Search results

1

EMIGRACJA ROSYJSKA W MIĘDZYWOJENNEJ WARSZAWIE: ALEKSANDR CHIRIAKOW

100%

Krycka-Michnowska I.

Acta Neophilologica

|

2018

|

vol. XX/1

187-197

EN

This paper is devoted to the cultural activity of the Russian emigrant, writer, journalist, critic and author of the memoirs – Aleksandr Khiryakov (1863-1940) in interwar Warsaw. His activity proves that he was an important representative of the diaspora, however he was marginalized by literary scholars. Khiryakov was involved in the life of the emigration community as a member of numerous literary groups and social committees. He initiated significant projects, voiced important ideas and actively cooperated with opinion-forming Russian newspapers, which propagated among their readers the conviction of their responsibility for the fate of Russia as well as its political and cultural missions.

2

O stopniach naukowych i veniam legendi w II Rzeczypospolitej (Część I)

75%

Wojtczak K.

Studia Prawa Publicznego

|

2014

|

issue 3(7)

31-65

EN

Between 1919 and 1939, in so called interwar Poland, conferring academic degrees was the exclusive right of state universities and only those named in two laws on universities: one of 1920 and one of 1933. Those acts, however, neither regulated nor ordered the studying order, leaving the regulation of those matters to the Minister of Religious Denominations and Public Enlightenment, or the universities themselves, in statutes, which had nevertheless had to be endorsed by the same Minister. Universities conferred two types of academic degrees: a lower one of a licencjat (Bachelor), physician, or magister (Master) and a higher one, of a doctor. Both were conferred upon students of a given institution entitled to confer academic degrees. Exceptionally, a lower, and only a lower, degree could be granted to a student of another institution of higher education. This exception was allowed to facilitate obtainment of a lower degree by those who commenced studying for a degree at a university in still partitioned Poland, but were completing studies in an already independent Polish state. The main courses offered by universities in the interwar Poland included: law, theology and medicine (medical studies, pharmacy, dentistry and veterinary studies), philosophy, agriculture, forestry and technical sciences. Not every licencjat degree though, would open the doors to continuous education leading to the completion of a university education with a doctor’s degree. The procedures of studying and preparing for a doctorate were strictly followed and specified by the above mentioned minister, usually upon a request of the scientific council of a faculty of the university in question. This paper presents the solutions adopted in interwar Poland regarding the procedure leading to obtaining an academic degree, which are subsequently analysed and evaluated. At the same time it constitutes a good foundation for determining, upon its basis, whether and if, then to what extent, the currently binding law on higher education has drawn upon the models developed in the Second Republic of Poland 1919–1939, regarding higher education and academic degrees.

PL

W II Rzeczypospolitej Polskiej prawo nadawania stopni naukowych należało wyłącznie do państwowych szkół akademickich wymienionych w obowiązujących w tym okresie ustawach o szkołach akademickich: z 1920 i 1933 r. Ustawy te nie normowały procesu studiów ani porządku studiowania. Szczegółowe uregulowanie tych zagadnień powierzały Ministrowi Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz szkołom akademickim w drodze statutu zatwierdzanego przez tegoż ministra. Szkoły akademickie nadawały dwa stopnie naukowe – niższy (licencjat, lekarz, magister) i wyższy (doktor) studentom danej szkoły akademickiej. Odejście od tego zastrzeżenia było możliwe w odniesieniu do niższego stopnia naukowego. Proces przejmowania szkół wyższych funkcjonujących na obszarach byłych państw zaborczych wymagał bowiem stworzenia warunków ukończenia studiów niższym stopniem naukowym już w warunkach niepodległej Rzeczypospolitej. W ówczesnej Polsce kształcono głównie w zakresie: prawa, teologii i nauk medycznych (lekarskich, dentystycznych, farmaceutycznych, weterynaryjnych), filozofii, nauk rolniczych i leśnych oraz nauk politechnicznych. W zakresie nie każdej z tych dziedzin wiedzy nabycie niższego stopnia naukowego prowadziło do ukończenia studiów, po spełnieniu warunków dodatkowych, ze stopniem naukowym doktora. Dziedziny nauki, w zakresie których możliwa była procedura doktoryzowania, określał Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, najczęściej na wniosek rady wydziałowej danej szkoły wyższej. Artykuł (części I) jest ilustracją ówcześnie przyjętych rozwiązań prowadzących do nabycia stopnia naukowego – zawiera ich analizę i ocenę. Jest także dobrą podstawą dla ustalenia, czy, a jeśli tak, to w jakim zakresie, aktualnie obowiązujące Prawo o szkolnictwie wyższym adaptowało wzorce z okresu Polski międzywojennej w zakresie kształcenia i nadawania stopni naukowych.

3

Level of living of Polish citizens in the interwar period, and its diversification

75%

Leszczyńska C.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2016

|

vol. 76

PL

The paper focuses on the analysis of the variety of standards of living within the society of interwar Poland. These were determined primarily by individual streams of income and the scope and availability of public services. The standard of living is represented through the analysis of the range of income and remuneration within basic social and professional groups, housing conditions, and the level of schooling. It needs to be added that the image of the standard of living of various social groups is incomplete, with biggest gaps appearing in the study of small trade (merchant activity, craft, cottage industry) and some groups within the peasant population.

4

Miejsce i zadania kobiety w rodzinie katolickiej w przekazie miesięcznika „Rodzina Polska” (1927–1939)

75%

Michalski G.

|

2018

|

vol. XVII

|

issue (1/2018)

101-115

EN

Aim: The purpose of the work is to select, from the wide range of issues raised in the “Rodzina Polska” (“The Polish Family”) monthly published by Stowarzyszenie Misyjne Księży Pallotynów (the Missionary Association of Pallotines), an illustrated social and cultural magazine, the contents which reflect the idea of the role of a woman in a Catholic family as presented by the editors. Methods: The research on “Rodzina Polska” used the method of contents analysis. Results: The results of the analyses led to the conclusion that the magazine saw women as mothers providing care and protecting the health of their children, aware of many hazards which could disturb the development of the child. They were also recognized as the first and the most important teachers, directing their children until maturity, ensuring that religious and moral values take root, and preparing the children for their future family life. Women’s responsibilities also included running the household, which was supposed to ensure order, tidiness, peace, and harmony to all of the family members. Women’s lives did not translate only into their activities for the family. It was believed that women should be active in various organizations and associations, mainly Christian ones, and involve themselves in social work helping those who need it. It was recognized that there is a need of further education for women which would enable them to engage in a profession. Gainful employment for some wives and mothers was not opposed; on the other hand, the need for such an arrangement was well understood. Conclusions: The “Rodzina Polska” periodical treated a woman as a person who, apart from her natural responsibilities resulting from the performed functions of a caring mother and a prudent housewife, should also realize her own needs. Therefore, the editors demonstrated their favourable opinion concerning women’s social work outside their home.

PL

Cel: Celem artykułu jest wyodrębnienie z szerokiego wachlarza problematyki podejmowanej na łamach wydawanego przez Stowarzyszenie Misyjne Księży Pallotynów miesięcznika „Rodzina Polska” – czasopisma ilustrowanego o profilu społeczno-kulturalnym, tych treści, z których „wyczytać” można prezentowaną przez redaktorów wizję roli kobiety w rodzinie katolickiej. Metody: W prowadzonych badaniach nad czasopismem „Rodzina Polska” wykorzystano metodę analizy treści. Wyniki: Rezultaty przeprowadzonych analiz pozwalają na wyrażenie opinii, że czasopismo w pierwszej kolejności widziało w kobiecie matkę zapewniającą opiekę i zdrowie swojemu potomstwu, świadomą istniejących wielu zagrożeń, mogących zakłócić jego proces rozwojowy. Postrzegana była również jako pierwsza i najważniejsza wychowawczyni, kierująca swoimi dziećmi aż do osiągnięcia przez nie dorosłości, dbająca o gruntowne zakorzenienie w nich wartości religijno-moralnych, a także przygotowująca je do przyszłego życia rodzinnego. Do zadań kobiecych zaliczano także takie prowadzenie domu, które miało zapewniać ład i porządek, spokój i harmonię wszystkim jego mieszkańcom. Życia kobiety nie sprowadzano jedynie do czynności wykonywanych na rzecz rodziny. Uważano, że powinna podejmować aktywność w różnych organizacjach i stowarzyszeniach, głównie o charakterze chrześcijańskim oraz angażować się w prace społeczne na rzecz potrzebujących. Widziano dodatkowo potrzebę szerszego kształcenia płci żeńskiej, umożliwiającego wykonywanie zawodu. Nie przeciwstawiano się bowiem, a wręcz rozumiano konieczność podejmowania przez niektóre żony i matki pracy zarobkowej. Wnioski: Periodyk „Rodzina Polska” traktował kobietę jako osobę, która, oprócz naturalnych obowiązków wynikających z pełnionych przez nią ról troskliwej matki i zapobiegliwej gospodyni, powinna również realizować własne potrzeby. Stąd redakcja wyrażała przychylne stanowisko wobec jej działalności społecznej poza domem.

5

Z DZIEJÓW ROSYJSKIEJ EMIGRACJI W POLSCE MIĘDZYWOJENNEJ: EUGENIA WEBER-CHIRIAKOWA

63%

Krycka-Michnowska I.

Przegląd Rusycystyczny

|

2020

|

vol. 172

|

issue 4

RU

В статье обсуждаются взгляды на русскую эмиграцию писательницы и публицистки Евгении Вебер-Хирьяковой на основании ее текстов в варшавской газете «За Свободу!». Контекстом для анализа являются высказывания других представителей русской диаспоры в Варшаве и в Париже. Обзор публицистики и литературной критики писательницы приводит к выводу, что Вебер-Хирьякова воспринимала эмиграцию как миссию, причем особую роль отводила литературе. Ей были близки традиции русской литературной классики, сочетавшей эстетические и этические идеалы, а также концепция писателя-пророка. Тексты Вебер-Хирьяковой, принадлежавшей к радикальным кругам диаспоры, отвергавшим любые компромиссы с советской Россией, отражали программу газеты «За Свободу!».

EN

The paper described Yevgeniya Veber-Khiryakova's views on Russian emigration based on her cooperation with the Warsaw newspaper “Za Svobodu!”. The context for the analysis became statements of other representatives of the Russian Diaspora in Warsaw and Paris. The analysis of journalistic writing and literary criticism have been performed, which led to the conclusion that she perceived emigration as a mission, with a special role attributed to literature. Veber-Khiryakova referred to the great traditions of Russian literature, which tried to combine aesthetic and ethical ideals, and to the idea of a writer – prophet. The texts of Veber-Khiryakova, which are part of the program of the newspaper “Za Svobodu!”, testify to her affiliation with radical diaspora circles, unfavorable to any compromises with Soviet Russia.

PL

W artykule poddano krytycznej analizie poglądy na emigrację rosyjską pisarki i publicystki Jewgienii Weber-Chiriakowej w oparciu o jej artykuły zamieszczone w warszawskiej gazecie „Za Svobodu!”. Kontekstem dla analizy są wypowiedzi innych przedstawicieli rosyjskiej diaspory w Warszawie i w Paryżu. Przegląd publicystyki i krytyki literackiej pisarki dowodzi, że Weber-Chiriakowa postrzegała emigrację jako misję, szczególne znaczenie przypisując literaturze. Odwoływała się do tradycji klasycznej literatury rosyjskiej, która starała się łączyć ideały estetyczne z etycznymi, a także do koncepcji pisarza-proroka. Teksty Weber-Chiriakowej, która należała do radykalnych kręgów diaspory, nieprzychylnych wobec jakichkolwiek kompromisów z Rosją sowiecką, odzwierciedlały założenia programowe gazety „Za Svobodu!”.

6

Sprawa o szpiegostwo Józefa Maculewicza, podkomisarza Straży Celnej w Chojnicach w dokumentach instytucji bezpieczeństwa II RP (1924–1925). Próba rekonstrukcji afery szpiegowskiej

63%

Wałdoch M.

Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość

|

2014

|

vol. 11

149-164

EN

This article is based on documents (primary sources) and literature. Author shows one untypical case of espionage conducted by one of the officers of polish Border Guards (Straż Celna in years 1924–1925). Which is an element of Bolshe-viks’ history of activities aimed toward the independence of The Second Republic of Poland from Soviets bases in Free City of Gdańsk and Chojnice. This what is highlighted here is not only a reconstruction of not known before espionage case, but also a mechanism that may be adequate to the present times. It is obviously visible how different countries recruit citizens and on what basis and inceptives they shows theirs willingness to support third countries interest within the borders of homeland. Readers may also notice unknown before case of espionage that have reached top level spheres of polish special forces.

7

"Di Ufgabn Fun Yidishizm". Debates on Modern Yiddish Culture in Interwar Poland

63%

Geller A.

Colloquia Humanistica

|

2013

|

issue 2

EN

“Di Ufgabn Fun Yidishizm”. Debates on Modern Yiddish Culture in Interwar PolandModern secular Yiddish culture reached the peak of its development during the 1920s and Poland was at that time one of the main centres where Yiddish literature, theatre, press, scholarship and schools flourished. This paper outlines the basic principles of Yiddishism, a Diaspora-based national movement that saw language and culture as the cornerstones of a secular Jewish identity. It also presents some of the major theoretical questions faced by its supporters. What were the goals of Yiddishism? How Jewish should Yiddish culture be? Should it simply be a culture in Yiddish or should it incorporate elements of the Jewish religious heritage? If so, which ones? Who exactly were the so-called “Jewish masses” so often referred to as the target readership/audience of the modern Yiddish cultural project? How could the challenges of geographical dispersion be overcome? The arguments presented in this paper are based mostly on material found in the weekly Literarishe Bleter , where these and other questions surfaced time and again. Founded in Warsaw in 1924 by a group of Yiddish writers, it was the longest lasting and probably the most influential Yiddish literary journal of the its time. Throughout the interwar period it was a place where all supporters of the Yiddish language movement crossed intellectual paths, either as collaborators or adversaries. Today, Literarishe Bleter enable its modern reader to see the complexity of what it meant to strive towards cultural autonomy in interwar Poland. Czym jest jidyszyzm? Debaty o nowoczesnej kulturze jidysz w międzywojennej Polsce Jidyszyzm, czyli projekt budowania nowoczesnej tożsamości narodowej w oparciu o kulturę jidysz, rozkwitł najpełniej w latach dwudziestych XX wieku. W tym okresie Polska była jednym z najważniejszych, o ile nie najważniejszym ośrodkiem ruchu jidyszystycznego. To tutaj rozwijała się literatura jidysz, prasa, teatr, nauka oraz szkolnictwo w tym języku. Niniejszy artykuł przedstawia podstawowe teoretyczne założenia jidyszyzmu oraz pytania, z którymi musieli zmierzyć się jego zwolennicy. Jak żydowska winna być kultura jidysz? Czy wystarczy, by była kulturą w jidysz, czy też powinna opierać się na elementach tradycji religijnej, a jeśli tak, to jakich? O kim myślano, pisząc o tzw. „masach żydowskich”, odbiorcach kultury jidysz? Czy mimo geograficznego rozproszenia mówców jidysz na pięciu kontynentach możliwe było stworzenie jednej spójnej, ponadpaństwowej kultury narodowej? Przedstawione w tym artykule rozważania międzywojennych jidyszystów pochodzą przede wszystkim z tygodnika "Literarisze Bleter", jidyszowego czasopisma literackiego założonego w Warszawie w 1924 roku przez grupę młodych pisarzy. Tygodnik ten był najdłużej wychodzącym jidyszowym czasopismem literackim w okresie międzywojennym, z czasem stał się też jednym z najbardziej opiniotwórczych periodyków. Na jego łamach spotykali się wszyscy pisarze, publicyści, działacze społeczni zaangażowani w rozwój języka oraz instytucji kultury jidysz – jedni w roli współpracowników, inni adwersarzy. Współczesnemu czytelnikowi i badaczowi polemiki z "Literarisze Bleter" odsłaniają teoretyczne i praktyczne problemy, z którymi musieli mierzyć się zwolennicy żydowskiej autonomii kulturalnej w międzywojennej Polsce.

8

«Беларуская санацыя» ў Польшчы (1928–1937): паміж канфрантацыяй і лаяльнасцю

63%

Горны А.

Przegląd Środkowo-Wschodni

|

2019

|

vol. 4

91-115

PL

W okresie międzywojennym w białoruskim ruchu narodowym na zachodniej Białorusi w Polsce istniało wiele prądów politycznych. Wśród nich była „białoruska sanacja” („grupa Łuckiewicza-Ostrowskiego”), która powstała po zdelegalizowaniu przez władze polskie Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej Hromady. Przedstawiciele „białoruskiej sanacji” postulowali porzucenie radykalnej walki politycznej i rozpoczęcie poszukiwania kompromisu z władzami polskimi w celu zachowania istniejących białoruskich organizacji kulturalnych i oświatowych. Takie poglądy wyznawały m.in. organizacje Centrasajuz i Towarzystwo Białoruskiej Oświaty. Jednocześnie „białoruska sanacja” była dość krytycznie ustosunkowana wobec polityki polonizacyjnej i występowała w roli „konstruktywnej opozycji” wobec władz polskich. Przyczyną upadku „białoruskiej sanacji” były wewnętrzne nieporozumienia między przywódcami tego obozu politycznego.

EN

A number of political trends existed in the Belarusian national movement in Western Belarus in Poland in the interwar period. One such political trend was the “Belarusian sanation” (“Luckievič-Astroŭski group”), which arose after the Polish authorities dissolved the Belarusian Peasants Workers Hramada. Followers of the “Belarusian sanation” proposed to abandon the radical political struggle and begin a search for a compromise with the Polish authorities to preserve the existing Belarusian cultural and educational organizations. Based on these ideas, such organizations as Centrasajuz and the Belarusian Education’s Association were created. At the same time, the “Belarusian sanation” was quite critical of polonization policy and acted as a “constructive opposition” towards the Polish authorities. The reason for the decline of the “Belarusian sanation” was internal disagreement among the leaders of this political direction.

9

„Uniwersytet zdrowia” w Kosowie. O działalności Apolinarego Tarnawskiego

63%

Jarząbek-Wasyl D.

Pomiędzy. Polonistyczno-Ukrainoznawcze Studia Naukowe

|

2015

|

issue 1

81-95

UK

У статті йдеться про доктора Аполінарія Тарнавського (1851-1943), польського піонера природолікування, засновника та багатолітнього керівника так званої „Лічниці" (Zakład Zdrowia) у серці Карпат. Принципи природолікуваних методів (повітряні, водяні та сонячні ванни, дієта і фізичні вправи) були пов'язані з домінуючими тенденціями у санаторіях 3ахідної європи, проте, завдяки винахідливісті лікаря-візіонера у Косові, вони використовували авторської програми власника закладу, який вважав голод та працю найкращими медикаментами. Таким чином лікар із Косова випередив своїх сучасників на багато років та мав чималий вплив на суспільне життя Польщі у міжвоєнному періоді. Косівська „Лічниця" відіграла помітну роль серед польської інтелігенцї, адже пацієнтами клініки були представники відомих польських родин. Окрім того, її історія повязана зі спільним, польсько-українським, минулим Косівщини. Адже саме тут пропагувався здоровий спосіб життя задовго до европейської моди.

EN

The article is devoted to dr Apolinary Tarnawski (1851-1943), Polish pioneer of natural medicine, the founder and for fifty years the manager of the sanatorium in Kosów (near Kolomyia). His methods of therapy (with air, sun, water baths, diet and exercise) were derived from tendencies of European spa system of the time. Tarnawski developed what he learnt abroad, equipping Kosów establishment with some original technical devices. He also introduced a specific ethical approach to the medical treatment. Tarnawski influenced the social life of reborn Poland and his sanatorium had a strong impact on Polish intelligentsia. At the same time it was deeply rooted in the local Polish and Ukrainian traditions of living close to nature.

10

Masoneria jako „Antykościół” w publicystyce katolickiej Drugiej Rzeczypospolitej

63%

Sołga P.

Studia Ełckie

|

2023

|

vol. 25

|

issue 3

307-329

PL

W publicystyce katolickiej Drugiej Rzeczypospolitej masonerię oskarżano często o dążenie do zniszczenia Kościoła i wyrugowania religii z życia społecznego. Przypisywano jej powiązania z Żydami i inklinacje satanistyczne. Enuncjacje dotyczące wspomnianego zagadnienia były emanacją „czarnej legendy” wolnomularstwa, rozpowszechnianej od dawna w środowiskach zachowawczych, zwłaszcza katolickich. Celem artykułu jest ukazanie wizerunku masonerii jako organizacji walczącej z Kościołem i będącej przyczyną laicyzacji, czy też dechrystianizacji społeczeństwa w rodzimym kraju i na świecie, jaki był kreowany w prasie katolickiej Polski międzywojennej.

EN

In the Catholic journalism of the Second Republic, Freemasonry was often accused of seeking to destroy the Church and eradicate religious life from society. It was attributed to its connections with Jews and satanic inclinations. Enunciations on the aforementioned issue were therefore an emanation of the “black legend” of freemasonry, which had long been spread in conservative circles, especially Catholic ones. The purpose of this article is to show the image of Freemasonry as an organization fighting against the Church and being the cause of secularization, or de-Christianization of society in the home country and the world, as it was created in the Catholic press of interwar Poland.

11

Sprawy obrony wychowania religijnego w przekazie białostockiego tygodnika „Zjednoczenie Katolickie” (1933-1935)

63%

Michalski G.

Lubelski Rocznik Pedagogiczny

|

2020

|

vol. 39

|

issue 1

EN

Published in Białystok in 1933-1935, “Zjednoczenie Katolickie” (Catholic Union) was a Catholic weekly established by reverend Aleksander Chodyka. The analysis of the contents of that periodical shows that it not only discussed information on current events in Poland and abroad but also focused on issues related to the Church’s doctrine and instruction. In this context, the authors have reconstructed inconsistencies and difficulties in the performance of religious education tasks presented by journalists, considering all described incidents related to those issues, regardless from the place of their occurrence in Poland: signs of negative attitude to faith of headmasters and teachers of teaching colleges, hostile references to the Church in schools in the Eastern and Western borderlands of Poland and in the Pomerania, attempts to restrict activities of students’ religious organizations in Lviv and the Silesia, and reasons for objecting, by bishops, to decisions of state authorities concerning the reduction of the number of hours dedicated to religious instruction at schools.

PL

„Zjednoczenie Katolickie” ukazujące się w Białymstoku w latach 1933–1935 było tygodnikiem katolickim założonym przez ks. Aleksandra Chodykę. Z analizy zawartości tego periodyku wynika, że zamieszczano w nim nie tylko informacje o bieżących wydarzeniach w kraju i za granicą, ale przede wszystkim koncentrowano się na problemach związanych z nauką i nauczaniem Kościoła. W tym kontekście odtworzono przedstawiane przez dziennikarzy nieprawidłowości i trudności w realizacji ustawowych zadań wychowania religijnego, zwracając uwagę na wszystkie opisywane incydenty w tym zakresie, niezależnie od miejsca ich występowania w kraju: negatywne przejawy stosunku do wiary dyrekcji i nauczycielstwa seminariów nauczycielskich, nieprzyjazne odniesienia do Kościoła w szkołach na wschodnich i zachodnich kresach Polski oraz na Pomorzu, próby ograniczania aktywności organizacji religijnych uczniów we Lwowie i na Śląsku, a także powody oprotestowania przez biskupów decyzji władz państwowych o redukcji godzin przeznaczonych w szkołach na naukę religii.

12

Budowa administracji skarbowej w pierwszych latach Polski międzywojennej

63%

Witkowski A.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2020

|

vol. 19

|

issue 2

319-348

EN

The purpose of this article is to present the process of building fiscal administration in the first years of interwar Poland, which ended with the adoption and gradual extension of the territorial scope of the binding law of July 31, 1919, on the temporary organization of tax authorities and offices. It replaced the post-partition solutions, which were initially subject to temporary changes. Considerations concerning the organization and scope of activities of the fiscal administration are complemented by comments illustrating the efforts of the Ministry of the Treasury to employ and train tax officials and candidates for tax services. The stated comments and observations were made on the basis of an analysis of legal acts, sources allowing to reconstruct the course of legislative processes (The Lower House of Polish Parliament [Sejm] documents and stenographic reports from the Lower House [Sejm] sessions) and literature. They confirm that the Act of July 31, 1919, adopted a structure based on the following principles: 1/ separation of fiscal authorities and offices from general administration, 2/ three-stage system of fiscal authorities (Ministry of the Treasury, tax chambers, tax offices), 3/ equal treatment of administration of direct and indirect taxes, as evidenced by their organizational unification in tax chambers, while maintaining the separation only in the authorities of the first instance (tax and fiscal offices; excise and state monopoly offices). The adopted fiscal administration system met the increasing role of direct taxes, which required the building of institutions for efficient calculation and collection of those taxes. However, the management of customs was separated from the competence of the tax chambers.

PL

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie procesu budowania administracji skarbowej w pierwszych latach Polski międzywojennej, zakończonego uchwaleniem i stopniowym rozszerzaniem zakresu terytorialnego mocy obowiązującej ustawy z dnia 31 lipca 1919 r. o tymczasowej organizacji władz i urzędów skarbowych. Zastąpiła ona rozwiązania pozaborcze, które początkowo poddawano doraźnym zmianom. Rozważania dotyczące organizacji i zakresu działania administracji skarbowej dopełniają uwagi ilustrujące wysiłki Ministerstwa Skarbu na rzecz zatrudnienia i wyszkolenia urzędników skarbowych i kandydatów do służby w skarbowości. Zamieszczone uwagi i spostrzeżenia poczynione zostały w oparciu o analizę aktów prawnych, źródeł pozwalających odtworzyć przebieg procesów legislacyjnych (druki sejmowe i sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu) oraz literatury. Potwierdzają one, iż w ustawie z 31 lipca 1919 r. przyjęto konstrukcję zbudowaną na zasadach: 1/ wyodrębnienia władz i urzędów skarbowych z administracji ogólnej, 2/ trzystopniowego ustroju władz skarbowych (Ministerstwo Skarbu, izby skarbowe, urzędy skarbowe), 3/ jednakowego potraktowania administracji podatków bezpośrednich i pośrednich, o czym świadczyło ich organizacyjne zespolenie w izbach skarbowych, przy zachowaniu wyodrębnienia tylko we władzach I instancji (urzędy podatków i opłat skarbowych; urzędy akcyz i monopolów państwowych). Przyjęty ustrój administracji skarbowej wychodził naprzeciw wzrastającej roli podatków bezpośrednich, która wymagała budowy instytucji sprawnego ich wymiaru i poboru. Z kompetencji izb skarbowych wyodrębniono jednak zarząd ceł.

13

Językowy wizerunek osób duchownych w czasopiśmie „Bezbożnik Wojujący” (Moskwa, 1929–1935)

63%

Ławrynow D.

Język Polski

|

2023

|

vol. 103

|

issue 1

129-142

EN

The main issue discussed in this article is a linguistic image of clergy in Polish-language Soviet magazine “Bezbożnik Wojujący”. This magazine was published in Moscow between 1929 and 1935, and its main goal was anti-religious atheist propaganda in national minority communities. One of the objects of pejorativization were clergy of all confessions. Soviet propaganda considered them to be ‘class enemies’, representative of ‘old’ imperial world. The article reconstructs the linguistic image of clergy and answers the question of what was the propaganda image in the researched sources. It shows the mechanisms of the propaganda creation.

PL

Tematem artykułu jest językowy wizerunek osób duchownych w polskojęzycznym radzieckim czasopiśmie „Bezbożnik Wojujący”. Czasopismo było wydawane w Moskwie w latach 1929–1935, a jego głównym celem było propagowanie ateizmu i postaw antyreligijnych w środowisku mniejszości narodowych. Jeden z obiektów pejoratywizacji stanowili duchowni różnych wyznań. Radziecka propaganda postrzegała ich jako „wrogów klasowych”, przedstawicieli „starego” przedrewolucyjnego świata. Artykuł rekonstruuje językowy wizerunek osób duchownych, analizuje jego cechy charakterystyczne ukazane w badanych źródłach. Opisane zostały poszczególne mechanizmy, za pomocą których polskojęzyczna propaganda radziecka kreowała ów wizerunek.

14

Urbanonimia wyobrażona: przewodnik po Wilnie nieistniejącym

63%

Walkowiak J. B.

Język Polski

|

2018

|

vol. 98

|

issue 4

94-105

PL

Artykuł omawia litewskie nazwy ulic przedwojennego Wilna, przedstawione w 1938 roku w przewodniku opracowanym przez J.V. Narbutasa pod kierunkiem M. Biržiški, które w takiej postaci nigdy wcześniej oficjalnie nie zaistniały. Blisko 60% z nich stanowiły urbanonimy polskie przetłumaczone na litewski, jednak prawie 40% ulic otrzymało nazwy nowe. Celem było zastąpienie polskiego krajobrazu kulturowego litewskim, choć zmiany dotknęły też wiele nazw neutralnych (np. Świerkowa, Tramwajowa). Nowe nazwyczasem tworzono na zasadzie metonimii (np. ul. Lwowska > Ukrainų ‘Ukraińska’). Często starano się znaleźćodpowiednik o zbliżonym brzmieniu (Saska Kępa > Sausas Kampas ‘Suchy Zakątek’), dbano też o ekwiwalencję upamiętnienia (np. duchowny litewski zamiast polskiego) czy zbliżoną rangę patrona.

EN

The article discusses Lithuanian street names of interwar Vilnius as they appeared in a 1938 guidebook by J.V. Narbutas, written on the advice of M. Biržiška. In such form, they had never been in official use before. Nearly 60 per cent were translated from Polish to Lithuanian, but almost 40 per cent were new names. The aim was to replace the Polish cultural landscapewith a Lithuanian one, yet a few culturally neutral onyms (e.g. Świerkowa ‘Spruce Str.’, Tramwajowa ‘Tramway Str.’)disappeared too. Some new names were coined by metonymy (e.g. Lwowska ‘Lviv Str.’ > Ukrainų ‘Ukrainian Str.’). Oftenan attempt was made to retain phonetic similarity (Saska Kępa > Sausas Kampas ‘Dry Corner’), and to find namesakes of similar type (e.g. a Lithuanian priest instead of a Polish one) or importance.

15

Sprawa o szpiegostwo Józefa Maculewicza, podkomisarza Straży Celnej w Chojnicach w dokumentach instytucji bezpieczeństwa II RP (1924–1925). Struktura afery szpiegowskiej

63%

Wałdoch M.

Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość

|

2013

|

vol. 10

451-466

EN

This article is based on documents (primary sources) and literature. Author shows one untypical case of espionage conducted by one of the officers of polish Border Guards (Straż Celna in years 1924–1925). Which is an element of Bolsheviks’ history of activities aimed toward the independence of The Second Republic of Poland from Soviets bases in Free City of Gdańsk and Chojnice town. This what is highlighted here is a structure of espionage case based on actors of particular events. Readers may get to a conclusion about social, political and economical background of main characters who played important role in such affairs.

16

Wybory samorządowe w międzywojennej Łodzi w cieniu agresywnej polityki obozu rządzącego

63%

Wałdoch J.

Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego

|

2018

|

vol. 21

211-226

EN

The self-government of Łódź is a perfect example of how law was related to politics, and the rules of democratization were bent by the imperial interference of the government. Lodzians more often than residents of other Polish cities participated in the municipal elections, because the City Council was dissolved several times and the democratically elected city presidents were not approved. This led to the paralysis of the office’s work, lack of investment and weakening of authority. Th is situation was caused by the efforts of the ruling party to take power in the city on the undemocratic path, through the use of an extensive supervision. The political preferences of the residents translated into the distribution of seats in the City Council, dominated, depending on the result of the elections, by socialists or nationalists.

PL

Samorząd miejski Łodzi stanowi doskonały przykład tego, jak w okresie międzywojennym prawo powiązane było z polityką, a reguły demokratyzmu – naginane przez władczą ingerencję obozu rządzącego. Łodzianie częściej niż mieszkańcy innych polskich miast uczestniczyli w wyborach miejskich, ponieważ kilkukrotnie rozwiązywano Radę Miejską i nie zatwierdzano demokratycznie wybranych prezydentów miasta. Doprowadzało to do paraliżu pracy urzędu, braku inwestycji oraz osłabienia autorytetu władzy. Sytuacja ta spowodowana była przez dążenia sanacji do przejęcia władzy w mieście na drodze niedemokratycznej, poprzez wykorzystanie rozbudowanego aparatu nadzoru. Preferencje polityczne mieszkańców przekładały się na rozkład miejsc w Radzie Miejskiej, zdominowanej, w zależności od wyniku wyborów, przez socjalistów albo narodowców

17

Sprawczość w badaniach nad historią społeczną dziewcząt. Przykład międzywojennego Tarnowa

51%

Wilk M.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 66

|

issue 4

159-180

EN

The aim of the article is to answer the question of how girls could have agency in interwar Tarnów. The analysis of discourses framing how these girls functioned was preceded by an attempt to define the social structure and its transformations in the city between the wars. The source base included selected issues of periodicals published in Tarnów at the time, concerning local issues, school protocols, as well as statistical data and personal documents. The research adopted a microhistorical perspective and focused on selected aspects of everyday life. Girlhood studies constituted the methodological framework. Although the world of traditional values played an enormous role in shaping the life choices of girls and young women in interwar Tarnów, it is noticeable that girls from different groups increasingly expanded their scope of autonomy. Their agency was mainly manifested in micro-activities, while the processes of democratisation and individualisation were a significant context.

PL

Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób dziewczęta międzywojennego Tarnowa mogły być sprawcze. Analizę dyskursów określających ramy funkcjonowania dziewcząt, poprzedziła próba określenia struktury społecznej i jej przemian w międzywojennym mieście. Bazę źródłową stanowiły wybrane numery czasopism wydawanych w międzywojennym Tarnowie i dotyczących spraw lokalnych, protokoły szkolne, a także dane statystyczne oraz egodokumenty. W badaniach przyjęto perspektywę mikrohistoryczną i skoncentrowano się na wybranych aspektach życia codziennego. Ramę metodologiczną stanowiły studia nad dziewczętami (girlhood studies). Jakkolwiek w międzywojennym Tarnowie olbrzymią rolę w kształtowaniu wyborów życiowych dziewcząt i młodych kobiet nadal odgrywał świat wartości tradycyjnych, wyraźnie widać, że dziewczęta z różnych środowisk i warstw w coraz większym zakresie poszerzały pole autonomii. Sprawczość ich przejawiała się głównie w mikrodziałaniach, a istotnym kontekstem były procesy demokratyzacji i indywidualizacji.

18

Z prac ministerialnych nad ujednoliceniem prawa chowania zmarłych w II Rzeczypospolitej

51%

Truszkowski B. K.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2019

|

vol. 18

|

issue 2

111-139

PL

Artykuł ma na celu przedstawienie wieloletniego procesu kształtowania się ustawy o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonów z 1932 r. oraz uzupełniającego ją rozporządzenia wykonawczego z 1933 r. Przez zarys historii zwyczajów dotyczących pochówku, a także dziejów regulacji prawnych z nim związanych od starożytności po XIX w., autor dociera do odrodzonego po latach zaborów państwa polskiego, które próbowało podjąć w tej dziedzinie własną działalność ustawodawczą. Podstawowe przepisy sanitarne związane z ekshumacją i przewożeniem zwłok udało się uchwalić bardzo szybko po odzyskaniu niepodległości, jednak kompleksowej i ujednolicającej tę trudną tematykę ustawy Polska międzywojenna doczekała się dopiero na początku lat trzydziestych. Na podstawie archiwalnych akt z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego autor podejmuje się przedstawienia chronologii prac nad ustawą z 1932 r. i oceny tego ponaddziesięcioletniego procesu.

EN

The article aims to present the long-term process of forming the Burial and Determining the Cause of Death Act of 1932 and its implementing regulation of 1933. Through the outline of the history of burial customs and the related legal rules from antiquity to the 19th century, the author focuses on interwar Poland, re-established after years of non-existence, which tried to undertake its own legislative activity in this field. Basic sanitary regulations regarding the exhumation and transportation of corpses were passed very quickly, but the comprehensive and unifying legal act in the matter of burial was not established until the beginning of the 1930s. On the basis of archival files of the Ministry of Religious Denominations and Public Enlightenment, the author undertakes to present the chronology of work on the act of 1932, and to evaluate this process, which lasted over a decade.

19

Edukacja i myśl pedagogiczna w Drugiej Rzeczypospolitej. W stuletnią rocznicę odzyskania niepodległości

51%

Jamrożek W.

Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne

|

2020

|

vol. 11

|

issue 2

96-105

EN

The article is an attempt to present the achievements in the field of educational practice (both in school and out of school) and pedagogical thought in Poland in the years 1918–1939. It shows the initial state of education and its development. It also presents – in a synthetic and brief way – the development of research and thought related to education. It was prepared to celebrate the centenary of Poland regaining independence.

PL

Artykuł stanowi próbę prezentacji dorobku w zakresie praktyki edukacyjnej (zarówno szkolnej, jak i pozaszkolnej) oraz myśli pedagogicznej w Polsce w latach 1918–1939. Ukazuje zarówno początkowy stan tej edukacji, jak i jej rozwój. Przedstawia również – w sposób syntetyczny i skrótowy – rozwój badań i myśli odnoszących do edukacji Został przygotowany z okazji obchodów setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.

20

Jaka jest kobieta współczesna i jaką się stanie w przyszłości? Ciągłość i zmiana: opinie, diagnozy i antycypacje w prasie dla kobiet w Polsce międzywojennej

51%

Maj E.

Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych

|

2022

|

issue 1(12)

79-102

EN

The interwar Polish press for female readers was creating visions of present and future woman. Journalists were showing social expectations, both traditional and modern. The former view was presenting woman as a good wife, mother, and a role-model for the future generations of Poles. Whereas the latter vision was showing female as an equal partner to a man in creating civilizational changes in the independent country. Press publications addressed to Polish women fulfilled an educative function, offering means and techniques of alleviating social tensions. Moreover, these articles were meant to create an image of a future woman, who is aware of her role in the society: private (household, social contacts) and public (work for common good).

PL

Wizje kobiety współczesnej i wyobrażenia kobiety w przyszłości powstawały w bieżącej publicystyce prasowej adresowanej do czytelniczek w Polsce międzywojennej. Wkomponowano w nie oczekiwania społeczne w ujęciu tradycyjnym i nowoczesnym. Zachowawczość wiązała się z kultywowaniem wizerunku dobrej żony i matki, wychowawczyni pokoleń Polaków i Polek. W ten sposób odwzorowano patriarchalne normy społeczne. Nowoczesność była identyfikowana z kształtowaniem obrazu kobiety jako równorzędnej partnerki mężczyzny w dziele cywilizacyjnych przemian warunków życia w niepodległym państwie. Publicystyka prasowa adresowana do Polek spełniała funkcję wychowawczą, oferując konkretne środki i techniki łagodzenia napięć społecznych. Miała też walory profetyczne, zmierzając do nakreślenia obrazu przyszłej kobiety, świadomej swojej roli w przestrzeni prywatnej (dom rodzinny, relacje przyjacielskie, kontakty towarzyskie) oraz publicznej (praca dla dobra wspólnego).

Refine search results

EMIGRACJA ROSYJSKA W MIĘDZYWOJENNEJ WARSZAWIE: ALEKSANDR CHIRIAKOW

O stopniach naukowych i veniam legendi w II Rzeczypospolitej (Część I)

Level of living of Polish citizens in the interwar period, and its diversification

Miejsce i zadania kobiety w rodzinie katolickiej w przekazie miesięcznika „Rodzina Polska” (1927–1939)

Z DZIEJÓW ROSYJSKIEJ EMIGRACJI W POLSCE MIĘDZYWOJENNEJ: EUGENIA WEBER-CHIRIAKOWA

Sprawa o szpiegostwo Józefa Maculewicza, podkomisarza Straży Celnej w Chojnicach w dokumentach instytucji bezpieczeństwa II RP (1924–1925). Próba rekonstrukcji afery szpiegowskiej

"Di Ufgabn Fun Yidishizm". Debates on Modern Yiddish Culture in Interwar Poland

«Беларуская санацыя» ў Польшчы (1928–1937): паміж канфрантацыяй і лаяльнасцю

„Uniwersytet zdrowia” w Kosowie. O działalności Apolinarego Tarnawskiego

Masoneria jako „Antykościół” w publicystyce katolickiej Drugiej Rzeczypospolitej

Sprawy obrony wychowania religijnego w przekazie białostockiego tygodnika „Zjednoczenie Katolickie” (1933-1935)

Budowa administracji skarbowej w pierwszych latach Polski międzywojennej

Językowy wizerunek osób duchownych w czasopiśmie „Bezbożnik Wojujący” (Moskwa, 1929–1935)

Urbanonimia wyobrażona: przewodnik po Wilnie nieistniejącym

Sprawa o szpiegostwo Józefa Maculewicza, podkomisarza Straży Celnej w Chojnicach w dokumentach instytucji bezpieczeństwa II RP (1924–1925). Struktura afery szpiegowskiej

Wybory samorządowe w międzywojennej Łodzi w cieniu agresywnej polityki obozu rządzącego

Sprawczość w badaniach nad historią społeczną dziewcząt. Przykład międzywojennego Tarnowa

Z prac ministerialnych nad ujednoliceniem prawa chowania zmarłych w II Rzeczypospolitej

Edukacja i myśl pedagogiczna w Drugiej Rzeczypospolitej. W stuletnią rocznicę odzyskania niepodległości

Jaka jest kobieta współczesna i jaką się stanie w przyszłości? Ciągłość i zmiana: opinie, diagnozy i antycypacje w prasie dla kobiet w Polsce międzywojennej