Search results

1

Personalistyczna wizja małżeństwa : idealizm czy realizm?

100%

Pastwa A.

Ius Matrimoniale

|

2004

|

vol. 15

|

issue 9

7-24

EN

Die Kanonistik und Jurisprudenz gehen heute einer ständig wachsen den Krise entgegen, die sich an erster Stelle als eine Krise der Wahrheit darstellt. Die aggressiven Strömungender individualistischen Anti-Kultur, die eine stark säkularisiere Mentalität (Nihilismus und Utilitarismus) kreieren , erlegen den Kanonisten und kirchlichen Richtern einen besonderen Pflicht auf, die humanistischen und religiösen Wërte der Ehe zu promovieren. In der Ansprache vor der Römischen Rota vom 30. Januar 2003 hebt der Papst Johannes Paul II hervor, dass die Ehee in Sakrament ist oder zumindesden heiligen Wesenscharakter des „Anfangs” in sich trägt. Aus diesem Grunde gibt es in der kirchlichen Rechtsordnung keinen Platz für eine immanente und rein weltliche Sicht der Ehe. Diese Aussage des Gesetzgebers wird in seine lehramtlichen Anstrengungen eingeschrieben, um die personalen Aspekte von „matrimonium canonicum” besser zu Geltung zu bringen, welche die völlig realen (keine idealisierten!) Anforderungen der kanonistisch en Disziplin implizieren. Bedeutsam in dieser personal-realistischen Sicht de „totius vitae consortium” ist die Anerkennung einer rechtlichen Relevanz der ehelichen Liebe, derselben Liebe, die den Ehegatten - kraft der sakramentalen Teilhabe in „mysterium Caritatis” - die Würde und Aufgabe erteilt, die Kommunion der Personen von Trinität widerzuspiegeln.

2

Obiektywność w prawie – podejście instytucjonalne jako alternatywa dla dominujących stanowisk teoretycznych

89%

Pichlak M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2014

|

vol. 2(9)

108-124

PL

The aim of the paper is to establish a theoretical elaboration of objectivity in law which would conform exiting linguistic practices in the legal field. It starts from a brief characterization of legal practice in this respect which allows for an exposure of semantic complexity of the term ‘objectivity’ in law. The term is said to take two basic meanings: objectivity as a fact and objectivity as a moral ideal. On this ground requirements towards a reliable theory of legal objectivity are defined: such a theory should not only make o room for both distinct meanings of legal objectivity, but also should consider their mutual relations. These requirements stemming from existing linguistic practice serve as criteria for examination of up to date theoretical concepts of objectivity. The paper discusses realistic, conventionalist, and idealistic theories of objectivity in law subsequently and exposes shortcomings of each of these. Eventually, key assumptions of an institutional theory of objectivity are presented which is claimed to offer a plausible understanding of objectivity in law in both its factual and ideal aspects.

3

Martin Heidegger – Filozof Bytu w Podróży po Sztukę

89%

Jasiński B.

Sztuka i Dokumentacja

|

2021

|

issue 24

33-43

EN

The aim of the dissertation is the theoretical analysis of Martin Heidegger`s philosophical work after the famous turn to radically-perceived philosophy of being (the so called "Kehre"). The author presents a completely new paradigm of doing philosophy, which Heidegger himself began with his publication. It is a paradigm outside the traditional Cartesian subject-object divisions. However, it was not continued in the tradition of modern philosophy, as it went beyond commonly understood rationalism. Another current of philosophical tradition to which my ethosophy relates is the development of modern transcendentalism, marked by such names as Descartes, Kant, Hegel, and Husserl. Descartes, as we know, posed the overriding question of modern philosophy: the relation between thought and being. By this he set the modern version of the traditional subject-object dualism and substantiated it in his system. Contemporary transcendentalism best accommodated this dichotomy, breaking it down by building up the subject sphere. This is the way Kant followed and Husserl took to its end-so it would appear-in his transcendental idealism. The essence of this philosophical program was such a buildup of the subject sphere so as to see through-as though from outside-this entire subject-object dualism. Yet this point of view of transcendental idealism by no means fully eliminates this dualism but, on the contrary, in a way cements it further. Its negation is purely declarative. Within the limits of this theoretical perspective, such an observational position is constructed which as its counter-element encompasses both the subject and the object, and more specifically the relation which links them. By the same token, this original dualism reemerges, only on a different qualitative plane, which on the one hand includes this transcendental point, and on the other has this relation linking the studied and the studying spheres. Obviously, it is possible to eliminate this level again by constructing a new, much more general, point of observation, transcendental to the earlier. This procedure may proceed ad infinitum, wit¬hout really eliminating this original dualism. In reality, such was the course of this current in modern transcendental philosophy-from Descartes, through Hegel all the way to Husserl. There is yet another answer to the central problem that Descartes posed. This is an attempt to break up this subject-object dualism from within by expanding the object sphere. The best known theoretical solutions within this current of modern philosophy are the proposals that Marx and Heidegger advanced. While the transcendental idealism of the type Husserl proposed built up the external point of view of the traditional subject-object division of philosophy, an internal point of view of this division marks the current of transcenden¬talism in which the high-watermarks were the names of Marx and Heidegger and which, in contrast to the former, could qualify as realistic. This comes about by up-valuing the object sphere. The solution Husserl proposed was, as indicated earlier, illusory. The solution Marx and Heidegger reached is real, as it reveals the rules behind the constitution of such a dual manner of thinking about the world. Both of these philosophers show this dualism as illusory. Ethosophy expands on this point of view.

4

Miesto nášho veku v histórii civilizácie (Ch.S. Peirce a jeho filozofická diagnóza súčasnosti)

89%

Mihina F.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2012

|

issue 12

21-34

EN

The author takes up the question of the forms of the development of our civilisation. He analyses Peirce‘s philosophic debut from 1863 – „The Place of Our Age in the History of Civilisation“. Here he argued for the need of scientific orientation toward philosophy that would overcome the deficiencies of idealism on the one hand and materialism on the other. Acording to Peirce, materialism and idealism both err but opposite ways. Materialism fails on the side of incompleteness, idealism always presents a systematic totality, but it must always have some vagueness and thus lead to error. But if materialism without idealism is blind, idealism without materialism is void.

PL

Autor podejmuje kwestię form rozwoju cywilizacji europejskiej. Analizuje debiut filozoficzny Ch.S. Peirce’a z 1863 roku – The Place of Our Age in the History of Civilisation (Miejsce naszego wieku w historii cywilizacji). Ch.S. Peirce argumentował potrzebę unaukowienia filozofii, co mogłoby pozwolić na prze-zwyciężenie słabości idealizmu z jednej strony i materializmu z drugiej. Według Peirce’a, zarówno materializm, jak i idealizm błądzą lecz w odmienny sposób. Materializm grzęźnie w niekompletności, idealizm zaś zawsze prezentuje systema-tyczną całość lecz kosztem pewnej ogólnikowości, co również jest błędem. Skoro jednak materializm bez idealizmu jest ślepy, to idealizm bez materializmu jest pusty.

5

Irracjonalność jako argument przeciwko idealizmowi. Transcendentalizm Kanta i Husserla w świetle rozumienia irracjonalności Hartmanna

89%

ŁACIAK P.

Roczniki Filozoficzne

|

2018

|

vol. 66

|

issue 1

33-49

PL

Artykuł prezentuje filozofie Kanta i Husserla w odniesieniu do Hartmannowskiego rozumienia irracjonalności. W metafizyce poznania Hartmanna irracjonalność, która odpowiada częściowej niepoznawalności bytu, okazuje się argumentem przeciwko idealizmowi, który zakłada całkowitą racjonalność naszego poznania i jego przedmiotu. W artykule autor pokazuje, że można wskazać podobieństwa między Kanta ideą niepoznawalności przedmiotu transcendentalnego, Husserla koncepcją transcendentalnej konstytucji świata i Hartmanna pojęciem gnoseologicznej irracjonalności. W transcendentalizmie Kanta irracjonalność implikuje asymetria między warunkami możliwości doświadczenia i warunkami możliwości przedmiotów doświadczenia, jako że niepoznawalność przedmiotu transcendentalnego i rzeczy samej w sobie wskazuje, że nie wszystkie warunki przedmiotów są jednocześnie warunkami możliwości doświadczenia. Według Husserla świadomość transcendentalna nie jest racją wystarczającą świata w aspekcie jego Dasein i Sosein, ponieważ fakt konstytucji świata jest faktem irracjonalnym i nie może być wyprowadzony z istoty świadomości. Autor próbuje wykazać, że analogia między Husserlem i Hartmannem w kwestii irracjonalności otwiera nowe możliwości interpretacyjne relacji między fenomenologią transcendentalną i Hartmannowską filozofią.

EN

The article presents Kant’s and Husserl’s philosophies with reference to Hartmann’s understanding of irrationality. In Hartmann’s metaphysics of cognition, irrationality, which corresponds with partial unknowability of being, appears to be an argument against idealism that assumes a complete rationality of our knowledge and its object. In this article the author shows that it is possible to indicate similarities between Kant’s idea of the unknowability of the transcendental object, Husserl’s conception of the transcendental constitution of the world, and Hartmann’s concept of gnoseological irrationality. In Kant’s transcendentalism, irrationality implies an asymmetry between the conditions of the possibility of experience and the conditions of the possibility of the objects of experience, because the unknowability of a transcendental object and a thing in itself indicates that not all conditions of the objects are at the same time conditions of the possibility of experience. According to Husserl, transcendental subjectivity is not a sufficient reason for the world in its Dasein and Sosein, because the fact of the constitution of the world is an irrational one and it cannot be derived from the essence of subjectivity. The author tries to demonstrate that this analogy between Husserl and Hartmann, in the question of the irrationality, opens new interpretational possibilities for the relation between transcendental phenomenology and Hartmann’s philosophy.

6

Nieznany list Aleksieja Tołstoja do Gustawa Zielińskiego

89%

Wiśniewski B.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2022

|

issue 1(270)

3-6

EN

The article contains the original French and Polish translation of a letter from Aleksey Konstantinovich Tolstoy (1817–1875) to Gustaw Zieliński (1809–1881). The manuscript is kept in the Archives of Płock Scientific Society. It has not been published yet. This text is a testimony to the meeting of writers on a journey, A. Tolstoy’s favorable opinion of the poetry of G. Zieliński and the ideological proximity between them. They both observed with concern the materialistic and nihilistic trends, which grew in popularity in the second half of of the 19th century. A. Tolstoy firmly believed in the survival of the „beautiful ideas” (Christian ethics and romantic idealism), keeping up the spirits of his recent travel companion.

PL

Artykuł zawiera francuskojęzyczny oryginał i polskie tłumaczenie listu Aleksieja Tołstoja (1817–1875) do Gustawa Zielińskiego (1809–1881). Rękopis przechowywany w Archiwum TNP nie był dotychczas publikowany. Jest świadectwem spotkania pisarzy w podróży, przychylnej opinii A. Tołstoja o poezjach właściciela Skępego i ich pokrewieństwie ideowym. Obaj obserwowali z niepokojem zyskujące popularność w drugiej połowie XIX w. prądy materialistyczne i nihilistyczne. W przetrwanie bliskich pisarzom „pięknych idei” (chrześcijańskiej etyki i romantycznego idealizmu) mocno wierzył właściciel Krasnego Rogu, podtrzymując na duchu niedawnego towarzysza podróży.

7

Filozoficzny spór o przedmiot poznania, a koncepcja poznania duchów czystych w wykładzie angelologii św. Tomasza z Akwinu

89%

Dutkiewicz T.

Studia Gdańskie

|

2016

|

issue 39

151-164

PL

W filozoficznym sporze o właściwy człowiekowi przedmiot poznania wskazać można dwa najważniejsze stanowiska: idealistyczne, w myśl którego - wobec zawodności danych zmysłowych - punktem wyjścia refleksji filozoficznej należy uczynić, tak czy inaczej pojmowane, idee; oraz realistyczne, uznające wartość poznania zmysłowego, które jako jedyne umożliwia człowiekowi kontakt z rzeczywistością, a także podstawę dla poznania intelektualnego. Idealistyczny punkt wyjścia filozofii pozostaje w ścisłym związku z antropologiczną redukcją, w wyniku której człowiek ujmowany jest jako swego rodzaju byt świadomości, „czysty duch” poznający. Tego typu spirytualizm odcisnął swoje piętno także na myśli chrześcijańskiej, która przez wiele wieków pozostawała pod przemożnym wpływem platonizmu. Św. Tomasz z Akwinu, który – nawiązując do filozofii arystotelesowskiej – kreśli personalistyczną wizję człowieka jako transcendującej świat materialny, duchowo-cielesnej jedności, wiele uwagi poświęca problematyce angelologicznej, chcąc wskazać na istotne różnice, zachodzące pomiędzy naturą ludzką oraz naturą czystych inteligencji, jakimi są aniołowie. Różnice te w szczególności dotyczą ludzkiego i anielskiego poznania, w wielu jego aspektach. Teoriopoznawcze ujęcia, jakie od czasu Platona i Arystotelesa wypracowano w filozoficznym sporze o przedmiot poznania, okazały się przydatnymi dla wyjaśnienia sposobu pozyskiwania wiedzy, odpowiadającemu naturom – anielskiej i ludzkiej. O ile bowiem to drugie uwikłane jest zawsze w materię i skazane na pozyskiwanie w punkcie wyjścia zmysłowych danych, o tyle dla pierwszego – pozbawionego w naturalny sposób możliwości percepcji zmysłowej – jedynym możliwym punktem wyjścia pozostaje kontemplacja wrodzonych idei.

EN

In the philosophical dispute over the subject of cognition appropriate for man it is possible to identify the two most important positions, namely the idealistic stance, according to which ideas, understood one way or another, should be a point of departure for philosophical reflection due to the fallibility of sense data; and the realistic position which acknowledges the value of sensory cognition as it is the only kind that enables man to have contact with reality, as well as being the basis for intellectual cognition. The idealistic point of departure for philosophy remains intrinsically linked with the anthropological reduction by which man is conceived as a certain form of conscious being, a cognizing “pure spirit.” This type of spiritualism left its mark on Christian thought, which for centuries has remained greatly under the influence of Platonism. St. Thomas Aquinas, referring to Aristotelian philosophy, presents a personalistic vision of man as a spiritual and corporeal unity transcending the material world. Aquinas devotes much attention to angelology, trying to indicate essential differences between human nature and the nature of pure intelligences, namely angels. These differences refer, in particular, to many aspects of human and angelic cognition. Epistemological concepts in the philosophical dispute over the subject of cognition which have been developed since the times of Plato and Aristotle appeared to be helpful in explaining the way of gaining knowledge in reference to angelic and human nature. As the latter is always entangled in matter, the former, naturally devoid of sensory perception, is left to contemplate innate ideas.

8

Amerykanin i Polak w Paryżu (Henry James – Bolesław Prus)

89%

Paczoska E.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2015

|

issue 21: Sztuka tracenia, sztuka rezygnacji. Samoograniczenie i autocenzura

222-234

EN

The article proposes a comparative reading of two novels: "American" of Henry James and "The Doll" of Bolesław Prus. The author argues that James’ novel published in Polish in 1878 could become an inspiration for Prus. The circle of problems of "American" and "The Doll" is focused around similar themes: the identity of a modern man and the patterns of masculinity and femininity. Both novelists show a mechanism of creation for idealistic fantasies.

9

Arystotelesowskie pojęcie formy i jego zastosowanie we współczesnej filozofii

89%

Facca D.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2016

|

vol. 4

305-314

PL

W artykule analizowane jest pojęcie formy (gr.: eidos, morphe), który leży u podstaw teoretycznej refleksji Arystotelesa. Arystotelesa krytyka Platońskiej koncepcji form była punktem wyjścia do opracowania jego własnej filozofii natury („fizyki”) oraz filozofii bytu w ogóle (metafizyki). Koncepcja form w istocie dostarczyła Arystotelesowi teoretyczne podwaliny dla wszystkich dziedzin badań naukowych, toteż pojęcie formy stało się w jego myśli wszechobecne. Artykuł pokazuje także, jak Arystotelesowskie pojęcie formy jest obecne lub można je wprowadzić do współczesnych debat, m.in. dotyczących poznania zmysłowego i rozumowego, tożsamości oraz tzw. mind-body problem.

EN

The papers analyses the Aristotelian concept of form (eidos, morphe) which is a basis of Aristotle’s philosophy. Aristotle’s critique of Plato’s conception of forms was for Aristotle a starting point for elaborating his own theory of forms. This theory provided Aristotle with a theoretical equipment applied in all the fields of scientific inquiry. So his concept of form proved to be all-pervasive. The article also deals with some recent debates, concerning the questions of sense and intellectual cognition, the problem of identity, the mind-body problem.

10

Arystotelesowskie pojęcie formy i jego zastosowanie we współczesnej filozofii

89%

Facca D.

Filozofia i Nauka

|

2016

|

vol. 4

305-314

EN

The papers analyses the Aristotelian concept of form (eidos, morphe) which is a basis of Aristotle’s philosophy. Aristotle’s critique of Plato’s conception of forms was for Aristotle a starting point for elaborating his own theory of forms. This theory provided Aristotle with a theoretical equipment applied in all the fields of scientific inquiry. So his concept of form proved to be all-pervasive. The article also deals with some recent debates, concerning the questions of sense and intellectual cognition, the problem of identity, the mind-body problem.

PL

W artykule analizowane jest pojęcie formy (gr.: eidos, morphe), który leży u podstaw teoretycznej refleksji Arystotelesa. Arystotelesa krytyka Platońskiej koncepcji form była punktem wyjścia do opracowania jego własnej filozofii natury („fizyki”) oraz filozofii bytu w ogóle (metafizyki). Koncepcja form w istocie dostarczyła Arystotelesowi teoretyczne podwaliny dla wszystkich dziedzin badań naukowych, toteż pojęcie formy stało się w jego myśli wszechobecne. Artykuł pokazuje także, jak Arystotelesowskie pojęcie formy jest obecne lub można je wprowadzić do współczesnych debat, m.in. dotyczących poznania zmysłowego i rozumowego, tożsamości oraz tzw. mind-body problem.

11

Filozofia serca Pamfiła Jurkiewicza. Analiza, interpretacja, refleksja

71%

Snopkov P.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2017

|

issue 23

341-353

XX

Filozofia serca, określana także mianem kordocentryzmu, to stanowisko z pogranicza dyskursu religijnego i filozoficznego. Zgodne z nim ludzkie serce jest rodzajem psychofizycznego centrum, które odgrywa kluczową rolę w procesie samodoskonalenia moralnego i intelektualnego. Kordocentryzm stał się ważnym elementem filozofii ukraińskiej oraz rosyjskiej. Bezpośrednim źródłem kordocentryzmu w kulturze Słowian wschodnich były teksty Starego i Nowego Testamentu. Za jeden z ciekawszych przykładów kordocentrycznego myślenia uznaje się twórczość rosyjsko-ukraińskiego filozofa Pamfiła Jurkiewicza. Odnosił się on sceptycznie do założeń materializmu oraz idealizmu, które krytykował z pozycji teoriopoznawczych. Poszukiwał więc takich stanowisk, które pomogłyby mu zbudować bardziej obiektywny obraz świata i człowieka. Wierzył on, iż szanse takie dawała filozofia serca. Wychodząc od jej założeń, zaczął rozwijać własną etykę oraz teorię poznania. Celem niniejszego artykułu jest prezentacja sylwetki filozofa, a także opis oraz krytyczna analiza jego najważniejszych idei.

EN

The philosophy of the heart, also known as cordocentric, is a position on the fringes of a religious and philosophical discourse. Cordocentrists believe that the human heart is a kind of psychophysical center that plays a key role in the process of self-improvement, both moral and intellectual. Cordocentrism has become an important element of Ukrainian and Russian philosophy. Texts of the Old and New Testaments were a direct source of cordocentrism in the Eastern Slavic culture. One of the most interesting examples of cordocentric thinking is the work of the Russian-Ukrainian philosopher Pamfil Yurkevich. He was sceptical about the assumptions of materialism and idealism, which he criticised from the epistemological point of view. Thus, he sought such positions that would help to achieve a more objective knowledge of the world and man. He believed that such a chancegave the philosophy of heart. Starting from his assumptions, he began to develop his own ethics and the theory of cognition. The purpose of this article is to present the philosopher’s profile, as well as a description and a critical analysis of his most important ideas.

12

Problem interpretacji myśli Parmenidesa w duchu monizmu predykatywnego i numerycznego

71%

Uchan A.

Edukacja Filozoficzna

|

2021

|

issue 71

37-57

PL

Celem pracy jest analiza koncepcji bytu w filozofii eleatów. Szczególnej analizie poddane zostały poglądy wypracowane przez Parmenidesa z Elei i opisane przez niego w heksametrycznym poemacie O naturze. Filozofia eleacka budziła już od momentu swego powstania wiele kontrowersji, również dziś uczeni nie są zgodni co do interpretacji myśli tej szkoły. Dlatego też w pracy została podjęta próba odpowiedzi na pytanie: czy bytowi eleackiemu można przypisać niematerialność? Analizie poddano także interpretację monizmu predykatywnego zaproponowaną przez Patricię Curd.

EN

The purpose of this study is to investigate the concept of being in the Eleatic philosophy. Special analysis has been devoted to the doctrine developed by Parmenides of Elea, in his poem On Nature. From its very beginning, the Eleatic philosophy has stirred controversy, even today’s scholars are not unanimous in their interpretation of the school. Therefore, the research has been done to answer the question whether immateriality can be attributed to the Eleatic concept of being, and if predicative monism interpretation proposed by Patrica Curd is valid.

13

Realistyczna interpretacja domniemanego idealizmu G. Berkeleya

71%

Mordka C.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia

|

2018

|

vol. 43

|

issue 2

EN

The article presents an attempt to point out that Berkeley’s achievements, despite the alleged consensus, cannot be located in the area of subjective idealism. Regardless of the formulations of Berkeley himself, who was not semantically clear, one can maintain the thesis that the world did not lose its position of real being for him, only that the reality of this world was totally dependent on the activity of the divine being. The philosopher rightly pointed out the indispensability of subjective approaches to access to the world. Without a proper ontology for the idea, Berkeley was unable to “tear” the idea from the mind, but it meant “being for the mind”.

PL

W artykule przedstawiam próbę wskazania na to, iż dokonania Berkeleya, mimo rzekomego konsensusu, nie dają się umiejscowić w obszarze idealizmu subiektywnego. Niezależnie od sformułowań samego Berkeleya, który nie pozostawał klarowny semantycznie, daje się utrzymać tezę, iż świat nie utracił dla niego pozycji bytu realnego, tyle że realność tego świata całkowicie była uzależniona od aktywności bytu boskiego. Filozof słusznie zwrócił uwagę na nieodzowność podmiotowych ujęć w kwestii dostępu do świata. Nie mając odpowiedniej ontologii dla idei, Berkeley nie był w stanie „oderwać” idei od umysłu, lecz znaczyło to u niego „bycie dla umysłu”.

14

Locke and Leibniz on Perception

71%

Grzeliński A.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 2

167-183

EN

In his critique of the Lockean concept of perception as presented in Nouveaux essais, Leibniz reproaches Locke for neglecting the role of minute perceptions in experience and reducing all mental operations to the sphere of consciousness. However, the critique seems to be the result of the differences of their philosophical standpoints: Leibniz’s idealistic metaphysics, and Locke’s commonsensical empiricism rather than of the different understanding of perception itself. The descriptions of the process of perceiving provided by them seem to be surprisingly similar, whilst the difference between their stances is for the most part no more than terminological. The dispute is rooted in their different approaches to the role of psychological investigations, which for Locke are autonomous and quite independent from the claims of metaphysics.

PL

W swej krytyce Locke’owskiego pojęcia percepcji, przedstawionej w Nouveaux essais, Leibniz zarzuca angielskiemu filozofowi, że nie uwzględnił istnienia “minute perceptions” i redukuje wszystkie operacje mentalne jedynie do sfery świadomości. Wydaje się jednak, że krytyka ta wynika z odmienności stanowisk filozoficznych—idealistycznej metafizyki i zdoroworozsądkowego empiryzmu—a nie z różnicy w rozumieniu samej percepcji. Przedstawiony przez obu filozofów psychologiczny opis procesu percypowania wydaje się być zaskakująco podobny, różnica zaś stanowisk ma charakter w dużej mierze terminologiczny, a spór wynika zarówno z faktu, że w przeciwieństwie do Leibniza Locke traktuje opis psychologiczny w sposób do pewnego stopnia autonomiczny i uniezależnia go od twierdzeń metafizyki.

15

Topicality of the 'Controversy over the Existence of the World' in the light of then‑contemporary philosophical standpoints

71%

Lisak A., Lisak A.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2020

|

issue 4

16

Realism and idealism in the light of Roman Ingarden’s "Controversy over the Existence of the World"

71%

Judycki S., Judycki S.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2020

|

issue 4

17

Między nietzscheańskim ateizmem i kierkegaardowskim idealizmem. Na podstawie powieści Niels Lyhn Jensa Petera Jacobsena

71%

Głąb A.

Roczniki Filozoficzne

|

2019

|

vol. 67

|

issue 1

119-147

PL

Przedmiotem analiz jest powieść duńskiego pisarza Jensa Petera Jacobsena Niels Lyhne. Autorka uważa, że klucze do jej interpretacji można odnaleźć zarówno w filozofii rozpaczy i melancholii Sørena Kierkegaarda, jak i filozofii bogobójstwa Fryderyka Nietzschego. W artykule analizuje problem ateizmu i wynikających z niego sprzeczności, najpierw od strony (1) argumentów wskazujących na słabość religii; następnie (2) argumentów na rzecz ateizmu, jakie formułuje główny bohater powieści. W sposobie myślenia Nielsa zwraca uwagę jednoznaczne odwrócenie się od religii z jednej strony, z drugiej — przyjęcie naturalizmu, który jednak jest trudny do pogodzenia z jego idealizmem. Dalej (3) Autorka pyta o podstawy światopoglądu Nielsa, zauważając, że stanowi go bunt metafizyczny, czyli brak akceptacji ontycznego statusu człowieka, na który składają się cierpienie i śmierć. Twierdzi, że Niels nie posiadł „sztuki tracenia”, o której pisze w wierszu pod tym tytułem Elizabeth Bishop. (4) W podsumowaniu Autorka wskazuje na sprzeczności w myśleniu Nielsa, które podważają spójność i użyteczność jego ateistycznego światopoglądu.

EN

The article analyses Niels Lyhne, a novel written by the Danish writer Jens Peter Jacobsen. The authoress believes that the novel can be interpreted through the prism of Søren Kierkegaard’s philosophy of despair and melancholy, as well as Friedrich Nietzsche’s philosophy of deicide. She investigates the issue of atheism and contradictions that result from it by, firstly, (1) focusing on arguments proving the weakness of religion and then (2) by discussing arguments supporting atheism that are advanced by the main protagonist in the novel. What draws attention in Niels’s line of thought is, on the one hand, an unambiguous departure from religion and, on the other, adopting naturalism, which is difficult to reconcile with his idealism. Furthermore, (3) the authoress concentrates on Niels’s worldview, pointing out that it is constituted by a metaphysical rebellion, i.e. refusing to accept an ontic status of man, which involves suffering and death. She claims that Niels has not mastered „the art of losing,” which is addressed by Elizabeth Bishop in her poem. (4) In her conclusion, the authoress indicates contradictions in Niels’s line of thought, which undermine coherence and usefulness of his atheistic worldview.

18

Filozoficzna interpretacja integralnej pedagogiki przedszkolnej bł. Edmunda Bojanowskiego

71%

Sztaba M.

Roczniki Pedagogiczne

|

2017

|

vol. 9(45)

|

issue Numer specjalny

51-66

PL

Nie jest możliwe „uprawianie” i rozumienie pedagogiki oraz myśli pedagogicznej bez ich odniesień do metapedagogicznych założeń, szczególnie w obszarze filozofii rozumianej jako najbardziej pierwotna refleksja nad rzeczywistością, tzn. tym, co jest. Od początku filozoficznego myślenia widoczne są dwie przeciwstawne tradycje filozoficzne: realizm i idealizm. Mają one odmienną ontologię, epistemologię, antropologię i aksjologię, które stanowią założenia (fundament) konkretnej pedagogiki oraz myśli i działania pedagogicznego. Prezentowany artykuł w sposób szkicowy ukazuje realistyczne założenia integralnej pedagogiki przedszkolnej bł. Edmunda Bojanowskiego, dzięki którym jest ona adekwatna (zgodna z rzeczywistością) i otwarta na wciąż zmieniające się czasy i wyzwania, przy równoczesnej zdolności zachowania swojej tożsamości.

XX

It is not possible “going in for” and understanding pedagogy and the pedagogical thought without their references to the meta-pedagogical assumptions, especially in the field of philosophy understood as the most primordial reflection on the reality, i.e. what is. Since the beginning of the philosophical thought, the two opposing philosophical traditions have been seen: realism and idealism. They have different ontology, epistemology, anthropology and axiology, which determine the assumptions (basis) of the specific pedagogy as well as thought and pedagogical action. The presented article shows in the sketchy way, the realistic assumptions of the integral nursery pedagogy of the blessed Edmund Bojanowski, thanks to them it is adequate (corresponding with the facts) and open to still changing times and challenges, at the same time with the ability of preserving its identity.

19

L’homme en tant qu’homme et en tant que personne

71%

Gogacz M.

Rocznik Tomistyczny

|

2021

|

vol. 10

25-36

PL

W pierwszej części artykułu odróżnia się filozofię bytu (metafizykę) od teorii poznania (epistemologii). Metafizyka stanowi zespół odpowiedzi na pytanie o istnienie i istotę bytu, epistemologia dotyczy przebiegu procesu nabywania wiedzy. Wobec tego odpowiedź na pytanie czym jest relacja poznania należy do metafizyki poznania. W ten sposób metafizyka wyprzedza epistemologię, ponieważ jej formuła zależy od rozstrzygnięć metafizycznych; jest jednak epistemologia osobą od metafizyki dyscypliną filozoficzną, nie zastępuje jej ani nie stanowi jej metodologicznego „przedłużenia” – ma odrębny przedmiot i własne metody badań. Tak rozumiana epistemologia może być uprawiana idealistycznie (realność przedmiotom poznania nadaje intelekt) i realistycznie (realność przedmiotów poznania jest skutkiem ich własnego istnienia). W realistycznie uprawiana epistemologia posługuje się analizami historycznymi i heurystycznymi. Analizy historyczne polegają na badaniu, jak w dziejach filozofii rozwiązywano dany problem, jakie napotykano trudności i jakie te rozwiązania miały filozoficzne konsekwencje. Analizy heurystyczne polegają odtworzeniu procesu nabywania wiedzy na dany temat, przy uwzględnieniu danych historycznych. W drugiej części artykułu za pomocą zaproponowanej metody heurystycznej ukazuje się dochodzenie do teorii osoby, wychodząc od analizy własności odrębności i opisującej ją zasady niesprzeczności. W ten sposób osoba jawi się jako realny byt jednostkowy, w którego istocie znajduje się intelektualność. Taka struktura powoduje samodzielność, dużą samowystarczalność, nieprzekazywalność (incommunicabilitas) i osobność tak skomponowanego bytu. Z kolei zidentyfikujemy w człowieku formę i materię, jako duszę i ciało, wtedy akcent postawiony na ciele człowieka pozwala określić go jako osoba ludzka. Inny zespół konsekwencji (w postaci relacji) wiąże się z człowiekiem ujętym jako osoba i ujętym jako człowiek. Przykładem funkcjonowania tych konsekwencji mogą być relację osobowe, które nawiązuje człowiek jako osoba z innymi osobami ludzkimi, a także z Bogiem.

20

Josiah Royce i Księga Hioba

71%

Furman M.

ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal

|

2012

|

vol. 2

|

issue 2

397-403

Refine search results

Personalistyczna wizja małżeństwa : idealizm czy realizm?

Obiektywność w prawie – podejście instytucjonalne jako alternatywa dla dominujących stanowisk teoretycznych

Martin Heidegger – Filozof Bytu w Podróży po Sztukę

Miesto nášho veku v histórii civilizácie (Ch.S. Peirce a jeho filozofická diagnóza súčasnosti)

Irracjonalność jako argument przeciwko idealizmowi. Transcendentalizm Kanta i Husserla w świetle rozumienia irracjonalności Hartmanna

Nieznany list Aleksieja Tołstoja do Gustawa Zielińskiego

Filozoficzny spór o przedmiot poznania, a koncepcja poznania duchów czystych w wykładzie angelologii św. Tomasza z Akwinu

Amerykanin i Polak w Paryżu (Henry James – Bolesław Prus)

Arystotelesowskie pojęcie formy i jego zastosowanie we współczesnej filozofii

Arystotelesowskie pojęcie formy i jego zastosowanie we współczesnej filozofii

Filozofia serca Pamfiła Jurkiewicza. Analiza, interpretacja, refleksja

Problem interpretacji myśli Parmenidesa w duchu monizmu predykatywnego i numerycznego

Realistyczna interpretacja domniemanego idealizmu G. Berkeleya

Locke and Leibniz on Perception

Topicality of the 'Controversy over the Existence of the World' in the light of then‑contemporary philosophical standpoints

Realism and idealism in the light of Roman Ingarden’s "Controversy over the Existence of the World"

Między nietzscheańskim ateizmem i kierkegaardowskim idealizmem. Na podstawie powieści Niels Lyhn Jensa Petera Jacobsena

Filozoficzna interpretacja integralnej pedagogiki przedszkolnej bł. Edmunda Bojanowskiego

L’homme en tant qu’homme et en tant que personne

Josiah Royce i Księga Hioba