Search results

1

Cechy gwarowe w toponimach z powiatu tureckiego

100%

Zając E.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 65

261-271

PL

Celem artykułu jest omówienie cech gwarowych zarejestrowanych w nazwach obiektów zamieszkanych i niezamieszkanych przez człowieka na terenie powiatu tureckiego, położonego w południowo- wschodniej części Wielkopolski. Na podstawie zebranego materiału toponimicznego odkryć można cechy dialektalne: fonetyczne, fleksyjno-składniowe i leksykalne południowo-wschodniej Wielkopolski. Zgromadzony dzięki eksploracji terenowej materiał toponomastyczny umożliwia obserwację cech gwarowych tkwiących w nazwach, charakterystycznych dla dialektu wielkopolskiego, takich jak: kontynuanty staropolskich samogłosek długich, unikanie protetycznej wymowy samogłosek w nagłosie, wahania rodzaju gramatycznego. Ojkonimy i anojkonimy zachowują także dawne właściwości dialektalne, jak na przykład oboczność morfemów -ow- i -’ew-, która, zachowana w sufiksach nazw, poświadcza prymarnie większy niż obecnie obszar występowania. Cechą zgromadzonego materiału toponomastycznego jest też szeroki zakres toponimizacji, czyli wyparcia apelatywów z zasobu leksykalnego języka i skostnienie ich w nazwach własnych. Nazwy miejscowe i terenowe z terenu powiatu tureckiego przechowują wiele archaizmów leksykalnych oraz leksykę gwarową. Występują też nazwy o zabarwieniu ekspresywnym, znane mieszkańcom nie tylko badanego terenu, często kojarzące się im z jakimś wydarzeniem lub cechą charakteryzującą zamieszkujących tam ludzi.

EN

The aim of this article is to discuss dialect features in the names of inhabited and uninhabited objects in the county of Turek located in the south-eastern part of Wielkopolska Province. In the collected data there can be found particular dialect features: phonetic, inflexive – syntax and lexical characteristics of the South-eastern Wielkopolska Province. The toponymy data collected by field exploration enables the observation of dialect features – in the names characteristic for the dialect of Wielkopolska Province, such as: Old Polish long vowels’ continuants, avoidance of prosthetic pronunciation of vowels in initial sound, hesitancy in the grammatical gender. Oikonyms and anoikonyms also preserve former dialect features, e.g. alternation of the morphemes ‘-ow’ and ‘-ew’ that are preserved in the suffixes of the names, which primarily authenticate, more than presently, the area of occurrence. A feature of the collected toponymy data is also the wider range of toponymisation; in other words the supersession of apelatives from the lexical resource of the language and their fossilization in proper names. The names of the places and areas in the county of Turek retain many lexical archaisms and dialect lexicon. These are also expressive names known by the residents of the examined area and beyond, often associated with a particular event or a feature characteristic of people living there.

2

Gwara śląska w zbiorach pieśni Adolfa Dygacza

100%

Synowiec H.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

|

2021

|

vol. 9

|

issue 9

9-18

PL

W artykule wykazano, że zbiory pieśni Adolfa Dygacza z różnych subregionów Śląska stanowią cenny materiał dla badań dialektologicznych. Omówiono właściwości gwarowe występujące w tekstach pieśni. Zwrócono uwagę na zróżnicowanie dialektu śląskiego (zwłaszcza w warstwie fonetycznej), które się w nich ujawnia. Pokazano, jak w gwarowych słownictwie odzwierciedla się swoistość kulturowa regionu i jego przeszłość. Postulowano, by zbiory pieśni wykorzystywać w edukacji szkolnej i akademickiej. Sugerowano także, by przygotować do druku liczne teksty pieśni, które do tej pory nie zostały opublikowane. W przygotowaniu redakcyjnym pieśni powinni uczestniczyć nie tylko folkloryści i etnolodzy, ale też dialektolodzy.

EN

The idea of the following paper is to show that Adolf Dygacz’s song collections coming from different parts of Silesia provide precious data for dialectological studies. The characteristic features of the dialect that could be traced in the lyrics are discussed here. Special attention was paid to differences concerning phonetics in particular that appear in the lyrics and influence the dialect. Furthermore, the study also presents how the specific culture of the region as well as its past are described by means of the special vocabulary. It is postulated that the song collections were used in the school and academic education. It is also suggested that numerous lyrics of the songs that have not been published yet were prepared for publication. Scholars specializing not only in folklore studies and ethnology but also in dialectology should participate in the whole process.

3

Словник української мови XVI – першої половини XVII ст. у контексті української історичної діалектології

80%

Дидик-Меуш Г.

Gwary Dziś

|

2022

|

vol. 15

47-58

EN

The fundamental edition of «A Dictionary of the Ukrainian language in the 16th – first half of the 17th century» is based on numerous sources – monuments of the Ukrainian language from the 16th and 17th centuries. Different genres which, according to researchers, originated in many territories where the Ukrainian language was spoken. Arguably, this historical dictionary of the Ukrainian language is a reliable source of information about the development of Ukrainian historical dialectology. The article offers an analysis of one of the monuments of the religious genre: the Uchytelne Yevanheliye of the 16th century, created on the territory of the Boykos, the main differential features preserved in an ancient gospel text and testify to its folk orrigin, specifically the Boyko dialects. Parallels are drawn with dialect records from the territory of the Boykos, made by the author of this study in the 1990s-2000s, on the basis of which «Mokryany. Mother’s village dialect. Dictionary» (Lviv 2021) was compiled.It can be be refrred to as «a dictionary of one village», «a woman’s dictionary», «a dictionary of one family».

UK

Фундаментальне видання Словник української мови XVI-І половини XVII ст. має унікальну джерельну базу – різножанрові пам’ятки української мови, що походять, за визначенням дослідників, з багатьох теренів, де функціонувала українська мова. Через те можна стверджувати, що цей історичний словник української мови є надійною підставою для розвитку української історичної діалектології. У статті запропоновано аналіз однієї з пам’яток релігійного жанру – Учительного Євангелія XVI ст., створеного на території Бойківщини, визначено основні диференційні риси, які збережені в давньому євангельському тексті і свідчать про його яскраву народну основу, зокрема бойківського (бойківсько-наддністрянського, бойківсько-емківського) мовного континууму. Проведено паралелі із записами мовлення з території Бойківщини, які зробила авторка цього дослідження упродовж 1990-х - 2000-х рокiв. На підставі авторських записів укладено Мокряни. Говірка маминого села. Словник (Львів, 2021), який можна кваліфікувати як «словник одного села», «жіночий словник», «словник однієї родин».

Refine search results

1 Gwary Dziś

1 Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

1 Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

1 Synowiec H.

1 Zając E.

1 Дидик-Меуш Г.

1 2022

1 2021

1 2018

Cechy gwarowe w toponimach z powiatu tureckiego

Gwara śląska w zbiorach pieśni Adolfa Dygacza

Словник української мови XVI – першої половини XVII ст. у контексті української історичної діалектології