Search results

1

Dynamika przeobrażeń języka mieszkańców wsi i możliwości jej badania

100%

Sierociuk J.

Gwary Dziś

|

2016

|

vol. 8

67-78

PL

Artykuł podejmuje problem istotny dla współczesnej dialektologii: w jakim stopniu możliwe jest obserwowanie zmian zachodzących w języku mieszkańców wsi. Obfita baza zawierająca materiał opatrzony danymi socjolingwistycznymi – zwłaszcza rokiem urodzenia informatora oraz inicjałami pozwalającymi poszczególne przykłady przypisać konkretnemu idiolektowi – daje wgląd w procesy (ale i ich przebieg) obserwowane w konkretnych gwarach. Prezentowane spostrzeżenia oparte są na doświadczeniach badawczych zespołu Pracowni Dialektologicznej UAM w Poznaniu.

EN

The article undertakes a significant problem for contemporary dialectology: how far is it possible to observe linguistic changes in a rural population. A large database containing material bearing sociolinguistic data – especially the year of birth and initials of the informant, allowing individual examples to be attributed to a particular idiolect – gives an insight into these processes (or their course), observed in specific dialects. The presented findings are based on the experience of the research team of the Dialectological Laboratory at Adam Mickiewicz University in Poznan.

2

Badania języka mieszkańców wsi w kontekście przemian społecznych

75%

Grochola-Szczepanek H.

Socjolingwistyka

|

2013

|

issue 27

43-53

EN

The article discusses contemporary linguistic situation of rural areas especially in south of Poland. The country undergoes a lot of economic, social and cultural transformations such as new way of working on the farm, changing in the education and employment structure, the impact of global culture. These changes have a huge influence on the rural speech, which now is better to define the language of villagers instead of a traditional dialect. There is a need to change the methodological orientation of the modern dialectology. The traditional methods of description dialectal language shall be combined with other disciplines like sociology, psychology, ethnology and with new approach to dialects viewed through civilization and cultural changes. However, the most important task is to document the current rural speech in the form of the electronic database.

3

Nazwy motyli w mowie mieszkańców wielkopolskich wsi

75%

Kobus J.

Gwary Dziś

|

2023

|

vol. 16

159-171

EN

The article describes the names of the diurnal and nocturnal butterflies extracted from dialectological sources from Greater Poland. Contemporary linguistic data were collected as part of an educational project carried out in Pobiedziska commune (Poznań district). The field research has resulted in just a few species names of butterflies, next to generic names. Contemporary names have been juxtaposed with names excerpted from Adam Tomaszewski’s archival materials and the Atlas of the language and folk culture of Greater Poland. The text also makes minor etymological remarks on the names used for the butterfly and the moth, which vary from one location in Greater Poland to another

PL

W artykule zostały opisane nazwy motyla dziennego i nocnego wyekscerpowane z wielkopolskich źródeł dialektologicznych. Współcześnie pozyskane dane językowe zebrano w ramach projektu edukacyjnego przeprowadzonego na terenie gminy Pobiedziska (pow. Poznań). Na podstawie przeprowadzonych badań terenowych uzyskano – obok nazw ogólnych – zaledwie kilka nazw gatunkowych motyli. Nazwy współczesne zostały zestawione z nazwami wyekscerpowanymi z materiałów archiwalnych AdamaTomaszewskiego i Atlasu języka i kultury ludowej Wielkopolski. W tekście poczyniono także drobne uwagi etymologiczne dotyczące zróżnicowanych na terenie Wielkopolski nazw motyla i ćmy.

4

Język pism kierowanych przez mieszkańców okolic Zakliczyna nad Dunajcem do instytucji gminnych

63%

Piechnik A.

Socjolingwistyka

|

2016

|

issue 30

101-113

PL

Artykuł zawiera omówienie cech językowych pism o charakterze oficjalnym, kierowanych przez mieszkańców gminy Zakliczyn do Urzędu Miasta i Gminy Zakliczyn oraz do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie. Materiał badawczy obejmuje 528 dokumentów (podania, wnioski, prośby, skargi). Autorzy pism są słabo wykształceni, zwykle bezrobotni lub pracujący na roli i mają niskie kompetencje językowe, co odzwierciedla się w językowo-stylistycznej stronie ich tekstów. W pismach uwidaczniają się m.in. wpływy fonetyki polszczyzny ogólnej i gwar pogórskich oraz wpływy (głównie leksykalne) polszczyzny potocznej. Teksty utrwalają także karykaturalne cechy stylu urzędowego, który piszący próbują naśladować.

EN

The objective of the article is to identify and discuss the linguistic features recorded in official papers submitted by the inhabitants of the Zakliczyn commune to the Zakliczyn Municipal and Communal Office and to the Local Social Welfare Centre in Zakliczyn. The research material includes 528 documents (applications, requests, complaints). People who wrote those papers are poorly educated, usually unemployed or working as farmers. The linguistic and stylistic dimension of those texts reveals a low level of the authors’ linguistic skills. The texts reflect, inter alia, the influence of the phonetics of Polish standard linguistic code and the phonetic features of the Highland local dialects, as well as the lexis of colloquial Polish. The texts imitate some features of the offices’ style what cause a caricature effect.

5

Leksyka mikropola tematycznego MUCHA w języku mieszkańców okolic Pobiedzisk w środkowej Wielkopolsce

63%

Kobus J.

Gwary Dziś

|

2020

|

vol. 12

201-211

EN

The author of the article discusses a narrow group of vocabulary focused around the topic of FLY. The field credentials come from the most recent exploration in the area of Pobiedziska, a town located in the vicinity of Poznań. The author emphasizes the value of cooperation with schools in acquiring the local lexis.

PL

Autorka artykułu omawia wąską grupę słownictwa skupionego wokół tematu MUCHA. Przytaczane w tekście poświadczenia terenowe pochodzą z najnowszych eksploracji w okolicach Pobiedzisk, miasta położonego w niedalekiej odległości od Poznania. Autorka podkreśla wartość współpracy ze szkołami w pozyskiwaniu lokalnej leksyki.

6

Klasyfikacja słownictwa z zakresu pola WYPOSAŻENIE I WYSTRÓJ WNĘTRZ

51%

Zagłoba K.

Gwary Dziś

|

2021

|

vol. 14

209-218

EN

The article presents a classification of vocabulary in the semantic-thematic field EQUIPMENT AND INTERIOR DESIGN. In the introduction, the author refers to the classifications suggested by other researchers (Andrzej Markowski, Barbara Batko-Tokarz and Anna Piotrowicz, Małgorzata Witaszek-Samborska) and then presents her own suggestion of a division into subfields. The individual subfields are illustrated with exemplary lexemes collected in Poddębice district.

PL

Artykuł przedstawia podział słownictwa z zakresu pola semantyczno-tematycznego WYPOSAŻENIE I WYSTRÓJ WNĘTRZ. We wstępie autorka odnosi się do klasyfikacji innych badaczy (Andrzeja Markowskiego, Barbary Batko-Tokarz, a także Anny Piotrowicz i Małgorzaty Witaszek-Samborskiej), a następnie prezentuje własną propozycję podziału na podpola. Poszczególne podpola zobrazowane są przykładowymi leksemami zgromadzonymi na terenie powiatu poddębickiego.

7

The sociological context of research into language of villagers

51%

Sierociuk J.

Gwary Dziś

|

2020

|

vol. 13

PL

Artykuł podejmuje próbę szkicowania kontekstu współczesnej sytuacji językowej wsi. Przywołane nowe rozstrzygnięcia socjologii, geografii wsi – i innych dyscyplin zajmujących się obszarami wiejskimi – jednoznacznie wskazują na konieczność zmiany orientacji metodologicznej współczesnej dialektologii. Konkluzją powyższego jest coraz wyraźniej rysująca się potrzeba mówienia o języku mieszkańców wsi miast o tradycyjnej gwarze. Wzrasta też świadomość wartości lokalnej kultury i potrzeby jej kultywowania. Coraz częściej jest też odczuwana potrzeba zestawiania słowników własnej gwary.

EN

The article is an attempt at presenting the context of the linguistic situation in rural areas. New findings offered by sociology, geography of the country and other disciplines dealing with rural areas indicate clearly that contemporary dialectology requires methodological re-orientation. As a consequence, there is a growing need of referring to a language spoken by inhabitants of rural areas rather than a traditional dialect. There is also growing awareness of the value of local culture and an imperative to cultivate it, accompanied by an urgent need of compiling own dictionaries of dialects.

8

The dynamics of changes within grammatical gender of dialectal nouns – selected issues

51%

Kobus J.

Gwary Dziś

|

2020

|

vol. 13

65-110

PL

Fleksja gwarowa należy do tych elementów systemu językowego, które ze względu na trudności z pozyskaniem materiałów i sposobem ich opisu, nie jest częstym obiektem zainteresowania dialektologów. Natomiast fleksja gwar wielkopolskich jest dodatkowo trudna w opisie, gdyż brak tu punktu wyjścia w postaci wcześniejszej charakterystyki problemu odmiany, któryby generował potrzebę opisu kontynuującego, pokazującego zmiany na drodze ewolucji systemu gwarowego. Język mieszkańców wsi na przełomie XX i XXI w. znalazł się w fazie dynamicznych przemian na wszystkich poziomach sytemu językowego. Fakt ten nie może zostać pominięty w doborze odpowiednich narzędzi badawczych. Fleksja gwarowa wymyka się jednoznacznemu zaszeregowaniu, jest pełnaniekonsekwencji i odchyleń od (wydawałoby się) przyjętego paradygmatu. Wszystko to sprawia, że znacznie bardziej interesujące jest ukazanie jej jako plastycznego tworu języka mówionego, zatem w sposób dynamiczny, uzyskany na podstawie analiz statystycznych.Dynamika form fleksyjnych w obrębie rodzaju gramatycznego to opracowanie będące częścią większej monografii, a poświęcone zagadnieniu wariantywności rodzajowej rzeczowników oraz zjawisku zmiany rodzaju podczas odmiany, a także znanej kwestii opozycji rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego.Moim zamiarem było nie tylko opisanie ciekawszych zjawisk z zakresu rodzaju gramatycznego rzeczowników zaobserwowanych w języku współczesnych Wielkopolan, ale i wykazanie zmian w zestawieniu z materiałami lat 50.–80.Kategoria rodzaju wymyka się próbom normatywnego jej uporządkowania. Szczególnie podatny na wariancje rodzajowe jest język mówiony, gdzie niejako zasady dotyczące poprawności ulegają zawieszeniu. Język mówiony ma naturę dynamiczną i ten właśnie jego aktywny charakter determinuje stopień natężenie poszczególnych cech mówionej odmiany polszczyzny – odpowiednia forma powstaje z chwilą kreowania aktu mowy (nie liczy się zgodność z normą ogólnopolską – ważna jest przede wszystkim komunikatywność). Mimo swej specyfiki odmiana mówiona mieści się w ramach mniej lubbardziej elastycznej normy języka.Analiza materiałów, mających zilustrować dynamikę zmian w obrębie rodzaju gramatycznego, daje przesłanki do wyciągnięcia wniosków ogólnych. Gwary są tą odmianą języka narodowego, której chcielibyśmy przypisywać wiele cech dystynktywnych, historycznych, a nawet prahistorycznych. Jednakże jest to odmiana języka, która ulega ewolucji wraz z resztą odmian języka narodowego. Użytkownicy języka będą zawsze wybierać takie formy, które wystarczają dla sprawnego przeprowadzenia aktu komunikacji. Gwary znalazły się w takim momencie swojego rozwoju, w którym badacze starają się wyłuskiwać elementy typowe dla dialektu, zapominając o badaniu aktualnej ich struktury – wynikającej z bieżących potrzeb komunikacyjnych użytkowników języka wsi.

EN

Due to problems with obtaining the materials and the description thereof, dialectal inflection is an element of language which does not attract lots of dialectologists’ attention. On the other hand, the inflection of Wielkopolska dialects poses more problems in the description because there is no startingpoint in the form of previous characteristics of inflection that would create a need for a continuous description that shows the changes in the evolution of a dialect. The language spoken in rural areas in the late 20th and the early 21st centuries has entered a stage of dynamic changes on all its levels. Thisfact cannot be disregarded in selecting the appropriate research tools. Dialectal inflection cannot be unambiguously categorised, it is full of inconsistencies and deviations from (what seems to be) the adopted paradigm. As a result, it is much more interesting to show it as a flexible creation of oral language i.e. in a dynamic way, resulting from statistical analyses.The dynamics of inflection forms within grammatical gender is a part of a larger monograph dedicated to the gender-related variability of nouns and the change of gender in the course of inflection and the well-recognised opposition of masculine gender and non-masculine gender. My intention was not onlyto describe phenomena of grammatical gender of the nouns recorded in contemporary Wielkopolska as well as to show the changes against the material from the 1950s–1980s.The gender category defies attempts at restoring some normative order in it. Oral language is particularly susceptible to gender-related variations where the rules of correction are suspended. Oral language tends to be dynamic and this active nature determines the intensity of the specific features of the spokenvariety of the Polish language – the right form is created when an act of speech appears (conformity with the general Polish norm does not count – communication prevails). Despite its specificity, the spoken variety stays within the more or less flexible language norm. An analysis of the materials intended to illustrate the dynamics of changes within grammatical gender leads to drawing general conclusions. Dialects are a variety of the national language to which we would like to attribute many distinctive historical and even pre-historical features. However, this is a variety of language which evolves as do the other varieties of the national language. Speakers will always choose forms which suffice for an efficient act of communication. Dialects are at a stage of their development where researchers try to determine elements typical of a dialect and forget to examine their latest structure which results from the latest communication needs of speakers in rural areas.

9

Features defining dialects spoken in language of villagers

51%

Sierociuk J.

Gwary Dziś

|

2020

|

vol. 13

PL

Artykuł koncentruje się na problemie przydatności zbiorów tekstów do zestawiania charakterystyki gwar. Zwrócono tu uwagę na występowanie niektórych cech dialektalnych w książkowym wydaniu Tekstów z zachodniej Wielkopolski Z. Sobierajskiego. Na 210 stronach druku odnotowanych jest 62711 słowoform gwarowych. Materiał z tak zestawionego korpusu skonfrontowany został z M. Gruchmanowej Gwarami zachodniej Wielkopolski (Poznań 1970) i Atlasem języka i kultury ludowej Wielkopolski (Wrocław …– Poznań 1979–2005). Cały szereg form, uznawanych za typowe dla gwar tego regionu, w badanym korpusie nie występuje, lub ma poświadczenia jednokrotne. Mimo więc tak obfitego materiału w wielu wypadkach nie jest możliwe podjęcie prób naszkicowania charakterystyki językowej konkretnych gwar.

EN

The article focuses on the suitability of collections of texts for listing dialect characteristics. Attention has also been paid to the occurrence of some dialectal features in Z. Sobierajski’s Teksty z zachodniej Wielkopolski; 210 pages of his book contain 62,711 dialectal word forms. The material from the corpus has been confronted with M. Gruchmanowa’s Gwary zachodniej Wielkopolski (Poznań 1970) and the Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski (Wrocław…– Poznań 1979–2005). The corpus either lacks an entire group of forms regarded typical of the region’s dialects or the occurrences are very rare. Therefore, despite the ample material, in many instances an attempt at linguistic characteristics of specific dialects is futile.

10

Formy miejscownika liczby pojedynczej wyrazu dom w mowie Wielkopolan dawniej i współcześnie

51%

Kobus J.

Gwary Dziś

|

2019

|

vol. 11

EN

The article is devoted to the issue of the diversity of the inflectional forms of the locative expression of the word dom (the house). The starting material was the Atlas of the regional language and folk culture of Greater Poland (today considered obsolete) against which the results of contemporary research were compared. This procedure allowed to show the vitality of dialectal forms in the modern language of villagers, especially the regressive nature of the described examples.

PL

Artykuł poświęcony jest zagadnieniu zróżnicowania form fleksyjnych miejscownika wyrazu dom. Materiałem wyjściowym uczyniono Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski (materiał dziś już dawny), z którym zestawione zostały wyniki badań współczesnych. Zabieg ten pozwolił wykazać stopień żywotności form gwarowych we współczesnym języku mieszkańców wsi, szczególnie zaś regresywny charakter opisywanych przykładów.

Refine search results

8 Gwary Dziś

2 Socjolingwistyka

4 Kobus J.

3 Sierociuk J.

1 Grochola-Szczepanek H.

1 Piechnik A.

1 Zagłoba K.

1 2023

1 2021

4 2020

1 2019

2 2016

1 2013

Dynamika przeobrażeń języka mieszkańców wsi i możliwości jej badania

Badania języka mieszkańców wsi w kontekście przemian społecznych

Nazwy motyli w mowie mieszkańców wielkopolskich wsi

Język pism kierowanych przez mieszkańców okolic Zakliczyna nad Dunajcem do instytucji gminnych

Leksyka mikropola tematycznego MUCHA w języku mieszkańców okolic Pobiedzisk w środkowej Wielkopolsce

Klasyfikacja słownictwa z zakresu pola WYPOSAŻENIE I WYSTRÓJ WNĘTRZ

The sociological context of research into language of villagers

The dynamics of changes within grammatical gender of dialectal nouns – selected issues

Features defining dialects spoken in language of villagers

Formy miejscownika liczby pojedynczej wyrazu dom w mowie Wielkopolan dawniej i współcześnie