Search results

1

Mariana Smoluchowskiego ujęcie zasady przyczynowości w badaniach ruchów Browna

100%

Roskal Z. E.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2017

|

issue 62

99-126

PL

Marian Smoluchowski solved the greatest scientific problem of his time. It was the explanation of the phenomenon of the Brownian motion. In the article, I show that Smoluchowski in fact in this explanation used an ontological interpretation of the causality principle, although in his writings he applied it also in the epistemological interpretation. This is understandable because in the scientific practice some kinds of ontological commitment are required.

2

Kosmologia wczoraj i dziś - przeżywanie kawałka historii

100%

Heller M.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2010

|

issue 46

92-99

PL

Short recollections of an author who with his own eyes witnessed the development of cosmology from purely theoretical speculations to the mature experimental science.

3

Fenomen Alberta Einsteina - rozmyślania pod pretekstem okrągłych rocznic

100%

Maślanka K.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2005

|

issue 37

4-14

PL

A sketchy portrait of the genius who has changed physics. What can we learn from his work and life?

4

Black holes: do they exist?

89%

Malec E.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2018

|

issue 65

EN

Black holes entered scientific literature as early as at the end of eighteenth century. They had been known at that time as dark stars, but their concept did not find its way to physics or astronomy, and had been abandoned for more than one hundred years. I shall sketch historical developments and discuss present mathematical and observational status of black holes.

5

The use of history for the formation of learners’ interest in physics

88%

Korsun I.

International Journal of Pedagogy, Innovation and New Technologies

|

2017

|

vol. 4(2)

76-83

EN

The aim of this article is a creation of general method of using the historical material for the formation of learners’ interest in physics. The learner will be not able to understand the educational material, if the learner doesn’t feel the need to study it. In this way, it is necessary to develop the learners’ interest. The history of physics has a great potential for the formation of learners’ interest in physics. The forms of the historical material in physics teaching have been defined. These are historical views, descriptions of experiments, tasks with historical content, demonstration of models of historical devices, biographies of scientists. Results proved that the appropriate forms of historical material increase the level of learners’ interest in physics. Every science has its own history. Therefore, this general method can be used in the teaching of other sciences.

6

Spuścizna rękopiśmienna kopernikologa Edwarda Rosena (1906–1985) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu

51%

Mycio A.

Zapiski Historyczne

|

2018

|

vol. 83

|

issue 2

207-216

EN

Edward Rosen was born on 12 December 1906 in New York. His entire life was connected with this city; it was in New York that he was educated and worked. He is the author of 11 books, over 160 scientific articles and over 90 reviews. In his works he dealt with the 16th and 17th century astronomy and physics; his main interest was the activity and work of Nicolaus Copernicus, Galileo Galilei and Johannes Kepler. He was considered to be one of the leaders of the research on Copernicus and early astronomy. In 2012 Professor’s daughter, Carla Rosen-Vacher, presented the manuscript heritage of his father to the University Library in Toruń, which was finally developed in 2017. The archival documents given by Carla Rosen-Vacher are of significant scientific value. It does not include any private or family materials. The heritage consists of manuscripts and typescripts of Rosen’s scientific works, technical materials, documents of his professional activity, rich correspondence with other representatives of the world of science and edition of sources. The heritage was catalogued under entry numbers from Rps 4792 to Rps 4849. In total, it consists of 58 inventory units preserved in 42 files. The materials take up 1.6 linear meter. The greatest value of the archive are inedita – unpublished works and a large collection of correspondence. It seems that the materials may still have some value for historians of the early modern times. All the preserved materials shall be exploited in order to get acquainted with the figure of Professor, the area of his research and his taller. Particularly useful should be manuscripts and typescripts of his works, his notebooks, flashcards and six cassette tapes including Rosen’s lectures.

DE

Edward Rosen wurde am 12. Dezember 1906 in New York geboren. Fast sein ganzes Leben war mit dieser Stadt verbunden; hier erwarb er seine Ausbildung und hier arbeitete er. Er ist Autor von 11 Büchern, über 160 wissenschaftlichen Artikeln und über 90 Rezensionen. In seinen Arbeiten befasste er sich mit der Astronomie und Physik des 16. und 17. Jahrhunderts. Der Hauptgegenstand seines Interesses waren die Tätigkeit und das Schaffen von Nikolaus Kopernikus, Galilei und Johannes Kepler. Er galt als einer der führenden Forscher zu Kopernikus und zur frühen Astronomie. 2012 schenkte seine Tochter, Carla Rosen-Vacher, der Universitätsbibliothek in Thorn den handschriftlichen Nachlass ihres Vaters, der schließlich 2017 aufgearbeitet wurde. Das von Carla Rosen-Vacher überlassene Archiv hat einen eminent wissenschaftlichberuflichen Charakter und enthält fast keine privaten und familiären Materialien. In ihm befinden sich vor allem Manuskripte und Typoskripte der wissenschaftlichen Arbeiten Rosens, Arbeitspapiere, Dokumente zu seiner beruflichen Tätigkeit sowie eine reiche Korrespondenz mit anderen Vertretern der Welt der Wissenschaft und zu Verlagsfragen. Der Nachlass wurde unter den Signaturen Rps 4792 bis Rps 4849 inventarisiert. Insgesamt enthält er 58 Inventareinheiten in 42 Akten. Auf den Regalen des Magazins nimmt er 1,6 laufende Meter ein. Seinen größten Wert machen sicherlich die unedierten Arbeiten und die beträchtliche Sammlung von Korrespondenz aus. Diese Materialien können weiterhin einen Wert für Wissenschaftshistoriker darstellen, die sich mit der frühen Neuzeit befassen. Um die Person von Professor Rosen, seine Forschungsthemen und Arbeitsmethoden kennenzulernen, sind alle seine im Nachlass enthaltenen Materialien von Wert, insbesondere die Manuskripte und Typoskripte seiner Arbeiten, die Hefte mit Notizen und Zetteln sowie sechs Tonbänder mit Aufzeichnungen der Vorlesungen Rosens.

7

Did medieval mathematical theology and philosophy of nature influence the development of modern thought?

51%

Jung E., Jung E.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2020

|

issue 2

8

Philosophy in science – a case study of the reception of the Special and the General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925

32%

Polak P.

Studia Historiae Scientiarum

|

2016

|

vol. 15

245–273

EN

A centenary of Einstein’s General Theory of Relativity brings forward some questions with regard to the impact of Einstein’s theory on philosophy. This theory, and the chronologically earlier Special Theory of Relativity, have had many important philosophical implications. In Poland they provoked interesting philosophical discussions before WWII. The history of those discussions reveals numerous noteworthy facts concerning the relationships between mathematics, physics and philosophy. A case study of the reception of the Special and General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925 focuses on the peculiar specificity of exact sciences and philosophy in Polish Galicia. The concept of “philosophy in science” coined by Michael Heller is particularly suitable for describing this specificity. The article begins with a short overview of the early reception of the Special Theory of Relativity in Kraków. Next, it shows how the discussions during the 10th and 11th Congresses of Polish Physicians and Natural Scientists (Lwów 1907, Kraków 1911) influenced the reception of the STR. What is also discussed are the roots of the specificity of the reception in Lwów, i.e. the influence of the considerations about the foundations of mechanics and a public philosophical debate around Einstein’s theories. In order to demonstrate how different the reception of these theories was in Kraków, a description is provided of a methodological debate between S. Zaremba and T. Banachiewicz. Some notes are also added about the concurrent styles of philosophy of science (philosophy of nature). The article ends with conclusions about the specificity of Kraków’s and Lwów’s styles of philosophy in science. This study reveals that in this period Einstein’s theories significantly stimulated philosophical considerations in Poland. These considerations have become an important supplement to the scientific activity in Kraków and Lwów.

PL

Setna rocznica sformułowania przez Alberta Einsteina ogólnej teorii względności jest doskonałą okazją do ponownego postawienia pytań o wpływ wspomnianej teorii na filozofię. Interesującą perspektywę oferują badania z zakresu historii nauki i historii filozofii, które pozwalają dokładniej przyjrzeć się procesowi recepcji wspomnianej teorii. Proces ten jest ważnym źródłem wiedzy o kształtowaniu się relacji nauk przyrodniczych i filozofii, gdyż poprzez analizę wskazywanych trudności i kontrowersji pozwala zidentyfikować wiele ukrytych założeń o charakterze filozoficznym, które trudno dostrzec na innych etapach rozwoju nauki. Dzięki temu analiza procesu recepcji nowych teorii naukowych staje się wyróżnionym przedmiotem analiz relacji matematyki, nauk przyrodniczych i filozofii. Z tych względów warto przyjrzeć się interesującym dyskusjom i polemikom, które miały miejsce w obrębie nauki polskiej. Szczególnie interesujące polemiki i dyskusje wokół teorii względności rozegrały się w Krakowie i we Lwowie przed rokiem 1925. Wspomniane ośrodki zostały wybrane również z tego względu, że w początkach XX wieku, wykorzystując możliwości polityczno-kulturalne powstałe w związku z istnieniem stosunkowo szerokiego zakresu autonomii Galicji, stały się one najważniejszymi centrami rozwoju nauki polskiej. Sytuacja ta zadecydowała również o połączeniu wymienionych ośrodków stosunkowo silną siecią powiązań, widocznych szczególnie na gruncie fizyki. W obu miastach powstała również specyficzna (choć z zachowaniem pewnych lokalnych odrębności) odmiana refleksji nad nauką, którą dogodnie jest określić przy pomocy pojęcia „filozofii w nauce” stworzonego przez M. Hellera. Opracowanie rozpoczyna się od krótkiego przybliżenia historii recepcji szczególnej teorii względności w Krakowie. W procesie tym najistotniejszą rolę odegrał August Witkowski, który już w 1905 roku docenił znaczenie pierwszych prac Einsteina. Kolejne punkty zwrotne w procesie recepcji teorii Einsteina wyznaczyły dwa kolejne Zjazdy Lekarzy i Przyrodników Polskich, które odbyły się kolejno we Lwowie w 1907 r. i w Krakowie w 1911 r. Pierwszy z nich zadecydował o popularyzacji idei relatywistycznych pośród przyrodników polskich, a kolejny – o popularyzacji ich wśród filozofów. Dla zrozumienia lokalnej specyfiki filozoficznych rozważań prowadzonych w ośrodku lwowskim odwołamy się do rozwoju recepcji wokół podstaw mechaniki. Zagadnienie to szczególnie mocno interesowało lwowskich uczonych z tej racji, że Lwów był do 1915 roku jedynym polskim ośrodkiem akademickim rozwijającym nauki techniczne i koncentrował w naturalny sposób większość polskich uczonych zajmujących się nauką mechaniki. To właśnie środowiska związane z lwowską Szkołą Politechniczną odegrały ważną rolę w późniejszych dyskusjach wokół szczególnej i ogólnej teorii względności. W dalszej kolejności szkicowo zaprezentowana zostanie lwowska polemika wokół teorii względności i dla kontrastu ukazana zostanie o wiele krótsza polemika rozgrywająca się w Krakowie. Szczególna uwaga zostanie poświęcona dorobkowi Zygmunta Zawirskiego, który w swej działalności podjął problematykę poruszoną w obu ośrodkach i przedstawił najbardziej interesujące rozważania ukazujące nowoczesną wizję filozofii uprawianej w ścisłym kontakcie z naukami przyrodniczymi. Prezentowany styl filozofii w nauce rozwijany w Krakowie i Lwowie został również skrótowo skonfrontowany z konkurencyjnymi filozoficznymi reakcjami na teorie Einsteina: z refleksją rozwijaną w obrębie Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (Kazimierz Ajdukiewicz) i z wybraną refleksją neoscholastyczną (Feliks Hortyński SJ, Ludwik Wrzoł SJ, Jan Stepa). Na tym tle lepiej można dostrzec specyfikę filozofii analizowanej w tym studium przypadku – najważniejsze uwagi na ten temat zostały zawarte w zakończeniu niniejszej pracy. Niniejszy artykuł ukazuje fakt, że szczególna i ogólna teoria względności Einsteina znacząco wpłynęły na rozwój refleksji filozoficznej w Polsce. Warto również zaznaczyć, że refleksja filozoficzna stała się w opisywanym okresie ważnym uzupełnieniem pracy naukowej przyrodników, co decyduje również o specyfice rozwoju ówczesnej nauki.

Refine search results

4 Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

1 International Journal of Pedagogy, Innovation and New Technologies

1 Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

1 Studia Historiae Scientiarum

1 Zapiski Historyczne

1 Heller M.

1 Jung E.

1 Korsun I.

1 Malec E.

1 Maślanka K.

1 Mycio A.

1 Polak P.

1 Roskal Z. E.

1 2020

3 2018

1 2017

1 2016

1 2010

1 2005

Mariana Smoluchowskiego ujęcie zasady przyczynowości w badaniach ruchów Browna

Kosmologia wczoraj i dziś - przeżywanie kawałka historii

Fenomen Alberta Einsteina - rozmyślania pod pretekstem okrągłych rocznic

Black holes: do they exist?

The use of history for the formation of learners’ interest in physics

Spuścizna rękopiśmienna kopernikologa Edwarda Rosena (1906–1985) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu

Did medieval mathematical theology and philosophy of nature influence the development of modern thought?

Philosophy in science – a case study of the reception of the Special and the General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925