Search results

1

A Critical Realist Perspective on Decisions Involving Risk and Uncertainty

100%

Ranyard R.

Polish Psychological Bulletin

|

2014

|

vol. 45

|

issue 1

3-11

EN

The relevance to decision research of recent advances in the philosophy of social science is considered. The critical realism of Roy Bhaskar argues for the identification of contextually contingent explanatory mechanisms at multiple levels based on concepts grounded in intersubjectively shared reality. Using examples from the author’s and other’s research on the psychology of decisions involving risk and uncertainty, this paper explores the implications of taking a critical realist approach. It is argued that critical realism has the potential to advance and unify disparate experimental and naturalistic lines of research. Furthermore, a diverse range of experimental, process-tracing and observational methods can play important complementary roles in developing fruitful critical realist explanations of decisions involving risk and uncertainty.

2

Why metaphysics matters for the science-theology debate – an incarnational case study

88%

Lawson F. I.

Studia Philosophiae Christianae

|

2020

|

vol. 56

|

issue 3

125-155

EN

This article examines the relationship between science and theology within a critical realist framework. Focusing on the role of metaphysics as a unifying starting point, especially in consideration of theological issues that are concerned with corporeality and temporality (such as in the incarnation). Some metaphysical challenges that lead to the appearance of “paradox” in the incarnation are highlighted, and the implications of two forms of holistic scientific ontology on the appearance of a paradox in the incarnation are explored. It is concluded that ultimately both science and theology are concerned with the nature of reality, and the search for coherent models that can describe the unseen. Whilst one should maintain a criticality to any realist conception of theological and scientific theories, a shared metaphysics ensures theological doctrine can continue to be interpreted with relevance in a world in which scientific thought is increasingly stretching into the meta-scientific.

3

Fluxes and Structures: Which Relational Gaze? A Comparison between Relational Sociologies

88%

Donati P.

Polish Sociological Review

|

2020

|

vol. 210

|

issue 2

179-198

EN

Many scholars today share a view of relational sociology as a processual-transactional approach whose basic tenet is the fluid, relativistic, contingent, transactional character of social relations. They invite sociologists to see our so-called objects (societies, institutions, social patterns, conflicts, social movements, social classes, etc.) in a processual way. In this contribution the author objects that relationalism offers a reductive vision of social reality, because it supports a flat social ontology rather than a stratified social ontology. Relationalism reduces relationships to pure flows, considering structures as purely contingent, while relational sociology attributes a structure to relationships and gives autonomy to structures, even if they are produced by processes. We have to distinguish between different orders of reality: the processual-interactional (relationalist) and the relational orders. To see all of this, it is necessary to assume a relational gaze that is only possible if a supra-functional, morphogenetic framework is adopted.

4

Podmiotowość w wybranych koncepcjach filozofii i socjologii

75%

Stachowski M.

Edukacja Humanistyczna

|

2022

|

issue 2

105-119

PL

Artykuł przybliża pojęcie podmiotowości w wybranych koncepcjach filozoficznych i socjologicznych. Jest również próbą odpowiedzi na pytanie, czy istnieje jeden kierunek odnośnie rozumienia tego zjawiska. Szczególną uwagę zwraca przy tym również na postrzeganie rzeczywistości przez twórców Realizmu krytycznego - Margaret Archer i Roya Bhaskara oraz pojęcie Konceptu podmiotowości - autorstwa Krzysztofa Wieleckiego.

EN

The article presents the term of subjectivity in selected philosophical and sociological concepts. It also attempts to answer the question of existing the only way of understanding this term. Attention is drawn to the perception of reality by the authors of Critical Realism - Margaret Archer and Roy Bhaskar - and to the term The Concept of Subjectivity - by Krzysztof Wielecki.

5

Cztery fale redefinicji normatywnej. Szkice do pejzażu totalitaryzmu hybrydowego

75%

Urbanik W.

Polish Journal of Critical Realism

|

2023

|

vol. 1

|

issue 1

71-87

EN

This article addresses the complex issue of normative redefinition, total ideology and totalitarianism. The main goal of the Author was to identify and preliminary explication of the process of becoming and development of total ideology as the essence of modern hybrid totalitarianism. The author focused on two analytical strands, i.e. on the stages of normative redefinition, which became the axis of the formation of a new ideology.

PL

Niniejszy tekst odnosi się do złożonej problematyki redefinicji normatywnej, ideologii totalnej oraz totalitaryzmu. Głównym celem Autora była identyfikacja i wstępna eksplikacja procesu stawania się i rozwoju ideologii totalnej jako istoty współczesnego totalitaryzmu hybrydowego. Autor skupił się na dwóch wątkach analitycznych, tj. na etapach redefinicji normatywnej, która stawała się osią tworzenia nowej ideologii.

6

Paradygmaty w zarządzaniu

63%

Woźniak J.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2011

|

vol. Zeszyt

|

issue XXV

713-726

EN

The article describes examples of different approaches to paradigms in management sciences in Polish literature at the turn of the XX and XXI centuries. It is shown that differentiating two, three or four paradigms relates to Burrell and Morgan’s work (1979). Basing on a philosophical critique of Cartesianism, it is shown the research programs in the management sciences that are difficult to be classified into one of the four kinds of paradigms. Critical realism is proposed as a research approach which accepts the results and methods used in the researches conducted in the management sciences within various paradigms.

PL

Tekst przedstawia przykłady zróżnicowania, jakie w stanowiskach dotyczących paradygmatów w naukach o zarządzaniu pojawiło się w polskiej literaturze na przełomie XX i XXI wieku. Wskazano, jak wyróżnienie dwóch, trzech czy czterech paradygmatów nawiązuje do pracy Burrella i Morgana (1979). W nawiązaniu do filozoficznej krytyki kartezjanizmu pokazano, jakie konkretne programy badawcze w naukach o zarządzaniu są trudne do zaklasyfikowania w obrębie każdego z czterech rodzajów paradygmatów. Sformułowano propozycję realizmu krytycznego jako podejścia badawczego akceptującego ustalenia i metody stosowane we wszystkich nurtach badań realizowanych w obszarze nauk o zarządzaniu w ramach różnych paradygmatów.

7

Podmiotowość i sprawczość - z perspektywy realizmu krytycznego

63%

Wielecki K.

Edukacja Humanistyczna

|

2022

|

issue 2

15-30

PL

Perspektywa realizmu krytycznego w refleksji o człowieku (person being) wyklucza wszelkie koncepty konstruktywistyczne, subiektywistyczne, czy pomysły „czarnej dziury” mowy. Tu trzeba trzymać się rzeczywistości. Co wydaje się kwestią zasadniczą nie tylko dla filozofii i psychologii, ale również dla socjologii, co tu ma szczególne znacznie. Wydaje mi się, że kluczem jest tu stanowisko realizmu krytycznego. Wychodzę jednak od koncepcji rozdwojenia człowieka (homo duplex) Émila Durkheima, aby pokazać, jak dało się ono przezwyciężyć na gruncie realistycznej fenomenologii (Roman Ingarden, Edith Stein). Problemy, na które napotykamy jednak, gdy przyjmiemy to stanowisko wymagają, jak sądzę, perspektywy realizmu krytycznego. Znajdują one rozwiązanie - twierdzę - w koncepcji istoty ludzkiej Margaret S. Archer, niewątpliwie najwybitniejszej i najpełniejszej myśli teoretycznej w tej sprawie we współczesnej humanistyce. To doprowadza mnie do zastanowienia nad sensem pojęcia podmiotowości, które - mym zdaniem - otwiera szansę ujęcia sensu człowieczeństwa w kategoriach realistycznych, ale też uwzględniających pełnię i złożoność człowieka, jako istoty społecznej, wtrąconej w etyczność, uwikłanej w całość złożoności ludzkiej woli, ale też w wieloargumentowy porządek świata. Równocześnie istoty posiadającej potencjał pełni człowieczeństwa, który jest zadaniem, wyzwaniem raczej, niż czymś danym. Rzadko zresztą radykalnie realizowanym w rzeczywistości. Proponuję trójargumentowy wzór podmiotowości, wyprowadzający poza ważny, ale nie jedyny wymiar podmiotowości, jakim jest sprawczość (agency). Wzór ten prowadzi nas - mam nadzieję - do zastanowienia się nad istotą człowieczeństwa, która - mym zdaniem - wyraża się w idei podmiotowości, rozumianej przez mnie znacznie szerzej niż działanie podmiotowe. Uważam też, że takie ujęcie podmiotowości może być szczególnie przydatne w czasach kryzysu cywilizacyjnego, jaki - jak przypuszczam - trwa już od kilku dziesięcioleci.

EN

The perspective of critical realism in the reflection on person being excludes all constructivist and subjectivist concepts or ideas of a "black hole" of speech. It seems to me that the key to this is the position of critical realism. However, I am starting from Émil Durkheim's homo duplex concept to show how it could be overcome on the basis of realistic phenomenology (Roman Ingarden, Edith Stein). But the problems we encounter when adopting this position, I believe, require a perspective of critical realism. They find a solution - I say - in the concept of a human being by Margaret S. Archer, undoubtedly the most outstanding and complete theoretical thought on this matter in contemporary humanities. This leads me to reflect on the sense of the concept of subjectivity, which - in my opinion - opens up an opportunity to grasp the meaning of humanity in realistic terms, but also taking into account the fullness and complexity of man as a social being, "thrown into ethics". I propose a threeargument model of subjectivity, leading beyond the important, but not the only dimension of subjectivity, which is agency.

8

Krótka historia realizmu krytycznego i socjologii podmiotowości w Polsce

63%

Woś M.

Polish Journal of Critical Realism

|

2023

|

vol. 1

|

issue 1

99-124

EN

The goal that is set before science concerns the truth, a. o. about the reality surrounding man. Developed since the 1970s, critical realism, which is one of the programs of the philosophy of science, postulates presenting the world as it is, putting emphasis in social sciences on the study of the relationships between human activity and social structures. This article in the first part characterizes the achievements of two major figures of contemporary critical realism, important for world of sociology, i.e. Margaret S. Archer and Roya Bhaskara, focusing on their views that influenced some Polish scientists who opposed not only positivism and ‘ian inspiration, but also a postmodern and interpretive version of the humanities. The second part of the article relates to Polish scientists developing critical realism in the field of sociology and characterizes the scientific activity of two academic centers in Poland that promote this trend.

PL

Cel, który stawiany jest przed nauką, dotyczy prawdy m.in. o rzeczywistości otaczającej człowieka. Rozwijany od lat siedemdziesiątych XX wieku realizm krytyczny, będący jednym z programów filozofii nauki, postuluje przedstawianie świata takim jakim jest, kładąc akcent w naukach społecznych na badanie związków, jakie zachodzą pomiędzy działaniem człowieka a strukturami społecznymi. Niniejszy artykuł w pierwszej części przedstawia dorobek dwóch głównych postaci współczesnego realizmu krytycznego, ważnych dla socjologii światowej, tj. Margaret S. Archer i Roya Bhaskara, ukazuje ich poglądy, które wywarły wpływ na niektórych polskich naukowców sprzeciwiających się nie tylko pozytywizmowi i humeowskiej inspiracji, ale także postmodernistycznej i interpretatywnej wersji humanistyki. Druga część artykułu nawiązuje do poglądów polskich naukowców rozwijających realizm krytyczny na gruncie socjologii i charakteryzuje działalność naukową dwóch ośrodków akademickich w Polsce propagujących ów nurt.

9

Realizm krytyczny jako paradygmat w naukach o zarządzaniu

63%

Woźniak J.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2015

|

vol. Zeszyt

|

issue XXIX

286-300

EN

The article describes questions which determine how research programs in the management sciences are classified into various paradigms, which have appeared in the Polish literature on the subject. It describes critical realism as an approach which unites the main research assumptions of the different paradigms. It postulates that critical realism is the appropriate paradigm for management sciences. Two examples of approaches to management science research are used to illustrate the theses of critical realism (Weber and Kołodko). The method of case study research is described as the basic research tool of critical realism, and is compared to analogously named methods used in modernistic and interpretative paradigms.

PL

Tekst prezentuje pytania, wyznaczające klasyfikację programów badawczych w naukach o zarządzaniu na różne paradygmaty, jakie pojawiły się w polskiej literaturze przedmiotu. Na podstawie tych kryteriów prezentuje realizm krytyczny, jako stanowisko łączące główne założenia badawcze różnych paradygmatów. Postuluje się, że realizm krytyczny stanowi paradygmat, jaki jest właściwy dla nauk o zarządzaniu. Tezy realizmu krytycznego zostały zilustrowane dwoma przykładami podejść badawczych z zakresu nauk o zarządzaniu (Webera i Kołodki). Przedstawiono metodę analizy przypadku (case study research) jako podstawową metodę badawczą realizmu krytycznego oraz porównano tę metodę z analogicznie nazywanymi metodami, używanymi w paradygmacie modernistycznym i interpretatywnym.

10

Autorytaryzm akademicki, jego źródła, przejawy i (niektóre) konsekwencje; perspektywa realizmu krytycznego

63%

Czerepaniak-Walczak M.

Pedagogika Szkoły Wyższej

|

2016

|

issue 1

EN

The aim of this text is preliminary analysis of issue of power in the higher education. As the theoretical framework of this analysis is a perspective of critical realism on the agency and the status of subjects: the individual and the collective. In the area of interest is the specifcity of authoritarianism in social relations at universities in various felds of its operation designated by the Act Law on Higher Education (dated 27 July 2005. As amended. Changes). The focus is on the question: how conscious entities constitute objective social reality, including authoritarian and oppressive behavior of authority, and how these behaviors constitute conscious entities, arousing reactions of resistance and processes of emancipation? In order to exceed the one-way of determinism is sought answers rooted in the thesis of realism critical, namely, between the person and public awareness there is a simultaneous mutual transformation that preserves or changes both the person and the community, changes or reinforces the standards governing the relationship and understanding by subjects of their situation. Subjective perpetration, both primary and collective remains in relation to the academic authoritarianism in each feld and level of interactions in HE.

11

Paradygmaty i teorie w naukach o człowieku. Pytania realisty krytycznego

63%

Wielecki K.

Polish Journal of Critical Realism

|

2023

|

vol. 1

|

issue 1

51-70

EN

Is it possible to talk about theory in the human sciences, and in particular in sociology? Does what is grown here under this name deserve such a demanding term? At least when judged from the perspective of logic, epistemology and methodology of science? The analysis of the main traditions of understanding theory, especially in the social sciences belonging to the humanities, is the basis for an attempt to organize the contemporary chaos in this field. This question is even more important because – to put it mildly – we can talk about a serious paradigmatic stratification today. It would seem that such a state requires the humanities, and in particular the social sciences, to return to their philosophical roots in order to rethink the ontic and epistemic status of the subject of research in these sciences. I claim that the theories in the sciences of interest to us here, including the least general ones, and even ordinary research practice of an empirical nature, always require fundamental reflection: ontological and epistemological. In times of paradigmatic stratification – especially. The trouble, however, is that by turning to philosophy, you will not necessarily get the kind of help that the human sciences might expect. We can quickly learn from philosophers that the humanities, including the social sciences, are not sufficiently mature, formalized or quantified to allow their general digressions to benefit from the privilege of calling them a theory. This puts sociology and its related sciences in a stalemate. The only way to strengthen them theoretically is through philosophy. However, it is impossible to imagine any other bridge between them and the queen of sciences than social theories. But this bridge seems to be impassable. In any case, the crossing is supposedly illegal. Well, I don’t believe it. I think that humanists, including sociologists, must – as in the past – be well educated in philosophy and look for their own ontic and epistemological peculiarity in dialogue with philosophers. And from here will result – as I suppose – the concept of a theory proper to these sciences. I also justify the supposition that the cognitive framework of critical realism may provide a sensible perspective on this matter for the social sciences.

PL

Czy w naukach o człowieku, a w szczególności interesuje mnie tutaj socjologia, można mówić w ogóle o teorii? Czy to, co tu się uprawia pod tą nazwą, zasługuje na tak wymagające określenie? Przynajmniej gdy oceniać to z perspektywy logiki, epistemologii i metodologii nauk? Analiza głównych tradycji rozumienia teorii, zwłaszcza w należących do humanistyki naukach społecznych, jest tu podstawą próby porządkowania współczesnego chaosu w tej dziedzinie. Pytanie to jest tym bardziej istotne, iż – najłagodniej rzecz ujmując – możemy dziś mówić o poważnym rozwarstwieniu paradygmatycznym. Wydawałoby się, iż stan taki wymaga powrotu humanistyki, a w szczególności nauk społecznych do korzeni filozoficznych, aby raz jeszcze przemyśleć status ontyczny i epistemiczny przedmiotu badań tych nauk. Twierdzę bowiem, iż teorie w naukach nas tu interesujących, również te najmniej ogólne, a nawet zwykła praktyka badawcza o charakterze empirycznym, zawsze wymagają refleksji fundamentalnej: ontologicznej i epistemologicznej. W czasach rozwarstwienia paradygmatycznego – w szczególności. Kłopot jednak w tym, iż zwracając się w stronę filozofii, niekoniecznie uzyska się taką pomoc, jakiej nauki o człowieku mogłyby oczekiwać. Od filozofów najprędzej dowiedzieć się możemy, iż nauki humanistyczne, ze społecznymi włącznie, nie są wystarczająco dojrzałe, sformalizowane, ewentualnie skwantyfikowane, aby z przywileju nazywania teorią ich ogólne dywagacje mogły korzystać. Stawia to socjologię i nauki jej pokrewne w sytuacji pata. Jedyna droga teoretycznego ich umocnienia wiedzie przez filozofię. Nie można wszakże wyobrazić sobie innego mostu między nimi a królową nauk niż teorie społeczne właśnie. Ale most ten wydaje się być nieprzejezdny. A w każdym razie – przeprawa jest, podobno, nielegalna. Otóż nie wierzę w to. Myślę, iż humaniści, w tym socjolodzy, muszą – jak ongiś – być dobrze wykształceni w filozofii i w dialogu z filozofami szukać własnej osobliwości ontycznej i epistemologicznej. A stąd wyniknie – jak mniemam – koncept właściwej tym naukom teorii. Uzasadniam też przypuszczenie, iż rama poznawcza realizmu krytycznego może dawać sensowną perspektywę w tej sprawie naukom społecznym.

12

Zagadnienie ontologii w teorii ekonomii w ujęciu realizmu krytycznego

63%

Bukowska M.

Edukacja Humanistyczna

|

2022

|

issue 2

57-67

PL

W niniejszym tekście przedstawiam zagadnienie ontologii w naukach społecznych, szczególnie w dziedzinie ekonomii. W artykule podkreślona jest rola realizmu krytycznego w definiowaniu analitycznego i teoretycznego podejścia w tym zakresie. Określenie przedmiotu badań jest kluczową kwestią dla doboru i zastosowania odpowiednich metod badawczych. Wydaje się, że teoria ekonomii nieustannie szuka swojego miejsca na mapie nauki, a jej przedstawiciele poszukują prawdziwości sądów w tej dziedzinie.

EN

In this article, I only briefly present the problems of ontology in the social sciences, particularly in the field of the economic theory. The article outlines the role of critical realism in defining the analytical and theoretical approach. Defining the subject of research is a key issue for the selection and application of appropriate research methods. It seems that economic theory is constantly looking for its place on the map of science, and its representatives are looking for the truth of judgments in this field.

13

The Dispute between Gilson and Maritain over Thomist Realism

63%

Chamberlain S.

Studia Gilsoniana

|

2017

|

vol. 6

|

issue 2

177-195

EN

This paper considers the proper location and function of critique in establishing a Thomist realism. The author begins by providing a brief explanation of Étienne Gilson’s understanding of critique and why he thinks a “critical realism” is incoherent. Next, the author considers the criticisms made by John Knasas who, from a Gilsonian perspective, argues that Jacques Maritain employs a version of the transcendental method of retorsion in order to justify his realism. Finally, the author offers a Maritainian response to Knasas in which it is argued that Maritain’s account provides a via media between the Transcendental Thomists, on the one hand, and the strict Aristotelian or a posteriori Thomists, on the other.

14

Morfogeneza światów społecznych i paradygmatyczne możliwości antropologii wojtyliańskiej. Ujęcie Krzysztofa Wieleckiego

63%

Wójtowicz A.

Polish Journal of Critical Realism

|

2023

|

vol. 1

|

issue 1

125-139

EN

How is an advanced critique of the foundations of the social sciences, in particular the foundations of sociology possible with the use of Karol Wojtyła’s philosophical anthropology and critical realism at the same time? Krzysztof Wielecki undertakes such a task in his research into the conditions of any systematically incomplete sociological theory of social action. If the initial thesis about the incompleteness of the theory truly determines the fate of the status of the logical values of the theory – truth, falsehood, or nonsense – its proof from the field of philosophical anthropology is worth seeing in the light of some metatheory, because only some metatheoretical position can validate it. Indeed, critical realism is such a position in Krzysztof Wielecki’s research. The confrontation of critical realism as a paradigm with Karol Wojtyła’s philosophical anthropology reveals the possibility of an enriched critique of the foundations of contemporary sociology in general.

PL

Jak możliwa jest zaawansowana krytyka podstaw nauk społecznych, w szczególności podstaw socjologii z wykorzystaniem realizmu krytycznego i antropologii Karola Wojtyły równocześnie? Zadanie takie podejmuje Krzysztof Wielecki w badaniach warunków niekompletnej systematycznie jakiejkolwiek teorii socjologicznej działania społecznego. Jeśli teza wyjściowa o niekompletności teorii orzeka prawdziwie o losach statusu wartości logicznych teorii – prawdzie, fałszu, ewentualnie nonsensie – jej dowód z kręgu antropologii filozoficznej warto zobaczyć w świetle jakiejś metateorii, bo tylko jakieś stanowisko metateoretyczne może je uprawomocnić. Owszem, takim stanowiskiem jest w badaniach Krzysztofa Wieleckiego realizm krytyczny. Konfrontacja realizmu krytycznego jako paradygmatu, bo taki status mu nadaje Krzysztof Wielecki, z antropologią filozoficzną Karola Wojtyły odkrywa możliwości wzbogaconej krytyki podstaw współczesnej socjologii w ogólności.

15

O kulturze i sprawczości w ujęciu morfogenetycznym

63%

Mrozowicki A.

Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka

|

2019

|

vol. 106

|

issue 3

169-176

16

Co to znaczy być krytycznym realistą? Dwie różne odpowiedzi: Nicolai Hartmann i Richard Hӧnigswald

63%

Alechnowicz-Skrzypek I.

Folia Philosophica

|

2022

|

vol. 48

1-13

EN

Iwona Alechnowicz-Skrzypek’s aim in this paper is to compare the two non-specific Neo Kantians, admittedly both representing critical realism. Nicolai Hartmann, a follower of the Marburg School, was an idealist before becoming a critical realist, while Richard Hӧnigswald, a student of Alois Riehl, held on to the position of critical realism from the beginning of his philosophical career. There are many similarities between Hartmann and Hӧnigswald in terms of their understanding of the concept of realism. There are also several differences, which mostly relate to how they addressed the question of the thing-in-itself. The most important difference concerns their solution of the problem of empirical data as a basis for the mental representation of objects. A comparison of Hartmann’s and Hӧnigswald’s approaches to this problem helps us to understand why both are considered non-specific neo-Kantians.

PL

Celem artykułu jest porównanie ze sobą dwóch niespecyficznych neokantystów uznawanych za reprezentantów realizmu krytycznego. Nicolai Hartmann - jako zwolennik szkoły marburskiej - był najpierw idealistą, a następnie stał się krytycznym realistą. Richard Hӧnigswald - jako uczeń Aloisa Riehla - od początku zajmował stanowisko realizmu krytycznego. Istnieje wiele podobieństw w rozumieniu pojęcia realizmu przez Hartmanna i Hӧnigswalda. Można też wskazać na kilka różnic, które dotyczą przede wszystkim kwestii rzeczy samej w sobie. Najważniejszą z nich jest sposób, w jaki obaj rozwiązują problem danych empirycznych będących podstawą umysłowej reprezentacji przedmiotu. Ukazanie podejścia Hartmanna i Hӧnigswalda do tego problemu pozwala zrozumieć, dlaczego obaj uważani są za niespecyficznych neokantystów.

17

Status prawdziwościowy narracji – perspektywa socjologii (religii), realizmu krytycznego i fenomenologii

63%

Królikowska A. M.

Teologia i Moralność

|

2023

|

vol. 18

|

issue 2 (34)

215-228

EN

The subject of the research presented in this article is the narrative as a sociological category, and the aim of this work is to provide a theoretical reflection on the possibility of approaching narratives in a way different from the deontologizing postmodern perspective, which would allow for assessing the truth status of narratives present in social life. As a method, it is proposed to consider narratives in the light of critical realism. Though this theory provides justification and criteria for testing references to reality, there is also a conclusion related to the attitude of the researcher who should avoid a destructive approach to historically produced, cultural and sense-creating narratives and in these situations rather choose a phenomenological perspective.

PL

Przedmiotem badania prezentowanego w artykule jest narracja jako kategoria socjologiczna, zaś celem teoretyczna refleksja nad możliwością ujęcia jej w sposób inny niż w deontologizującej perspektywie postmodernistycznej, który pozwoliłby oceniać status prawdziwościowy narracji obecnych w życiu społecznym. Jako metodę proponuje się rozpatrywanie narracji w świetle realizmu krytycznego. Choć teoria ta dostarcza uzasadnienia i kryteriów sprawdzianu referencji do rzeczywistości, pojawia się też wniosek związany z postawą badacza, który powinien unikać destruującego podejścia do historycznie wytworzonych, kulturowych i sensotwórczych narracji i w tych sytuacjach raczej wybierać perspektywę fenomenologiczną.

18

Przyczynowość w nauce o stosunkach międzynarodowych

62%

Gałganek A.

Przegląd Politologiczny

|

2016

|

issue 4

37-58

EN

The aim of the article is an introduction to the understanding of causality in the International Relations. Different conceptualizations of causality determine different approaches to research and knowledge. The article discusses four different ways of understanding the causality inspired by certain philosophies of science: neo-positivism, critical realism, reflectivism and pragmatism. Author selected the philosophies of science that created categories to be helpful to explain and discuss issue relevant to the study of international relations and are present in the works of scholars of International Relations. Consciousness of the importance of the problem causality and the different ways of understanding its can serve as an inspiration for polish researchers of international relations.

PL

Artykuł przedstawia konceptualizacje przyczynowości w nauce o stosunkach międzynarodowych. Autor objaśnia jak różne sposoby rozumienia przyczynowości decydują o odmiennym podejściu do prowadzenia badań i wiedzy. W artykule omówiono sposoby rozumienia przyczynowości inspirowane wybranymi filozofiami nauki: neopozytywizmem, krytycznym realizmem, refleksywizmem i pragmatyzmem. Wybrano filozofie, które wytworzyły kategorie pomocne do objaśnienia dyskusji i problemów istotnych dla nauki o stosunkach międzynarodowych i są obecne w pracach badaczy stosunków międzynarodowych, a także w istotny sposób różnią się między sobą. Świadomość znaczenia problemu przyczynowości i odmiennych sposobów jej rozumienia może stanowić wskazówkę dla polskich badaczy stosunków międzynarodowych.

19

Podmiotowość i struktura. Uwagi o koncepcji podmiotowości, realizmie krytycznym, motywacji do osiągnięć i argumentach na rzecz metodologicznego indywidualizmu jako „ostatniej instancji”

51%

Górniak J.

Zarządzanie Publiczne / Public Governance

|

2014

|

issue 3(29)

17-24

PL

Przedmiotem eseju jest koncepcja podmiotowości w kontekście jej relacji ze strukturą społeczną w procesie społecznego stawania się. Przedstawione zostały argumenty na rzecz stanowiska, że przy akceptacji analitycznego dualizmu podmiotowości i struktury „ostatnią instancją” ontologiczną i epistemologiczną są działające jednostki – osoby/podmioty – wyposażone w rozum i wolną wolę, obdarzone indywidualną tożsamością opartą na refleksji nad doświadczeniem dotychczasowego biegu życia. Podmiotowość rozważana jest w ujęciu subiektywnym i obiektywnym. Analizowana jest też prawomocność przypisywania statusu podmiotowości czy sprawczości zbiorowościom. Stojąc na gruncie założenia o realnym istnieniu nie tylko świata naturalnego, lecz także społecznego, przyjmowane jest stanowisko metodologicznego indywidualizmu „w ostatniej instancji”, na rzecz którego przemawia analiza podmiotowości. Stanowisko to nie kwestionuje realności struktur i mechanizmów społecznych, tzn. ich niezależności od jednostkowej zdolności do ich poznania czy refleksji nad nimi. Realność struktur społecznych nie oznacza zaś ich samoistności, czyli możliwości ich wystąpienia, trwania i zmiany bez działających jednostek. Wskazano też istotne związki pomiędzy podmiotowością a motywacją do osiągnięć oraz, przez nią, zagadnieniem przedsiębiorczości, co otwiera nowe perspektywy badawcze.

EN

The main concern of the essay is the concept of subjectivity in the context of its relation to the social structure in the process of social becoming. The paper argues that, if we accept the analytical dualism of subjectivity and structure, “the last instance”, both ontological and epistemological, are the actors – persons/subjects – equipped with reason and free will, endowed with individual identity built on their refl ections concerning their experience of life. Subjectivity is considered in both the subjective and the objective approach, the legitimacy of ascribing the status of subjectivity or agency to collectivities is also analyzed. Since we assume that the natural and the social world really exists, we also accept the view of methodological individualism “in the last instance”, as it is supported by the analysis of subjectivity. The view does not question the real existence of the social structures and mechanisms, namely their independence from individual capability to perceive them or to refl ect on their qualities. The real existence of social structures does not, however, mean that they are independent from individual actors, i.e. that they can exist, last or change without the involvement of people. The essay also presents significant relations between subjectivity/agency and achievement motivation, and therefore, also the issue of entrepreneurship, which opens new research perspectives.

20

Critical realism and ecological economics : counter-intuitive adversaries or ostensible soulmates?

51%

Likavčan L.

Teorie vědy (Theory of Science)

|

2016

|

vol. 38

|

issue 4

449-471

EN

The paper questions the compatibility of critical realism with ecological economics. In particular, it is argued that there is radical dissonance between ontological presuppositions of ecological economics and critical realist perspective. The dissonance lies in the need of ecological economics to state strict causal regularities in socio-economic realm, given the environmental intuitions about the nature of economy and the role of materiality and non-human agency in persistence of economic systems. Using conceptual apparatus derived from Andrew Brown’s critique of critical realism and Bruno Latour’s actor-network theory, the paper refuses ontological nature/society dualism employed by critical realism, and stresses the role of non-humans in practical production and reproduction of socio-economic networks on the one hand, and in broadly defined ecological economic research on the other hand.

CS

Příspěvek poukazuje na neslučitelnost ontologických předpokladů ekologické ekonomie s teoretickým rámcem kritického realismu. Ekologická ekonomie totiž potřebuje předpokládat existenci kauzálních pravidelností ve společnosti a ekonomice, nakolik musí zůstávat věrná svým před-teoretickým intuicím o povaze ekonomiky, rovněž jako o roli materiality i ne-lidských aktérů pro existenci ekonomických systémů. V článku se pracuje s konceptuálním aparátem oponenta kritického realismu Andrewa Browna a s teorií aktérů-sítí Bruna Latoura. Na tomto základě pak článek odmítá ontologický dualismus přírody a kultury. Závěrem pak článek upozorňuje na dvojitou roli ne-lidských aktérů v praktické produkci/reprodukci společensko-ekonomických sítí a v široce pojatém ekologicky ekonomickém výzkumu.

Refine search results

A Critical Realist Perspective on Decisions Involving Risk and Uncertainty

Why metaphysics matters for the science-theology debate – an incarnational case study

Fluxes and Structures: Which Relational Gaze? A Comparison between Relational Sociologies

Podmiotowość w wybranych koncepcjach filozofii i socjologii

Cztery fale redefinicji normatywnej. Szkice do pejzażu totalitaryzmu hybrydowego

Paradygmaty w zarządzaniu

Podmiotowość i sprawczość - z perspektywy realizmu krytycznego

Krótka historia realizmu krytycznego i socjologii podmiotowości w Polsce

Realizm krytyczny jako paradygmat w naukach o zarządzaniu

Autorytaryzm akademicki, jego źródła, przejawy i (niektóre) konsekwencje; perspektywa realizmu krytycznego

Paradygmaty i teorie w naukach o człowieku. Pytania realisty krytycznego

Zagadnienie ontologii w teorii ekonomii w ujęciu realizmu krytycznego

The Dispute between Gilson and Maritain over Thomist Realism

Morfogeneza światów społecznych i paradygmatyczne możliwości antropologii wojtyliańskiej. Ujęcie Krzysztofa Wieleckiego

O kulturze i sprawczości w ujęciu morfogenetycznym

Co to znaczy być krytycznym realistą? Dwie różne odpowiedzi: Nicolai Hartmann i Richard Hӧnigswald

Status prawdziwościowy narracji – perspektywa socjologii (religii), realizmu krytycznego i fenomenologii

Przyczynowość w nauce o stosunkach międzynarodowych

Podmiotowość i struktura. Uwagi o koncepcji podmiotowości, realizmie krytycznym, motywacji do osiągnięć i argumentach na rzecz metodologicznego indywidualizmu jako „ostatniej instancji”

Critical realism and ecological economics : counter-intuitive adversaries or ostensible soulmates?