Search results

1

Indukcja, dedukcja i szlaki mamutów

100%

Tałasiewicz M.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2007

|

issue 40

3-11

PL

The paper examines various instances of 'inductionism-deductionism' controversion (e.g. Popper vs Vienna Circle or the formulation of Laudan's argument against realism as pessimistic meta-induction vs. kind of deduction). The thesis is that the form of logical reconstruction of our reasoning (in every-day life as well as in science or meta-science) as induction or deduction is irrelevant as to the rational evaluation of this reasoning. Thus the inductionism-deductionism controversion is claimed vacuous. Instead of formal logic a sort of evolutionary epistemology is called for adequate account, since - as it is argued for - the degree of sensitivity to counterexamples contradicting our theories and hypotheses is a kind of adaptation to environment.

2

Wokół intuicjonizmu metaetycznego Mariana Przełęckiego

58%

Jedynak A.

Edukacja Filozoficzna

|

2019

|

issue 67

63-81

PL

Choć Marian Przełęcki uważał poznanie moralne za nienaukowe, poglądy na nie modelował według swoich wcześniejszych poglądów na poznanie w naukach empirycznych. Nauka wychodzi od zdań jednostkowych, opartych na poznaniu zmysłowym i doświadczeniu, a następnie je indukcyjnie uogólnia, dochodząc do zasad. Poznanie moralne zaś wychodzi od jednostkowych ocen, których źródłem jest intuicja czy zmysł moralny, po czym uogólnia je indukcyjnie do postaci zasad etycznych. Swoje stanowisko metaetyczne nazwał zatem indukcjonistycznym intuicjonizmem. Niniejszy tekst przedstawia trzy refleksje, do jakich motywuje przemyślenie tego stanowiska: 1. Granica między intuicjonizmem a naturalizmem jest nieostra. Co więcej, wbrew rozpowszechnionemu przekonaniu i przekonaniu samego Przełęckiego, każde z tych stanowisk musi zawierać jakąś przymieszkę drugiego. 2. Istnieją pewne interesujące analogie (wykraczające poza projekt Przełęckiego) między złudzeniami zmysłowymi a złudzeniami intuicji moralnej. 3. A także analogie, dotyczące relacji, w jakie rozum wchodzi z jednej strony z poznaniem zmysłowym, a z drugiej – z intuicyjnym poznaniem moralnym.

EN

Although Marian Przełęcki considered moral cognition as non-scientific, he shaped his views on its sources and structure according to his earlier views on cognition in natural sciences. The starting point in the latter are individual sentences based on experience and sensual cognition, which are then generalized as empirical principles or laws. On the other hand, the starting point in moral cognition are individual assessments rooted in intuition or moral sense, next generalized inductively as moral principles. Therefore, Przełęcki named his metaethical views an inductive intuitionism. The paper presents three reflections evoked by those views: 1. In metaethics, the border between intuitionism and naturalism is vague. Moreover, in spite of the common view and Przełęcki’s conviction, each of those two concepts must include an admixture of the other. 2. There are some interesting analogies (going beyond Przełecki’s project) between sensual illusions and moral-sense illusions. 3. As well as there exist analogies dealing with the relations between the reason and, on the one hand, empirical cognition, and on the other hand, intuitive moral cognition.

3

Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią

37%

Dębowski J.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2018

|

vol. 6

231-249

PL

W artykule dokonuję rekonstrukcji i krytycznie omawiam (analizuję) podstawowe zręby Zdzisława Cackowskiego sposobu rozumienia filozofii i nauki. Podkreślam, iż według Cackowskiego filozofia jest nauką (i to nauką nomotetyczną), choć zarazem jest to nauka ze wszystkich najogólniejsza. Filozofia bowiem, podobnie jak nauki szczegółowe, spełnia wszystkie najważniejsze, tak jak je określa Cackowski, warunki i kryteria naukowości. Filozofia ponadto, podobnie jak każda inna nauka, prócz funkcji poznawczej, pełni również istotne funkcje praktyczne, w szczególności światopoglądowo-ideologiczne. Natomiast specyfika (swoistość) filozofii wynika z jej aspiracji uniwersalistycznych i według Cackowskiego polega na bezprecedensowo wysokim (najwyższym) stopniu ogólności odkrywanych przez nią prawidłowości — prawidłowości dotyczących obiektywnie istniejącej rzeczywistości i jej poznania. O specyfice filozofii przesądza zdaniem Cackowskiego również to, że usiłuje ona zgłębić naturę jakościowych skoków pomiędzy podstawowymi segmentami świata realnego, np. pomiędzy obiektami kwantowymi i korpuskularnymi, przyrodą nieorganiczną i organiczną, procesami neuronalnymi i umysłowymi itp. By jednak nie oderwać się od rzeczywistości, zdaniem Cackowskiego, filozoficzne syntezy każdorazowo winny być zakotwiczone w wyspecjalizowanych badaniach nauk szczegółowych, w konkretnych wynikach tych badań oraz w szeroko pojętej praktyce naukowej i społecznej, czyli w sferze praxis. Sposób rozumienia filozofii przez Cackowskiego czyni ją zatem, z jednej strony, zasadniczo zbieżną z pozytywistyczną, scjentystyczną i marksistowską koncepcją filozofii, z drugiej zaś strony — sytuuje ją w wyraźnej opozycji do fenomenologicznej jej koncepcji. Zastrzeżenia i sprzeciw Cackowskiego wobec fenomenologicznego projektu badań filozoficznych były w jego twórczości względnie stałe (z biegiem lat zmieniały się tylko nieznacznie) i z reguły dotyczyły: (1) zakresu i sensu ich autonomii wobec nauk szczegółowych, (2) zasady bezzałożeniowości (i to bez względu na stopień jej radykalizmu), (3) Husserlowskiej „zasady wszelkich zasad” jako głównego metodologicznego principium, (4) fenomenologicznej koncepcji bezpośredniego doświadczenia, (5) możliwości i zakresu poznania ejdetycznego, (6) idei transcendentalizmu i koncepcji czystej świadomości oraz (7) zasadniczej postawy fundamentalistycznej, motywowanej zarówno wątkami kartezjańskimi, jak i, zdaniem Cackowskiego, całkowicie irracjonalną tęsknotą do odkrycia absolutu metafizycznego i epistemologicznego.

EN

In the article I analytically reconstruct Zdzisław Cackowski’s basic ways of the understanding character of philosophy and science. I emphasize that according to Cackowski philosophy is a science (a nomothetic one) but simultaneously it is the most general science. Philosophy, like other sciences, satisfies conditions and criteria of being science. Besides its cognitive function, philosophy, like other sciences, plays practical functions; especially it is a basis of worldviews and ideologies. According to Cackowski, the specific character of philosophy arises from its universalistic aspirations and consists in a very high level of generality of discovered principles; those principles refer to the objective reality and knowledge on it. The specificity of philosophy also consists in—according to Cackowski—revealing the nature of qualitative jumps between basic segments of the real world, e.g. between quantum objects and macroscopic ones, between non-organic and organic nature; between neuronal processes and mind process etc. However, tending to not break the link between philosophy and reality, Cackowski grounds philosophical synthesis in scientific discoveries, results, and scientific praxis. Cackowski’s way of understanding of philosophy is, on the one hand, close to positivistic, scientific and Marxist concepts of philosophy, and on the other hand, it is opposite to the phenomenological concept of philosophy. Cackowski’s reservations and objections to the phenomenological project of philosophical investigations appear continuously in his works (they change only slightly in the course of time), and they refer to: (1) the scope and the meaning of the autonomy of sciences, (2) the rule of assumptionless standpoint (regardless of the level of its radicalism), (3) Husserl’s “rule of the all rules” as a basic methodological principle, (4) the phenomenological concept of direct experience, (5) the possibility and the range of eidetic knowledge, (6) the idea of transcendentalism and the concept of pure consciousness, (7) the essential fundamental position, motivated by Descartes’s ideas and irrational longing to discover the metaphysical and epistemological absolute.

4

Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią

37%

Dębowski J.

Filozofia i Nauka

|

2018

|

vol. 6

231-249

EN

In the article I analytically reconstruct Zdzisław Cackowski’s basic ways of the understanding character of philosophy and science. I emphasize that according to Cackowski philosophy is a science (a nomothetic one) but simultaneously it is the most general science. Philosophy, like other sciences, satisfies conditions and criteria of being science. Besides its cognitive function, philosophy, like other sciences, plays practical functions; especially it is a basis of worldviews and ideologies. According to Cackowski, the specific character of philosophy arises from its universalistic aspirations and consists in a very high level of generality of discovered principles; those principles refer to the objective reality and knowledge on it. The specificity of philosophy also consists in-according to Cackowski-revealing the nature of qualitative jumps between basic segments of the real world, e.g. between quantum objects and macroscopic ones, between non-organic and organic nature; between neuronal processes and mind process etc. However, tending to not break the link between philosophy and reality, Cackowski grounds philosophical synthesis in scientific discoveries, results, and scientific praxis. Cackowski’s way of understanding of philosophy is, on the one hand, close to positivistic, scientific and Marxist concepts of philosophy, and on the other hand, it is opposite to the phenomenological concept of philosophy. Cackowski’s reservations and objections to the phenomenological project of philosophical investigations appear continuously in his works (they change only slightly in the course of time), and they refer to: (1) the scope and the meaning of the autonomy of sciences, (2) the rule of assumptionless standpoint (regardless of the level of its radicalism), (3) Husserl’s “rule of the all rules” as a basic methodological principle, (4) the phenomenological concept of direct experience, (5) the possibility and the range of eidetic knowledge, (6) the idea of transcendentalism and the concept of pure consciousness, (7) the essential fundamental position, motivated by Descartes’s ideas and irrational longing to discover the metaphysical and epistemological absolute.

PL

W artykule dokonuję rekonstrukcji i krytycznie omawiam (analizuję) podstawowe zręby Zdzisława Cackowskiego sposobu rozumienia filozofii i nauki. Podkreślam, iż według Cackowskiego filozofia jest nauką (i to nauką nomotetyczną), choć zarazem jest to nauka ze wszystkich najogólniejsza. Filozofia bowiem, podobnie jak nauki szczegółowe, spełnia wszystkie najważniejsze, tak jak je określa Cackowski, warunki i kryteria naukowości. Filozofia ponadto, podobnie jak każda inna nauka, prócz funkcji poznawczej, pełni również istotne funkcje praktyczne, w szczególności światopoglądowo-ideologiczne. Natomiast specyfika (swoistość) filozofii wynika z jej aspiracji uniwersalistycznych i według Cackowskiego polega na bezprecedensowo wysokim (najwyższym) stopniu ogólności odkrywanych przez nią prawidłowości - prawidłowości dotyczących obiektywnie istniejącej rzeczywistości i jej poznania. O specyfice filozofii przesądza zdaniem Cackowskiego również to, że usiłuje ona zgłębić naturę jakościowych skoków pomiędzy podstawowymi segmentami świata realnego, np. pomiędzy obiektami kwantowymi i korpuskularnymi, przyrodą nieorganiczną i organiczną, procesami neuronalnymi i umysłowymi itp. By jednak nie oderwać się od rzeczywistości, zdaniem Cackowskiego, filozoficzne syntezy każdorazowo winny być zakotwiczone w wyspecjalizowanych badaniach nauk szczegółowych, w konkretnych wynikach tych badań oraz w szeroko pojętej praktyce naukowej i społecznej, czyli w sferze praxis. Sposób rozumienia filozofii przez Cackowskiego czyni ją zatem, z jednej strony, zasadniczo zbieżną z pozytywistyczną, scjentystyczną i marksistowską koncepcją filozofii, z drugiej zaś strony - sytuuje ją w wyraźnej opozycji do fenomenologicznej jej koncepcji. Zastrzeżenia i sprzeciw Cackowskiego wobec fenomenologicznego projektu badań filozoficznych były w jego twórczości względnie stałe (z biegiem lat zmieniały się tylko nieznacznie) i z reguły dotyczyły: (1) zakresu i sensu ich autonomii wobec nauk szczegółowych, (2) zasady bezzałożeniowości (i to bez względu na stopień jej radykalizmu), (3) Husserlowskiej „zasady wszelkich zasad” jako głównego metodologicznego principium, (4) fenomenologicznej koncepcji bezpośredniego doświadczenia, (5) możliwości i zakresu poznania ejdetycznego, (6) idei transcendentalizmu i koncepcji czystej świadomości oraz (7) zasadniczej postawy fundamentalistycznej, motywowanej zarówno wątkami kartezjańskimi, jak i, zdaniem Cackowskiego, całkowicie irracjonalną tęsknotą do odkrycia absolutu metafizycznego i epistemologicznego.

Refine search results

1 Edukacja Filozoficzna

1 Filozofia i Nauka

1 Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

1 Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

2 Dębowski J.

1 Jedynak A.

1 Tałasiewicz M.

1 2019

2 2018

1 2007

Indukcja, dedukcja i szlaki mamutów

Wokół intuicjonizmu metaetycznego Mariana Przełęckiego

Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią

Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią