Search results

1

Biography of a language alias grammar and historical lexicology

100%

Topolińska Z.

Rocznik Slawistyczny

|

2022

|

issue LXXI

2

Из истории наименований свидетелей в русском языке

100%

Chashchina E.

Studia Rossica Posnaniensia

|

2019

|

vol. 44

|

issue 2

337-346

RU

The author in this research article analyses the names of witnesses in the period from Ancient Russia to the end of the 17th century. Vocabulary is analysed from the point of view of origin, semantics and sphere of usage. Russkaya Pravda (Rus’ Justice), birch bark manuscripts and business documents of the 15–17 centuries were used as research sources.

3

Činitelská jména s příponou -čí v diachronním pohledu

100%

Fuková I.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2019

|

vol. 54

EN

Agent Nouns with the Suffix -čí from a Diachronic PerspectiveThis article deals with agent nouns formed with the suffix -čí (lovčí m.), attested both in the Old Czech and the Middle Czech period. The study provides their formal and semantic description and compares their word-formation development. In particular, it further examines the relations between agent nouns formed by the suffixes -cě, -ec (lovec) and adjectives ending with -í derived from those nouns (lovčí adj.).Nomina agentis z przyrostkiem -čí w ujęciu diachronicznymArtykuł omawia nomina agentis utworzone za pomocą przyrostka -čí (lovčí m.), poświadczone zarówno w okresie staroczeskim, jak i średnioczeskim. Autorka charakteryzuje te jednostki z punktu widzenia formalnego i semantycznego i porównuje ich rozwój słowotwórczy. Analiza koncentruje się na relacjach pomiędzy nomina agentis utworzonymi za pomocą przyrostków -cě, -ec (lovec) a przymiotnikami z końcówką -í, które są ich derywatami (lovčí przym.).

4

Leksyka z zakresu wróżbiarstwa i czarów w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli

75%

Marczak M.

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

|

2021

|

vol. 28

|

issue 2

107-124

EN

The paper aims to investigate Polish lexis belonging to the semantic fields of DIVINATION and WITCHCRAFT. The material was excerpted from the 18th-century trilingual Nowy wielki dykcjonarz (New grand dictionary). The semantic fields under analysis were divided into subfields. In the case of DIVINATION, the subfields of DIVINATION PRACTISES and PEOPLE FORETELLING THE FUTURE were identified. In turn, WITCHCRAFT was subdivided into MAGICAL PRACTICES, PEOPLE PRACTISING MAGIC and EFFECTS OF MAGIC. The analysis of the retrieved material suggests that the number of individual lexemes is relatively small and usually polysemic, which appears to contradict the popularity and prevalence of divination and witchcraft in the 18th-century Polish-Lithuanian Commonwealth as established by cultural historians. The supposed misrepresentation of the semantic fields under scrutiny may reflect the didactic nature of the Polish part of the dictionary.

5

Inwentarze skarbca katedry ormiańskiej we Lwowie z XVIII wieku jako źródło do leksykologii historycznej

75%

Żuraszek-Ryś I., Uniwersytet Zielonogórski Z. H. i. P. J. P., i.rys@ifp.uz.zgora.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2015

|

vol. 049

EN

This article relates to methods for the determination of certain elements of reality – sacral objects (in this case, the mobile elements of the equipment of the Armenian Cathedral in Lviv, which are liturgical appliances and other valuables that were stored in it). The presented vocabulary can provide very valuable source for historical lexicology.

6

Czasowniki odnoszące się do obraźliwych aktów mowy w historii polszczyzny

75%

Dawidziak-Kładoczna M.

Język Polski

|

2024

|

vol. 104

|

issue 2

60-72

PL

Artykuł dotyczy czasowników odnoszących się do obraźliwych aktów mowy i ich zmienności w dziejach języka polskiego. Omawiam jednostki, które: (1) funkcjonują od czasów najdawniejszych do dziś w niezmienionym znaczeniu; (2) potwierdzono w dobie średniopolskiej, ale w dalszych etapach rozwoju polszczyzny zupełnie wycofały się z użycia albo zaszły w nich istotne zmiany semantyczne, (3) pojawiły się w polszczyźnie po XV wieku. Część z nich nie dotrwały do naszych czasów, inne z kolei z powodzeniem przyjęły się w polszczyźnie i używane są również w XXI wieku. Ten ogromny i zróżnicowany pod względem semantycznym i strukturalnym zbiór potwierdza, że akty agresji językowej są zjawiskiem bardzo częstym i ponadczasowym.

EN

The article concerns verbs naming offensive speech acts and their variability in the development of the Polish language. I discuss units that: (1) function from the earliest times to this day in an unchanged sense; (2) were confirmed in the Middle Polish era, but in the later stages of the development of the Polish language they were completely withdrawn from use or underwent significant semantic changes; (3) appeared in the Polish language after the 15th century. Some of them have not survived to our times, while others have been successfully adopted in the Polish language and are also used in the 21st century. This huge and semantically and structurally diverse collection confirms that acts of linguistic aggression are a very common and timeless phenomenon.

7

Летописная ойконимия как источник реконструкции лексики древнерусского языка

75%

Ююкин [IUiukin] М. M. А. A. e.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2018

|

vol. 53

EN

Annalistic oikonymy as a source for reconstruction of the Old Russian vocabularyAmong about 1,000 place names mentioned in the Old Russian chronicles (within the borders of contemporary Russia), there are 19 ones that are derived from stems non-attested as apellatives in the Old Russian written sources. The vast majority of them can be reconstructed by comparison with words of modern East Slavic languages or their dialects, but several are not known in the East Slavic zone, and have parallels in the West and (or) South Slavic languages only. Almost all of these words are geographical terms. The places in whose names they are preserved are located mostly in Novgorod Ruthenia and the Upper and Middle Volga basin. Ojkonimia latopisów jako źródło dla rekonstrukcji słownictwa języka staroruskiegoWśród około 1000 nazw miejscowych wymienionych w staroruskich kronikach (w granicach dzisiejszego państwa rosyjskiego) jest 19 pochodzących od podstaw, które nie są apelatywnie poświadczone w źródłach staroruskich. Zdecydowaną większość z nich można zrekonstruować na podstawie wyrazów należących do zasobu leksykalnego współczesnych języków wschodniosłowiańskich lub ich dialektów, ale kilka z nich ma analogie tylko w językach zachodnio- i południowosłowiańskich. Prawie wszystkie te słowa są terminami topograficznymi. Miejsca, w których nazwy są zachowane, znajdują się głównie w Rusi Nowogrodzkiej i dorzeczu Górnej i Środkowej Wołgi.

8

Z dziejów nazewnictwa szkół wyższych w języku polskim (akademia, uniwersytet, wszechnica)

63%

Walczak B.

Język. Religia. Tożsamość

|

2018

|

issue 1(17)2018

7-22

PL

W pracy autor kreŚli zarys dziejów trzech nazw: akademia, uniwersytet i wszechnica w języku polskim. Obok informacji stricte językowych, zaczerpniętych przede wszystkim ze stosownych zródeł leksykograficznych, podaje też przy poszczególnych nazwach informacje historyczno-kulturalne. Kończy passusem o terminologicznych znaczeniach wyrazów akademia i uniwersytet w ustawie o organizacji szkolnictwa wyższego w Polsce.

EN

The author outlines histories of three names of educational establishments: akademia, uniwersytet, wszechnica in the Polish language. Apart from strictly linguistic information obtained from relevant lexicographic sources, the individual names are accompanied by information on historical and cultural contexts. The paper is rounded off with a passage on the terminological connotations of the words akademia and uniwersytet as reflected in the Law on Organisation of Higher Education in Poland.

9

З гісторыі развіцця лексікі старабеларускай дзелавой пісьменнасці XIV – сярэдзіны XVI ст.

63%

Паляшчук Н.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 66

385-407

PL

Autorka artykułu na materiale zabytków starobiałoruskiego piśmiennictwa urzędowego XIV – połowy XVI wieku (ogólnopaństwowe kodeksy – Statut Wіślіckі, Sudziebnіk Kazіmіerza, Statut Wielkiego Księstwa Lіtewskiego 1529, przywileje, wyroki, pozwy, skargi, potwierdzenia, testamenty i inne) określa korpus ustalonych w nich jednostek leksykalnych należących do różnych części mowy. Analizuje strukturę semantyczną wybranych wyrazów, ich przynależność do pewnych grup tematycznych, pochodzenie, relacje synonimiczne i aspektowo-rodzajowe między leksemami. Ustala również specyfikę ich użycia w różnych gatunkach piśmiennictwa urzędowego. Wyniki badań mogą być wykorzystywane w dalszych analizach formowania się i ewolucji systemu leksykalnego języka białoruskiego, jego odmian stylowych, leksykologii i stylistyki historycznej, wpływów językowych, a także w przygotowaniu nowych typów słowników historycznych i w układaniu podkorpusu „Język starobiałoruski” Narodowego Korpusu Języka Białoruskiego.

EN

The article considers examples of Old Belarusian official documents of the 14th to the mid-16th centuries, namely, such national codes as the Vislicki Statut, the Sudziebnik Kazimira, the Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha 1529, as well as some privileges, bills of complaint, confirmations, testaments, etc. The corpus of lexical units of different parts of speech fixed in these written monuments has been determined; their semantics, belonging to certain thematic groups, origin, structure, synonymous and generic relations between lexemes have been considered; specificity of their use in different genres of business writing has been established. The results of the research are appropriate to use for further study of the formation and evolution of the Belarusian language vocabulary and its stylistic varieties; for scientific developments in the field of historical lexicology, historical stylistics, and interlingual interaction; for preparation of historical dictionaries of new types; as well as in shaping of the Old Belorussian language sub-corpus of the National Corpus of the Belarusian language.

10

Semantyka miłości w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli

63%

Marczak M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2022

|

vol. 56

387-403

EN

The paper aims to describe the meanings of the lexeme miłość [love] in the French-Latin-Polish Nowy Wielki Dykcjonarz [New Grand Dictionary] by Pierre Danet and Dymitr Franciszek Kola. The dictionary notes in separate entries the romantic, aromantic (family ties, friendship) and religious (theological virtue) aspects of the lexeme. The dictionary material relating to these three aspects is analysed and described. Special attention was paid to the conceptualisation of miłość as a virtue and its presentation in the context of other virtues noted in the dictionary. The analysis shows that the separation of a religious understanding of love is a peculiarity of the Danet–Kola dictionary. This aspect is rarely used in the general language today. It may be suspected that in the eighteenth-century worldview, the perception of love was more grounded in faith, which influenced the way it was described in the dictionary.

PL

Celem artykułu jest opisanie różnych znaczeń leksemu miłość we francusko-łacińsko-polskim Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli. Słownik notuje w oddzielnych artykułach hasłowych romantyczne, aromantyczne (więzy rodzinne, przyjacielskie) i religijne (cnota teologiczna) interpretacje pojęcia. Wskazano i opisano elementy materiału słownikowego odnoszące się do tych trzech aspektów. Szczególną uwagę poświęcono miłości konceptualizowanej jako cnota oraz przedstawieniu jej w kontekście innych cnót notowanych w słowniku. Wyniki analizy pokazują, że wyodrębnienie ściśle religijnego rozumienia miłości jest osobliwością dykcjonarza Daneta–Koli. Takie rozumienie współcześnie słabo zaznacza się w języku ogólnym. Można podejrzewać, że w XVIII-wiecznym obrazie rzeczywistości percepcja miłości była bardziej ugruntowana w wierze, co wpłynęło na sposób jej objaśnienia i kategoryzacji w Nowym wielkim dykcjonarzu.

11

К вопросу о параллели литовских слов 'eržilas', 'arklys' и древнерусского слова 'орь'

51%

Siniova O., Iordani N.

Językoznawstwo

|

2023

|

vol. 19

|

issue 2

117-132

EN

This article is devoted to the etymology of the Old Russian word ‘or’ and the description of its parallels in the Lithuanian language. Based on the results of an analysis of etymological and explanatory dictionaries of the Russian and Lithuanian languages, the semantics and origin of words related to ‘or’ are described. Special attention is paid to contexts with the word ‘or’ found in Old Russian and Lithuanian texts and Russian dialects. The article presents new usages of the word ‘or’ from Old Russian and manuscripts. The highlighted features of semantics made it possible to find the derivational base of the word ‘or’ based on the semes preserved in its semantic structure, as well as in words of the Lithuanian language that go back to the same root as the noun ‘or’; seemes common to these formations are highlighted.

PL

Artykuł jest poświęcony zagadnieniu etymologii staroruskiego słowa „орь” oraz opisowi jego analogiom w języku litewskim. Na podstawie wyników analizy słowników języka rosyjskiego i litewskiego (oraz etymologicznych), są komentowane poglądy na semantykę i genezę wyrazów zbudowanych na „орь”. Szczególną uwagę zwrócono na przykłady z gwar rosyjskich oraz kilka kontekstów znalezionych w źródłach staroruskich, w których został zapisany badany leksem; w artykule przedstawiono nowe przykłady słowa „орь” ze starożytnych zabytków pisanych. Wyróżnione cechy semantyki pozwoliły ustalić podstawę wytwórczą wyrazu „орь” w oparciu o składowe znaczeniowe zachowane w jego strukturze semantycznej, a także w słowach języka litewskiego sięgających tego samego rdzenia co rzeczownik „орь”; zaznaczone wspólne dla znaczeń tych tworów.

RU

Статья посвящена вопросу этимологии древнерусского слова орь и описанию его параллелей в литовском языке. По результатам анализа этимологических и толковых словарей русского и литовского языков, прокомментированы точки зрения о семантике и происхождении возводимых к орь слов. Особое внимание уделено примерам из русских говоров и контекстам, встречающимся в древнерусских и старолитовских источниках, в которых фиксируется исследуемая лексема; в статье представлены новые примеры со словом орь из древних письменных памятников. Выделенные особенности семантики позволили соотнести слова орь и орити (с#) с опорой на сохранившиеся в его семантической структуре компоненты значения ʽпохотливый’, а также в словах литовского языка, восходящих к тому же корню, что и существительное орь; выделены общие для этих образований семы.

Refine search results

Biography of a language alias grammar and historical lexicology

Из истории наименований свидетелей в русском языке

Činitelská jména s příponou -čí v diachronním pohledu

Leksyka z zakresu wróżbiarstwa i czarów w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli

Inwentarze skarbca katedry ormiańskiej we Lwowie z XVIII wieku jako źródło do leksykologii historycznej

Czasowniki odnoszące się do obraźliwych aktów mowy w historii polszczyzny

Летописная ойконимия как источник реконструкции лексики древнерусского языка

Z dziejów nazewnictwa szkół wyższych w języku polskim (akademia, uniwersytet, wszechnica)

З гісторыі развіцця лексікі старабеларускай дзелавой пісьменнасці XIV – сярэдзіны XVI ст.

Semantyka miłości w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli

К вопросу о параллели литовских слов 'eržilas', 'arklys' и древнерусского слова 'орь'