Search results

1

Indoktrinace členů KSČ během tzv. dnů komunistické výchovy 1948-1949: organizace, ideologické zázemí, lokální průběh

100%

Kaška V.

Dějiny - Teorie - Kritika (History - Theory - Criticism)

|

2008

|

vol. 5

|

issue 1

39-78

EN

This article examines a form of Party training in Czechoslovakia called DKV (Dny komunistické výchovy - Communist Education Days). This programme of mass indoctrination of Czechoslovak Communist Party members after the Communist takeover in February 1948 ran from August 1948 and to June 1949. The article is more generally focused on the reconstruction of everyday life within the local Party networks. It first considers the formal aspects of the DKV. Here, Party members attended lectures on a topic of the month, familiarizing themselves with the basic doctrines of Marxism-Leninism. The article reconstructs the running of the DKV in Brtnice (in the Jihlava region) and Břežany (in the Znojmo region), demonstrating that the demands of Party headquarters were considerably adapted to local circumstances and that the whole operation ended up being not quite as intensive as Party headquarters had planned. The two local organizations considered in the article often preferred other, more urgent activities, to the ideological equipping of its members. When indoctrination eventually did take place there was not as much of it as Party headquarters had planned, nor was it of the quality they had anticipated.

CS

Článek se zabývá typem stranického školení v Československu, který se nazýval DKV (Dny komunistické výchovy). Tento program masové indoktrinace členů KSČ probíhal po převzetí moci komunisty v únoru 1948 od srpna 1948 do června 1949. Článek se obecněji soustředí na rekonstrukci každodenního života uvnitř místního stranického aparátu. Nejprve sleduje formální aspekty DKV. Členové strany během nich navštěvovali přednášky podle měsíčních témat, seznamovali se základními doktrínami marxismu-leninismu. Článek rekonstruuje průběh DKV v Brtnici (kraj Jihlava) a Břežanech (kraj Znojmo) a ukazuje, že požadavky ústředního vedení byly značně uzpůsobeny místním podmínkám a celá operace tak zdaleka nebyla natolik intenzivní, jak ústřední vedení plánovalo. Obě místní buňky, sledované v článku, dávaly často přednost jiným, naléhavějším aktivitám, před ideologickým vyzbrojováním svých členů. A i když se indoktrinace nakonec uskutečnila, nebylo jí tolik, kolik bylo vedením požadováno, a ani kvalitou nedosahovala očekávání.

2

Totalitarismus mezi ideologií a teorií

75%

Dobeš J.

Dějiny - Teorie - Kritika (History - Theory - Criticism)

|

2007

|

vol. 4

|

issue 2

183-218

EN

This study deals with the idea and the conception of totalitarianism. It chronicles the development of the term from its fi rst use in the 1920s to its gradually widening scope, all the way up to its formulation as a consolidated concept after WWII. It contains at its basis the conviction that totalitarianism is a unique form of political power, to be distinguished from democracy and traditional dictatorships. Soon after this conception of totalitarianism was introduced, it encountered sharp criticism aimed at its inability to embrace the changes that occurred in communist states following Stalin’s death, subjected as they were to political interests and the logic of the Cold War and the belittling of Nazi crimes implicit in the comparison between Nazism and communism. However, in the 1980s - and particularly after 1989 - the theory of totalitarianism underwent a notable renaissance. In addition to its historical aspects, studies have concentrated on several competing theories meant to transform the concept or even completely supersede it (theories regarding authoritarian regimes, Fascism and political religion). In conclusion, the author points out that from its beginnings, the theory of totalitarianism has straddled the boundaries between ideology and politics on the one hand and ideology and science on the other.

CS

Studie pojednává myšlenku a koncepci totalitarismu. Dokládá vývoj tohoto termínu od jeho prvního užití ve dvacátých letech, přes postupně se rozšiřující záběr, až k jeho formulaci jako konsolidovaného konceptu po druhé světové válce. Ve svém základě obsahuje přesvědčení, že je totalitarismus zvláštní formou politické síly, kterou je třeba odlišovat od demokracie a tradičních diktatur. Krátce poté, co byla koncepce totalitarismu představena, setkala se s ostrou kritikou pro svou neschopnost vyrovnat se se změnami, které nastaly po Stalinově smrti v komunistických státech, odpovídajících politickým zájmům a logice studené války, a umenšovánín nacistických zločinů, vlastní srovnávání nacismu a komunismu. Nicméně v osmdesátých letech - a zejména po roce 1989 - došla teorie totalitarismu významného znovuoživení. Mimo historické aspekty se studie soustředí na několik soupeřících teorií, které měly koncepci pozměnit, nebo ji úplně nahradit (teorie týkající se autoritativních režimů, fašismu a politického náboženství). Na závěr autor upozorňuje, že je teorie totalitarismu od počátků rozkročena mezi ideologií a politikou na jedné straně a ideologií a vědou na straně druhé.

3

Bemerkungen zur 50ig Jahresfeier der Europäischen Union und zur Diskussion um die Europäische Verfassung und Europäische Identität am 25.3.2007 von Heinz-Georg Kuttner

75%

Kuttner H.-G.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2007

|

vol. 3

|

issue 1

13-50

PL

Po okresie ogromnych zniszczeń wynikłych wskutek obydwóch wojen światowych oraz jeszcze w czasie panowania systemu komunizmu sowieckiego w Środkowej i Wschodniej Europie Robert Schuman i grupa znakomitych polityków zdecydowali się - przede wszystkim z chrześcijańskich motywów - na „pojednanie zamiast odpłaty” lub zemsty, co doprowadziło w dniu 25 marca 1957 roku do podpisania umowy, tworzącej Europejska Wspólnoty Gospodarcza, z której wyrosła obecna Unia Europejska. Tożsamość Europy określona została istotowo przez filozofię grecka, prawo rzymskie i Objawienie judeo-chrześcijańskie w Osobie Jezusa z Nazaretu. Stąd zagrożeniem dla samoświadomości Narodów Starego Kontynentu są różne ideologie deformujące obiektywne i realistyczne rozumienie rzeczywistości, takie jak: kolektywistyczny materializm, feminizm, liberalizm czy ekologizm, mające swoje decydujące źródło w reformacji Marcina Lutra, w której doszło do załamania się istoty kultury europejskiej. Benedykt XVI w swoim przemówieniu w Ratyzbonie wskazał na patologie absolutyzacji rozumu ludzkiego aż do jego całkowitej instrumentalizacji w nazizmie hitlerowskim i komunizmie sowieckim, co uwidocznia się także dzisiaj m.in. w legalizacji aborcji i eutanazji bądź związków homoseksualnych. Niebezpieczny dla rozwoju Europy jest postępujący proces jej dechrystianizacji poprzez różne formy rewolucji a głównie poprzez neomarksistowska rewolucję kulturowa jako ideologię nienawiści i zarazem dyktatury relatywizmu, aż po akceptacje badan na komórkach macierzystych. Także emocjonalnie prowadzona dyskusja nad traktatem konstytucyjnym uzewnętrznia brak istotowej zgody, co do pytania o integralna tożsamość europejska. Europa istnieje jakoś i niekiedy odnosi sukcesy, ale głównie natury drugorzędnej, jednak jej aktualna bytowość nie posiada fundamentów prawno-religijno-kulturowych.

4

Stalingrad Pub or Hitler’s? Representation of ideological changes of toponyms in contemporary Czech literature

63%

Střelec K.

Acta onomastica

|

2019

|

vol. 60

|

issue 1

121-129

EN

The 20th century ideologies, together with the transformations of the constitutional and social orders of the Central Europe, count among the major topics of contemporary Czech prose. The concept of collective memory, that preserves these elements of the past, is being uncovered both on the material and non-material planes. One of the ways of its representation in literary works is the use of toponyms of predominantly commemorative character. Therefore, in a fictional world, the names of places become an essential motif reflecting the ideological influence of the political power of the time. The paper focuses on the place names the contemporary prose works contain and on the way they are involved in constructing a literary picture of the history of the 20th century. Attention is paid to the artistic representation of the ideologically motivated changes of toponyms and non-standardized toponymy as an element of identity or humor defying political power; furthermore, the particularities of linguistically diverse areas, especially in relation to German and Polish language, are considered. From the methodological point of view, the study is based, besides others, on the concept of abused memory (abus de mémoire) by the French philosopher Paul Ricoeur, which is clearly evident in the literary motif of the ideological transformations of toponyms.

CS

Ideologie 20. století a proměny státoprávního a společenského uspořádání střední Evropy patří mezi výrazná témata současné české prózy. Kolektivní paměť, tyto prvky minulosti uchovávající, je rozkrývána jak v rovině materiální, tak nehmotné. Jedním ze způsobu její reprezentace v literárních dílech je užití toponym převážně honorifikačního charakteru. Názvy míst se tak ve fikčním světě stávají podstatným motivem, reflektujícím ideové a ideologické působení státní moci dané doby. V našem příspěvku sledujeme, jaká místní či pomístní jména současná prozaická díla obsahují a jak se podílejí na konstruování literárního obrazu dějin 20. století. Pozornost věnujeme uměleckému ztvárnění ideologicky motivovaných změn toponym a nestandardizované toponymie jako prvku identity či humoru vzdorujícímu politické moci; zaměřujeme se rovněž na specifika jazykově nehomogenních oblastí, zejména ve vztahu k němčině a polštině. Příspěvek metodologicky čerpá mj. z konceptu zneužité paměti (abus de mémoire) francouzského filozofa Paula Ricoeura, která je v literárním motivu ideologických proměn toponym výrazně zřetelná.

5

Voegelinowska koncepcja symboli politycznych. Teoria i zastosowania

63%

Kuź M.

Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne

|

2016

|

vol. 51

99-112

EN

This article examines the theoretical category of political symbols as proposed and developed by Eric Voegelin. The main focus is the usefulness of political symbols for politics, political analysis, and law. The original element of this study is a description of the genesis of the concept with a special focus on Voegelin’s early works, which are rarely mentioned in other similar analyses. The study concludes that political symbols are a theoretical tool that opens new avenues of research and can facilitate public dialogue in modern societies. Voegelin’s political symbols overcome the division into religion and ideologies. Moreover, the theory avoids some of the pitfalls that are characteristic of Carl Schmitt’s philosophy and enables a more nuanced analysis than the one based on the Huntingtonian category of civilizations.

PL

Poniższy artykuł stanowi refleksję nad zastosowaniem teoretycznej kategorii symboli politycznych w ujęciu Erica Voegelina do badań politologicznych oraz praktycznych problemów współczesnego prawa i polityki. Oryginalny wkład badawczy tego tekstu stanowi przy tym prześledzenie rozwoju koncepcji symboli politycznych u Voegelina i skupienie się na wczesnych, rzadko opisywanych tekstach tegoż autora. Konkluzją jest obserwacja, iż voegelinowska kategoria symboli politycznych to narzędzie znacznie powiększające nasze możliwości poznawcze i otwierające nowe pola dialogu społecznego. Kategoria ta przezwycięża bowiem nieprzystający już w pełni do współczesnej polityki podział na religie i ideologie, a równocześnie unika problemów charakterystycznych dla myśli politycznej Carla Schmitta i pozwala na bardziej szczegółową analizę niż upraszczające huntingtonowskie pojęcie cywilizacji.

6

Stereotypy, normy a politická korektnost

63%

Hnilica K.

Československá psychologie (Czechoslovak Psychology)

|

2019

|

vol. 63

|

issue 5

591-612

EN

Objectives. The study presents a social psychological theory of political correctness. Political correctness is conceived as a tool which aims to attain a society in which members of minority groups will share the same degree of dignity as members of majority. To achieve this ideal, it works on three different levels. On the level of civic society it serves to heighten and to shield prestige of minorities, on the level of political system it serves to attain some political goals of progressive left, and on the level of ideology it serves to defend a neo-Marxist theory of social stratification. The crux of political correctness is a proscriptive social norm. Hypotheses. According to the main hypothesis political correctness is applied on each level in the same three steps: (1) in the first step, politically incorrect words, utterances, data and acts are identified. (2) In the next step, an ideological stereotype is applied. This stereotype explains the use of politically incorrect words and utterances by means of racism, sexism, homophobia, etc. (3) in the last step the nonconforming behavior is punished. Sample and settings. Some two hundred articles were read, analyzed and categorized. Analyses. There are a dozen of citations and direct quotations from the original articles which are in support of the hypotheses. At the same time some alternative hypotheses are presented and demonstrated to be problematic. Results. The results of these analyses are in a good fit with the theory. Study limitation. The work is based primarily on papers describing Czech scene so the results may not be generalizable to different cultures.

CS

Cíle. Cílem práce je předložení sociálně psychologické teorie politické korektnosti. Politická korektnost je podle ní nástrojem, který je určen k dosažení společnosti, v níž budou příslušníci minorit požívat stejnou míru lidské důstojnosti, úcty a prestiže jako ostatní. K dosažení tohoto ideálu slouží na třech různých úrovních. Na každé z nich přitom sleduje zčásti odlišné cíle. Na úrovni občanské společnosti slouží ke zvýšení nebo k ochraně prestiže minorit, na úrovni politického systému slouží k dosahování cílů progresivní levice a na úrovni ideologické slouží k obraně neomarxistického výkladu sociální stratifikace. Hypotézy. Jádro teorie tvoří hypotéza, podle níž je politická korektnost aplikována na každé úrovni ve třech stejných krocích: (1) V prvním kroku dochází k identifikaci politicky nekorektních projevů. (2) V druhém kroku dochází k aplikaci ideologického stereotypu. Ten politicky nekorektní projevy vysvětluje rasismem, sexismem atp. (3) Ve třetím kroku dochází k trestání nekonformního chování. Vzorek. Bylo analyzováno několik set prací, které se týkají politické korektnosti. Analýzy. V práci je uvedena řada rozborů přímých citací a odkazů na díla, která se týkají uvedených hypotéz. Současně je uvedeno několik analýz údajů týkajících se alternativních teorií politické korektnosti. Výsledky. Výsledky analýz jsou ve shodě s teorií a navíc ji umožnily dále rozšířit a upřesnit. Omezení. V práci je pozornost věnována především českým zdrojům. Některá zjištění proto nelze extrapolovat na jiné kultury.

7

O metodzie krytycznej w toponomastyce

51%

Rutkowski M.

Onomastica

|

2021

|

vol. 65

|

issue 1

237-254

EN

The article presents an outline of critical methodology in relation to toponomastics. Critical research is aimed at uncovering hidden ideologies that constitute the background of the formation or change of geographical names of various categories. In the article, the traditions of toponomastic research are shown, and against their background, the possibilities of including in such research also the critical perspective are presented. Specific examples of both research and social processes that regulate the changes of names (e.g. of streets, countries) are shown. The perspectives of critical toponomastics research are outlined; this research may be undertaken, if both theoretical methodological assumptions (the notion of social space, cultural space, symbolic power, collective memory) and source resources (the use and registration of names by users) are modified.

PL

Artykuł jest prezentacją zarysu metodologii krytycznej w odniesieniu do toponomastyki. Badania krytyczne mają na celu odsłonięcie ukrytych ideologii, stanowiących tło formowania bądź zmieniania nazw geograficznych różnych kategorii. W artykule pokazane są tradycje badań toponomastycznych, a na ich tle prezentowane są możliwości uwzględnienia w takich badaniach również perspektywy krytycznej. Pokazane są konkretne przykłady zarówno badań, jak i procesów społecznych, które regulują zmiany nazewnictwa (np. nazw ulic, państw). Nakreślone są w zarysie również perspektywy krytycznych badań toponomastycznych, które mogą zostać podjęte przy modyfikacji zarówno teoretycznych założeń metodologicznych (pojęcie przestrzeni społecznej, przestrzeni kulturowej, władzy symbolicznej, pamięci zbiorowej), jak i zasobów źródłowych (używanie i rejestrowanie nazw przez użytkowników).

8

Evropský pilíř sociálních práv

51%

Břicháček T.

Právník. Teoretický časopis pro otázky státu a práva (The Lawyer - Scientific Review for Problems of State and Law)

|

2018

|

vol. 157

|

issue 11

945-955

EN

On November 2017, the European Parliament, the Council and the Commission solemnly proclaimed the so-called European Pillar of Social Rights. They did so in the same way as in the case of the Charter of Fundamental Rights of the EU in 2000. The document, which resembles a new social charter, contains 20 principles and rights related to equal opportunities, access to the labour market, fair working conditions, social protection and inclusion. Although the Pillar itself is not legally binding it is projected to serve as a basis for future shaping of social policy at EU level and for the convergence of the Member States social models. Meeting the criteria of the EPSR shall represent a shared political commitment and responsibility of both the Union and its Member States. From a legal and political point of view, the EPSR is a very problematic project that raises a number of questions. The evident intention behind is to take advantage of this instrument to unify social policy across the continent, according to a uniform template. Moreover, the content of this template carries a heavy ideological burden. Lastly, this act was adopted entirely outside the decision-making procedures laid down by the EU’s founding treaties and irrespective of the extent of the Union’s powers. The significance and potential implications of the EPSR should not be underestimated by referring to its soft law nature. Given the precedent of the Charter of Fundamental Rights, as well as the strong tools in the hands of the EU institutions to push the implementation of the Pillar, means that this document should be treated seriously.

CS

Evropský parlament, Rada a Komise v listopadu 2017 slavnostně vyhlásily tzv. Evropský pilíř sociálních práv. Učinily tak stejnou formou, jaká byla použita v případě Listiny základních práv EU v roce 2000. Předmětný dokument, který se podobá jakési nové sociální chartě, obsahuje 20 zásad a práv souvisejících s rovnými příležitostmi, přístupem na trh práce, spravedlivými pracovními podmínkami, sociální ochranou a začleňováním. Ač Pilíř sám o sobě není právně závazný, měl by sloužit jako východisko pro další formování sociální politiky na úrovni EU a pro sbližování sociálních modelů členských států. Naplňování Pilíře má představovat sdílený politický závazek a odpovědnost Unie i členských států. Z právního i politického hlediska jde o velmi problematický projekt, který vyvolává řadu otázek. V pozadí je zřejmý záměr sjednocovat sociální politiku napříč kontinentem podle jednotné šablony. Obsah této šablony navíc nese silnou ideologickou zátěž. Konečně tento akt byl přijat zcela mimo rozhodovací postupy stanovené zakládacími smlouvami EU a bez ohledu na rozsah pravomocí Unie. Význam a potenciální dopady EPSP by neměly být zlehčovány poukazem na jeho povahu soft law. Precedens Listiny základních práv EU, jakož i silné nástroje, které mají v rukou unijní orgány pro jeho prosazování, z Pilíře činí dokument, který by měl být brán vážně.

9

Names as covert affirmation of identity : on some propagandistic urbanonyms of the post-war western borderlands in Poland

51%

Walkowiak J. B.

Acta onomastica

|

2019

|

vol. 60

|

issue 1

138-149

EN

While considerable space has been devoted by Polish scholars to the politically motivated street name changes at turning points in Polish history, especially after WW2 or after the fall of Communism in 1989, not as much attention has been paid to certain less obvious manifestations of politicizing urban toponymy. Among these, one may invoke some Polish post-war street names referring to the Piast dynasty, to Slavic heritage, or to the 1410 victory of the joint Polish-Lithuanian forces over the Teutonic Knights in the battle of Grunwald. The article discusses such street names: specific onyms, their motivation, history and statistics, stressing their prevalence in the so-called ‘Recovered Territories’, i.e. pre-war German areas incorporated into Poland after WW2. Less numerous onyms are motivated by West Slavic tribes and by Slavic versions of some eastern German toponyms. In contrast with the streets named after Communist party leaders, where the element of propaganda is easily discernible, the ideological implications of the hodonymy discussed here are covert; consequently, after 1989 these names usually did not undergo de-Communisation. Yet at the time of their bestowal, such names carried a very specific ideological load.

CS

Zatímco polští vědci věnovali významný prostor politicky motivovaným změnám uličních názvů v meznících polské historie, zvláště po 2. světové válce a po pádu komunismu v roce 1989, mnohem méně pozornosti bylo věnováno méně zřetelné manifestaci politizace urbanonymie. Mezi těmito případy jsou poválečná uliční pojmenování odkazující k dynastii Piastovců, ke slovanskému dědictví nebo k roku 1410, kdy spojené polsko-litevsko-ruské síly zvítězily nad německými rytíři v bitvě u Grunwaldu. Text se zabývá takovýmito specifickými uličními názvy, jejich motivací, historií, a zastoupením, s důrazem na jejich převahu v tzv. Zemích znovuzískaných, tedy v předválečných německých územích připojených k Polsku po 2. světové válce. Méně častá byla pojmenování motivovaná jmény západoslovanských kmenů a slovanskými variantami některých východoněmeckých toponym. Na rozdíl od ulic pojmenovaných po komunistických vůdcích, kde je propagandistický prvek snadno rozpoznatelný, ideologické pozadí hodonym, jimiž se zde zabýváme, je skryté; po roce 1989 tato jména nebyla zasažena dekomunizací. Ještě v době jejich vzniku měla taková jména velmi specifický obsah.

10

Co bada i czemu służy onomastyka? Kilka refleksji w kontekście nowej humanistyki

51%

Rutkowski M.

Prace Językoznawcze

|

2021

|

vol. XXIII/2

31–41

PL

W artykule rozważane jest miejsce onomastyki w ramach badań humanistycznych. Pokazane jest, że językowy status nazw własnych nie determinuje jedynie językoznawczego opisu naukowego. Rozważane są również cele i społeczne korzyści z uprawiania badań nad nazwami. W świetle tzw. nowej humanistyki ujawniają się możliwości onomastyki, polegające na odsłanianiu ukrytych ideologii, wpływających na kształt struktury społecznej. Na podstawie badań nazw osobowych mogą ujawnić się lub zostać uwypuklone takie kategorie, jak klasowość i nierówny dostęp do władzy, kosmopolityzm, globalizacja czy nacjonalizm. Badanie nazw geograficznych może z kolei wskazać wpływy nacjonalizmu i etnocentryzmu, a także siłowo wymuszonego antykomunizmu. Naszkicowane w artykule możliwości uprawiania onomastyki zaangażowanej (krytycznej) sugerują duży potencjał tych badań zarówno w stosunku do innych dziedzin nauki, jak i samego społeczeństwa.

EN

The article considers the place of onomastics within the humanities research. It is shown that the linguistic status of proper names does not only determine the linguistic description of science. The aims and social benefits of names-related research are also considered. In the light of the so-called New Humanities, the potential of onomastics manifests itself, consisting in revealing hidden ideologies that influence the shape of social structure. On the basis of research on personal names, such categories as class and unequal access to power, cosmopolitanism, globalisation or nationalism may emerge or be highlighted. The study of geographical names, in turn, may point to the influence of nationalism or ethnocentrism, as well as enforced anti-communism. The opportunities offered by engaged (critical) onomastics outlined in the article suggest a great potential of this field of research in relation to other fields of science as well as society itself.

11

Ideology as Metaphor, Narrative, and Performance in the Writings of Václav Havel

51%

Danaher D. S.

Slovo a smysl - Word & Sense

|

2015

|

vol. 12

|

issue 23

115-127

XX

From his pre-1989 essays to his post-1989 presidential speeches, V. Havel develops an account of ideology that avoids a standard dictionary definition (ideology as a system of political or economic beliefs) and relies almost exclusively on elaboration via metaphor, narrative, and performance. The import of Havel’s treatment of ideology has not been appreciated. Metaphors, stories, and performances are special forms of appeal that prompt us to rethink the meaning of a given domain. This paper explores how Havel exploits the creative potential of these forms of appeal in order to radically reconceptualize our understanding of ideology as a force in the modern world.

CS

Od esejů z období komunistického režimu až po prezidentské proslovy po roce 1989 rozvíjí Václav Havel určitou koncepci ideologie, která obchází standardní slovníkovou definici ideologie jakožto systém politických či ekonomických názorů a je skoro výlučně rozvíjena pomocí metafor, narativů a performance. Význam Havlova chápání ideologie doposud nebyl zhodnocen. Metafory, příběhy a představení jsou apelem sui generis, který nás nutí nově promyslet smysl určité domény. Článek zkoumá, jak Havel využívá tvůrčí potenciál těchto apelativních forem s cílem radikálně nově pochopit ideologii jakožto sílu moderním světě.

12

Subjekty a fragmenty : K teoretizaci a interpretaci literárního postmodernismu

51%

Kanda R.

Česká literatura (Czech Literature)

|

2017

|

vol. 65

|

issue 6

877-901

EN

This study deals with a conception of postmodernism that is based on the ideas of the American Marxist theorist Frederic Jameson. The first, theoretically-based section does not define literary postmodernism as a particular style, but as a cultural landmark, basically associated with the broader socio-economic, epistemic and ideological context. The basis of postmodern epistemology, which critically opposes the epistemology of modernism comprises a critique of the Carthesian subject and the concept of reality as a whole. This critique results in the problematization of the subject as an autonomous entity and the fragmentation of reality. My study asserts that the ideological function of this postmodern critique also works to delegitimize all ''totalitarianizing'' tendencies, while legitimizing a particular kind of cultural reproduction. The second part of the study focuses on interpreting prose works by Emil Hakl (Skutečná událost, An Actual Event, 2013) and Václav Kahuda (Vítr, tma, přítomnost, Wind, Darkness, Presence, 2014), which I believe artistically portrays the consequences of conceptualizing the subject and reality that are typical of postmodern culture. The fragmentation of reality, the self-alienation of the subject and the collapse of historicity in Hakl's prose does not allow for the creation of a space in which radical acts are possible. Václav Kahuda's prose is a fragmentation of reality, and the loss of the essence of the subject is overcome by the construction of a paranoid universe and a shift towards a monistic view of an all-pervasive transcendental principle.

CS

Studie pracuje s pojmem postmodernismu, který vychází z koncepce amerického marxistického teoretika Fredrika Jamesona. V první, teoreticky založené části není literární postmodernismus definován jako určitý styl, nýbrž jako kulturní dominanta, jejíž povaha souvisí s širším socioekonomickým, epistemickým a ideologickým kontextem. Podstatou postmoderní epistemologie, která se kriticky vymezuje proti epistemologie moderny, je kritiky karteziánského subjektu a pojetí reality jako celku. Důsledkem této kritiky je problematizace subjektu jako autonomní entity a fragmentace reality. Ve studii tvrdím, že uvedená postmoderní kritika působí zároveň svou ideologickou funkcí jako delegitimizace všech „totalizujících“ tendencí a zároveň legitimizace určité typu kulturní reprodukce. Druhá část studie je zaměřena na interpretaci próz Emila Hakla Skutečná událost (2013) a Václava Kahudy Vítr, tma, přítomnost (2014), v nichž jsou podle mého názoru umělecky zachyceny důsledky konceptualizace subjektu a reality, typické pro postmoderní kulturu. Fragmentace reality, sebeodcizení subjektu a zhroucení historicity v Haklově próze znemožňuje vytvoření prostoru, v němž je možný radikální čin. V próze Václava Kahudy je fragmentace reality a ztráta esence subjektu překonávána konstrukcí paranoidního univerza a příklonem k monistické představě všeprostupujícího transcendentního principu.

13

Co lze „vyčíst z ruky” aneb somatické frazémy v proměnách času

51%

PACOVSKÁ J., ŠKODOVÁ S., LÁBUS V.

Bohemistyka

|

2017

|

issue 2

103-114

EN

The paper deals with somatic idioms based on Czech lexeme ruka (hand). For the analysis a collocation v rukou (i.e. in hands) was chosen. Analyzed data come especially from Czech Radio news 1977 and 1997 (from a demo version of the platform being developed for automatic transcription and sophisticated access to historical audio archive of the Czech Radio), and from the Czech National Corpora. The analysis should demonstrate a ratio between basic and figurative meaning of the chosen collocation, its semantic profiles, and should reveal potential ideological implicit meaning.

CS

Příspěvek se zabývá tzv. somatickými frazémy, jež jsou založeny na bázovém lexému ruka. Pro potřeby tohoto příspěvku bylo analyzováno užití jednoho konkrétního spojení, a to v rukou. Jazykový materiál pro excerpci poskytl archiv mluvených pořadů Českého rozhlasu, konkrétně zpravodajské pořady Rozhlasové noviny z roku 1977 a Ozvěny dne z roku 1997; pro porovnání byla využita i data z Českého národního korpusu z týchž let. Cílem je postihnout poměr doslovného a metaforického užití vybrané vazby, kvalitativně analyzovat sémantické profily, v nichž se vyskytuje, a identifikovat případný ideologický podtext.

14

Chrześcijańskie korzenie Europy w ujęciu Benedykta XVI

51%

Warzeszak J.

Teologia w Polsce

|

2021

|

vol. 15

|

issue 1

59-105

EN

The author of the article tried to show – based on the speeches of Benedict XVI to Europeans – what the Christianity, especially the Catholic Church, has brought to the European civilization. Well, the Christianity brought the monotheistic religion – the revealed faith in God in the Trinity of Persons. It cleansed of polytheism and idolatry; it brought rational religion and freed from irrational myths and superstitions; it brought a culture of word, and, over the centuries, it eliminated illiteracy; it introduced the ethos of work, musical culture and a number of its other kinds, the works of charity. It shaped the identity of nations and the identity of Europe. The author also presents the Pope’s assessment of the contemporary political, social and ideological situation in Europe. He pointed out that the union of Europe ensures peace on the continent and in the world, as well as economic and civilization development. This union is to lead, according to the original assumptions, to unity, not to uniformity; wholesome secularism must respect the autonomy of the Church. The respect of universal and Christian values is the base of a successful future. Christianity serves “purification of the reason”, contributes to the formation of conscience and an integral humanism. Worshiping God means caring for man.

PL

Autor artykułu, wykorzystując teksty przemówień, które Benedykt XVI kierował do Europejczyków podczas swego pontyfikatu, starał się ukazać, jaki wkład wniosło chrześcijaństwo, a zwłaszcza Kościół katolicki w budowę cywilizacji europejskiej. Otóż – według papieża – chrześcijaństwo przyniosło przede wszystkim religię monoteistyczną – objawioną wiarę w Boga w Trójcy Osób, a wyeliminowało politeizm i bałwochwalstwo; wniosło religię racjonalną, a uwolniło od irracjonalnych mitów i zabobonów; wniosło kulturę słowa, a przez wieki likwidowało analfabetyzm; wprowadziło ethos pracy, rozwinęło kulturę artystyczną: muzyczną, teatralną i malarską, powołało dzieła miłosierdzia, ukształtowało tożsamość narodów oraz tożsamość Europy. Autor przedstawił też oceny papieża odnośnie do sytuacji politycznej, społecznej i ideologicznej we współczesnej Europie oraz jego opinie w kwestii jej zjednoczenia, uwzględniające plusy i minusy tego procesu, jak: zapewnienie pokoju na kontynencie i w świecie, rozwój gospodarczy i cywilizacyjny, dążenie do jedności, a nie do jednolitości; zdrową świeckość i poszanowanie autonomii Kościoła. Uwzględnił wreszcie wezwania, aby podstawą pomyślnej przyszłości Europy stało się respektowanie wartości uniwersalnych i chrześcijańskich. Chrześcijaństwo służy bowiem „oczyszczaniu rozumu”, przyczynia się do formowania sumień i kształtowania humanizmu integralnego, a cześć oddawana Bogu oznacza zarazem troskę o człowieka.

15

Historyczne korzenie polskiej tolerancji. Złowrogi kształt współczesnej nietolerancji

51%

Pilch T.

Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne

|

2017

|

issue 3

53-73

EN

The author investigates omnipresent and universal sources/origins of intolerance and its workings and mechanisms in the history of mankind. Afterwards, he presents roots and sources of intolerance during the course of Polish history. A further chapter deals with the most recent and present expressions of intolerance and the rather daring thesis that the disease of intolerance is an inherent trait of Polish awareness. The author’s reflections culminate in the insight that the only way to liberate man from xenophobia, hate and averall intolerance lies in proper education.

PL

Autor wprowadza w uniwersalne źródła i funkcje nietolerancji w dziejach człowieka. Drugi nurt rozważań dotyczy historii polskich korzeni i źródeł nietolerancji w różnych okresach historii polskiego państwa i społeczeństwa. Odrębna część rozprawy dotyczy współczesnych postaci nietolerancji i ryzykownej tezy, że zaraza nietolerancji jest trwałą właściwością świadomości polskiego społeczeństwa. Rozważania sprowadzają się do konkluzji, że jedyną drogą uwolnienia człowieka od ksenofobii, nienawiści, uogólnionej nietolerancji jest wychowanie i edukacja.

16

Jan Palach Square - urbanonym as a symbol of public protest

51%

Ptáčníková M.

Acta onomastica

|

2019

|

vol. 60

|

issue 1

85-93

EN

This article is concerned with a specific example of a public place being spontaneously renamed, a seemingly one-of-a-kind example in the history of Prague public place naming. In early 1969, the urban toponymy of Prague experienced a moment the citizens took an active part in creating a name for a public space. Individuals as well as groups put forth effort with the objective to ensure the set of Prague place names included Jan Palach, who had sacrificed his life in protest against the occupation of former Czechoslovakia by Warsaw Pact forces in 1968. This article seeks to analyze archived documents (preserved requests, petitions, and municipal authorities meeting minutes) based on which the incentives and the argumentation used in the requests as well as the reactions from the municipal authorities are described.

CS

Článek se zabývá jedním konkrétním dokladem fenoménu spontánního přejmenování městského prostoru, a to dokladem, který nemá v dějinách pojmenovávání pražských veřejných míst obdoby. V první polovině roku 1969 zažila pražská urbanonymie moment aktivní účasti obyvatel města při vzniku názvu veřejného prostranství, když se do ní obyvatelé (jednotlivci i celé skupiny) pokoušeli prosadit jméno studenta Jana Palacha, jenž obětoval svůj život na protest proti potlačování svobod a pasivnímu přístupu veřejnosti po okupaci Československa armádami států Varšavské smlouvy v roce 1968. Tento příspěvek analyzuje archivní materiály (dochované žádosti a petice i zápisy z jednání městských orgánů), na jejichž základě sleduje argumentaci použitou v návrzích a na druhé straně pak reakci městské samosprávy.

17

„Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną”, czyli prawdziwy humanizm. Jan Paweł II o pierwszym przykazaniu w homilii koszalińskiej (1.06.1991)

51%

Kowalczyk D.

Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

|

2022

|

vol. 29

103-116

EN

During the fourth pilgrimage to Poland in 1991, John Paul II based his teaching on the Decalogue, on the “ten simple words”. In his homily delivered in Koszalin, he referred to the first commandment that provides the foundations to understand all of them. God who presents the Decalogue to His people, is the same God who liberated them from Egypt. Therefore, Decalogue cannot limit human freedom, on the contrary, it helps the people to grow strong. The One who speaks to Moses on the Mount Sinai is God the Father who – as revealed in the New Testament – generates the Son from Eternity and sends us the Spirit. Thus, we could say that the Trinitarian dimension does not weaken the invocation: “You shall have no other gods before me”, but it enlightens and strengthens it. Decalogue allures not only to its goodness and truth, but also to its beauty. The first commandment presents the initial confrontation with the world which, in the name of deceptive humanism, places a human being before God. This false humanism will manifest itself in all sorts of ideologies. In the twentieth century it was Nazism, but above all, it was Communism, while today they are different versions of neo-Marxism that especially attack the biblical anthropology, closely related to the first commandment.

PL

Jan Paweł II oparł swe nauczanie podczas IV pielgrzymki do Polski w 1991 roku na Dekalogu, „dziesięciu prostych słowach”. W Koszalinie podjął pierwsze przykazanie, które stanowi podstawę interpretacyjną dla pozostałych przykazań. Bóg, który daje Dekalog, jest tym samym Bogiem, który wyzwolił swój lud z Egiptu. Dekalog zatem nie ogranicza ludzkiej wolności, ale pomaga jej dojrzeć i umocnić się. Ten, który przemawia do Mojżesza na Górze Synaj, to Bóg Ojciec, który – jak to zostaje objawione w Nowym Testamencie – rodzi odwiecznie Syna i posyła nam Ducha. Wymiar trynitarny nie tylko nie osłabia wezwania: „Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną”, ale je tłumaczy i wzmania. Dekalog pociąga swoim dobrem, prawdą, ale także pięknem. Pierwsze przykazanie stanowi podstawowe pole konfrontacji ze światem, który w imię fałszywego humanizmu stawia człowieka w miejscu Boga. Ten fałszywy humanizm przejawia się w różnego rodzaju ideologiach. W XX wieku był to nazizm, a przede wszystkim komunizm, nato¬miast dzisiaj są to różne wersje neomarksizmu, które atakują szczególnie biblijną antropologię, ściśle związaną z pierwszym przykazaniem.

18

Honorifikační urbanonyma a jejich úloha při formování poválečné urbanonymie (na příkladu Prahy)

51%

Kojetínová M.

Acta onomastica

|

2016

|

vol. 56

124-139

EN

The aim of the paper is to describe specific trends in the development of Prague street names following the end of the Second World War. The main purpose of the research is to show all topics, which arose in post-war society and which also influenced post-war street naming (e. g. eliminating symbols of Nazi Germany, celebrating of our west and east rescuers, laudation of dead heroes, turnover to hussite tradition, turnover to interwar Czechoslovakia etc.). The paper also shows examples of ideological and political influences on street naming after 1948.

19

Bemerkungen zur 50ig Jahresfeier der Europäischen Union und zur Diskussion um die Europäische Verfassung und Europäische Identität am 25.3.2007 von Heinz-Georg Kuttner

51%

Kuttner H.-G.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2007

|

vol. 3

|

issue 1 Prawo

13-50

PL

Po okresie ogromnych zniszczeli wynikłych wskutek obydwóch wojen światowych oraz jeszcze w czasie panowania systemu komunizmu sowieckiego w Środkowej i Wschodniej Europie Robert Schuman i grupa znakomitych polityków zdecydowali się - przede wszystkim z chrześcijańskich motywów - na „pojednanie zamiast odpłaty” lub zemsty, co doprowadziło w dniu 25 marca 1957 roku do podpisania umowy, tworzącej Europejska Wspólnoty Gospodarcza, z której wyrosła obecna Unia Europejska. Tożsamość Europy określona została istotowo przez filozofię grecka, prawo rzymskie i Objawienie judeo-chrześcijańskie w Osobie Jezusa z Nazaretu. Stad zagrożeniem dla samoświadomości Narodów Starego Kontynentu są różne ideologie deformujące obiektywne i realistyczne rozumienie rzeczywistości, takie jak: kolektywistyczny materializm, feminizm, liberalizm czy ekologizm, mające swoje decydujące źródło w reformacji Marcina Lutra, w której doszło do załamania sie istoty kultury europejskiej. Benedykt XVI w swoim przemówieniu w Ratyzbonie wskazał na patologie absolutyzacji rozumu ludzkiego aż do jego całkowitej instrumentalizacji w nazizmie hitlerowskim i komunizmie sowieckim, co uwidocznia sie także dzisiaj m.in. w legalizacji aborcji i eutanazji bądź związków homoseksualnych. Niebezpieczny dla rozwoju Europy jest postępujący proces jej de- chrystianizacji poprzez różne formy rewolucji a głównie poprzez neomarksistowska rewolucje kulturowa jako ideologie nienawiści i zarazem dyktatury relatywizmu, az po akceptacje badan na komórkach macierzystych. Także emocjonalnie prowadzona dyskusja nad traktatem konstytucyjnym uzewnętrznia brak istotowej zgody, co do pytania o integralna tożsamość europejska. Europa istnieje jakoś i niekiedy odnosi sukcesy, ale głównie natury drugorzędnej, jednak jej aktualna bytowość nie posiada fundamentów prawno-religijno-kulturowych.

20

Chrześcijańska nadzieja wobec światowych ideologii nadziei. Ujęcie Roberta Spaemanna

51%

Kożuchowski J.

Studia Gdańskie

|

2019

|

issue 45

77-97

PL

W niniejszym artykule zasadniczo omówiono dwa odnoszące się do nadziei zagadnienia analizowane przez Roberta Spaemanna. Pierwsze dotyczy przesłania światowych ideologii nadziei. Zostały one zdemaskowane przez wybitnego niemieckiego myśliciela jako iluzoryczne i utopijne, dlatego że chcą przywiązać człowieka do ziemi i zapewnić mu raj w doczesności. Spaemann zatrzymuje się zwłaszcza nad tymi, które doszły do głosu w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w.: marksizmem, a zwłaszcza propagowaną przez Herberta Markusego tzw. ideologią przyjemności. Spaemann akcentuje społeczne skutki ich oddziaływania: najpierw odurzenie owymi ideologiami wielu społeczeństw zachodnich oraz ich nadzwyczajną euforię, która nagle zamieniła się w niesłychaną frustrację. Ostateczna perspektywa oferty wszelkich światowych ideologii jest nader przerażająca dla naszej egzystencji. W analizie drugiego zagadnienia zarysowano przede wszystkim naturę nadziei, na której tle została ukazana doniosłość chrześcijaństwa tak w obecnych czasach, jak i w przyszłości. W jego posłannictwie cnota nadziei inspiruje, motywuje oraz dodaje odwagi. Kontekst, w jakim to się dokonuje, jest wieloraki i różnorodny. Wskazano także na podobieństwo ujęcia kwestii rozumienia nadziei w dwóch jej aspektach – naturalnej i nadprzyrodzonej – u Roberta Spaemanna i Josepha Piepera. Ten aspekt zagadnienia nie był dotąd przedmiotem analiz. Ponadto autor artykułu ukazał u Spaemanna problematykę nadziei w ujęciu nie rozwijanym przezeń wprost, to jest odpowiedzialności za innych.

EN

This article addresses two issues related to hope and examined by Robert Spaemann. The first concerns the ideas propagated by world ideologies of hope. They were exposed by the prominent German thinker as illusory and utopian because they want to tie Man to the world and assure him paradise in this mortal life. Spaemann focuses on the Marxism of the 1960s and 1970s and especially the so-called ideology of pleasure promoted by Herbert Markuse. Spaemann emphasises the social consequences of those ideologies: first, the intoxication with the ideologies of many Western societies and their extraordinary euphoria, which suddenly turned into deep frustration. The ultimate perspective of what all world ideologies have to offer is most terrifying with regard to our existence. The author’s analysis of the other issue encompasses primarily the nature of hope, against which the importance of Christianity is shown both for the present and the future. In its mission, the virtue of hope inspires, motivates and encourages. The context in which this is done is manifold and diverse. Similarities were pointed out in the approach to the question of understanding hope in its two aspects – natural and supernatural – of both Robert Spaemann and Joseph Pieper. This aspect of the issue has not yet been analysed. Moreover, the author emphasised Spaemann’s indirect emphasis on responsibility for others as an aspect of the question of hope.

Refine search results

Indoktrinace členů KSČ během tzv. dnů komunistické výchovy 1948-1949: organizace, ideologické zázemí, lokální průběh

Totalitarismus mezi ideologií a teorií

Bemerkungen zur 50ig Jahresfeier der Europäischen Union und zur Diskussion um die Europäische Verfassung und Europäische Identität am 25.3.2007 von Heinz-Georg Kuttner

Stalingrad Pub or Hitler’s? Representation of ideological changes of toponyms in contemporary Czech literature

Voegelinowska koncepcja symboli politycznych. Teoria i zastosowania

Stereotypy, normy a politická korektnost

O metodzie krytycznej w toponomastyce

Evropský pilíř sociálních práv

Names as covert affirmation of identity : on some propagandistic urbanonyms of the post-war western borderlands in Poland

Co bada i czemu służy onomastyka? Kilka refleksji w kontekście nowej humanistyki

Ideology as Metaphor, Narrative, and Performance in the Writings of Václav Havel

Subjekty a fragmenty : K teoretizaci a interpretaci literárního postmodernismu

Co lze „vyčíst z ruky” aneb somatické frazémy v proměnách času

Chrześcijańskie korzenie Europy w ujęciu Benedykta XVI

Historyczne korzenie polskiej tolerancji. Złowrogi kształt współczesnej nietolerancji

Jan Palach Square - urbanonym as a symbol of public protest

„Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną”, czyli prawdziwy humanizm. Jan Paweł II o pierwszym przykazaniu w homilii koszalińskiej (1.06.1991)

Honorifikační urbanonyma a jejich úloha při formování poválečné urbanonymie (na příkladu Prahy)

Bemerkungen zur 50ig Jahresfeier der Europäischen Union und zur Diskussion um die Europäische Verfassung und Europäische Identität am 25.3.2007 von Heinz-Georg Kuttner

Chrześcijańska nadzieja wobec światowych ideologii nadziei. Ujęcie Roberta Spaemanna