Search results

1

Kultura polityczna szlachty województwa połockiego na przełomie XVI–XVII wieku w świetle instrukcji sejmikowych

100%

Bortnik I.

Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej

|

2016

|

vol. 9

3-36

EN

The article is devoted to the analysis of the special character of the political culture in Polotsk Voivodship at the end of the 16th and the beginning of the 17th century. The research of these phenomena is based on the instructions for local parliaments (sejmiks) as a source base and provides for a distinction between three aspects: the attitude of the gentry towards the existing political system and its institutions; social and political values and norms of the gentry; the gentry’s response to decisions made by political institutions as well as its requirements and wishes towards the political system. The author has come to the conclusion that the political culture of the Polotsk gentry at the turn of the 16th and 17th century is characterized by high level of political activity.

2

Kultura polityczna szlachty województwa połockiego na przełomie XVI–XVII wieku w świetle instrukcji sejmikowych

88%

Bortnik I.

Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej

|

2016

|

vol. 9

4-36

PL

The article is devoted to the analysis of the special character of the political culture in Polotsk Voivodship at the end of the 16th and the beginning of the 17th century. The research of these phenomena is based on the instructions for local parliaments (sejmiks) as a source base and provides for a distinction between three aspects: the attitude of the gentry towards the existing political system and its institutions; social and political values and norms of the gentry; the gentry’s response to decisions made by political institutions as well as its requirements and wishes towards the political system. The author has come to the conclusion that the political culture of the Polotsk gentry at the turn of the 16th and 17th century is characterized by high level of political activity.

3

Określenia dodatkowe szlachty z sufiksem -ski w starostwie grabowieckim w XVI wieku

88%

Olejnik M.

Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej

|

2018

|

vol. 11

281-296

PL

The 16th century additional appellation (OD) of gentry in starosty district of Grabowiec have been analyzed in the article. The source database used in the article contains the municipal books of Grabowiec from 16th century. On the base of analyzed material it can be concluded that gentry antroponyms with suffix -ski have two-piece form (name and surname). Analytical forms applied in gentry naming are addition which had a task to differentiate individual units of expanding gentry families. In the presented material prepositional phrases appear next to synthetic terms.

4

Megalomania narodowa? Charakterystyka szlachty na podstawie herbarzy staropolskich

88%

Milewska-Waźbińska B.

Studia Europaea Gnesnensia

|

2010

|

issue 1-2

73-82

PL

Almost all outstanding Polish historians and poets of the 17th century put forward the theory that the Polish gentry (szlachta) was descended from the Sarmatians-the warriors settled between the Dnieper and Vistula rivers. Sarmatism became an all–embracing national ideology. It was characterized among other things by megalomania.This article is an attempt at a survey of heraldic literature of Bartosz Paprocki(“Gniaz do cnoty”, Kraków 1578), Szymon Okolski (“Orbis Polonus”, Kraków 1641– 1645) and Wacław Potocki (“Poczet herbów szlachty”, Kraków 1696). The discussed Polish and Latin texts of poetical and rhetorical character were persuasive and shaped ethical values of their readers. These armorials satisfied the ambitions of the gentry but also touched upon current socio–political, religious and, last but not least, moral problems. Especially Wacław Potocki in his heraldic verses expressed a critical attitude towards the negative aspects of everyday life of the gentry.

5

"Czwarty stan?" : aspekty społeczno-ustrojowe, prawne, administracyjne i kulturowe warunkujące rozwój stanu panów (Herrenstand) na Śląsku w okresie nowożytnym (XVI-XVIII w.)

88%

Kuczer J.

Historica: revue pro historii a příbuzné vědy (Historica: Review in history and related sciences)

|

2019

|

vol. 10

|

issue 1

1-13

EN

In connection with the development of research on legislation determining the position of the German aristocracy, its role in administration, society and development of culture, a number of doubts have arisen in Polish science related to the need to transpose the concepts into Polish, but maybe even more, to give them appropriate content and even certain emotional charge. The problem became evident especially in relation to Herrenstand (Herrenkaste, Herrenklasse). Interestingly, despite the historicity of this concept, the European, as well as the German, historiography abandoned the general formulation of „aristocracy”. In fact, it is not only about the state elite, i.e. the nobles, which were common in countries under the influence, let us remember the German and Austrian legal and social cultures. Speech about an independent social stratum that has isolated and emancipated itself over the centuries. The main problem today is the restoration of the original form, as postulated by the author in research that has been carried out for over ten years, and its introduction to the scientific circle in the form of the term „estate of lords”. The main question of the article remains: Could we regard Herrenstand as separate and independent estate of the realm or not? Since there exist many indices of real possibility from the legal perspective, it could be at least very rational and reasonable.

6

Wykształcenie ziemiańskie i jego wpływ na wychowanie dzieci na przykładzie rodu Ostrowskich Korabitów

87%

Studnicka-Mariańczyk K.

Biuletyn Historii Wychowania

|

2013

|

issue 30

113-131

EN

The article presents the subsequent stages of Aleksander Ostrowski’s education; it shows his successes at school, and also points at the direct link between the economic achievements of the Ostrowskis’ domain and the level of the owners’ education. The general and professional knowledge acquired at school and the level of culture and civil awareness provided resulted in the formation of high educational ambitions also in the next generation: the atmosphere of the family home and the pedagogical attitude of Aleksander and Helena Ostrowski influenced the fact that their children were also well educated; therefore, they could continue the family traditions, develop their farm, and participate in political life. The example of the Ostrowski family from Maluszyn can serve as an argument justifying the statement that a high level of education should be treated as a main factor in forming certain types of world views, social and political beliefs, and the level of interest and participation in culture. It should also be treated as a factor determining openness towards innovations and progress in both the organisation of social life and the economy.

7

Niemiecka wielka własność ziemska w Wielkopolsce w latach 1815-1914

75%

Mudzo F.

Przegląd Zachodni

|

2016

|

issue 2(359)

23-41

EN

A great landed estate is defined as a farmstead of a minimum area of 100 hectares, operating either as an independent enterprise or owned by the gentry or wealthy middle class. The functioning of such landed estates (in Germany and under the Prussian partition known as Rittergüter) was closely linked to the ownership structure of past times, when private ownership of land entailed a number of privileges and a high social prestige. The Poznań Province was an exporter of crops and agricultural produce and on account of its geographical and geopolitical location was perceived as part of the East Elbian economy (Ostelbien). At the same time it was an outlet for manufacturers of farming tools and machines from the neighboring provinces (mainly Brandenburg). At the turn of the 19th and 20th centuries the Greater Poland village was dominated by German great landed estates which within the span of a century managed to allegedly permanently link Greater Poland to Prussia and the German state. The participation of German landed estate owners in the economic and social life of Greater Poland in the years 1815-1914 must be assessed as a dynamic process of transformation of the entire Greater Poland within just one century. Those changes were still noticeable in the interwar period when a majority of the landed estate owners assumed Polish citizenship and actively contributed to the economic and political life of the Second Republic of Poland.

8

Mikuláš Bystřice z Vojnic na Kroměříži (1434-1478, †1480). Osudy jednoho moravského rytíře v proměnách pozdně středověké společnosti:

75%

Juřička M.

Mediaevalia Historica Bohemica

|

2019

|

vol. 22

|

issue 2

81-117

EN

This work deals with Mikuláš Bystřice of Vojnice and Kroměříž, who was born at the beginning of 15th century into an unimportant and not very wealthy lower noble family (knights). Nevertheless, he built up a fortune during the Hussite wars and the subsequent period. At the same time, he penetrated into the highest levels of politics, which in the post-Hussite Wars Moravian Margraviate was mainly represented by the higher nobility (lords). This work tries to put his life story into a wider context, especially in terms of political and social history. In seven thematic chapters, it deals with his origin, career working at the side of the Olomouc bishops during the Hussite Wars, his political engagement, residences, property base, social connections, and his social status.

9

Zabawy dzieci ziemiańskich w drugiej połowie XIX i na początku wieku XX w świetle pamiętnikarstwa

65%

Nawrot-Borowska M.

Biuletyn Historii Wychowania

|

2013

|

issue 29

43-72

EN

The aim of this article is to show the playground of children from landowning families during the second half of the nineteenth and the early twentieth century. An attempt was made to present the playgrounds of wealthy children, their characteristics, space, and also to determine the place and role of play in the lives of children of landowners. The types of games for children, both boys and girls have been presented. Also children’s toys were made the subject of research. The conclusions presented have been based entirely on the analyses of diaries, memoirs and biographies of the representatives of landowning class.

PL

Games of landowning children in the in the second half of XIXth and at the beginning of XXth century in the light of the memories. The aim of this article is to show the playground of children from landowning families during the second half of the nineteenth and the early twentieth century. An attempt was made to present the playgrounds of wealthy children, their characteristics, space, and also to determine the place and role of play in the lives of children of landowners. The types of games for children, both boys and girls have been presented. Also children’s toys were made the subject of research. The conclusions presented have been based entirely on the analyses of diaries, memoirs and biographies of the representatives of landowning class.

10

Protestacje przeciwko nowogródzkim sejmikom za panowania Augusta III (1736–1763)

63%

Macuk A.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2022

|

vol. 21

|

issue 1

231-261

EN

Nowogrodek (Novogrudok) sejmiks were most often protested throughout the Grand Duchy of Lithuania. There were 93 protestatations against the Nowogrodek (Novogrudok) sejmiks during August III’s reign. This made it possible to conduct a study of this type of sejmik documents for the first time. The purpose of the article is to analyze the protestations against the Nowogrodek sejmiks Turing Augustus III’s reign, highlighting the common and different between them. Protestations were brought against all types of Novogrudok povet sejmiks. As a result, it was possible to establish the time and place where the protestations were brought. It was possible to establish the exact number of the protesting gentry in individual sejmiks and the usual number in Nowogrodek sejmiks. Almost all of them were representatives of the petty gentry. It was possible to outline the circle of clans and certain gentry, who most often put their signatures under protestations against the Novogrudok sejmiks. The participation of the Novogrudok povet uryadniks (officers) and leading gentry families was rare. At the same time, the leading noble groups of the Grand Duchy of Lithuania had a significant influence on the Novogrudok sejmik: the Radzivils, the Sapiehas and the Czartoryskis. Their influence on the petty gentry was manifested in its active participation in protestatations at Novogrudok sejmiks. The protestations, main purpose was to disrupt the sejmik and therefore they were mainly against the sejmik director election. It was possible to find out that there is no connection between the number of protestations and the recognition of the sejmik as disrupted. It was possible to establish that there is also no connection between the number of gentry who signed the protestations and the recognition of the sejmik as disrupted. In conclusion, the average participation in protests against the Novogrudok sejmik during August III reign was reconstructed.

PL

Przeciwko sejmikom nowogrodzkim najczęściej protestowano w skali całego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Udało się odnaleźć 93 protestacje przeciwko sejmikom nowogrodzkim za panowania Augusta III. Umożliwiło to po raz pierwszy przeprowadzenie badania tego typu dokumentów sejmikowych. Celem artykułu jest analiza protestacji przeciwko sejmikom nowogrodzkim za panowania Augusta III z wyróżnieniem podobieństw i różnic między nimi. Protestacje zostały wniesione przeciwko wszelkiego rodzaju sejmikom powiatowym nowogrodzkim. W rezultacie można się dowiedzieć o czasie i miejscu aktykacji protestacji. Udało się ustalić dokładną liczbę protestującej szlachty tak na osobnych sejmikach, jak i ogółem na sejmikach nowogrodzkich. Niemal wszyscy protestujący byli przedstawicielami drobnej szlachty. Rzadki był udział urzędników i czołowych rodzin szlacheckich powiatu nowogrodzkiego. Głównym celem protestacji było rozbicie sejmiku i dlatego były one głownie przeciwne wyborowi dyrektora sejmikowego. Okazało się, że nie ma związku między liczbą protestów a uznaniem sejmiku za zerwany. Udało się też ustalić, że nie ma związku między liczbą szlachty, która podpisała protest, a uznaniem sejmiku za zerwany.

11

Pamiętniki konkursowe oraz współczesne wywiady jako komplementarne źródła do badania chłopskiego doświadczenia reformy rolnej

63%

Wylegała A.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 66

|

issue 2

185-211

EN

This paper compares materials submitted in diary competitions and contemporary biographical interviews as sources for analysing peasants’ experience of the communist agricultural reform in Poland (1944). 69 interviews conducted between 2017 and 2019 are compared with three competitions: “Opis mojej wsi” [A description of my village] (1948), “Nowe pamiętniki chłopów” [New peasant diaries] (1955) and “Mój rok 1944/1945” [My year 1944/1945] (1969). The author reveals what kind of people wrote the diaries, the form these diaries took, what topics they featured and which went uncovered, and why the diaries are insufficient in themselves as source material for such research. The article reflects on the specificity of the diaries as an induced narrative, and presents the options for a critical approach to their analysis. The second part of the text shows how the interviews supplement the diaries.

PL

Niniejszy tekst analizuje pamiętniki konkursowe oraz przeprowadzane współcześnie wywiady biograficzne jako źródłem do badania chłopskiego doświadczenia reformy rolnej PKWN przeprowadzonej na mocy dekretu z 6 września 1944 r. Biorę pod uwagę trzy konkursy: „Opis mojej wsi” (1948), „Nowe pamiętniki chłopów” (1955) i „Mój rok 1944/1945” (1969), zestawiając je z 69 wywiadami, nagranymi w latach 2017-2019. W przypadku pamiętników pokazuję, z jakiego rodzaju autorami mamy do czynienia, jak wyglądają pamiętniki pod względem formy, jakie tematy były w nic poruszane, a jakie nie, i dlaczego nie są one wystarczające jako materiał do badania tego tematu. Zastanowię się nad specyfiką pamiętników jako narracji wywołanej i przedstawię możliwości krytycznego podejścia metodologicznego w ich analizie. W części drugiej pokazuję, w jaki sposób wywiady uzupełniają materiał pamiętnikarski.

12

Rodzina von Seydel z Luboszyc. Przyczynek do badań prozopograficznych szlachty dolnołużyckiej

63%

Konopnicka M., Ostrowski G.

Studia Zachodnie

|

2017

|

vol. 19

75-85

PL

W 1764 r. Christian Gottfried (von) Seydel nabył wieś Luboszyce oddalone kilka kilometrów od Gubina, które do 1815 r. jako część Dolnych Łużyc przynależały do Saksonii, następnie przeszły pod panowanie pruskie. Pojawienie się rodziny von Seydel w Luboszycach pod koniec XVIII w. odnotowywane zostało w kilku źródłach. Dalsze jej dzieje zrekonstruowano przy pomocy płyt nagrobnych pierwotnie rozproszonych na cmentarzach polanowickim i luboszyckim. Zachowana ewidencja nagrobków wraz z badaniami terenowymi, które doprowadził do odnalezienia kilku jeszcze zachowanych do dnia obecnego nagrobków, pozwoliły na rekonstrukcję historii majątku do 1945 r. Proponowany artykuł ma stanowić przykład zastosowania badan epigraficznych do prozopografii w tym przypadku szlachty dolnołużyckiej.

EN

In 1764 Christian Gottfried (von) Seydel acquired village Luboszyce. It was located several kilometers away from Gubin at Lower Lusatia which was part of Saxony until 1815. Then this region came under Prusian rule. Von Saydel family appeared in Luboszyce at the end of XVIII century and that was recorded in several sources. It was possible to reconstruct family further story by studying gravestones, originally scattered on cemeteries in Polanowice and Luboszyce. Extant cemeteries records and field researches which led to discover few preserved gravestones,allowed to reconstruct history of Seydel manor until 1945. The article presents theusage ofepigraphic studies within prosopography researches, in this case the ones of Lower Lusatia nobility.

13

Ziemiaństwo polskie wobec komunistów i idei rewolucyjnej na przykładzie dystryktu radomskiego 1939–1945

63%

Gapys J.

UR Journal of Humanities and Social Sciences

|

2023

|

vol. 26

|

issue 1

99-115

EN

In the final phase of the German occupation, the communist camp, in the General Government amongst other areas, embarked on the preparatory phase of the Marxist revolution. In the countryside it consisted mainly of fighting the Polish landowners, as a guarantor of the continuation of the old order. The fight against the landowners was carried out on an ideological level (anti-landowner propaganda in the countryside and on the estates), on an economic level (strikes, requisitions, contributions, destruction of crops and machinery), on an organizational level (attempts to set up parceling committees on the manors), and acts of terror (kidnappings, murders) were carried out to physically liquidate the landowners. Landowners, because of their conservative inclinations and social position, reacted negatively to the communist idea and the activities of the revolutionary camp. The political actions of the communists were considered illegal, and their operations against the landed gentry as mere banditry. While protecting their lives and property, at the same time they took steps to strengthen the anti-revolutionary camp by supporting the armed conspiracy and organizing their own political coteries. However, in view of the unfavorable geopolitical situation, these efforts ultimately proved ineffective.

PL

W końcowej fazie okupacji niemieckiej obóz komunistyczny m.in. na terenie Generalnego Gubernatorstwa przystąpił do fazy przygotowawczej rewolucji marksistowskiej. W odniesieniu do środowisk wiejskich polegała ona głównie na zwalczaniu ziemiaństwa polskiego jako gwaranta trwania starego porządku. Zwalczanie obszarników prowadzono na płaszczyźnie ideologicznej (propaganda antyziemiańska na wsi i w majątkach), ekonomicznej (strajki, rekwizycje, kontrybucje, niszczenie plonów i parku maszynowego), organizacyjnej (próby zakładania w folwarkach komitetów parcelacyjnych) oraz ludzkiej (akty terroru i fizycznej likwidacji właścicieli majątków – porwania, mordy). Ziemianie z racji swojego konserwatywnego światopoglądu i pozycji społecznej odnieśli się negatywnie do idei komunistycznej i działań obozu rewolucji. Poczynania polityczne komunistów uznawali za nielegalne, a akcje przeciw ziemiaństwu za zwykły bandytyzm. Chroniąc swoje życie i mienie, jednocześnie podejmowali działania zmierzające do wzmocnienia obozu antyrewolucyjnego poprzez wsparcie konspiracji zbrojnej i organizowanie własnych koterii politycznych. Wobec jednak niekorzystnej sytuacji geopolitycznej zabiegi te okazały się nieskuteczne.

14

O społecznej koncepcji i jej artystycznym wcieleniu w Ostapie Bondarczuku Józefa Ignacego Kraszewskiego

51%

Abramowycz S.

Zeszyty Wiejskie

|

2021

|

vol. 27

131-153

EN

The article highlights the fact that the author’s deep setting consists in opposing the eddy currents of modernity and the bright “Napoleonic” possibilities of the era to a certain hidden metaphysical program, which would be perceived by positivists as “natural”. Nevertheless, but the writer himself interpreted it more in the spirit of romanticized Christian folk wisdom. Ultimately, Krashevski’s perspective for a person to go beyond the limits of his class and the mentality conditioned by it, to “liberate himself,” is hampered by the persistence of this original program. Theprogram is based on the biblical-folklore archetype of the primordial physical-social inequality of people, equal only in original sin. For all the sincerity of the count’s desire to turn Ostap into “his”, into “Eustachiy”, with all the efforts of the latter to justify the hopes of the new parents, the central character does not show daring, the ability to seriously go beyond the stencil predetermined by birth and the first years of life. And the fact that Ostap, against his will, “changed his fate”, did not make him really free and happy. A genuine change in social role is achieved not by “fabulous” mercy from the outside, but by personal hard work and selfless devotion: this would be of interest to the positivist. In other words, we are still dealing with a fundamentally romantically integral mono-character of the protagonist. On the other hand, J.I Krashevski only partially and very fluently used the positivist individual methods of depicting a person in a dynamic environment as additional material, which enriched the author’s style, but did not change his artistic method.

PL

Autor artykuł rozpatruje powieść J.I. Kraszewskiego Ostap Bondarczuk w scenerii wirowych prądów nowoczesności i nowych możliwości epoki napoleońskiej oraz pewnego ukrytego programu metafizycznego, który w tym ujęciu byłby postrzegany przez pozytywistów jako „naturalny”. Zwraca uwagę, że pisarz swoją powieść zinterpretował raczej w duchu romantycznej chrześcijańskiej mądrości ludowej. Ostatecznie sam Kraszewski wyszedł poza granice swojej klasy i uwarunkowanej przez nią mentalności. „Wyzwolenie samego siebie” jest utrudnione przez przypisanie człowieka do jego oryginalnego programu. Program ten oparty jest na biblijno-folklorystycznym archetypie pierwotnej fizyczno-społecznej nierówności ludzi. Mimo całej szczerości pragnienia hrabiego, aby przekształcić Ostapa w „swojego”, czyli w „Eustachego”, przy wielkich wysiłkach tego ostatniego, aby spełnić nadzieje „nowych rodziców”, główna postać nie wykazuje odwagi, zdolności do zdecydowanego wyjścia poza szablon określony z góry przez narodziny i pierwsze lata życia. Fakt, że Ostap wbrew swojej woli „odmienił swój los”, nie uczynił go naprawdę wolnym i szczęśliwym. Prawdziwa zmiana roli społecznej dokonuje się nie przez „wspaniałe” miłosierdzie z zewnątrz, ale osobistą ciężką pracą i bezinteresowne poświęcenie – takie spojrzenie byłoby interesujące i zgodne z nurtem pozytywizmu. Wciąż jednak mamy do czynienia z romantyczną konstrukcją bohatera. Z drugiej strony J.I. Kraszewski tylko częściowo i bardzo płynnie wykorzystywał pozytywistyczne indywidualne metody przedstawiania osoby w dynamicznym środowisku jako materiale dodatkowym, co wzbogacało styl autora, ale nie zmieniało jego metody artystycznej.

15

Ziemianie okolic Torunia wobec powrotu Pomorza do Polski

51%

Łaszkiewicz T.

Rocznik Toruński

|

2019

|

issue 46

PL

Ziemiaństwo polskie odgrywało ważną rolę w ruchu narodowym zaboru pruskiego. W dużej mierze dzięki aktywności ziemian udało się zaszczepić społeczeństwu polskiemu idee pracy organicznej, które oparte o solidaryzm narodowy stały się jego paradygmatem politycznym. Utworzenie instytucji o charakterze gospodarczym, kulturalnym i naukowym przyczyniło się do partycypacji w życiu politycznym szerszych kręgów społecznych. Paradoksalnie, w dłuższej perspektywie, doprowadziło to do osłabienia roli politycznej i społecznej ziemiaństwa. Sprzyjały temu procesy modernizacyjne państwa pruskiego, a jeszcze bardziej zdynamizowała I wojna światowa. Dlatego autor artykułu przyjrzał się postawom ziemian w okresie walki i starań o przyłączenie Pomorza do odradzającego się państwa polskiego.Ziemianie okolic Torunia – głównego oprócz Gdańska ośrodka regionalnego na Pomorzu – aktywnie włączyli się we wszystkie formy działań na rzecz powrotu Pomorza do Macierzy. Współtworzyli powiatową radę ludową, konspirację wojskową, ochotniczo zasilali oddziały formowane na Kujawach, reprezentowali mieszkańców regionu na forum Sejmu Dzielnicowego oraz w strukturach politycznych Naczelnej Rady Ludowej, wreszcie – po traktacie wersalskim – zaangażowali się w tworzenie zrębów przyszłej, polskiej administracji. Potrafili wyczuć nastroje społeczne włączając się w działalność rad ludowych (w pewnym zakresie także robotniczo-żołnierskich i chłopskich). Skutecznie powstrzymali je przed radykalizacją, ogniskując na postulatach narodowych. Dzięki temu współdecydowali o kształcie ruchu narodowego i odegrali istotną rolę w przebiegu procesu, który doprowadził do restytucji Pomorza. Posiadając zaplecze finansowe i przygotowanie intelektualne oddali nieocenione usługi w tzw. okresie przejściowym, gdy należało zadbać o żywotne interesy regionu, nadzorując i współpracując z administracją niemiecką.Modyfikacja własnego programu i celów politycznych, jakie wyrażali liderzy miejscowego środowiska ziemiańskiego z Janem Donimirskim i Adamem Czarlińskim na czele, było kontynuacją długiego procesu zbliżania się do siebie różnych warstw społecznych. W okresie międzywojennym umożliwiło to współpracę pomiędzy chłopami i ziemiaństwem zarówno na gruncie zawodowym, jak i politycznym, współpracę, o którą było trudno w innych regionach Polski.

DE

Die polnischen Gutsbesitzer spielten eine wichtige Rolle in der Nationalbewegung des preußischen Teilungsgebiets. Es war zu einem großen Teil ihnen zu verdanken, dass es gelang, die Vorstellung von der organischen Arbeit in der polnischen Gesellschaft zu verankern. Die Gründung von Institutionen wirtschaftlichen, kulturellen und wissenschaftlichen Charakters führte zur Teilnahme von breiteren Kreisen der Gesellschaft am politischen Leben. Paradoxerweise führte das auf Dauer zur Schwächung der politischen und gesellschaftlichen Rolle der Gutsbesitzer. Dies wurde durch die Modernisierungsprozesse im preußischen Staat gefördert und erhielt eine noch größere Dynamik durch den 1. Weltkrieg. Deshalb behandelt der Autor die Haltung der Gutsbesitzer zur Zeit der Kämpfe um den Anschluss Pommerns an den wieder entstehenden polnischen Staat. Die Gutsbesitzer in der Umgebung von Thorn, des wichtigsten regionalen Zentrums in Pommern neben Danzig, schalteten sich aktiv in alle Formen von Aktivitäten für die Rückkehr Pommerns zum Mutterland ein. Sie schufen einen Kreisvolksrat, eine militärische Konspiration, sie verstärkten freiwillig Einheiten, die in Kujawien gebildet worden waren, sie repräsentierten die Einwohner der Region im Forum des Bezirkslandtags und in den politischen Strukturen des obersten Volksrats, und schließlich engagierten sie sich nach dem Versailler Vertrag bei der Schaffung der Grundlagen der künftigen, polnischen Verwaltung. Sie waren in der Lage, die gesellschaftlichen Gefühle zu erspüren, indem sie sich in die Tätigkeit der Volksräte einschalteten (eine Zeitlang auch der Arbeiter- und Soldatenräte und der Bauernräte). Sie hielten diese erfolgreich von einer Radikalisierung ab, indem sie sich auf nationale Forderungen konzentrierten. Dadurch entschieden sie über die Gestalt der nationalen Bewegung mit und spielten eine wesentliche Rolle im Verlauf des Prozesses, der zur Rückgabe Pommerns führte. Durch ihren finanziellen Rückhalt und ihre intellektuelle Vorbereitung leisteten sie in der sog. Übergangsphase unschätzbare Dienste, als die vitalen Interessen der Region auf dem Spiel standen, indem sie die deutsche Verwaltung beaufsichtigten und mit ihr zusammenarbeiteten. Die Modifizierung des eigenen Programms und der politischen Ziele, zu denen sich die Führer der örtlichen Gutsbesitzerszene mit Jan Donimirski und Adam Czarliński an der Spitze bekannten, war die Fortsetzung eines langen Prozesses der Annäherung von verschiedenen sozialen Gruppen. In der Zwischenkriegszeit ermöglichte dies die Zusammenarbeit zwischen den Bauern und den Gutsbesitzern, sowohl auf beruflicher wie auf politischer Ebene, eine Zusammenarbeit, die in anderen Regionen Polens schwer zu bewerkstelligen war.

EN

The Polish landed gentry played an important role in the national movement of Poles from the Prussian partition. To a large extent, the landed gentry managed to instil the ideas of organic work among Poles, which, based on national solidarity, became their political paradigm. The establishment of institutions of an economic, cultural and scientific nature contributed to the wider social circles’ participation in the political life. Paradoxically, in the long run, this weakened the political and social role of the landed gentry, which was reinforced by the modernization processes of the Prussian state. The World War I made the process even more dynamic. Therefore, the author of the article looked at the attitudes of landowners during the struggle to incorporate Pomerania into the reviving Polish state.The landowners from the vicinities of Toruń - the main regional center in Pomerania besides Gdańsk - actively contributed to all forms of activities the aim of which was to incorporate Pomerania into the Polish Motherland. The landed gentry were members of the county’s people's council and military underground; they voluntarily supplied military units formed in Kuyavia; they represented the inhabitants of the region at the District Sejm and in the political structures of the Supreme People's Council. Finally, after the Treaty of Versailles they became involved in the construction of the framework of the future Polish administration. They were able to sense social moods as members of people's councils (to some extent also as members of workers 'and soldiers' councils and peasants’ councils). They successfully stopped them from radicalizing, focusing their attention on national demands. As a result, they co-decided on the shape of the national movement and played an important role in the the process that led to the restitution of Pomerania. With financial resources and intellectual preparation, they gave invaluable services in the so-called transition period, when vital interests of the region had to be taken care of while supervising and cooperating with the German administration.The modification of their own program and political goals expressed by the leaders of the local community of landowners, headed by Jan Donimirski and Adam Czarliński , was a continuation of the long process of bringing together different social strata. In the interwar period, this enabled cooperation between peasants and landowners both professionally and politically. Such cooperation was difficult to find in other regions of Poland.

16

Польська архітектурна спадщина XVIII-XIX століття на Київщині

45%

Sałata O.

TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

|

2018

|

vol. 5

|

issue 13

223-233

PL

Niniejszy artykuł poświęcono problematyce zachowania polskiej spuścizny architektonicznej ХVІІІ-ХІХ w. na Kijowszczyźnie. Autorka podkreśla, że dzięki należytemu zbadaniu oraz zachowaniu dóbr polskiej szlachty i polskich magnatów można będzie prześledzić i uwodocznić istotne cechy struktury społecznej tego regionu na przestrzeni ХVІІІ-ХІХ w. Za przykład posłużyły Autorce elementy ukraińsko-polskiego dziedzictwa historyczno-kulturowego na Kijowszczyźnie, gdzie znaczące miejsce zajmują dwory polskich magnatów i szlachty należących do takich rodów, jak Braniccy, Czerwińscy, Podgórscy, Zalescy czy Tarnowscy W trakcie przeprowadzania analiz Autorka przyjrzała się także niezwykle istotnym zagadnieniom w zakresie współpracy ukraińskich ekspertów zajmujących się ochroną dziedzictwa kulturowego i historycznego oraz polskich centrów badań i ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego.

EN

In the article is revealed the problem of preserving the architectural heritage of the XVIII-XIX centuries in Kyiv region, emphasized the fact that due to the investigation and preservation of Polish magnates and noblemen estates, it is became possible to trace peculiarities of the social structure of this region in the XVIII-XIX centuries. As an example, the historical and cultural sources of the Ukrainian-Polish heritage of Kyiv region are presented, and pointed out the importance of the mansions of the Polish magnates Branicki, representatives of Chervinsky, Podgorsky and Zaleski, and Tarnovsky noble families. It is underlined the issue of cooperation of Ukrainian specialists in the field of preservation of cultural-historical heritage and Polish centers of protection and scientific research of the Polish cultural heritage, patrons.

UK

Стаття розкриває проблеми збереження архітектурної спадщини ХVІІІ-ХІХ століть на Київщині, акцентує увагу на тому, що завдяки вивченню і збереженню маєтностей польських магнатів і шляхтичів можна прослідкувати істотні риси соціального устрою цього регіону у ХVІІІ – ХІХ століттях. Як приклад, представлено історико-культурні ресурси українсько-польської спадщини Київщини, де вагоме місце займають садиби польських магнатів Браницьких, панів Червінських, Підгірських та Залєських, Тарновських. Увагу акцентовано на важливій проблемі співпраці українських фахівців у сфері збереження культурно-історичної спадщини та польськими центрами охорони і наукових досліджень польської культурної спадщини, меценатів.

17

Шляхта западного края в политике российской империи во второй половине XIX века: Леопольд Валицкий и его имение Озёры

45%

Mulina S., Radiuk A.

Roczniki Humanistyczne

|

2021

|

vol. 69

|

issue 2

79-103

RU

В статье рассматривается политика царизма по отношению к привилегированному сословию Западного края на примере биографии помещика Гродненской губернии Леопольда Валицкого. Его судьба формировалась под влиянием политической обстановки в регионе и была тесно связана с судьбой имения Озёры. Сначала Валицкий реализовывал жизненный путь типичного безземельного шляхтича, зарабатывающего канцелярской работой, и только после получения наследства стал влиятельной личностью в Гродненской губернии. Большое имение, обширные родственные связи, влияние на местное население – все это способствовало повышенному вниманию властей к фигуре Валицкого. Будучи далеким от политики, он был осужден за участие в восстании 1863 г. и сослан на поселение в Иркутскую губернию. Судьба конфискованного у Валицкого имения Озеры показывает, что передел земельной собственности в Западном крае в пользу русского землевладения сопровождался ростом злоупотреблений чиновничества и хищнических амбиций местной бюрократической верхушки. В результате масштабной акции по секвестированию и конфискации имений местной шляхты, многие земельные владения пришли в упадок.

EN

The article deals with the tsarist’s policy towards nobility of Empire’s Western region on the example of the landlord Leopold Valitski from Grodno governorate. His fate was determined by the political situation in the region and closely intermingled with the fate of his estate Oziory. Valitski, as the majority of landless nobility, started his career as a clerk and only after coming into fortune had become an authoritative person in Grodno governorate. Large estate, broad circle of kin relations, high position in local society – all these factors made Leopold an object of particular attention of Russian authorities. Being absolutely apolitical he has been convicted of participating in uprising of 1863 and exiled into Siberia. The authors in slightly details investigate Oziory confiscation process and come to the conclusion that private property seizure by the government was followed by corruption and robbing of many estates by civil and military administration. In the result of wide scale sequestration and confiscation local gentry property lots of estates fell into decline.

PL

Szlachta zachodniego kraju w polityce imperium rosyjskiego w drugiej połowie XIX wieku: Leopold Walicki i jego majątek Jeziory W artykule analizowana jest polityka caratu wobec uprzywilejowanej grupy społecznej ziem zabranych na przykładzie biografii ziemianina Leopolda Walickiego z guberni grodzieńskiej. Jego życiowa droga była zdeterminowana przez sytuację polityczną w kraju i złączona z losem jego majątku Jeziory. Podobnie jak większość drobnego ziemiaństwa, Walicki na początku swojej kariery realizował się w służbie państwowej i dopiero po otrzymaniu spadku znacząco zmienił się jego status bytowy. Rozlegle dobra, rodzinne skarby, wpływ na lokalną społeczność – wszystko złożyło się na to, że jego osobą szczególnie interesowały się władze rosyjskie. Mimo że był osobą apolityczną, Leopold został skazany za udział w powstaniu styczniowym i zesłany do guberni irkuckiej, a jego majątek skonfiskowano. Proces przejęcia Jezior przez skarb państwa świadczył o tym, że zmiana formy własności łączyła się ze wzrostem korupcji i różnych nadużyć ze strony cywilnej i wojskowej administracji carskiej. W wyniku konfiskaty i sekwestracji majątków uczestników powstania wiele tych gospodarstw zostało zrujnowanych. Шляхта западного края в политике российской империи во второй половине XIX века: Леопольд Валицкий и его имение Озёры В статье рассматривается политика царизма по отношению к привилегированному сословию Западного края на примере биографии помещика Гродненской губернии Леопольда Валицкого. Его судьба формировалась под влиянием политической обстановки в регионе и была тесно связана с судьбой имения Озёры. Сначала Валицкий реализовывал жизненный путь типичного безземельного шляхтича, зарабатывающего канцелярской работой, и только после получения наследства стал влиятельной личностью в Гродненской губернии. Большое имение, обширные родственные связи, влияние на местное население – все это способствовало повышенному вниманию властей к фигуре Валицкого. Будучи далеким от политики, он был осужден за участие в восстании 1863 г. и сослан на поселение в Иркутскую губернию. Судьба конфискованного у Валицкого имения Озеры показывает, что передел земельной собственности в Западном крае в пользу русского землевладения сопровождался ростом злоупотреблений чиновничества и хищнических амбиций местной бюрократической верхушки. В результате масштабной акции по секвестированию и конфискации имений местной шляхты, многие земельные владения пришли в упадок.

18

Kopalnie siarki w Swoszowicach – status prawny i formy zarządu w czasach staropolskich i w okresie zaborów

38%

Galas D.

Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa

|

2013

|

vol. 6

|

issue 4

387–404

EN

the beginning of sulphur ore mining in Swoszowice, having lasted for almost 500 years, goes back to the 15th century when the need for sulphur increased along with the firearm production development. In the Middle Ages alchemists called sulphur the ‘element of flammability’. After the invention of fi rearm sulphur gained big importance. It became an ingredient gunpowder. The real impulse for sulphur mining development in Swoszowice, a village near Krakow, was the publication of two documents: Village Land Act in Swoszowice and Diploma, that permitted mining in Swoszowice and gave a privilege to miners guild (co-partnership extracting sulphur ore) that enabled them to carry out extraction of sulphur in the whole country. It was given in 1415 by the Polish king,Władysław II Jagiełło. In the beginning, the miners guild consisted of well-known Cracow burghers: Michał Fayger, Piotr Słodownik, Mikołaj Sołtys from Stradom and a mineworker Krystian. Then it became a part of goods of Corpus Christi Monastery in Kazimierz and after the partitions of Poland it was a state-owned entity until 1887. Sulphur mining in Swoszowice made Jagiellonian dynasty powerful and influential. It lasted almost continually till 1886. At that time the pit in Swoszowice was the biggest in Europe. In the 18th century 250 workers worked there and 2,5 tones of sulphur were mined each year. In the late 19th century (1871–1876) the mine in Swoszowice covered 80–90 % of sulphur demand in Austro-Hungarian Monarchy. There were many reasons for the fall of the sulphur mine in Swoszowice such as: predatory economy, decrease in sulphur ore and increase of production costs, caused for example by the rise of wood prices (wood was needed to make protection systems of the shafts), groundwater floods in the shafts. Miners were also exposed to harmful impact of hydrogen sulfi de. Additionally, the mine business in Swoszowice was negatively infl uenced by ongoing competition, the renewal of sulphur production in Sicilia, cheaper sulphur production from pirytes in Hungary, markdown of tariffs on sulphur carriage as a consequence of the Trade Act between Austria and Italy lowering the duty on imported sulphur from Sicilia. The last attempts to restart the mine in Swoszowice were made during the World War I, in 1917. For that reason the Polish Sulphur Factory consortium was created. It conducted mining works in the area of bathing facilities. Two shafts were deepened: Elżbieta and Piotr. Sulphur ore, with 22–25% sulphur content, was discovered on a depth of 18 meters in the first one. The mining works were stopped though.

Refine search results

Kultura polityczna szlachty województwa połockiego na przełomie XVI–XVII wieku w świetle instrukcji sejmikowych

Kultura polityczna szlachty województwa połockiego na przełomie XVI–XVII wieku w świetle instrukcji sejmikowych

Określenia dodatkowe szlachty z sufiksem -ski w starostwie grabowieckim w XVI wieku

Megalomania narodowa? Charakterystyka szlachty na podstawie herbarzy staropolskich

"Czwarty stan?" : aspekty społeczno-ustrojowe, prawne, administracyjne i kulturowe warunkujące rozwój stanu panów (Herrenstand) na Śląsku w okresie nowożytnym (XVI-XVIII w.)

Wykształcenie ziemiańskie i jego wpływ na wychowanie dzieci na przykładzie rodu Ostrowskich Korabitów

Niemiecka wielka własność ziemska w Wielkopolsce w latach 1815-1914

Mikuláš Bystřice z Vojnic na Kroměříži (1434-1478, †1480). Osudy jednoho moravského rytíře v proměnách pozdně středověké společnosti:

Zabawy dzieci ziemiańskich w drugiej połowie XIX i na początku wieku XX w świetle pamiętnikarstwa

Protestacje przeciwko nowogródzkim sejmikom za panowania Augusta III (1736–1763)

Pamiętniki konkursowe oraz współczesne wywiady jako komplementarne źródła do badania chłopskiego doświadczenia reformy rolnej

Rodzina von Seydel z Luboszyc. Przyczynek do badań prozopograficznych szlachty dolnołużyckiej

Ziemiaństwo polskie wobec komunistów i idei rewolucyjnej na przykładzie dystryktu radomskiego 1939–1945

O społecznej koncepcji i jej artystycznym wcieleniu w Ostapie Bondarczuku Józefa Ignacego Kraszewskiego

Ziemianie okolic Torunia wobec powrotu Pomorza do Polski

Польська архітектурна спадщина XVIII-XIX століття на Київщині

Шляхта западного края в политике российской империи во второй половине XIX века: Леопольд Валицкий и его имение Озёры

Kopalnie siarki w Swoszowicach – status prawny i formy zarządu w czasach staropolskich i w okresie zaborów