Search results

1

Specyfika polskich językoznawczych slawistycznych badań diachronicznych ostatniego sześćdziesięciolecia

100%

Popowska-Taborska H., Siatkowski J.

Rocznik Slawistyczny

|

2013

|

vol. 62

11-37

EN

The last decades have witnessed extensive research projects that lasted for many years and have resulted in an impressive archive of Slavic language data. These data, which have been presented in various forms (dialect atlases and dictionaries , historical language dictionaries, dialect monographs and historical and linguistic studies of individual relics) describe the Polish language area as well as the Slavic dialects spoken within the Polish borders. The ever-growing lexical material that has been collected fostered comparative and etymological analyses. It also has enabled researchers to continue the investigation of the linguistic history of the Slavs as well as their mutual contacts and linguistic interactions. Dialectological work on Slavic took the form of international cooperation from early on, and this has resulted in the publication of The Slavic Linguistic Atlas (OLA)], The Carpathian Linguistic Atlas , and many other works in the areas of word formation and onomastics. Moreover, slavicists also investigate a new linguistic symbiosis that arises due to political processes and resettlement. This article is accompanied by an extensive bibliography of selected publications that were written during this period.

PL

Specyfiką tych czasów były zaplanowane na wiele lat duże zespołowe zamierzenia badawcze, w wyniku których odbywała się wielka archiwizacja słowiańskich materiałów językowych. Materiały te, utrwalone w różnorakich formach (atlasów i słowników dialektalnych, słowników dotyczących historii języka, monografii gwarowych i historyczno-językowych oraz opracowań poszczególnych zabytków) opisywały polski obszar językowy wraz z dialektami innych języków słowiańskich występujących w granicach Rzeczypospolitej. Powiększający się materiał leksykalny sprzyjał dociekaniom komparatystycznym i etymologicznym, kontynuowano też językoznawcze dociekania nad przeszłością językową Słowian oraz poświęcono wiele uwagi wzajemnym kontaktom i oddziaływaniom językowym. Slawistyczne prace dialektologiczne wcześnie przybrały formę międzynarodowej współpracy, wynikiem której jest Ogólnosłowiański atlas językowy [The Slavic Linguistic Atlas (OLA)], Językowy atlas karpacki oraz inne liczne prace o charakterze onomastycznym i słowotwórczym. Uwaga slawistów koncentruje się też na analizie nowej symbiozy będącej wynikiem procesów przesiedleńczych i politycznych. Załączona obszerna Bibliografia wybrana stanowi prezentację powstałych w opisywanym okresie dokonań.

2

Czasownikowe derywaty „odzwierzęce” w polszczyźnie historycznej i ich funkcja w wierszu Juliana Tuwima Figielek

100%

Seniów A.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2016

|

vol. 15

104-113

PL

Celem jest analiza wybranych z utworu Juliana Tuwima czasownikowych derywatów odzwierzęcych: przekomarzać się, zacietrzewić się, zasępić się, osowieć, rozindyczyć się, zbaranieć. Prześledzono ich losy w historii języka, wskazano leksemy synonimiczne, a także odwołano się do ich kulturowej motywacji. Wiersz Tuwima stanowi jedynie punkt wyjścia, źródło, z którego wyodrębniono warte analizy językoznawczej zjawiska. Ponadto omówiono, jak poeta wykorzystał grę słów, jaką funkcję pełni nagromadzenie czasownikowych derywatów odzwierzęcych w budowaniu ekspresji wypowiedzi poetyckiej.

EN

The objective of the article is an analysis of some verbal animal derivatives taken from one poem Figielek by Julian Tuwin: przekomarzać się ‘to banter with somebody’ [komar ‘mosquito’], zacietrzewić się ‘to grow/get heated over something’ [cietrzew ‘black grouse’], zasępić się ‘to be distressed’ [sęp ‘vulture’], osowieć ‘to be dejected’ [sowa ‘owl’], rozindyczyć się ‘to fly into a rage’ [indyk ‘turkey’], zbaranieć ‘to be flabbergasted’ [baran ‘ram’]. The article contains an analysis of the fate of those words in the history of language and a list of synonymous lexemes; also their cultural motivation has been referred to. Tuwim’s poem is only a starting point, a source, from which some phenomena worth exploring have been extracted. In addition, the article shows how Tuwim used a play on words and what function is played by the accumulation of verbal animal derivatives in creating his poetic expression.

3

Norwid, kolebka Ariów a Europa jako wielokulturowe „principium”

94%

van Nieukerken A.

Roczniki Humanistyczne

|

2021

|

vol. 69

|

issue 1

27-50

EN

Norwid, who lived in exile in Paris, took a great interest in comparative mythology and historical linguistics, using a similar methodology for both. This article attempts to establish the sources of his own mythological and linguistic speculations. It turns out that he knew both the writings of the acknowledged authorities in this field who used a positivist methodology, and the Catholic dictionaries published by the Abbé Migne which aimed at reconciling the discoveries of positivist science with the Christian tradition. Norwid’s knowledge derived from both sources, although he felt a greater closeness to the perspective of the Catholic dictionaries (even though he did not blindly accept all their findings). The “archaic” (from a positivist perspective) roots of his mythological and linguistic speculation defended him, however, against the temptation to give in to a [pseudo-]scientific racial discourse. Here, his Christian universalism goes hand-in-hand with Renan’s agnostic universalism. The essential element of this universalism derived, in both cases, from an emphasis on the supranational value of traditions linked with the Old Testament and Judaism.

PL

W czasie swej emigracji w Paryżu Cyprian K. Norwid bardzo się interesował współczesną mu mitologią porównawczą, a także językoznawstwem historycznym, które również stosował jako metodę komparatystyczną. Artykuł próbuje ustalić źrodła jego własnych spekulacji mitologicznych i lingwistycznych. Okazuje się, że znane mu były zarówno ówczesne autorytety w tym zakresie (np. Ernest Renan, Max Müller, którzy posługiwali się metodologią pozytywistyczną), jak i zbiorowe opracowania encyklopedyczne wydane przez katolickiego duchownego, ojca J.P. Migne, które próbowały uzgodnić odkrycia nauki pozytywistycznej z tradycją chrześcijańską. Norwid zaczerpnął swą wiedzę z obu źródeł, choć perspektywa katolickich dykcjonarzy była mu bliższa (nie akceptował jednak bezkrytycznie wszystkich ich ustaleń). „Archaiczne” (z punktu widzenia nauki pozytywistycznej) korzenie jego spekulacji mitologicznych i językoznawczych broniły go jednak przed pokusą ulegania (pseudo)naukowemu dyskursowi rasowemu. Jego chrześcijański uniwersalizm spotyka się tu z agnostycznym uniwersalizmem Renana. W obu przypadkach istotnym elementem owego uniwersalizmu było podkreślanie ponadnarodowej wartości tradycji związanych ze Starym Testamentem i judaizmem.

4

Nieuświadamiane archaizmy w polskich związkach frazeologicznych

84%

Piela A.

LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa

|

2013

|

issue 1(15)

59-71

EN

The fact that a language is a strongly conservative creation, lingering behind the extra-linguistic reality, is clearly visible from the still-existing phraseological units containing an archaic word. However, not all the phraseological units with an archaic lexeme are contemporarily treated as units containing an old, fossilized word. We notice that, according to some language users, some of the above-mentioned units seem to have been quite recent creations of Polish language, e.g.: mówić, powiedzieć itp. coś bez ogródek; być, pojawić się, znaleźć się na tapecie; bez pardonu; czyjaś noga nie postanie, nie postała gdzieś; mówić, odpowiadać, pytać z przekąsem; nie dziwota; wziąć, brać kogoś na spytki; świątek (i) piątek. There are a few reasons why these archaic components take on an „un-archaic” character in the given phraseological units such as: motivational transitions, the placement of isolated language units within word formation nests, the process of identifying them with a newly-created word formations. Through such mechanisms the boundary between what is obsolate and contemporary within a language is becoming very vague. This is the way how history melts with the present time.

5

Ciemna, szpetna, zepsuta. Norma i anomalia w opisie łaciny średniowiecznej

84%

Nowak K.

Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego

|

2017

|

vol. 73

161-174

PL

W artykule omawiamy wybrane aspekty pojęcia normy, jakie dawały i niekiedy dają jeszcze o sobie znać w badaniach nad łaciną średniowieczną. Analizując wywód Charlesa du Cange’a z jego Glossarium, wskazujemy na preskryptywizm, jaki cechował wczesny dyskurs mediolatynistyczny. Przedstawiał on łacinę średniowieczną jako produkt zepsucia łaciny klasycznej, a dziś – będąc przejawem uniwersalnego mitu językowego (Watts 2014) – daje o sobie znać w opisie łaciny średniowiecznej jako zestawu dewiacji. Następnie omawiamy, odwołując się do modelu normy wypracowanego przez Bartsch (1982), efekty reformy karolińskiej z VIII w. jako przykładu szeroko zakrojonej polityki językowej. Ów akt „higieny językowej” (Cameron 1995) skutkował podniesieniem odmiany języka do statusu języka wzorcowego oraz kodyfikację i promulgację normy. W zakończeniu poświęcamy nieco miejsca roli błędu językowego w praktyce filologa i językoznawcy.

EN

The paper presents selected prescriptive tendencies that influenced and still influence Medieval Latin studies. It starts with a discussion of the preface of du Cange’s Glossarium, which demonstrates prescriptivism, typical of the early linguistic discourse. In this perspective Medieval Latin necessarily appears as a result of the decay of the purity of Classical Latin. This view, a universal linguistic myth (Watts 2014), is at present responsible for the misrepresentation of Medieval Latin as a set of mere deviations. Next, following the descriptive framework proposed by Bartsch (1982), the article shows the effects of the 8thcentury Carolingian reform. This act of “verbal hygiene“ (Cameron 1995) resulted in turning a specific language variety to a linguistic standard, which was then codified and promulgated. The article closes with a brief discussion of the role that language error plays in the work of a philologist and linguist.

6

Początki polskiego chrześcijaństwa na podstawie Kroniki to jest historyi wszytkiego świata… Marcina Bielskiego

84%

Kozaryn D.

Poznańskie Spotkania Językoznawcze

|

2017

|

issue 33

EN

This paper comments on the manner of describing the baptism of Poland in the third edition of Kronika, to jest historyja wszytkiego świata written by Marcin Bielski (1564). Presenting the textual contents of the specific passage of Kronika… has resulted in an analysis of the religious vocabulary and syntactical discriminants of Marcin Bielski’s text.

PL

Artykuł zawiera prezentację sposobu opisywania chrztu Polski w trzecim wydaniu (1564) Kroniki to jest historyi wszytkiego świata… Marcina Bielskiego. Przedstawienie zawartości treściowej właściwego fragmentu Kroniki stało się podstawą analizy słownictwa religijnego oraz wyróżników składniowych tekstu Bielskiego.

7

Narodowy Korpus Diachroniczny Polszczyzny. Projekt

84%

Król M., Derwojedowa M., Górski R. L., Gruszczyński W., Opaliński K., Potoniec P., Woliński M., Kieraś W., Eder M.

Język Polski

|

2019

|

vol. 99

|

issue 1

92-101

PL

Artykuł przedstawia projekt Narodowego Korpusu Diachronicznego Polszczyzny (NKDP), który w założeniu ma być uspójnioną i rozszerzoną kolekcją mniejszych korpusów, powstających w różnych ośrodkach naukowych i obejmujących różne zakresy czasowe. W skład owego uspójnionego korpusu wejdą teksty obejmujące lata 1380–1939, co będzie stanowiło uzupełnienie Narodowego Korpusu Języka Polskiego. Celem projektu jest stworzenie zbalansowanego korpusu ukazującego historię rozwoju języka polskiego i stanowiącego bazę materiałów dla badaczy języka oraz punkt porównania dla korpusów historycznych języków europejskich i światowych. Poszczególne części składowe korpusu składają się z 24 mln słów, natomiast docelowo NKDP będzie stanowił repozytorium 40 mln słów.

EN

The paper presents the project of the Diachronic Corpus of Polish (DCP), which is intended as a cohesive collection of smaller corpora, arising in various scientific centers and covering various time ranges. This corpus will include texts covering the years 1380-1939 and will complement the National Corpus of Polish. The aim of the project is creating a balanced corpus presenting the history of the development of the Polish language and constituting a data basis for language researchers and a point of comparison for the historical corpora of European and world languages. The different parts of the corpus consist of 24 million words in total, while the target NPDC will constitute a repository of 40 million words.

8

Pochodzenie litewskiego afiksu duratywnego teb(e)-

67%

Ostrowski N.

Folia Scandinavica Posnaniensia

|

2011

|

vol. 12

205-210

EN

.

9

Fleksja rzeczownika w Książkach o wychowaniu dzieci Erazma Glicznera na tle XVI-wiecznych tendencji normalizacyjnych

67%

Gozdek M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2018

|

vol. 52

35-47

EN

The subject of this study is inflection of nouns in Książki o wychowaniu dzieci [...] (Cracow 1558) by Erazm Gliczner. The main research aim was verifying progressive of standardisation of the Polish language in comparison to the first part of the sixteenth century. Due to the fact that sixteenth century was a time of the biggest development of Polish language changes were dynamic. Presented research results are only general trends but they show us a progress of normalization. Polish author had a good intuition with regard to developmental tendencies of 16th Polish language. He usually was choosing new variants of inflection forms.

PL

-

Refine search results