Search results

1

Čo iné je poznanie, ak nie zdôvodnené pravdivé presvedčenie?

100%

Taliga M.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2023

|

vol. 71

|

issue 3

475-488

EN

If truth is an objective property of statements, then we are faced with the following dilemma: If the condition of truth is a necessary condition of knowledge, then knowledge can neither evolve nor disappear because true statements cannot become false, and at the same time, if the condition of truth is not a necessary condition of knowledge, then knowledge can also be something that is false. The condition of truth either is or is not a necessary condition of knowledge. Therefore: either knowledge cannot evolve or disappear, or knowledge can also be something that is false. The author of the article attempts to resolve the dilemma by a critical analysis of its conjunctive premise. He rejects the condition of truth as a necessary condition of knowledge in order to make room for the evolution and extinction of knowledge. He argues that the evolution and extinction of knowledge can be explained if we understand knowledge as unrefuted criticizable hypotheses. He provides his explanation within the framework of the philosophy of science of critical rationalism.

2

The Possibilities of Employing the Paradigm of Coincidence in Contemporary Political Science Research

88%

Młyńczyk Ł.

Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne

|

2011

|

vol. 30

50-63

PL

Wyjaśnienie zjawiska politycznego jest nie tyle funkcją wielowariantową, lecz wieloelementowym narzędziem badawczym, które gwarantuje adekwatność (w szerszym kontekście chodzi o szanse wyjaśnienia) kosztem uniwersalności. Proponowany paradygmat koincydencji dostarcza możliwości aplikacji wyjaśnień, które pozornie pozostają ze sobą w sprzeczności merytorycznej oraz metodologicznej. Poprzez pojęcia „metaaktywności” oraz „ quasi-eksperta” zostają wyjaśnione kryteria, które gwarantują powstanie wieloelementowego narzędzia badawczego w naukach politycznych. Podstawą rozważań jest szeroko rozumiana egzemplifikacja sporu pomiędzy metodologią normatywną oraz empiryczną.

EN

Explaining a political phenomenon is not to be viewed as a multi-variant function but rather a comprehensive research tool ensuring adequacy (in a broader context – chances of arriving at an explanation) at the expense of universality. The proposed coincidence paradigm provides possibilities of applying explanations seemingly contradictory from the substantive and methodological perspective. The concepts of “meta-activity” and “quasi-expert” are used for the sake of explaining the criteria ensuring development of a political science research tool composed of multiple elements. At the core of deliberations lies broadly-defined exemplification of the dispute between normative and empirical methodology.

3

Problém poznání v kriticko-racionalistickém pojetí Hanse Alberta

75%

Paitlová J.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2017

|

vol. 65

|

issue 4

563-581

EN

This article presents the particular treatment of selected epistemological problems in the framework of Hans Albert’s critical rationalism. The first part examines the question of whether true knowledge is possible. In his endeavour to address this question, Albert firstly distinguishes himself from classical epistemologists who connect true knowledge with the justification of certain truth. He shows that the requirement that knowledge must provide final justification leads to irresolvable paradoxes, if not to dogmatism. The justifying claims of classical epistemology, therefore, are strictly rejected in the framework of critical rationalism, and Albert postulates the permanent openess of all knowledge to critique. In the second part, the paper then focuses on Albert’s specific understanding of the question of whether pure theory of knowledge is possible. Albert, in looking for an answer to this question, distinguishes his own approach from that of Immanuel Kant’s transcendental idealism. At the same time, however, he is to an extent inspired by Kant, and he describes his own position as trancendental realism.

4

O racjonalną krytykę racjonalizmu krytycznego - teoria postępu naukowego w ujęciu Popperowskiego racjonalizmu krytycznego

75%

Hanuszewicz S.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2011

|

issue 48

95-110

PL

We analyse the position of David C. Stove who accuses Popper, Kuhn, Feyerabend and Lakatos of being irrationalists. We concentrate on the subject whether this accusation is correct as far as Popper is concerned. In Stove's opinion, putting some words - like 'knowledge', 'discovery' or 'solution of a problem' - into quotation marks is irrational because our knowledge constantly grows, and we know more and more. Stove's position should be qualified as a foundationalism. He refuses Popper's fallibilism and, for this reason, cannot accept the view that all our knowledge is tentative and hypothetical. From the critical rationalism point of view, although our knowledge progresses, we are not justified in believing that we possess safe foundations for our knowledge, just because there are no such foundations. This position justifies our putting some success-words into quotation marks. If we accept fallibilism, formulated within framework of critical rationalism, there are good reasons for the neutralization procedure.

5

Metodologická východiska kritického racionalismu H. Alberta

63%

Paitlová J.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2015

|

vol. 63

|

issue 4

561-580

EN

This study presents a systematic treatment of the critical rationalism of the German philosopher Hans Albert, a follower of Karl R. Popper. On the basis of an analysis of his key works (Traktat über kritische Vernunft, Die Wissenschaft und die Fehlbarkeit der Vernunft, Kritischer Rationalismus, Kritische Vernunft und Rationale Praxis etc.) the eight main methodological tenets of his philosophical conception are presented. They are: 1. universal criticism, 2. consequentialist fallibilism, 3. methodological revisionism, 4. critical realism, 5. theoretical pluralism, 6. constructive metaphysics, 7. the postulate of a single method of science, and 8. a proposal of a way of life. In reference to each of these tenets, the author explains the intellectual tradition in contrast to which Albert defines his own position and, at the same time, considers several critical objections to Albert’s assumptions. The study thus provides a relatively complex view of the subject-matter in question.

6

Czy zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa jest faktem naukowym?

63%

Przybył P.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2017

|

vol. 36

|

issue 2

EN

The Resurrection of Christ is one of the fundamental dogmas of the Christian faith. Can this event be considered as a scientific fact? This article attempts to answer this question. In this work will be presented popular apology of Josh McDowell which states the opportunity to prove this fact. The different opinion will be shown in ideas of Michael Heller, which speaks of God’s action in the world without compromising methodological naturalism in science.

PL

Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa jest jednym z fundamentalnych dogmatów wiary chrześcijańskiej. Czy to wydarzenie może zostać uznane za fakt naukowy? Celem artykułu jest próba odpowiedzi na to pytanie. W pracy tej zostanie przedstawiona apologia popularna Josha McDowella, która stwierdza możliwość udowodnienia tego faktu. Zdanie odmienne zostanie ukazane w poglądach Hellera, który mówi o działaniu Boga w świecie bez naruszania naturalizmu metodologicznego w nauce.

7

Common Sense in Science

63%

Przybył P.

Logos i Ethos

|

2017

|

vol. 45

PL

Zdrowy rozsądek jest zdolnością wspólną dla wszystkich ludzi i jest związany z właściwymi sądami opartymi na poprawnym poznaniu. Te elementy są również bardzo ważne w nauce, więc zdrowy rozsądek może być uniwersalną metodą dialogu pomiędzy różnymi dyscyplinami. Krytyczny racjonalizm Karla Poppera jako metoda weryfikacji teorii jest refleksją nad ludzkim poznaniem, sposobem poznawania prawdy i obiektywnym osądzaniem. Polski filozof Michał Heller wskazuje kilka cech charakteru, które są konieczne, by być dobrym naukowcem lub filozofem i które są wspólne z ideą Poppera: samokrytycyzm, obiektywizm, dyscyplina w myśleniu itd. Celem tego artykułu jest pokazanie, że krytyczny racjonalizm Hellera jest zdroworozsądkowym sposobem uprawiania nauki i filozofii.

EN

Common sense is an ability common to all people and it is related to right judges based on correct perception. These elements are very important in science too, so common sense could be a universal method of dialog among different disciplines. Critical rationalism of Karl Popper, as a method of verification theories, is a reflection about human perception, it is the way to know the truth and it is objective judging. Polish philosopher Michał Heller points out a characteristics which are necessary to be a good scientist and philosopher: self‑criticism, objectivism, and discipline in thinking etc., which are common with Popper’s idea. The aim of this article is to show that Heller’s critical rationalism is commonsensical way of practicing science and philosophy.

8

Zarys realistyczno-krytycystycznej koncepcji socjologicznej analizy literatury

63%

Jabłoński A.

Roczniki Nauk Społecznych

|

2017

|

vol. 9(45)

|

issue 4

67-95

PL

Celem tego artykułu jest prezentacja perspektywy teoretyczno-analitycznej, która może stanowić dodatkowe uzasadnienie badań na tekstem literackim prowadzonych w ramach socjologii. Autor skupia się zwłaszcza na konsekwencjach ustaleń racjonalizmu krytycznego Karla R. Poppera oraz osiągnięciach realizmu krytycznego uprawianego w ramach socjologii.

EN

The purpose of the article is to present a theoretical and analytical perspective that may provide additional justification for research on a literary text conducted in sociology. The author focuses particularly on the consequences of the critical rationality arrangements of Karl R. Popper and the achievements of critical realism cultivated in the context of sociology.

9

Hans Albert a Antigona

51%

Funda O.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2018

|

vol. 66

|

issue 1

37-54

EN

The article is not written from a polemical angle, but rather is motivated by an endeavour to extend critical rationalism beyond the bounds of Albert’s version of the doctrine. In this I am guided by these main theses: I. Albert does not distinguish the rejection of the argument of final justification from the argument of sufficient, not only final, justification, valid in the case of trivial knowledge in our “middle world”. II. If critical rationalism is going to cover not just a segment, but the whole of reality, as Albert would like, then necessarily it must give attention to existential elements when we are confronted with extreme situations in which argument takes the form of our very existential decision. III. I do not think that Albert should abandon his atheism and I, too, am a convinced atheist. However, if his critical attitude to the phenomenon of Christian faith is to be suffiently rational, he cannot overlook the anthropological dimensions of Christian faith and their heights. IV. Critical rationalism has not, in my opinion, addressed two basic questions: 1) Is capitalism a humanism? 2) Should the question of private property be the object of critical re-examination – especially with regard to the conditional problems of the globalising world. V. Even allowing for the fact that Albert, in his last writings, toned down his former disdain for psychology, we should recognise that addressing problems and contexts in which discoveries are made always has a psychological accompaniment.

10

Kritický racionalismus a reliabilismus ve sporu o neplatnost indukce

51%

Sloup O.

Teorie vědy (Theory of Science)

|

2016

|

vol. 38

|

issue 2

177-203

EN

Based on analysis of the issue of how we learn from experience (if not by using induction), the study presents a problem of induction as formulated by Hume, thus showing its roots in unjustifiability of the principle of uniformity of nature. Popper's solution to the problem, consisting of the complete rejection of inductive reasoning, is exposed. Popper's solution is then subjected to comparison with David Papineau's reliabilism - a notion that knowledge is a true belief generated by a reliable method. The main objective of this study is to reopen a debate over the topic of invalidity of induction. A secondary objective is to illustrate the possible intersection between critical rationalism with its emphasis on delegitimisation of knowledge and reliabilist criteria of certainty.

CS

Na základě analýzy otázky, jak se učíme ze zkušenosti (pokud ne za použití indukce) představuje studie problém indukce nejprve tak, jak byl formulován Humem skrze jeho příčinu v nezdůvodnitelnosti principu uniformity přírody. Následně ukazuje Popperovo řešení problému spočívající v naprostém odmítnutí induktivního usuzování. Popperův přístup je podroben srovnání s reliabilistickou pozicí Davida Papineau - stanoviskem, že poznání je pravdivým přesvědčením generovaným spolehlivou metodou. Hlavním cílem textu je znovuotevření diskuze nad tématem neplatnosti indukce a možná redukce námitek vůči její logické neplatnosti na základě nahlédnutí reliabilistického stanoviska. Vedlejším záměrem je pak ilustrovat možné styčné body mezi kritickým racionalismem s jeho důrazem na delegitimizaci vědění a reliabilistickým kritériem spolehlivosti.

11

Co lub kogo falsyfikuje Popper? Problem ścisłej wiedzy politologicznej

51%

Młyńczyk Ł.

Studia Krytyczne/ Critical Studies

|

2017

|

issue 4

13-25

PL

Wartość poznawcza współczesnej politologii jest wynikiem utrwalonego konsensusu, który w znaczącym stopniu ignoruje metodologiczny spór pomiędzy naturalizmem i antynaturalizmem, zakładając że ścisłość wiedzy politologicznej jest mniej istotna od jej postulowanej użyteczności. Tekst podejmuje próbę wskazania perspektywy epistemologicznej, będącej odpowiedzią na formalne usunięcie wiedzy o faktach społecznych z zasobów teorii nauki przez Karla R. Poppera. Chodzi zatem o perspektywy znalezienia odpowiedzi na ile synteza wiedzy społecznej i przyrodoznawstwa może zdjąć z politologii inwektywę pseudonauki, do czego w dużym stopniu przyczynili się jej współcześni prominenci, ograniczając poznanie do kwantyfikacji typowych zachowań społecznych, a wiedzę o tym uznając za niepodważalną na gruncie metodologii.

XX

The cognitive value of contemporary political science is the result of a consensus which largely ignores the methodological dispute between naturalism and antinaturalism, assuming that the scientific of political knowledge is less important than its postulated usefulness. The text attempts to indicate the epistemological perspective, which is a response to the formal removal of knowledge about social facts from the resources of science theory by Karl R. Popper. It is therefore a question of how the synthesis of social knowledge and natural sciences can be removed from politics by the invective pseudo-science, to which its contemporary luminaries have contributed significantly, limiting knowledge to the quantification of typical social-science behaviours, and recognizing this as undeniable on the basis of methodology.

12

The Logic of the Paradox. The Path of Critical Rationalism in the Methodology of Art History

51%

Czekalski S.

Rocznik Historii Sztuki

|

2022

|

issue XLVII

13

Stoletý solitér Hans Albert v kontextu evropské filosofie (nejen) 20. století

51%

Paitlová J.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2021

|

vol. 69

|

issue 3

425-444

EN

On the occasion of the hundredth birthday of an important proponent of critical rationalism, Hans Albert, this article maps the key moments of his intellectual development and above all outlines his relationship to selected philosophical currents of (not only) the twentieth century. Albert’s philosophical “breakthrough” occurred in the 1960s in an open dispute with the Frankfurt School. He then published his Traktat über kritische Vernunft (Treatise on Critical Reason), which stands out especially because of its surprising observations about the context of seemingly unconnected concepts in various problem areas. Albert thus finds, for example, a common property between scholastic and modern approaches to justifying knowledge (see the problem of justifying knowledge) and a similar inclination on the part of both neo-positivism and existentialism to create a conflict between objective knowledge and subjective decision (see the problem of value-neutrality), as well as finding an effort to create autonomous areas in analytical metaethics and philosophical hermeneutics (see the problem of the relativization of truth). The aim of this article is to explain these apparent incommensurabilities, especially through the prism of Albert’s Traktat über kritische Vernunft that will soon be published in the Czech translation.

CS

U příležitosti stých narozenin významného představitele kritického racionalismu, Hanse Alberta, mapuje tato stať klíčové momenty jeho intelektuálního vývoje, a především nastiňuje jeho vztah k vybraným filosofickým proudům (nejen) dvacátého století. Albertův filosofický „průlom“ nastal v šedesátých letech minulého století v otevřeném sporu s Frankfurtskou školou. Poté vydal svůj Traktat über kritische Vernunft, který vyniká zejména překvapivými postřehy ohledně souvislostí zdánlivě nespojitých koncepcí v různých problémových oblastech. Tak Albert například nachází společný rys mezi scholastickými a novověkými přístupy ke zdůvodnění poznání (viz problém zdůvodnění poznání) nebo podobný sklon novopozitivismu a existencialismu vytvářet rozpor mezi objektivním poznáním a subjektivním rozhodnutím (viz problém hodnotové neutrality) či snahu o vytvoření autonomních oblastí u analytické metaetiky či filosofické hermeneutiky (viz problém relativizace pravdy). Cílem této stati je vysvětlení těchto zdánlivých nesouměřitelností zejména prizmatem Albertova Traktat über kritische Vernunft, který se brzy dočká i českého vydání.

14

Kantowska filozofia transcendentalna. Mariana Massoniusa próba ujęcia krytycyzmu Immanuela Kanta

51%

Musioł A.

Folia Philosophica

|

2022

|

vol. 48

1-18

EN

In the article, Anna Musioł, by referring to the assumptions of Marian Massonius’s doctoral dissertation and taking into account the assumptions of his several smaller works, considers Massonius’s approach to the Kantian system of critical philosophy. Analyzing, inter alia, the problem of analytical and synthetic judgments, and a priori synthetic judgments, Musioł addresses the issue of the possibility of pure mathematics. She considers the problem of time and space and analyzes the ways of presenting Kantian antinomies and the theory of cognition developed in the context of idealism and realism as well as the realism of time and space. Additionally, Musioł focuses on the problem of Massonius’s moderate agnosticism and his scientific approach to philosophy. Finally, she proposes an answer to the fundamental question, Why did Massonius, like the early neo-Kantist Liebmann in 1865, challenge a return to Kant (Zurück zu Kant!) and advocate as necessary the development of a critical formula of the a priori forms of the mind?

PL

Autorka artykułu odniosła się do założeń rozprawy doktorskiej Mariana Massoniusa, a także uwzględniła założenia jego kilku pomniejszych prac dotyczących sposobu ujęcia Kantowskiego systemu filozofii krytycznej. Poddała analizie problem sądów analitycznych i syntetycznych oraz sądów syntetycznych a priori. Podjęła zagadnienie możliwości istnienia czystej matematyki, problem czasu i przestrzeni, opisała także sposoby ujęcia Kantowskich antynomii oraz teorii poznania rozwijanej w kontekście idealizmu oraz realizmu czasu i przestrzeni. Uwagę skupiła również na problemie umiarkowanego agnostycyzmu w filozofii Massoniusa oraz ujęciu filozofii w perspektywie nauki. Podjęła również wysiłek udzielenia odpowiedzi na fundamentalne pytanie: dlaczego Marian Massonius, podobnie jak w 1865 roku wczesny neokantysta Otto Liebmann, rzucał wyzwanie powrotu do Kanta (Zurück zu Kant!) oraz głosił postulat koniecznego wypracowania krytycznej formuły apriorycznych form umysłu.

15

Popper : dogmatyzm : dialektyka

32%

Kościuszko K.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2015

|

issue 21

9-24

PL

W artykule udowadniam tezę, że Popper - mimo programowych haseł swego krytyczne go racjonalizmu - jest dogmatykiem, że ma np. dogmatyczno-negatywne podejście do dialekty- ki. Choć krytykuje dialektykę sam jest dialekty- kiem. Widać to w Popperowskiej filozofii ma tematyki. Również jego falsyfikacjonizm jest stanowiskiem dogmatycznym. Powołuję się przy tym na Feyerabenda, Kuhana i Lakatosa.

EN

In this article I justify the thesis that K. R.Popper - in spite of the policy statement of his critical rationalism - is a dogmatist, e.g. his approach to the dialectics is dogmatically negative. Although he criticises the dialectic, he is a dialectician himself. It is evident in his phi losophy of mathematics. His falsificationism is a dogmatic attitude, too. In the argumentation, I refer to Feyerabend, Kuhn, and Lakatos.

Refine search results

Čo iné je poznanie, ak nie zdôvodnené pravdivé presvedčenie?

The Possibilities of Employing the Paradigm of Coincidence in Contemporary Political Science Research

Problém poznání v kriticko-racionalistickém pojetí Hanse Alberta

O racjonalną krytykę racjonalizmu krytycznego - teoria postępu naukowego w ujęciu Popperowskiego racjonalizmu krytycznego

Metodologická východiska kritického racionalismu H. Alberta

Czy zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa jest faktem naukowym?

Common Sense in Science

Zarys realistyczno-krytycystycznej koncepcji socjologicznej analizy literatury

Hans Albert a Antigona

Kritický racionalismus a reliabilismus ve sporu o neplatnost indukce

Co lub kogo falsyfikuje Popper? Problem ścisłej wiedzy politologicznej

The Logic of the Paradox. The Path of Critical Rationalism in the Methodology of Art History

Stoletý solitér Hans Albert v kontextu evropské filosofie (nejen) 20. století

Kantowska filozofia transcendentalna. Mariana Massoniusa próba ujęcia krytycyzmu Immanuela Kanta

Popper : dogmatyzm : dialektyka