Search results

1

Homogotycki skandal według Michała Choromańskiego

100%

Sobolczyk P., Instytut Badań Literackich PAN P. P. H., Piotr Sobolczyk – adiunkt w Pracowni Poetyki Historycznej IBL PAN g. ś. w. n. M. U., psobolczyk@wp.pl

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2014

|

vol. 03

PL

Artykuł wprowadza nieznaną na polskim gruncie kategorię "gay gothic" czy "queer gothic" i wskazuje jej antycypacje w badaniach Marii Janion. Zasadniczym przedmiotem rozprawy jest interpretacja powieści w odcinkach "Skandal w Wesołych Bagniskach" Michała Choromańskiego, wydana książkowo kilkadziesiąt lat po premierze prasowej. Jedna z hipotez sugeruje, że powieść ta mogła zainspirować Witolda Gombrowicza do napisania "Opętanych". Powieść Choromańskiego czytana jest jako pastisz powieści gotyckich i zarazem nagromadzenie ówczesnych kulturowych tropów homoseksualności (aluzje do dzieł Iwaszkiewicza, Witkacego, Czechowicza, Sobańskiego).

EN

The article introduces the category of "gaygothic " or “queer gothic”hitherto unknown in Poland and indicates its anticipations in Maria Janion’s work. The textfocuses on interpreting the episodic novel “Skandal w Wesołych Bagniskach [Scandal in Merry Swamps] by Michał Choromański, published in book form several decades after its original release in newspapers. One hypothesis suggests that this novel could inspire Witold Gombrowicz to write "The Possessed". Choromański’s novel is read as a pastiche of Gothic novels and at the same time contemporary accumulation of cultural tropes of homosexuality (allusions to works by Iwaszkiewicz, Witkiewicz, Czechowicz or Sobański).

2

Zygmunt Krasiński spotyka się z Jakubem Żulczykiem albo pośmiertne życie gotycyzmu. Projekt zajęć

72%

Barski K.

Polonistyka. Innowacje

|

2023

|

issue 17

149-164

EN

Gothicism is probably this part of the romantic and pre-romantic tradition which is most strongly present in contemporary pop-culture. It is an exceedingly lively phenomenon, not only discussed by specialists – historians of literature – but constantly consumed as part of subsequent literary, film, music or computer games, the recipients of which are sometimes even unaware of the 19th-century origin of their favorite works. Due to its cross-border nature, however, Gothicism is sometimes neglected in the history of literature education of Polish philologists. The purpose of this article is to present a class proposal, the implementation of which could be a step towards filling this gap in didactics. It is based on a juxtaposition of several older texts (by Zygmunt Krasiński, Roman Zmorski, Anna Mostowska) and a contemporary novel by Jakub Żulczyk (Insytut [The Institute]). The aim of the class is to show that Gothicism can work as an ahistorical code serving e.g., to talk about oppression.

PL

Gotycyzm jest prawdopodobnie tą częścią tradycji romantycznej oraz preromantycznej, która w najsilniejszy sposób spośród wszystkich innych obecna jest we współczesnej (pop)kulturze. Jest zjawiskiem niezwykle żywym, nie tylko dyskutowanym przez specjalistów – historyków literatury – ale nieustannie konsumowanym w ramach kolejnych pozycji literackich, filmowych, muzycznych czy grach komputerowych, których odbiorcy bywają nawet nieświadomi XIX-wiecznego rodowodu ulubionych dzieł. Z powodu swojego granicznego charakteru gotycyzm bywa jednak zaniedbywany w kształceniu historycznoliterackim polonistów. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie propozycji zajęciowej, której realizacja mogłaby stanowić krok na drodze ku wypełnieniu tej luki w dydaktyce. Opiera się ona na zestawieniu kilku tekstów dawniejszych (Zygmunta Krasińskiego, Romana Zmorskiego, Anny Mostowskiej) oraz współczesnej powieści Jakuba Żulczyka (Instytut). Celem zajęć jest pokazanie, iż gotycyzm może funkcjonować jako ahistoryczny kod służący m.in. do mówienia o opresji.

3

G(n)o(s)tycyzm Female queer gothic, gnoza i dyskurs o kobiecej potworności (o „Almie” Izabeli Filipiak)

72%

Sobolczyk P., Instytut Badań Literackich PAN P. P. H., Piotr Sobolczyk – dr p. I. P. O. b. l. p. i. h. X. i. X. w. t. q. g. k. p. t. r. a. d. N. p. T. M. p. d. H., piotr_sobolczyk@op.pl

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2015

|

vol. 04

PL

Artykuł proponuje interpretacje słabo opisanej powieści Izabeli Filipiak „Alma” (2003) w kontekście queer female gothic i dyskursu o „kobiecej potworności” zaini-cjowanego przez „Frankensteina” Mary Shelley. Autor dystansuje się wobec meta-tematycznej uwagi genologicznej Filipiak, że jej powieść reprezentuje cyberpunk, wskazuje natomiast na liczne zbieżności z książką „Skin shows” Judith Halberstam. W drugiej części artykułu analizowane są odniesienia gnostyckie powieści Filipiak, trawestującej „Hymn o perle” w feministycznym ujęciu. Osobny akapit poświęcony został teoretycznemu ustaleniu ogólnych relacji między gotycyzmem a gnozą.

EN

The article proposes an interpretations of Izabela Filipiak’s little-known novel Alma (2003) in the context of queer female gothic and the “feminine monstrosity” discourse inspired by Mary Shelley’s “Frankenstein”. The author disagrees with Filipiak’s metathematic genological remark that the novel represents cyberpunk, while pointing to numerous points of convergence with the book “Skin Shows” by Judith Halberstam. The second part of the article analyses gnostic references in Filipiak’s novel, which is a feminist rewriting of “Hymn of the Pearl”. A separate paragraph is devoted to theoretical determination of the general relationship between the gothic and gnosis.

4

Estetyka gotycka w dramatach Dagny Juel Przybyszewskiej

72%

Sell A.

Acta Humana

|

2015

|

vol. 6

EN

The article aims to analyse the dramatic work of Dagny Juel Przybyszewska using methods hitherto unexploited and to introduce this literary work in the context of gothic aesthetics.This way of interpretation is supported by a number of researchers’ voices, but above all it has been encouraged by the references to literature and art of Romanticism – present in the works of Przybyszewska. The article presents the analysis of the dramas Den Sterkere (The Stronger), Synden (The Sin), Når solen går ned (When the Sun Goes Down) and Ravnegård (Ravenwood), focusing on the elements common for literary work of Przybyszewska and gothic novels from years 1764–1830: gothic space, gothic villain, gothic phantoms, gothic bestiary and gothic props.

PL

Celem artykułu jest analiza utworów dramatycznych Dagny Juel Przybyszewskiej z wykorzystaniem środków dotychczas nieeksploatowanych i wprowadzenie tej twórczości w obręb estetyki gotyckiej. Taką interpretację wspierają głosy szeregu badaczy, przede wszystkim jednak zachęcają do niej obecne w dziełach Przybyszewskiej nawiązania do literatury i sztuki romantycznej.W artykule zostały przedstawione analizy dramatów Den Sterkere (Silniejszy), Synden (Grzech), Når solen går ned (Kiedy słońce zachodzi) i Ravnegård (Krukowisko), skupiające się na elementach wspólnych dla utworów Przybyszewskiej i powieści gotyckiej z lat 1764–1830: gotyckiej przestrzeni, gotyckim łotrze, gotyckich upiorach, gotyckim bestiarium oraz gotyckim rekwizytorium.

5

Co to jest gotycyzm? Rec.: Gotycyzm w literaturze i kulturze lat 1760–1830. Pod redakcją Marcina Cieńskiego i Pawła Pluty. Warszawa 2020

72%

Bąkowska P.

Pamiętnik Literacki

|

2022

|

vol. 113

|

issue 3

277-292

PL

Wieloautorska monografia „Gotycyzm w literaturze i kulturze lat 1760–1830” przynosi interesujące rozważania dotyczące trudno uchwytnego zjawiska w jego różnorodnych inkarnacjach. Książka składa się z 27 rozpraw poprzedzonych wprowadzeniem wstępnie porządkującym kwestie związane z określonym w tytule tematem. Na szczególną uwagę zasługuje to, że monografia rzuca nowe światło na zagadnienia, które w rodzimych badaniach – choć sygnalizowane – nie zyskały jak dotąd gruntownych opracowań.

EN

The co-authored monograph “Gotycyzm w literaturze i kulturze lat 1760–1830” (“Gothicism in Literature and Culture 1760–1830”, 2020) offers interesting considerations about this scarcely perceptible issue in its various incarnations. The book contains 27 treatises preceded by an introduction that initially sorts out the problems connected with the subject included in the title. Special attention is directed to the fact that the monograph sheds new light on the issues, however signalled in Polish research, have so far gained no insightful studies.

6

Zmierzch bezpieczeństwa oświeceniowych paradygmatów i jutrzenka stereotypu popkultury: gotycyzm i preromantyzm

72%

Nawrocki R.

|

2013

|

vol. 11

|

issue 2(21)

83-94

EN

The article aims to depict the phenomenon of cultural changes at the turn of the 18th and 19th century. Gothicism characterized by that time is widely considered as a herald of Romanticism. However, the article approaches Gothicism as a decadent form of Classicism. The reason behind the appearance of Gothicism was in fact Enlightenment paradigms having become inefficient, and more precisely – as discussed in the article: - the end of seeking security in nature, - the end of trust in human mind, - the change of the position of women in society, - the change in perception of literature. The conclusion of the article links the first appearances of Gothicism with the later development of pop culture.

7

Duńskie koncepcje Origo gentis w nowożytnej historiografii

72%

Szelągowska K.

Res Historica

|

2022

|

issue 54

169-195

EN

The aim of this paper is to show how Early Modern (16th and 17th centuries) Danish historiography, within the pursuit of the goal of forming a new vision of national history, constructed the new theory of the nation’s origin. Simultaneosly, the paper attempts to trace the dependencies on the medieval heritage and present the evolution of the ideas. To fullfil those goals, the confrontation of medieval theories (Saxo Grammaticus, Annales Ryenses and the Danish Rhymed Chronicle) with the Early Modern creations was performed, with the purpose of pointing which elements were preserved and which needed to be supplemented. The Bible and the ancient classical historians and geographers delivered necessary information to the scholars (Niels Pedersen – Petreius, Claus Lyschander, Niels Strelow) making it possible to proof the Cimbrian origin of the Danish nation. The ways in which this reasoning was accomplished show the variety of forms and methodological approaches together with different ideological standpoints.

PL

Celem artykułu jest ukazanie jak we wczesnonowożytnej (XVI–XVII w.) historiografii duńskiej, w ramach konstruowania nowej syntezy dziejów narodowych, uformowała się teoria pochodzenia narodu duńskiego. Dodatkowo, artykuł ma prześledzić zależność tych teorii od średniowiecznego dziedzictwa oraz dokonującą się w tym względzie ewolucję.Realizacja powyższych celów polega na konfrontacji opowieści przekazanych przez dziejopisów średniowiecza (m.in. Sakso Gramatyk, Rocznik z Ryd, Duńska kronika rymowana) z dziełami nowożytnymi, by pokazać, jakie wątki zachowano, a jakie rozbudowano, przede wszystkim o okres „przed Danem”, wiążąc go z dziejami biblijnymi i klasyczną starożytnością. W rezultacie powstała nowa opowieść (Niels Pedersen – Petreius, Claus Lyschander, Niels Strelow), oparta na przekazie Biblii oraz dziełach starożytnych historyków i geografów, której centralnym punktem było udowodnienie cymbryjskiego pochodzenia narodu. Narracje o Początkach ukazują zróżnicowanie zarówno formy i metodologicznego podejścia, jak i ideologicznych postaw.

8

Śladami „skradzionego” mózgu. Fantastyczne fabuły w romanetach Jakuba Arbesa

61%

Grigorowa M.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2017

|

issue 6

207-223

EN

The article is concerned with the generic specifics of the romaneto, a literary mode established by Czech writer Jakub Arbes, taking as its vantage point the way in which fantastic storylines operate within it. Arbes’s romanettos can be characterized by the interplay of gothic writing and science fiction. The study focuses on his most wellknown romanetto Newton’s Brain (Newtonův mozek). The analysis aims at a comparative investigation of the stolen brain motif related to the popular story of Einstein’s stolen brain and its literary repercussions.

PL

Artykuł dotyczy wyznaczników romaneto – gatunku literackiego zapoczątkowanego przez czeskiego pisarza Jakuba Arbesa – przyjmując za punkt wyjścia sposób, w jaki rozwijają się w nim fantastyczne fabuły. Romaneta Arbesa charakteryzuje wzajemne oddziaływanie powieści gotyckiej i science fiction. Artykuł koncentruje się na najbardziej znanym romaneto Mózg Newtona (Newtonův mozek). Analiza skupia się na porównawczym rozpatrywaniu motywu ukradzionego mózgu w relacji do historii o ukradzionym mózgu Ensteina i jej literackich reperkusjach.

9

Ojczyzna i siedziba Drakuli, czyli złe miejsce w Europie

58%

Pająk P.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2014

|

issue 4(7)

239-261

EN

Bram Stoker’s Dracula is the most famous example of a successful symbiosis between Gothicism and balkanism. With this symbiosis, Irish author refreshes and popularizes the vampire myth and enriches it with the myth of Transylvania as a homeland of vampirism. Stoker tries to make the image of Transylvania as authentic as possible, but at the same time, he mystifies some facts. He creates Transylvania in accordance with balkanistic stereotype as a beautiful, but backward land. European culture is mingled there with the oriental culture. Count Dracula’s vampirism is a horrible effect of this cultural hybridization. According to psychoanalytic interpretation, the castle o fa vampire symbolizes the unconsciousness of Westerners, and the vampire is their double. Dracula embodies their repressed ideas related to the desire of absolute power which enables to satisfy the instincts freely. The balkanistic context of psychoanalytic interpretation of Dracula’s castle allows the extension of this interpretation to the entire Transylvania, which in Stoker’s novel is a metonymy of the Balkans and Eastern Europe. This region of Europe was in the 19th century regarded in the West as the boundary between Europe and Asia, and it serves as a locus horridus, that is to say, a bad place which is a reservoir of culturally forbidden desires that Westerners repress by attributing them to the Eastern European culture.

10

Kim był Bonawentura Pleciuch, autor wiersza Prośba do Aniołów Stróżów, aby nas zachowali od gotycyzmu (1822)?

58%

Pluta P.

Tematy i Konteksty

|

2021

|

vol. 16

|

issue 11

390-399

EN

The purpose of this paper is an attempt to determine the authorship of a poem entitled “A Plea to Guardian Angels to save us from gothicism” published in 1822 under the pseudonym of Bonawentura Pleciuch. In my analysis I propose a hypothesis that the poem’s satirical tone and the place of its publication, local periodical Krakus, allow us to link it with the name of Konstanty Majeranowski. I discuss Majeranowski’s literary activity, paying special attention to his feature columns entitled A Philospohical Scrap, all of which in high probability suggests his authorship of “A Plea to Guardian Angels…”.

PL

Przedmiotem artykułu jest próba ustalenia autorstwa opublikowanego w 1822 roku pod pseudonimem Bonawentura Pleciuch wiersza Prośba do Aniołów Stróżów, aby nas zachowali od gotycyzmu. Przeprowadzona w rozprawie interpretacja utworu zwraca uwagę na jego satyryczny charakter, natomiast miejsce publikacji wiersza – czasopismo „Krakus” – pozwala łączyć utwór z Konstantym Majeranowskim. Omówienie działalności pisarskiej Majeranowskiego, a zwłaszcza jego felietonów ukazujących się pod tytułem Świstek Filozoficzny pozwala z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że autorem Prośby do Aniołów Stróżów… był właśnie Konstanty Majeranowski.

11

Rola zmysłów w opowiadaniu Edgara Allana Poego Serce – oskarżycielem

58%

Guner M.

Świat Tekstów. Rocznik Słupski

|

2015

|

issue 13

55-70

EN

Summary The thesis analyses the role of senses in Edgar Allan Poe’s short story The Tell-Tale Heart. The narrator suffers from chronic squeamishness of senses – his most sensitive one is hearing. Thus, the text is full of descriptions of varied sounds. Sight is another important sense, which becomes protagonist’s main source of anxiety. An obsession about an old man’s eye leads him to commit a murder. The apprehension of the world by the protagonist is modeled by psyche of its character. As such, the analysis of his sensatory experiences has allowed to construct a picture of his internal life.

12

Wczesne wiersze Cypriana Norwida a konwencja gotycyzmu

58%

Plucińska D.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2014

|

vol. 5

|

issue 3

47-66

EN

Romantic poets generally in the first phase of their work expressed a fascination with Gothic fiction (understood as the world presented in the work and specific anthropology). In his early works Cyprian Norwid also referred to the aesthetics and poetics of Gothic fiction, but treated it as a convention which mainly was building up a literary communication. So he created evocative strictly romantic poems which stand out as his very efficient mastery of poetic workshop, he dazzled there the poetic images of Gothic provenance (often with the stories about the bottomless anguish of a hero during the night and storm). Poems such as Wieczór w pustkach [Evening in voids], Noc [Night], Marzenie [Dream], Pożegnanie [Farewell] despite of using the gothic props (as imagery, mood, climate, character design) are essentially a pastiche of the style of the first phase of Romanticism. Early poetry of Norwid as a kind of romantic writing exercises became the basis to crystallize the concept of mature poetry which is—largely—denial of gothic-romantic convention.

PL

Romantyczni poeci w pierwszym etapie swojej twórczości na ogół wyrażali fascynację gotycyzmem (pojmowanym jako świat przedstawiony dzieła i specyficzna antropologia). Także Cyprian Norwid w swoich juweniliach nawiązywał do estetyki i poetyki gotycyzmu, jednak traktował gotycyzm jako konwencję, sprzyjającą głównie literackiej komunikacji. Tworzył więc wyróżniające się bardzo sprawnym opanowaniem warsztatu poetyckiego sugestywne wiersze w stylu stricte romantycznym, w których epatował obrazami poetyckimi o gotyckiej proweniencji (jest tu często mowa o bezdennych katuszach bohatera w czasie nocy i podczas burzy). Wiersze takie jak Wieczór w pustkach, Noc, Marzenie, Pożegnanie, mimo wykorzystania rekwizytów gotyckich (jak obrazowanie, nastrój, klimat, konstrukcja bohatera), stanowią w istocie pastisz stylu pierwszej fazy romantyzmu. Wczesne liryki Norwida jako swego rodzaju ćwiczenia romantycznego wierszopisania stały się podstawą do wykrystalizowania koncepcji dojrzałej twórczości poetyckiej będącej - w dużej mierze - zaprzeczeniem konwencji gotycko-romantycznej.

13

Dlaczego preromantyzm? Literatura przełomu XVIII i XIX stulecia w terminologii historyka literatury

44%

Pluta P.

Roczniki Humanistyczne

|

2019

|

vol. 67

|

issue 1: Literatura polska

39-52

PL

Artykuł jest próbą spojrzenia na znaczenie terminu „preromantyzm” przez pryzmat funkcjonowania tego pojęcia w tekstach literaturoznawczych. Przedmiotem analizy są rozprawy zamieszczone w przygotowanych przez Alinę Aleksandrowicz i Ewę Grzędę dwóch książkach naukowych, które dzieli data wydania (1991 i 2007), charakter publikacji (tom zbiorowy i autorska antologia utworów literackich), łączy natomiast użycie w formule tytułowej terminu „preromantyzm”. Rekonstruowane w toku rozważań sensy terminu „preromantyzm” odsyłają do zjawisk estetyczno-literackich, które mają w nauce o literaturze swoje nazwy: „sentymentalizm”, „gotycyzm”, „osjanizm” czy „rokoko”. Materiałem uzupełniającym bądź porównawczym dla formułowanych wniosków są spostrzeżenia innych badaczy literatury (T. Kostkiewiczowa, A. Kowalczykowa, J. Krzyżanowski, Z. Libera, J. Lyszczyna, J. Maciejewski), którzy problem preromantyzmu rozpatrywali wcześniej.

EN

The article is an attempt to look at the meaning of the term “pre-Romanticism” through the prism of its functioning in literary texts. The subject of analysis are texts published in two book by Alina Aleksandrowicz and Ewa Grzęda. The two books are different in terms of the date (1991 and 2007) and the nature of the publication (collective volume and author’s anthology of literary works), but also linked to each other through the use of the term pre-Romanticism in their titles. The reconstructed senses of the term pre-Romanticism refer to aesthetic and literary phenomena which have their specific names in literary studies: Sentimentalism, Gothicism, Ossianism or Rococo. The observations of other literary researchers (T. Kostkiewiczowa, A. Kowalczykowa, J. Krzyżanowski, Z. Libera, J. Lyszczyna, J. Maciejewski), who previously considered the problem of pre-Romanticism, constitute a complementary or comparative material for the formulated conclusions.

Refine search results

Homogotycki skandal według Michała Choromańskiego

Zygmunt Krasiński spotyka się z Jakubem Żulczykiem albo pośmiertne życie gotycyzmu. Projekt zajęć

G(n)o(s)tycyzm Female queer gothic, gnoza i dyskurs o kobiecej potworności (o „Almie” Izabeli Filipiak)

Estetyka gotycka w dramatach Dagny Juel Przybyszewskiej

Co to jest gotycyzm? Rec.: Gotycyzm w literaturze i kulturze lat 1760–1830. Pod redakcją Marcina Cieńskiego i Pawła Pluty. Warszawa 2020

Zmierzch bezpieczeństwa oświeceniowych paradygmatów i jutrzenka stereotypu popkultury: gotycyzm i preromantyzm

Duńskie koncepcje Origo gentis w nowożytnej historiografii

Śladami „skradzionego” mózgu. Fantastyczne fabuły w romanetach Jakuba Arbesa

Ojczyzna i siedziba Drakuli, czyli złe miejsce w Europie

Kim był Bonawentura Pleciuch, autor wiersza Prośba do Aniołów Stróżów, aby nas zachowali od gotycyzmu (1822)?

Rola zmysłów w opowiadaniu Edgara Allana Poego Serce – oskarżycielem

Wczesne wiersze Cypriana Norwida a konwencja gotycyzmu

Dlaczego preromantyzm? Literatura przełomu XVIII i XIX stulecia w terminologii historyka literatury