1995). Pierwsza reprezentuje „klasyczną powieść kryminalną”; druga – „dzieło otwarte”, „postmodernistyczne”, „antykryminał”; trzecia – kryminał rzekomo niezakończony. Każdy z tych utworów, odmiennie odwołując się do kryminalnej narracji linearno-powrotnej i kryminalnego schematu fabularnego, do odmiennych też nieco celów strukturę powieści kryminalnej wykorzystuje, co najbardziej uwydatniają finałowe sekwencje zdarzeń. Stąd tytuł artykułu oraz przyjęta w nim metoda analizy, gdyż zarówno teoria powieści (kryminalnej), jak też teoria retoryki (klasycznej), obie podkreślają duże znaczenie narracyjnego i fabularnego finiszu, a retoryka pozwala dookreślić jego celowość, czyli pełnienie przezeń różnorakich funkcji, dzięki przywołaniu istotnych w komunikacji (także literackiej) kontekstów oraz konsytuacji. Poznawcze, wychowawcze i estetyczne, a więc perswazyjne funkcje powieści kryminalnej zależą m.in. od „otwartego” bądź „zamkniętego” kształtu zakończeń narracji i fabuły. Te zakończenia w przypadku każdego z oryginalnych, niesztampowych i wartościowych dzieł są w istocie niepowtarzalne.

11

Współczesny polski reportaż wobec kryminalnego śledztwa. Na wybranych przykładach

63%

Darska B.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

425-441

EN

In the article I pose a question about the relationship between crime novel and reportage. I am not interested in a simple relation revealed in crime reportage. Rather, I am interested in showing, that a reporter, and a detective often have much in common. In terms of the way they approach a problem, and the pattern of asked questions and formulated answers. Noteworthy is also the handling of investigation as an activity, that structures the story depicted in the crime novel and in reportage. An attempt to think about the interdependence between a story based on fiction, and a story based on facts allows us to indicate the effects, that can be achieved through the use of investigation.

PL

W artykule stawiam pytanie o związki miedzy powieścią kryminalną a reportażem. Nie interesuje mnie prosta zależność odsłaniająca się w reportażu kryminalnym. Zależy mi raczej na pokazaniu, że reporter i detektyw mają często dużo wspólnego, jeśli weźmiemy pod uwagę sposób podejścia do problemu oraz schemat zadawanych pytań i opracowywanych odpowiedzi. Na uwagę zasługuje także operowanie śledztwem jako działaniem porządkującym opowieść w powieści kryminalnej oraz w reportażu. Próba zastanowienia się nad wzajemną zależnością zachodzącą między opowieścią opartą na fikcji i historią odwołującą się do faktów pozwala na wskazanie efektów możliwych do uzyskania dzięki zastosowaniu śledztwa.

12

Bohater – nieudacznik w peerelowskiej krainie. O Lesiu Joanny Chmielewskiej

63%

Bujnicki T.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

247-269

EN

Joanna Chmielowska’s crime novel Lesio differs from others in its genre due to its narrative perspective and its uniquely strong comedic aspect, which is emphasised in the subtitle. The titular protagonist, an office-working architect, represents the prototype of the artistically talented underachiever. His attempts at murdering colleague Matylda, PA and “punctuality police”, and another colleague, his rival for the affections of “office-crush” Barbara, are both inept and amusing. The two projected murders are situated amidst comedic events and thus transform the crime novel into a grotesque parody. Lesio’s role and character undergo changes during the novel’s three parts owing to his participation in a workplace contest, as well as his contribution towards the planning of a large holiday and recreational centre. Subsequent sections of this article will focus on the analysis of the following: characterisation of the protagonist; comedic aspects; parody and linguistic styling; and portrayal of the sociocultural background of the People’s Polish Republic in the 1970s.

PL

Lesio to piąta powieść kryminalna Joanny Chmielewskiej, która stanowi w jej pisarstwie pozycję wyjątkową. Podjęta w artykule interpretacja ma ukazać zarówno sposoby przekształcenia modelu powieści kryminalnej, jak i wydobyć jej humorystyczna dominantę. W analizie tekstu stosowano metody badań strukturalnych połączone z elementami socjologii literatury. Powieść odbiega od ukształtowanego wcześniej wzorca zmianą struktury narracyjnej z pierwszoosobowej na trzecio-osobową oraz mocniejszym wyeksponowaniem ludycznego obrazu świata. Autorka akcentowała aspekt humorystyczny, wysuwając go przed kryminalną intrygę i skupiając się na kreacji bohatera oraz na wywołanych jego działaniami komicznych zdarzeniach. Twórczość Chmielewskiej wyodrębniał stosowany przez nią typ komizmu, który odróżniał jej utwory od „klasycznego” kryminału. W Lesiu nastąpiła zmiana konwencji – kryminał „serio” zastąpiła zabawa w kryminał. Autorka konwencjom powieści kryminalnej, nadawała nowe znaczenia i odwołując się do obiegowych motywów gatunku (zbrodnia (nie)doskonała, napad na pociąg), banalizuje je i ośmiesza. Kolejne części artykułu skupiają się na: charakterystyce bohatera; aspektach komediowych; parodii i stylizacjach językowych, których tłem są stosunki społeczno-kulturowe w PRL w latach siedemdziesiątych XX wieku. Istotną przyczyną zwrotu pisarzy i czytelników w stronę „zabawnej sensacji” zdaje się rodzaj oswajania negatywnie kojarzonej przez wielu Polaków niezbyt odległej przeszłości. Kpina z aparatu sprawiedliwości, pokazywanie nieudolnych policjantów, opieszałość organów ścigania łączą się z apologią zwykłego obywatela, który „domowymi sposobami” radzi sobie w tej rzeczywistości. Powieść Chmielewskiej znalazła licznych naśladowców i kontynuatorów po roku 1989 w nurcie groteskowym powieści kryminalnej. Lesio stanowi ważny przykład rozmaitości gatunkowej powieści kryminalnej, zmienności form i funkcji aspektu ludycznego w jej strukturze.

13

Onomastykon o proweniencji antycznej (grecko-rzymskiej) w powieściach kryminalnych Marka Krajewskiego

63%

Puda-Blokesz M.

Onomastica

|

2022

|

vol. 66

233-247

EN

Proper names derived from the nexus of the ancient Graeco-Roman tradition, namely of Greek andLatin languages, are due to cultural and identity-related reasons a vital component of the contemporaryPolish language namespace. These onyms mostly belong to such varieties of Polish as academic,literary/bookish, and are mostly written. In onomastics they are considered transmitters of moderndaypopular culture among whose products features the crime novel aimed at the mass reader. Thepresent exploration or first approximation, with its qualitative rather thsn quantitative (statistical)character, sets out to try to present, arrange, classify, and describe the ways in which a recipient isonymically referred to the cultures of antiquity within Marek Krajewski’s eight crime stories, payingparticular attention to their functional aspect and onymic status. The research should form partof cultural onomastics and literary onomastics as well as other linguistic disciplines such as lexicologyand phraseology/phrasematics. The excerpts of the novels contain: (a) onyms of ancient originused in their primary sense to identify and differentiate the referents associated with the culture ofclassical antiquity (e.g. the personal names of the men of culture of Antiquity and of philosophy);(b) proper names based on onyms or appellatives deriving from classical languages and antiquity;(c) ancient eponymisms, or common names taken at their root from ancient nomina propria, appellativederivatives stemming from Greek or Latin onyms among them; and (d) eponymous phrasemesincorporating either onyms of ancient pedigree or the appellatives and derivatives they gave rise to.The linguistic tapestry thus reviewed is a testimony to antiquity’s impact on Polish, whose facetsclearly reflects its multicultural and intertextual nature. At the same time, it displays how antiquityis received in Polish culture as an ongoing process but here of the popular sort.

PL

Nazwy własne wywodzące się z kręgu starożytnej tradycji grecko-rzymskiej, z greki i łaciny, ze względów kulturowo-tożsamościowych stanowią bardzo istotny składnik współczesnego onomastykonu języka polskiego. Onimy te przynależą głównie do takich odmian polszczyzny, jak naukowa i literacka/książkowa, głównie w ich postaci pisanej. W onomastyce uznaje się je za nośniki pamięci kulturowej w skali globalnej (makro) i określa się je nazwami topicznymi. Owo onomastyczne dziedzictwo może również stanowić istotny składnik współczesnej kultury popularnej, której wytworem jest także powieść kryminalna, adresowana do masowego odbiorcy. Celem niniejszego oglądu, mającego charakter rozpoznania jakościowego, a nie ilościowego (statystycznego), jest próba przedstawienia, uporządkowania, klasyfikacji i opisu obecnych w siedmiu kryminałach Marka Krajewskiego językowo-literackich sposobów onimicznego odsyłania odbiorcy do kultury antycznej, ze zwróceniem uwagi na ich aspekt funkcjonalny i onimiczny status. Prezentowane badania należy włączyć w obszar onomastyki kulturowej oraz onomastyki literackiej, a także innych działów lingwistyki, takich jak leksykologia i frazeologia/frazematyka. W ekscerpowanych powieściach można znaleźć: (a) onimy o antycznej proweniencji używane w prymarnym odniesieniu, w celu identyfikacji i dyferencjacji desygnatów kojarzonych z kulturą antyku klasycznego (np. nazwy osobowe twórców i filozofów antycznych); (b) nazwy własne, których podstawą stały się wywodzące się z języków klasycznych i z antyku onimy lub formy apelatywne; (c) eponimizmy antyczne, czyli nazwy pospolite, u których podstaw leżą antyczne nomina propria; w tym również apelatywne formy derywowane pochodzące od greckich bądź łacińskich onimów; a także (d) frazeologizmy eponimiczne zawierające w swym składzie bądź onimy o proweniencji antycznej, bądź powstałe od nich formy apelatywne czy derywowane. Poddana oglądowi materia językowa jest świadectwem wpływów antyku klasycznego na polszczyznę, której jakość jest wyraźnym odbiciem wielokulturowości i intertekstualności. Jednocześnie pokazuje wciąż trwającą recepcję antyku w kulturze polskiej, tutaj popularnej.

14

Kryminał akademicki

62%

Kraskowska E.

Forum Poetyki

|

2018

|

issue 13

94-99

EN

This article describes the academic murder mystery as a particular hybrid of the campus novel and crime novel. The genre began to evolve in the 1930s in English-language literature and continues to enjoy popularity today. Attempts to write in this genre have recently been taken up in Poland as well.

PL

Artykuł charakteryzuje specyficzną kombinację powieści akademickiej i powieści kryminalnej, jaką jest kryminał akademicki. Gatunek ten rozwijał się od lat trzydziestych XX wieku w literaturze anglosaskiej i wciąż zyskuje na popularności. Również w Polsce podejmowane są od niedawna próby uprawiania tego rodzaju beletrystyki.

15

A forgotten novel by Jolanta Fuchsówna and Jan Brzękowski, or two type scripts of an interwar thriller „The Black Paris”

51%

Boruszkowska I., Wójtowicz A., Boruszkowska I., Wójtowicz A.

Ruch Literacki

|

2018

|

issue 5

16

Kryminał i romantyzm. Przypadek "Tancerza" Łukasza Orbitowskiego i Jarosława Urbaniuka

51%

Kurska A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2018

|

vol. 50

|

issue 4

149-172

EN

This article describes the use of romantic elements in Orbitowski and Urbaniuk’s criminal novel, Tancerz (Dancer). It also shows how the authors of the pop-cultural story enrich the plot, language and poetry thanks by referring to Romanticism. I draw attention to the multiplicity of solutions that, on the one hand, lead to the simplification of meanings, but, on the other, encourage the reader to undertake a literary game that fosters a critical attitude towards the romantic tradition accused of symbolic violence. I show that the reader’s involvement in pop-cultural play based on intertextuality, especially the poetics of rewriting famous romantic texts and equally famous romantic roles, serves in the crime novel to echo old traditions and to undermine the stereotypical notions of Romanticism by scandalizing the portrait of Adam Mickiewicz. Using the iconoclastic tendency, Tancerz (Dancer) favors the process of freeing the reader from the language and fantasies shaped by Romanticism.

PL

Artykuł rozważa wykorzystanie przez Orbitowskiego i Urbaniuka kontekstu romantycznego w kryminale Tancerz. Próbuję pokazać, w jaki sposób popkulturowo kształtowaną opowieść autorzy wzbogacają w planie fabularnym, językowym i poetyckim dzięki odwołaniom do romantyzmu. Zwracam uwagę na wielość rozwiązań, które z jednej strony prowadzą do uproszczenia znaczeń, z drugiej zaś zachęcają czytelnika do podjęcia literackiej gry, sprzyjającej wypracowaniu krytycznego stosunku do tradycji romantycznej oskarżanej o symboliczną przemoc. Odsłaniam, że zaangażowanie czytelnika w popkulturową zabawę wykorzystującą intertekstualność, zwłaszcza poetykę przepisywania słynnych romantycznych tekstów oraz równie słynnych romantycznych ról, służy w powieści kryminalnej przypominaniu dawnej tradycji, ale przede wszystkim podważaniu stereotypowych wyobrażeń oromantyzmie na rzecz skandalizującego (sensacyjnego) portretu Adama Mickiewicza. Autorzy powieści, posługując się tendencją obrazoburczą w Tancerzu, sprzyjają bowiem procesowi uwalniania czytelnika od języka i fantazji kształtowanych przez romantyzm.

17

Detektyw Fryga na tropie Henryk Nagiel "Tajemnica Nalewek" i "Sęp"

51%

Stachura-Lupa R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2018

|

vol. 50

|

issue 4

89-105

EN

Nagiel’s novels have not attracted researchers’ attention, except for some references to works devoted to the development of mystery novels in Poland, the image of Warsaw in Polish literature of the 19th century, or the history of Polish immigrant society press. When writing his crime novels – Tajemnica Nalewek and Sęp – the author followed the example of foreign novels, mainly English and French ones. The main character of his crime novels, detective Fryga, is not the scientist type who investigates data in his quiet office, library or laboratory. He resembles Vidocq and one of his literary counterparts, the character of Gaboriau’s novel – policeman Lecoq. In his investigation, he owes a lot to coincidence and luck; he is active, energetic and creative, trying to speed up events, he takes the initiative in the fight against crime. In Nagiel’s novels, mystery not only is connected with the motif of crime, the secret behind the crime and an attempt to solve it, but also seems to be an inherent element of the world. The world created by Nagiel is dark, complex and anxiety-provoking. Solving the crime stories and punishing culprits mean the triumph of justice, social order and convention, but they do not eliminate the sense of threat.

PL

Powieści Nagla na ogół nie zwracały uwagi badaczy, z wyjątkiem pewnych odniesień w pracach poświęconych rozwijaniu powieści kryminalnych w Polsce, obrazu Warszawy w literaturze polskiej XIX wieku czy historii polskiej prasy emigracyjnej. Pisząc kryminały – Tajemnice Nalewek i Sępa – autor podążał za przykładem powieści obcojęzycznych, przede wszystkim angielskich i francuskich. Główny bohater jego kryminałów, detektyw Fryga, nie jest jeszcze typem naukowca, który prowadzi śledztwo w zaciszu swojego biura, biblioteki czy laboratorium. Przypomina Vidocqa i jednego z jego literackich odpowiedników, protagonistę powieści Gaboriau – policjanta Lecoqa. Podczas śledztwa Fryga wiele zawdzięcza przypadkowi i szczęściu, jest aktywny, energiczny i twórczy, starając się zaś przyspieszyć tempo wydarzeń, przejmuje inicjatywę w walce z przestępczością. W powieści Nagla tajemnica wiąże się nie tylko z motywem zbrodni, sekretem skrytym za przestępstwem i próbą rozwiązania, ale wydaje się nieodłącznym elementem rzeczywistości. Świat stworzony przez Nagla jest mroczny, niejednoznaczny i wywołuje niepokój. Rozwiązanie zagadki kryminalnej i ukaranie winnych oznacza zwycięstwo sprawiedliwości, porządku społecznego i konwencji, ale nie eliminuje poczucia zagrożenia.

18

Zbrodnia w starych dekoracjach – historyczne powieści kryminalne Jakuba Szamałka

51%

Izdebska A.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2016

|

issue 5

63-72

EN

The article offers an analysis of the trilogy by Jakub Szamałek, which consists of the following novels: When Athena Averts Her Gaze (Gdy Atena odwraca wzrok), The Unwelcoming Sea (Morze Niegościnne) and Reading from Bones (Czytanie z kości). These works are scrutinised as an example of a sub-genre of the crime novel, the historical crime story. The analysis emphasises the typical features of the convention, with particular focus on the hybrid side of its nature, i.e. entanglement in the dilemmas of the historical novel: the necessity to make a choice, and the manner in which the past is structured as one of the constituents of the presentation.

PL

Artykuł stanowi analizę trylogii Jakuba Szamałka, na którą składają się powieści: Gdy Atena odwraca wzrok, Morze Niegościnne i Czytanie z kości. Teksty te rozpatrywane są jako przykład realizacji subgatunku powieści kryminalnej, kryminału historycznego. Rozważania wydobywają cechy charakterystyczne tej konwencji, szczególnie te wynikające z jej hybrydyczności, a zatem uwikłania w dylematy powieści historycznej: konieczności dokonania wyboru, jak zostaje skonstruowana przeszłość jako jeden z przedmiotów przedstawienia.

19

Skrypty rodzinne i zbrodnia ze sztuką w tle w powieści kryminalnej (James Patterson i Liza Marklund, Pocztówkowi zabójcy)

51%

Bolińska M., Zieliński P.

|

2022

|

vol. XXVII

|

issue (2/2022)

345-364

EN

Introduction. The article presents a crime novel from a psychological, literary, and legal perspective. In the character creation of one of the protagonists – Eric Berne, the theme of life scripts (family scenarios) was exposed. The text has been divided into several parts, including the scripting apparatus construction, the role of the journalist in the context of family scenarios, the composition and plot of the novel, construction solutions, legal and criminological foundations of a crime novel, historical, and literary contexts. The text refers, among others, to the beginnings of novels based on a mystery, which should be associated with the development of the press. The authors – James Patterson and Liza Marklund, when building a literary story, reach for the key elements of the legal and criminological realm, meaning – they build the psychological profile of the perpetrator, present the process of tracking him and learning about the motives behind his actions, try to hold the person accountable (not only criminally) and provide the reader with a sense of justice. The work fits into the convention of the twentieth-century crime novel with its variants: detective, sensational-adventurous, as well as a so-called American noire novel and links literature with the development of the press. Aim. The aim of the article is to present the latest crime novel with the evolution of the genre in the background, taking into account the legal and criminological context and family scripts. Materials and methods. The article is descriptive and analytical in nature, it uses tools characteristic of the philologist’s work (including literary theory, text explication, and cultural criminology) and also of a lawyer (study of literature, analysis of documents). Results. The analysis of the text (especially the characters’ construction) and the evolution of the genre shows that the authors of The Postcard Killers associate the elements of tradition with innovative take on the subject with perfect awareness. They also place the fictional events and their characters in the convention of crime fiction combined with the eloquence of pitaval (literary crime reports) as a genre straight from crime scenes and courts. They refer both to the classics of the genre, meaning – Dupin’s methods but they also introduce psychological motives for committing a crime, which become far more important than the investigation itself. They also take into account the key role played by both professional (J. Kanon) and non-professional investigators (D. Larsson) in the process of tracking murderers.

PL

Wprowadzenie. Artykuł przedstawia powieść kryminalną z perspektywy psychologiczno-literacko-prawnej. W kreacji jednej z bohaterek wyeksponowano teorię skryptów życiowych (scenariuszy rodzinnych), którą stworzył Eric Berne. Tekst artykułu podzielono na kilka części. Opisano w nich m.in. budowę aparatu skryptowego, rolę postaci dziennikarki w kontekście scenariuszy rodzinnych, kompozycję i fabułę powieści, rozwiązania konstrukcyjne, prawno-kryminologiczne podwaliny powieści kryminalnej, kontekst historycznoliteracki. Książka nawiązuje do początków powieści opartych na zagadce kryminalnej, co łączy się z rozwojem prasy. Autorzy – James Patterson i Liza Marklund – budują literacką opowieść poprzez sięgnięcie do kluczowych elementów prawno-kryminologicznych, tj. tworzą psychologiczny profil sprawcy, przedstawiają proces tropienia go i poznawania motywacji jego działań, starają się pociągnąć go do odpowiedzialności (nie tylko karnej) oraz zapewnić czytelnikowi poczucie sprawiedliwości. Utwór wpisuje się w konwencję dwudziestowiecznej powieści kryminalnej z jej odmianami: detektywistyczną, sensacyjno-awanturniczą oraz tzw. czarną powieścią amerykańską, a ponadto wiąże literaturę z rozwojem prasy. Cel. Celem artykułu jest przedstawienie najnowszej powieści kryminalnej na tle ewolucji tego gatunku literackiego, z uwzględnieniem kontekstu prawno-kryminologicznego i skryptów rodzinnych. Materiały i metody. Artykuł ma charakter deskryptywno-analityczny, wykorzystuje narzędzia charakterystyczne dla pracy filologa (m.in. teoria literatury, eksplikacja tekstu, kryminologia kulturowa) i prawnika (studium literatury, analiza dokumentów). Wyniki. Z analizy tekstu (w tym szczególnie konstrukcji postaci) oraz ewolucji tego gatunku powieści wynika, że autorzy Pocztówkowych zabójców z pełną świadomością łączą elementy tradycji z nowatorskimi pomysłami oraz osadzają zdarzenia i ich bohaterów w konwencji kryminału wykorzystującego nośność pitawalu (formy literackiej rodem z miejsc zbrodni i sal sądowych). Nawiązują zarówno do klasyki gatunku, czyli tzw. metody Dupina, jak i wprowadzają psychologiczne motywy popełniania przestępstwa, które stają się dużo ważniejsze niż samo śledztwo. Uwzględniają także istotną rolę, którą w procesie tropienia morderców pełnią profesjonalni (Jacob Kanon) i nieprofesjonalni (Dessie Larsson) śledczy.

Refine search results

Financial Crime in Crime Fiction in Socialist Poland

Ile jest kryminału w kryminale? O samoświadomości gatunku na przykładzie Kamiennej nocy Gai Grzegorzewskiej

W cieniu masek. O problemach tożsamościowych w kryminałach Gai Grzegorzewskiej

Gewalt und Irritation: Ein Versuch über den Kameramörder von Thomas Glavinic

Mróz w Tatrach (o „tatrzańskiej” serii kryminalnej Remigiusza Mroza)

"Qu’attendent les singes" de Yasmina Khadra : genre policier ou coup publicitaire

Trylogia kryminalna Zygmunta Miłoszewskiego

Współczesna powieść kryminalna jako wariacja na temat superbohatera. Rozważania wstępne

Socjologia a literatura popularna. Problemy społeczne w polskich powieściach kryminalnych – przykłady

Retoryka zakończenia kryminału na przykładzie wybranych powieści Stefana Kisielewskiego

Współczesny polski reportaż wobec kryminalnego śledztwa. Na wybranych przykładach

Bohater – nieudacznik w peerelowskiej krainie. O Lesiu Joanny Chmielewskiej

Onomastykon o proweniencji antycznej (grecko-rzymskiej) w powieściach kryminalnych Marka Krajewskiego

Kryminał akademicki

A forgotten novel by Jolanta Fuchsówna and Jan Brzękowski, or two type scripts of an interwar thriller „The Black Paris”

Kryminał i romantyzm. Przypadek "Tancerza" Łukasza Orbitowskiego i Jarosława Urbaniuka

Detektyw Fryga na tropie Henryk Nagiel "Tajemnica Nalewek" i "Sęp"

Zbrodnia w starych dekoracjach – historyczne powieści kryminalne Jakuba Szamałka

Skrypty rodzinne i zbrodnia ze sztuką w tle w powieści kryminalnej (James Patterson i Liza Marklund, Pocztówkowi zabójcy)