Search results

1

Zasada szczególnego dostrojenia w kontekście układów z chaosem deterministycznym

100%

Brus B., Szydłowski M.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2008

|

issue 43

103-140

PL

From the beginning of the deterministic chaos research, the unpredictability has been its central theme. Interesting questions arise here: What are the consequences of chaos for the fine tuned processes? Are there fine tuning systems in reality? We investigate the possibility of defining a fine tuning parameter in terms of the Lyapunov principal exponent. We will critically evaluate the existing formulation of Hetesi and Vegh. We argue that such a quantification of a fine tuning parameter may be useful in the context of the debate between indifference and fine tuning principles for the Universe. We also propose how to define fine tuning evolutional paths of the Universe by using concepts of dynamical systems, namely the method of separatrices in the phase space.

2

Some conclusions of chaos and non predicability in physics to theologia naturalis

80%

Ambrozy M.

Społeczeństwo i Edukacja. Międzynarodowe Studia Humanistyczne

|

2014

|

issue 1(13)

69-76

EN

Deterministic chaos counts among noteworthy fields of natural science. Its truly extraordinary attributes enable not only various interpretations from the point of view of predictability but also interesting consequences from the sphere of theologia naturalis. The situation starts to be interesting, if we figure explication of influence of God on a human through Augustine Aurelius in possible unpredictability in a sense of impossibility to predict future of a physical state on a macro level. Interconnection of both of these theories provides interesting conclusions.

3

Złożone chaotyczne szeregi czasowe

61%

Wołoszyn J., Wołoszyn P.

Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie

|

2006

|

issue 1(9)

231-241

PL

W artykule zaproponowano badanie własności złożonych chaotycznych szeregów czasowych powstających przez wykonanie operacji na parach lub większej liczbie odpowiadających sobie elementów szeregów składowych. Wygodną metodą badania własności powstałych szeregów czasowych jest sporządzenie i analiza ich obrazów fazowych, które ujawniają cechy nie obserwowane bezpośrednio na wykresach czasowych rozpatrywanych szeregów.

EN

In deterministic systems with non-linear relations there are chaotic courses observed. Simple non-linear mapping, like logistical or square mapping, generate chaotic time series in the iterative way. The paper presents a method of properties research of compound chaotic time series, which are created as a result of some operations, performed on couples or greater number of corresponding elements of component series. Making and analyzing the phase diagrams, which reveal properties not observed directly on timing diagrams of consider series, is a convenient method of research of properties of created time series.

4

Słabe łamanie ergodyczności vs. determinizm

61%

Fuliński A.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2015

|

issue 59

83-100

PL

All physical processes are deterministic de iure. Physicists speak about different types of determinism of physical processes, depending on the degree with which their course can be anticipated. Usually, the course of ergodic processes can be predicted with less certainty than the non-ergodic ones, the latter being integrable. Recent measurements of motions of single particles in composite systems, especially in living biological cells, show that such motions are, in most cases, breaking the Boltzmann’s ergodic hypothesis. On the other hand, their trajectories are random, i.e., one cannot know a priori where the particle will be even in near future. This leads to conclusion that many existing in nature processes are nonergodic but not integrable, therefore predictable only in the mean, representing still other type of determinism.

5

Portrety przypadku

57%

Jernajczyk J.

Racjonalia. Z punktu widzenia humanistyki

|

2013

|

vol. 3

EN

We used to identify the scientific reflection over the idea of the chance with mathematics or philosophy. In this paper we shall look at the problem from the perspective of visual arts. The history of philosophy and science shows that the idea of the chance was understood in many different ways. Also today we can differentiate at least three distinct paths of apprehending the topic: 1) the objective chance – when we presume that random events exist actually in nature, 2) the subjective chance – when what we presume to be random, results from the lack of sufficient knowledge about what could happen, and 3) the dynamic chance – when the randomness appears as an effect of complex interactions in determined systems. It seems that all the faces of the chance find their examples in arts, too. We notice them in the heritage of great masters, such as Leonardo da Vinci, Max Ernst, André Masson, Marcel Duchamp, Jackson Pollock, or Ryszard Winiarski. We also see that the chance plays a crucial role in contemporary arts.

6

Zanik funkcji miejskich w wybranych ośrodkach Dolnego Śląska – przyczyny i konsekwencje z perspektywy chaosu deterministycznego

51%

Becla A., Czaja S.

Studia Miejskie

|

2013

|

vol. 12

79-93

PL

W artykule przedstawiono realne przyczyny wyodrębnienia ośrodków miejskich w historii ludzkości w świetle chaosu deterministycznego. Omówiono prawne i instytucjonalne podstawy przyznawania (regulacji) praw miejskich. Zidentyfikowano czynniki determinujące zanik funkcji miejskich w regionie dolnośląskim. Ponadto oceniono użyteczność teorii chaosu deterministycznego dla identyfikacji przyczyn zaniku funkcji miejskich na podstawie badań empiryczno-historycznych dla Dolnego Śląska. Zanik funkcji miejskich wystąpił w wielu (prawie 30) ośrodkach Dolnego Śląska. Powstanie tych miast, a później ich upadek (czy zanik) można w ciekawy sposób badać, wykorzystując koncepcje oparte na chaosie deterministycznym. Autorzy przeprowadzili taką analizę, wykorzystując model cyklu życia ośrodka miejskiego i kategorie chaotycznych trajektorii ewolucji obiektu (zjawiska). Na ich podstawie możemy sformułować kilka wniosków: 1. Każde miasto ma swój specyficzny cykl życia, warunkowany czynnikami podstawowymi i przypadkowymi. 2. Wykorzystanie teorii chaosu deterministycznego pozwala skuteczniej zidentyfikować i lepiej rozumieć czynniki przypadkowe w ewolucji ośrodków miejskich. 3. Podejście oparte na teorii chaosu deterministycznego nie odrzuca dotychczasowego dorobku geografii ekonomicznej, teorii urbanizacji, ekonomicznej teorii lokalizacji czy nowej geografii ekonomicznej, lecz go uzupełnia. 4. Zastosowanie tego dorobku do badań regionalnych (Dolny Śląsk) pozwala na identyfikację zarówno przyczyn tutejszej urbanizacji, jak i czynników determinujących zanik funkcji miastotwórczych w tej przestrzeni. 5. Zrealizowane badania pozwoliły dodatkowo potwierdzić użyteczność poznawczą teorii chaosu deterministycznego do badania procesów urbanizacyjnych (miastotwórczych).

EN

In the article were introduced real causes of singling out the urban centres in the mankind history in the light of the deterministic chaos. It talked over the legal and institutional bases of granting (control) of urban laws. It identified factors determining the atrophy of urban functions in the Lower-Silesian region. The usefulness of the deterministic chaos theory was estimated for the identification of the causes of the urban functions atrophy on the basis of empirical and historical investigations for Lower Silesia, moreover. The atrophy of urban functions stepped out in many (almost thirty) centres of Lower Silesia. Come into being these cities, and later their fall (or atrophy) it will can study with using on the deterministic chaos conceptions. Authors conducted such analysis using the model of the urban centre life cycle and the categories of the chaotic trajectories of the object (phenomenon) evolution. On their basis we can formulate a several conclusions. 1. Every city possesses its specific life cycle conditioned basic and accidental factors. 2. Utilization of the deterministic chaos theory lets more effectively identify and better understand accidental factors in the evolution of the urban centres. 3. Approach leaning on the deterministic chaos theory does not throw aside the hitherto existing property of economic geography, the theory of urbanization, the economic theory of the location or New Economic Geography, but it replenishes them. 4. The use of this property to regional investigations (Lower Silesia) allows to identification both the causes of local urbanization, how and factors determining the atrophy of urban functions in this space. 5. Realized investigations let additionally confirm the cognitive usefulness of the deterministic chaos theory to the studying of urban processes.

7

Dynamika nieliniowa w badaniach ekonomicznych

51%

Jakimowicz A.

Didactics of Mathematics

|

2011

|

issue 8 (12)

39-54

EN

Nonlinear dynamics is a multidisciplinary branch of science which encompasses two major concepts of modern science: the deterministic chaos theory and the complexity theory. It also feeds on the rich achievements of cybernetics and the catastrophe theory. Over the recent years, nonlinear dynamics has contributed to considerable progress in system theories as a result of introduction of numerical methods on a broader scale. Initially, they were employed in natural sciences, however, as a result of interdisciplinary diffusion they quickly became common in social sciences, mainly in economics. It was possible thanks to isomorphisms that exist in science, which are based on logical homologies. The introduction of new methods into economics is necessary, since economic systems belong to the most complex dynamical systems that we know of. Moreover, we observe a steady increase in the degree of their complexity, which should be attributed to civilization progress. This is how studies on economic complexity become a central issue of contemporary economics. Numerical explorations of archetypal economic systems show that the increase in the degree of complexity beyond a certain upper limit destroys their adaptive capabilities. It serves as a guideline for societies, namely the prime goal of economic policy should be decreasing complexity of markets and economies. However, it turns out that it is not always possible, because a reduction of chaos can increase systems’ instability.

8

Chaos deterministyczny w badaniu dynamiki zmian organizacji

51%

Ponikowski H.

Roczniki Nauk Społecznych

|

2005

|

vol. 33

|

issue 3

155-163

EN

The article presents an analysis of the dynamics of changes on the grounds of the deterministic chaos theory. In studying the dynamics of organization changes as ordered systems of deterministic dependencies certain phenomena may appear that are difficult to predict, which cause chaotic behavior of the system. The behavior results from a non-linear mechanism of functional and organizational ties. Non-linearity of the ties generates a high sensibility of the organization to changes, and in consequence a deterministic chaos.

9

O pewnym założeniu twierdzenia Bella

41%

Czerniawski J.

Studia Philosophiae Christianae

|

2016

|

vol. 52

|

issue 4

39-57

EN

Any proof of Bell’s theorem reduces to a derivation of one of Bell’s inequalities. The key role in such derivations is played by the condition of factorizability of the joint conditional probability, which may be obtained as a consequence of two other conditions, known as parameter independence and outcome independence. The former is a quite obvious consequence of locality, whereas the latter is controversial. However, since it is a particularization of the condition of screening off of the principle of common cause, its undermining entails questioning the latter condition as well. If successful, any effective proof of Bell’s theorem would demand deriving some of Bell’s inequality without making use of any particularization of screening off. A direction of search for a model breaking this condition is suggested.

PL

Dowód twierdzenia Bella sprowadza się do wyprowadzenia którejś z nierówności Bella. W ich standardowych wyprowadzeniach jednak kluczową rolę odgrywa warunek faktoryzowalności łącznego prawdopodobieństwa warunkowego, który można uzyskać jako konsekwencję dwóch innych warunków, znanych jako parameter independence i outcome independence. Pierwszy z nich jest dość oczywistym wyrazem warunku lokalności, natomiast drugi budzi wątpliwości. Ponieważ jednak jest on uszczegółowieniem warunku screening off zasady wspólnej przyczyny, jego podważenie wymagałoby zakwestionowania również tego warunku. Gdyby się to powiodło, efektywny dowód twierdzenia Bella wymagałby wyprowadzenia nierówności Bella nie wykorzystującego żadnego uszczegółowienia warunku screening off. Przestawiona zostanie sugestia kierunku, w jakim powinny iść poszukiwania modelu naruszającego ten warunek.

10

Naturalistyczne wyjaśnienie wolnej woli (I)

31%

Munévar G.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2013

|

vol. 10

111-137

PL

Celem tego artykułu jest wykazanie, że naturalizm jest zgodny z ideą wolności woli. Wielu filozofów twierdzi, że jeśli determinizm jest prawdziwy, a przeto nie jesteśmy istotami wolnymi, to tym samym nie jesteśmy odpowiedzialni moralnie. Wówczas ten "problem wolnej woli" najwyraźniej byłby szczególnie kłopotliwy dla naturalizmu. Naturalizm bowiem uznaje, że ludzie są swoiście zorganizowaną materią i dlatego, jak sądzi wielu uczonych, jest zgodny z determinizmem. Kilku naukowców, którzy poruszyli ten temat, włączywszy Francisa Cricka i E.O. Wilsona, próbowało wyjaśnić fenomenologię wolnej woli (nasze wrażenie, że jesteśmy panami samych siebie) w kategoriach biologicznych, argumentując, że ludzki mózg jest tak bardzo złożony, że przewidywalność działań poszczególnych jednostek w praktyce okazuje się niemożliwa. Niemniej rozwiązania takie zawodzą, ponieważ determinizm i przewidywalność nie są tym samym. Przykładowo zjawiska o charakterze chaotycznym są niemożliwe do przewidzenia, ale i tak są deterministyczne. Zatem te interesujące naukowe propozycje mogą wykazać co najwyżej, że wolna wola jest jedynie złudzeniem. Lecz jeśli tak, to złudzeniem jest również odpowiedzialność moralna. Niniejszy artykuł wyjaśnia także, dlaczego odwołanie się do indeterminizmu kwantowego leżącego u podstaw przypuszczalnie deterministycznej nauki również nie rozwiązuje problemu. Problemu tego nie można także unieważnić ani wskazując na mylenie w języku praktycznej nieuchronności praw przyrody z przymusem związanym z prawami społecznymi, jak próbowali to uczynić Hobbes, Hume, Schlick i inni, ani poprzez jakieś dalsze "analizy lingwistyczne". Artykuł ten rozwija sugestię Gary'ego Watsona, że kwestia wolnej woli sprowadza się raczej do pytania, czy jaźń może determinować nasze działania. Jak zobaczymy, okaże się, że jaźń to (w przeważającej mierze) mózg, zaś mózg rzeczywiście determinuje działania poszczególnych jednostek. Pomimo że prawa fizyki i chemii obowiązują w mózgu i że wszelkiego rodzaju czynniki zewnętrzne wywierają wpływ na ten narząd, to każdy mózg jest układem sui generis, charakteryzującym się własnym zbiorem "praw" emergentnych, które sprawiają, że każdy organizm jest niezależną jednostką w relacji do świata. W każdym razie taka niezależność od świata wystarczy do uzasadnienia wniosku, że mózg (jaźń) determinuje własne działania, a przeto, że - w normalnych warunkach - każda osoba jest odpowiedzialna moralnie. Najważniejszą z przesłanek dyskutowanych w artykule jest istnienie "silnej emergencji" procesów mózgowych. Pierwszy poziom emergencji to dobrze znany fakt, że składowe procesów mózgowych (na przykład impulsy elektryczne przesyłane z siatkówki oka do mózgu) nie gwarantują przeżycia jakiegoś konkretnego doświadczenia. Silniejszy poziom emergencji polega zaś na tym, że sieci neuronowe w mózgu oddziałują na pojedyncze składowe tych sieci (na przykład na wagi synaptyczne). Zatem stan neuronalny jest emergentny w tym sensie, że konstytuujące go wagi połączeń synaptycznych nie wystarczą do określenia go. Jest emergentny również w tym sensie, że wagi synaptyczne częściowo zależą także od samego stanu neuronalnego.

EN

The aim of this paper is to argue that naturalism is consistent with free will. Many philosophers claim that if determinism is true, and thus we are not really free agents, then we are not morally responsible. This „problem of free will” would then seem to be particularly pressing for naturalism, since naturalism considers human beings to be arrangements of matter, and therefore many scholars expect it to be consistent with determinism. Several scientific writers who have touched on the subject, including Francis Crick and E.O. Wilson, have tried to explain the phenomenology of free will (our feeling that we are free agents) on biological terms, while arguing that the human brain is so complex that the predictability of individual human action is practically impossible. Such solutions fail, however, because determinism and predictability are not the same thing. Chaotic phenomena, for example, may be unpredictable, but they are still deterministic. So the most these interesting scientific proposals can show is that free will is an illusion. But if free will is an illusion, so is moral responsibility. This paper will also explain why appeals to quantum indeterminism, which underlies presumably deterministic science, are not much help either. Nor can the problem be dismissed as Hobbes, Hume, Schlick and others have tried to do, by pointing to a linguistic confusion between the practical inevitability of natural law and the compulsion of social laws, nor by some further „linguistic analysis”. This paper develops Gary Watson’s suggestion that the question of free will is rather whether our actions can be determined by the self. The self, it will be seen, turns out tobe (largely) the brain, and the brain does indeed determine the individual’s actions. Even though the laws of physics and chemistry apply in the brain, and even though all sorts of external influences leave their imprint on the brain, each brain is sui generis and has its own set of emergent „laws” that pit the organism as an independent entity vis-à-vis the world. This is enough independence from the world, in any event, to justify the conclusion that the brain (the self) does determine its own actions, and thus that, under normal circumstances, the individual is morally responsible. The most important of the reasons discussed in the paper is the existence of „strong emergence” in brain processes. The first level of emergence is the well-known fact that the components of a brain process (e.g., electrical pulses sent by the retina to the brain) do not guarantee a particular experience. The stronger level of emergence is that the brain networks affect the individual components of the networks (e.g., synaptic weights). Thus a neural state is emergent in the sense that the weights of the synaptic connections that constitute it are not sufficient to determine it, and also emergent in the sense that those weights are also partially dependent on the neural state itself.

Refine search results

Zasada szczególnego dostrojenia w kontekście układów z chaosem deterministycznym

Some conclusions of chaos and non predicability in physics to theologia naturalis

Złożone chaotyczne szeregi czasowe

Słabe łamanie ergodyczności vs. determinizm

Portrety przypadku

Zanik funkcji miejskich w wybranych ośrodkach Dolnego Śląska – przyczyny i konsekwencje z perspektywy chaosu deterministycznego

Dynamika nieliniowa w badaniach ekonomicznych

Chaos deterministyczny w badaniu dynamiki zmian organizacji

O pewnym założeniu twierdzenia Bella

Naturalistyczne wyjaśnienie wolnej woli (I)